Karadeniz Teknik niversitesi Uzaktan Eitim Uygulama ve Aratrma

Karadeniz Teknik Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı Temel Eğitim Programı

Önceki Ders Özeti • Cümle/Tümce • Cümle, terim olarak farklı adlarla anılabildiği gibi tanımından kurucu unsurlarına ve türlerine kadar bir çok görüş ayrılığı içeren bir dil bilgisi çalışma alanıdır. • Görüş ayrılıklarının sebepleri: dil bilgisi ve dil bilimi alanlarının bakış açılarının farklılığı konuyu ele alanların bu iki alanın bilgilerini birlikte yorumlamaları dil birimlerinin yapı anlam işlev bakımından birlikte incelenmesi Karadeniz Teknik Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı Temel Eğitim Programı

Önceki Ders Özeti • Cümle Tanımı: • Cümle için farklı bağlamlarda farklı tanımlar yapılır: * Yazımda, «İki nokta arasında kalan her birim bir cümle sayılmaktadır. » * İletişim ortamında «mesaj taşıyan her birim bir cümledir» . * Dil bilgisel olarak «yargı taşıyan dil birimidir. » • Cümleyi diğer dil birimlerinden ayıran «yargı» taşımasıdır. Karadeniz Teknik Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı Temel Eğitim Programı

Önceki Ders Özeti TEMEL ÖGELER YÜKLEM ÖZNE YARDIMCI ÖGELER NESNE YER TAMLAYICISI ZARF TÜMLECİ Cümle Dışı Unsur Bağımsız Tümleç Ünlemler Bağlaçlar Ara sözler Karadeniz Teknik Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı Temel Eğitim Programı

Karadeniz Teknik Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı Temel Eğitim Programı

Karadeniz Teknik Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı Temel Eğitim Programı

Karadeniz Teknik Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı Temel Eğitim Programı

CÜMLE TÜRLERİ • Cümleler, dil bilimciler tarafından genel olarak şu başlıklar altında ele alınmaktadır: 1. Yapısına Göre Cümleler 2. Anlamına Göre Cümleler 3. Yüklemin Yerine Göre Cümleler 4. Yüklemin Türüne Göre Cümleler • Ancak bu tasnif klasikleşmiş, gelenekselleşmiş olsa da günümüzde daha farklı tasnif/sınıflandırma çalışmaları yapılmaktadır. Bunlar daha önce ifade ettiğimiz şekilde farklı bakış açıları yanında dilbilim ve dilbilgisi anlayışlarının etkisi ile ortaya çıkmaktadır. Karadeniz Teknik Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı Temel Eğitim Programı

CÜMLE TÜRLERİ • Bir önek olmak üzere: • Leyla Karahan, 1999 basımı Türkçede Söz Dizimi kitabında cümle türlerini sınıflandırırken geleneksel dil bilgisine uymuş, yapısı bakımından cümleleri basit, birleşik cümle( şartlı birleşik cümle, iç içe birleşik cümle), bağlı cümle (Ki’li bağlı cümle, diğer bağlama edatları ile kurulan bağlı cümleler) olarak ele almıştır. 2010’dan sonraki baskılarda Yapısına Göre Cümeleler» başlığını çıkarmış ve «Cümlenin Bağlanma Şekilleri» başlığı altında yeni bir tasnif sunmuştur. • Bağlaçlarla bağlanan cümleler [Ki’li birleşik cümleyi buraya dahil etmiştir. ] • Ortak cümle ögeleri ile bağlanan cümleler [Yüklem Özne Nesne Zarf Yer T] • Ortak kip/şahıs ekleri ile bağlanan cümleler • Anlam ilişkisi ile bağlanan cümleler Karadeniz Teknik Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı Temel Eğitim Programı

CÜMLE TÜRLERİ 1. YAPISINA GÖRE CÜMLELER 1. 1. Basit Cümle Tek yargı/tek yüklem içeren cümlelere basit cümle denir. Basit cümlenin yapısını belirleyen, cümledeki öğelerin hepsinin yükleme bağlanmış olmasıdır. Karadeniz Teknik Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı Temel Eğitim Programı

