Instruktor sportu informacje oglne Szkielet n Szkielet na

Instruktor sportu: informacje ogólne

Szkielet n Szkielet, na który składają się wszystkie kości człowieka, stanowi konstrukcję nośną narządów ruchu i jest miejscem przyczepów ścięgien (połączeń mięśniowokostnych zbudowanych z tkanki łącznej) i więzadeł (połączeń kostno-kostnych zbudowanych z tkanki łącznej). Szkielet pod względem czynnościowym tworzy kościec osiowy i kościec obwodowy. Na kościec osiowy składają się kości czaszki, kręgosłup z kością krzyżową i części kostne klatki piersiowej, natomiast na obwodowy kości kończyn górnych wraz z kośćmi obręczy barkowej oraz kości kończyn dolnych wraz z kośćmi obręczy biodrowej.

Podział kości n n n Ze względu na kształt kości szkieletu można je podzielić na: Kości długie, Kości krótkie, Kości płaskie, Kości różnokształtne, Kości pneumatyczne.

Układ mięśniowy człowieka n n Składa się z 650 mięśni Ich masa stanowi około: 30 -40% masy kobiet 40 -50% masy mężczyzn

Niektóre mięśnie człowieka: 1. m. piersiowy większy 2. m. dwugłowy (biceps) 1 11 1 7 3. m. brzucha 8 4. m. pośladkowy wielki (ok. 1 kg !) 2 22 3 4 5 6 5. m. najdłuższy uda (krawiecki) 6. m. brzuchate łydki (bliźniacze) 7. m. trójgłowy 8. m. najszerszy grzbietu

Antagonistyczne działanie mięśni: n n Mięśnie mają zdolność do aktywnego kurczenia się. Ich rozkurcz jest aktem biernym – wymaga skurczu innego mięśnia. Wyróżniamy dwie grupy czynnościowe mięśni: zginacze (przywodziciele) i prostowniki (odwodziciele). Mięśnie wykonujące przeciwstawną czynność nazywamy antagonistycznymi.

Typy mięśni szkieletowych 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. m. prosty m. dwubrzuścowy m. płaski m. wrzecionowaty m. pierzasty m. półpierzasty m. dwugłowy

Budowa mięśnia dwugłowego dwa ścięgna – umożliwiają przyczep mięśnia do kości brzusiec – zbudowany z tkanki mięśniowej ścięgno – zbudowane z tkanki łącznej włóknistej

Budowa anatomiczna mięśnia n n Tkanka łączna wytwarzana na powierzchni mięśnia zwana jest omięsną. W 1 mm 3 mięśnia znajduje się 2000 naczyń krwionośnych włosowatych.

Budowa włókna mięśniowego włókno mięśniowe n miofibryle - błony komórkowej (sarkolema) - licznych jąder - cytoplazmy (sarkoplazma) - włókienek kurczliwych (miofibryli). sarkomer miozyna Komórka mięśnia poprzecznie prążkowanego (włókno mięśniowe) zbudowana jest z: aktyna n Miofibryle wykazują poprzeczne prążkowanie. n Podstawową jednostką budulcową miofibryli jest sarkomer. n Sarkomer składa się z włókienek białkowych: aktynowych i miozynowych

Mięśnie obręczy kończyny górnej: n n n Podgrzebieniowy, Nadgrzebieniowy, Obły większy, Obły mniejszy, Podłopatkowy, naramienny.

Mięśnie obręczy kończyny dolnej: n n n Zginacze, Prostowniki, Odwodziciele, Przywodziciele, mięśnie obracające udo na zewnątrz, mięśnie obracające udo do wewnątrz,

grzbietowych obręczy kończyny dolnej n n Mięsień biodrowo-lędźwiowy, Mięsień lędźwiowy większy, Mięsień lędźwiowy mniejszy, Mięsień biodrowy

Grupa tylna mięśni grzbietowych obręczy kończyny dolnej n n n Mięsień pośladkowy wielki, Mięsień pośladkowy średni, Mięsień pośladkowy mały, Mięsień naprężacz powięzi szerokiej, Mięsień gruszkowaty.