Karadeniz Teknik Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı Temel Eğitim Programı

Karadeniz Teknik Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı Temel Eğitim Programı

CÜMLE TÜRLERİ • Basit cümlede yüklem dışındaki diğer ögelerin sayısı, varlığı veya ögelerdeki kelime sayısının çokluğu niteliğini değiştirmez. Adlandırma «tek yargı» esasına dayanır. • İsim fiil, sıfat fiil ve zarf fiil yani fiilimsi içeren cümleler de birer basit cümledir. Çünkü bunlar kelime grubudur ve yargı içermezler; cümlede isim, sıfat ve zarf olarak kullanılan birimler olarak karşımıza çıkarlar. «Ülkesini en çok seven, işini en iyi yapandır. » Vatansever, çalışkan insan demektir. • İçinde şart ifadesi taşıyan kelime ya da kelime grubu bulunan cümleler de son dönemlerde basit cümle kabul edilmektedir. Burada yardımcı cümlede bulunan şart ekinin zarf fiil eklerinin görevini üstlendiğinin ileri sürenler vardır. Ayşe geldiğinde gideriz/ Ayşe gelirse gideriz. Karadeniz Teknik Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı Temel Eğitim Programı

Karadeniz Teknik Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı Temel Eğitim Programı

Karadeniz Teknik Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı Temel Eğitim Programı

Karadeniz Teknik Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı Temel Eğitim Programı

CÜMLE TÜRLERİ • Bağımlı sıralı cümlenin cümle çözümlemesinde, sıralanan cümleler ayrı öğeleri bulunarak gösterilir: Kardeşim ödevini tamamladı ve erkenden uyudu. Kardeşim ödevini tamamladı ve çantasına koydu. Okulda arkadaşlarıma şaka yapar, çok eğlenirdim. Dün akşam eve gidince yemek yaptım, televizyon izledim. Evimizin karşısında bir AVM, onun yanında da yüzme havuzu vardı. Karadeniz Teknik Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı Temel Eğitim Programı

Karadeniz Teknik Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı Temel Eğitim Programı

Karadeniz Teknik Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı Temel Eğitim Programı

Karadeniz Teknik Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı Temel Eğitim Programı

Karadeniz Teknik Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı Temel Eğitim Programı

Karadeniz Teknik Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı Temel Eğitim Programı

CÜMLE TÜRLERİ 1. 4. Birleşik Cümle Temel bir cümle ile onu tamamlayan bir veya daha çok yan cümleden oluşan yapılara birleşik cümle denir. Birleşik cümle hakkındaki ifadelere kaynaklarda şöyle yer verilmektedir: • Bir ana cümle ile bu cümlenin anlamını tamamlayan yardımcı cümle veya cümlelerin oluşturduğu cümlelerdir. • Birleşik cümlelerde ana ve yar dımcı cümlelerin yüklemleri olmak üzere, birden fazla yüklem yer alır (Özkan vd. , 2001). • İçinde bir tek temel yargıyla yeteri kadar yan yargı (yan yargı, başka bir yargıyı tamamlayan, onu bir sonuca hazırlayan söz dizisidir. Yan yargıya yan cümlecik ya da bağımlı cümlecik de denir. ) bulunan cümledir (Ediskun, 2005) Karadeniz Teknik Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı Temel Eğitim Programı

Karadeniz Teknik Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı Temel Eğitim Programı

CÜMLE TÜRLERİ • Birleşik tümce, bir veya birkaç iç tümce, ara tümce, yan tümce ile bir temel tümceden kurulan tümce şeklinde açıklar (Hatipoğlu, 1982). • Türkçede cümleler arasında bağlantıyı sağlayan çok sayıda bağlama edatı vardır. Bu edatlar yardımıyla aralarında anlam ilişkisi olan iki veya daha fazla cümleyi birbirine bağlamak mümkündür (Karahan, 2017). • Birleşik cümleleri bağlı cümleler olarak kabul eder ve bu tür cümleleri ayrı ve özel cümleler olarak ele alır • İki veya daha fazla yargının bir cümle yapısı içinde yan cümle veya iç cümle şeklinde birleştirilmesi yoluyla oluşturulan cümle türüne birleşik cümle denir (Delice, 2007). Karadeniz Teknik Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı Temel Eğitim Programı

Karadeniz Teknik Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı Temel Eğitim Programı

KONUYLA İLGİLİ KAYNAKLAR CÜMLE TÜRLERİ Leylâ KARAHAN (2017) Türkçede Söz Dizimi, Ankara: Akçağ Yayınları. H. İbrahim DELİCE (2007) Türkçe Söz Dizimi, İstanbul: Kitabevi. Jean DENY (1941) Türk Dili Grameri: Osmanlı Lehçesi (Çev: Ali Ulvi Elöve) Ankara: Maarif Vekaleti. Mertol TULUM (1977) Ma’arif-name, metin ve Ki’li Birleşik Cümleler Üzerine Bir İnceleme, Basılmamış Doçentlik Tezi. A. Mevhibe COŞAR (2006) Üç Çay Risalesi (İnceleme-metin-tıpkıbasım), Trabzon: Serander Yay. Muharrem ERGİN (2007) Türk Dil Bilgisi, İstanbul: Bayrak Yayınları. Karadeniz Teknik Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı Temel Eğitim Programı

KONUYLA İLGİLİ KAYNAKLAR CÜMLE TÜRLERİ Tahir KAHRAMAN (1996) Çağdaş Türkiye Türkçesi Dilbilgisi, Ankara: Dumat Basımevi. Sezai GÜNEŞ (2004) Türk Dili Bilgisi, İzmir: Çağlayan Matbaası. Tahir Nejat GENCAN (2001) Dilbilgisi, Ankara: Ayraç Yayınevi. Haydar EDİSKUN (2005) Türk Dilbilgisi, İstanbul: Remzi Kitapevi. Süer EKER (2005) Çağdaş Türk Dili, Ankara: Grafiker Yayınları. Tahsin BANGUOĞLU (2004) Türkçenin Grameri, Ankara: TDK Yayınları. Karadeniz Teknik Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı Temel Eğitim Programı

KONUYLA İLGİLİ KAYNAKLAR CÜMLE TÜRLERİ Vecihe HATİPOĞLU (1982) Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü, Ankara: DTCF Yayınları. Musa DUMAN (2003) Devrik Cümle ve Vasiyetname’deki Örnekleri Üzerine, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, Cilt 30, ss. 209 223. Alaeddin Mehmetoğlu (1999) Bağımlı Birleşik Cümle Üzerine, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, Cilt 1, S. 576, ss. 222 229. Haydar EDİSKUN (1960) Devrik Cümle Üzerine Bir Araştırma, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi , Cilt IX, S. 100, ss. 193 197. Hamza ZÜLFİKAR (1995) Girişik Cümle Sorunu, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, Cilt 1, S. 522, ss. 643 648. Leyla KARAHAN (1994) Türkçede Birleşik Cümle Problemi, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, Cilt 1, S. 505, ss. 19 23. Karadeniz Teknik Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı Temel Eğitim Programı

KONUYLA İLGİLİ KAYNAKLAR CÜMLE TÜRLERİ Ahmet Cevat EMRE (1955) Türkçede Cümle: II. İsim Cümlesi, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, ss. 25 58. Mahmut FİDANCI (1996) Sıralı Cümle, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, Cilt 1, S. 534, ss. 1315 1324. Ahmet AKÇATAŞ (2002) Türkçede İşlev Bakımından Devrik Cümleler, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, Cilt 2, S. 609, ss. 604 607. Ece ÇOHADAR (2008) Türkiye Türkçesinde Ki’li Birleşik Cümle Üzerine Bir İnceleme, İstanbul Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi Faruk Tozman (2009) Gülten Dayıoğlu’nun Çocuk Romanlarında Kullandığı Dil Üzerine Bir İnceleme (Cümle Türleri), Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı Temel Eğitim Programı

Karadeniz Teknik Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı Temel Eğitim Programı