Grupa mięśni brzusznych obręczy kończyny dolnej n n Mięsień zasłaniacz wewnętrzny, Mięsień zasłaniacz zewnętrzny, Mięśnie bliźniacze górny i dolny, Mięsień czworoboczny uda.

Mechanizm skurczu sarkomer miozyna ATP aktyna E n Skracanie się miofibryli jest wynikiem interakcji białek kurczliwych: aktyny i miozyny. n Nici aktyny przesuwają się w kierunku środka sarkomeru bez zmiany długości jej włókien (ślizgowa teoria skurczu). n W procesie tym zużywana jest energia, którą dostarcza rozkład ATP. ADP ATP → ADP + Pi + energia skurcz sarkomeru

Źródła energii wykorzystywanej do pracy mięśniowej 1. Wysiłki trwające fosfokreatyna ADP kilka sekund kreatyna ATP Przemiana beztlenowa - Zasoby komórkowe ATP zawierają zasoby energii wystarczające jedynie na kilka pobudzeń. - Najszybsza resynteza ATP odbywa się kosztem rozkładu fosfokreatyny i starcza na kilka sekund pracy.

Źródła energii wykorzystywanej do pracy mięśniowej glukoza kwas mlekowy 2. Wysiłki trwające do 60 sekund - Glukoza magazynowana jest w tkance mięśniowej w postaci glikogenu. 2 ADP 2 ATP Przemiana beztlenowa - Gromadzenie się kwasu mlekowego powoduje silne zakwaszenie środowiska tkanki mięśniowej (charakterystyczny skurcz lub ból). Działanie szlaku ustaje. - Kwas mlekowy przenika do krwi i jest transportowany do wątroby, gdzie ulega przemianie w glukozę (glikoneogeneza).

Źródła energii wykorzystywanej do pracy mięśniowej glukoza 36 ADP CO 2 + H 2 O 36 ATP 3. Wysiłki trwające do 60 minut - Produkty końcowe tej przemiany nie zmieniają p. H środowiska. - Czynnikiem ograniczającym pracę w tym trybie jest szybkość dostarczania tlenu do mięśni. - Źródłem tlenu jest: mioglobina – białko mięśniowe magazynujące tlen; Przemiana tlenowa hemoglobina – białko czerwonych krwinek krwi transportujące tlen

Źródła energii wykorzystywanej do pracy mięśniowej Kwas tłuszczowy 129 ADP CO 2 + H 2 O 4. Wysiłki trwające ponad 60 minut - Zasoby kwasów tłuszczowych w organizmie są ogromne. - Jest to najwolniejszy z przedstawionych szlaków metabolicznych. Czynnikiem ograniczającym tę przemianę jest szybkość transportu kwasów tłuszczowych z krwi do komórek mięśniowych. - Czynnikiem ograniczającym długość pracy mięśni w tym trybie są inne układy niezdolne do długotrwałego funkcjonowania (np. układ nerwowy). 129 ATP Przemiana tlenowa

Zestawienie przemian produkujących ATP w mięśniach PRZEMIANY BEZTLENOWE n fosfokreatyna + ADP → kreatyna + ATP n Glukoza + 2 ADP + 2 P → 2 kwas mlekowy + 2 ATP PRZEMIANY TLENOWE n Glukoza + 6 O 2 + 36 ADP + 36 P → 6 CO 2 +6 H 2 O + 36 ATP n kwas tłuszczowy (C 16) + 23 O 2 +129 ADP +129 P → → 16 CO 2 +16 H 2 O + 129 ATP

Przykłady aktywności wykorzystujących różne szlaki metaboliczne typ przemiany – rozkładu: beztlenowy fosfokreatyny beztlenowy glukozy beztlenowy kw. tłuszowego przykłady skok, cios, unik, nagły zwrot ciała krótkotrwała ucieczka lub pogoń; bieg 100 m godzinny intensywny marsz bieg na 1500 m wielogodzinny marsz; bieg maratoński

Porównanie typów komórek mięśni szkieletowych właściwości mięśnie szybkie mięśnie wolne skurcz 30 ms 80 ms aktywność ATP-azy dwukrotnie większa dwukrotnie mniejsza naczynia włosowate rzadsza sieć gęstsza sieć mitochondria mniej więcej mioglobina mniej więcej barwa białe czerwone typ przemian beztlenowe długość pracy krótsza dłuższa

Struktura mięśni u różnych grup sportowców zawartość % włókien wolnych grupa badana m. czworogłowy uda m. naramienny nie wytrenowani 46 36 kolarze 51 61 kajakarze 58 61 pływacy 74 58 biegacze przełajowi 63 69

Skąd pochodzi ból? n n Ból może być odczuwany za pośrednictwem każdego z licznie reprezentowanych w obrębie całego ciała zakończeń nerwowych wrażliwych na ból. Pobudzenie tych zakończeń będzie powodować powstanie dolegliwości bólowe odczuwane indywidualnie przez daną osobę.

Trzy główne struktury powodujące ból mięśniowo – szkieletowy to: n Stawy, n Mięśnie, n Struktury nerwowe.

Klasyfikacja bólu Podstawowa klasyfikacja bólu: n Ból ostry, n Ból podostry, n Ból przewlekły.

Klasyfikacja bólu pod względem czasu trwania: n Typ narastający, n Typ falisty, n Typ ostry, n Typ napadowy.

BMI n Indeks masy ciała stanowi doskonałe narzędzie wykorzystywane w trakcie badań przesiewowych w kierunku chorób układu krążenia, serca, metabolicznych i innych. Mówiąc najprościej, parametr ten pozwala wnioskować czy nasza waga jest odpowiednia dla naszego wzrostu i płci. Ryzyko wystąpienia wspomnianych chorób, nasilenie ich przebiegu oraz ilość możliwych powikłań wzrastają wraz ze wzrostem wartości wskaźnika BMI.

Kategorie BMI (WHO 1997) n Kategoria BMI [kg/m 2] n Niedowaga < 18, 5 n Norma 18, 5– 24, 9 n Nadwaga (Przedotyłość) 25, 0– 29, 9 n Otyłość Io 30, 0– 34, 9 n Otyłość IIo 35, 0– 39, 9 n Otyłość IIIo ≥ 40

n n n Zależność pomiędzy wartością wskaźnika masy ciała i ilością tkanki tłuszczowej w naszych organizmach jest bardzo wyraźna. Należy jednak pamiętać, że ocena BMI może być niedokładnym wskaźnikiem nadwagi czy też ryzyka chorób z nią związanych wśród: -osób poniżej osiemnastego roku życia -osób w podeszłym wieku (osoby starsze mają większą ilość tkanki tłuszczowej niż młodsze o tym samym wzroście i masie ciała) -kobiet w ciąży i kobiet karmiących piersią -sportowców (wzrost BMI może być rezultatem większej muskulatury, a nie zwiększonej ilości tkanki tłuszczowej).

Nadwaga i otyłość są związane ze skróceniem przewidywalnej długości życia oraz zwiększeniem ryzyka wystąpienia wielu chorób. Niektóre z nich to: n -choroba wieńcowa n -udar mózgu n -nadciśnienie tętnicze n -cukrzyca typu drugiego n -choroby nowotworowe (rak sutka, jelita grubego, błony śluzowej macicy) n -zaburzenia gospodarki tłuszczowej n -choroba zwyrodnieniowa stawów n -kamica pęcherzyka żółciowego n -bezdech senny.

Badanie otyłości n n n n Badanie otyłości powinno obejmować: Wywiad rodzinny, Pomiar masy ciała, obwód talii, ciśnienia tętniczego Minimum badań dodatkowych obejmuje: • stężenie glukozy we krwi na czczo, • profil lipidowy (cholesterol całkowity, frakcji HDL i LDL, triglicerydy), • kwas moczowy, • czynność tarczycy (stężenie TSH), • czynność wątroby (enzymy wątrobowe). Ocena towarzyszących otyłości chorób (cukrzyca, nadciśnienie, dyslipidemia, choroby sercowo-naczyniowe, oddechowe, stawowe, niealkoholowe stłuszczenie wątroby.