Postpowanie przed sdem I instancji Oglne informacje o

Postępowanie przed sądem I instancji

Ogólne informacje o postępowaniu jurysdykcyjnym • Kulminacja procesu i jego najważniejszy etap. Wcześniejsze stadium (postępowanie przygotowawcze) przygotowuje ten etap procesu, a późniejsze bazują na jego wynikach (odwoławcze, kasacyjne, wznowieniowe). • „Wymiar sprawiedliwości jest taki, jaka jest rozprawa główna” T. Grzegorczyk, J. Tylman, Polskie postępowanie karne, Warszawa 2011, s. 755. • W postępowaniu przed sądem I instancji, a przede wszystkim na rozprawie głównej najpełniej realizowane są najważniejsze zasady procesowe • • Kontradyktoryjności, Jawności Obiektywizmu Bezpośredniości Równości broni (równości stron) Koncentracji Skargowości • Najpełniejsza realizacja standardu rzetelnego procesu – art. 6 EKPC

Ogólne informacje o postępowaniu jurysdykcyjnym • Art. 6 ust. 1 EKPC • Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej. Postępowanie przed sądem jest jawne, jednak prasa i publiczność mogą być wyłączone z całości lub części rozprawy sądowej ze względów obyczajowych, z uwagi na porządek publiczny lub bezpieczeństwo państwowe w społeczeństwie demokratycznym, gdy wymaga tego dobro małoletnich lub gdy służy to ochronie życia prywatnego stron albo też w okolicznościach szczególnych, w granicach uznanych przez sąd za bezwzględnie konieczne, kiedy jawność mogłaby przynieść szkodę interesom wymiaru sprawiedliwości.

Postępowanie przed sądem I instancji można podzielić na 3 etapy: Postępowanie przejściowe Rozprawa główna Czynności końcowe • Wstępna kontrola skargi oskarżyciela • Formalna • Merytoryczna • Skierowanie sprawy na posiedzenie w celu: • Rozstrzygnięcia co do meritum sprawy • Rozpoznania kwestii incydentalnych i wniosków dowodowych • Przygotowanie organizacyjne rozprawy • Rozpoczęcie rozprawy głównej • Przewód sądowy • Głosy stron • Wyrokowanie • Np. sporządzenie uzasadnienia wyroku • Rozstrzygnięcie co do kosztów procesu

Funkcje postepowania sądowego • Funkcja jurysdykcyjna – sprawowanie wymiaru sprawiedliwości powierzone wyłącznie sądowi (art. 175 Konstytucji) • Funkcja wychowawcza • Funkcja satysfakcyjna • Funkcja profilaktyczna funkcje akcesoryjne mają charakter tradycyjny, ulegają stopniowemu osłabieniu, ponieważ większość spraw rozstrzygana jest na posiedzeniu

Ogólne informacje o postępowaniu jurysdykcyjnym Zanim sprawa zostanie rozpoznana na rozprawie głównej (w kontradyktoryjnym postępowaniu) musi przejść przez kilka etapów, które mają za zadanie wyselekcjonowanie kategorii spraw niedających się zakończyć w inny sposób. „tradycyjna” rozprawa sprzeciw od wyroku nakazowego - rozpoznanie sprawy na zasadach ogólnych skrócona rozprawa (388) dobrowolne poddanie się odpowiedzialności karnej na rozprawie głównej (art. 387) powiedzenia wyrokowe: tryby konsensualne (art. 335 § 1 i 2, 338 a) i warunkowe umorzenie postępowania na posiedzeniu postępowanie nakazowe umorzenie śledztwa/dochodzenia odmowa wszczęcia postępowanie przed sądem I instancji – rozprawa główna, podczas której nie prowadzi się pełnego postępowania dowodowego postępowanie przed sądem I instancji – postępowanie przejściowe postępowanie przygotowawcze

Oskarżyciel publiczny 2. Przewodniczący składu orzekającego 3. Prezes sądu (przewodniczący wydziału, upoważniony sędzia) 4. Referendarz sądowy Oskarżyciel posiłkowy: • Subsydiarny ten, który samodzielnie wniósł akt oskarżenia w sprawie z oskarżenia publicznego i działa w postępowaniu zamiast oskarżyciela publicznego • Uboczny ten, który występuje w sprawie obok oskarżyciela publicznego lub obok oskarżyciela posiłkowego subsydiarnego Oskarżyciel prywatny osoba, która wniosła prywatny akt oskarżenia w sprawach ściganych z oskarżenia prywatnego Oskarżony Strona bierna 1. Sąd (skład orzekający) Strony czynne postępowania jurysdykcyjnego Organy postępowania jurysdykcyjnego Ogólne informacje o postępowaniu jurysdykcyjnym – strony i organy Prokurator nie jest organem postępowania sądowego – jest stroną, oskarżycielem publicznym!

Oskarżyciel publiczny • Art. 45 § 1 Oskarżycielem publicznym przed wszystkimi sądami jest prokurator. • § 2. Inny organ państwowy może być oskarżycielem publicznym z mocy szczególnych przepisów ustawy. • por. rozporządzenie MS z dnia 22 września 2015 r. w sprawie organów uprawnionych obok Policji do prowadzenia dochodzeń oraz organów uprawnionych do wnoszenia i popierania oskarżenia przed sądem pierwszej instancji w sprawach, w których prowadzono dochodzenie, jak również zakresu spraw zleconych tym organom • np. uprawnienia do wnoszenia i popierania oskarżenia przed sądem pierwszej instancji przysługują także organom Straży Granicznej w sprawach o przestępstwa z art. 137, 264, 270, 273 i art. 275 -277 k. k. , art. 147 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach oraz art. 125 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

Oskarżyciel publiczny • Postępowaniem sądowym rządzi zasada skargowości tzn. postępowanie przed sądem warunkowane jest wniesieniem odpowiedniej skargi przez uprawnionego oskarżyciela. • Sąd nie może z własnej inicjatywy wszcząć postępowania w kwestii odpowiedzialności karnej, musi oczekiwać na skargę uprawnionego oskarżyciela, na akt oskarżenia. Akt oskarżenia otwiera postępowanie jurysdykcyjne, zakreślając jednocześnie granice przedmiotowe i podmiotowe rozpoznania sprawy. Sąd nie może orzekać w sprawie oskarżonego nieobjętego aktem oskarżenia ani też w odniesieniu do czynu, który nie jest przedmiotem skargi. • art. 14 § 1. Wszczęcie postępowania sądowego następuje na żądanie uprawnionego oskarżyciela lub innego uprawnionego podmiotu. • Art. 46 – W sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego udział prokuratora w rozprawie jest obowiązkowy, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej. • Ustawa stanowi inaczej – art. 46 § 2 – jeżeli postępowanie przygotowawcze zakończyło się w formie dochodzenia, niestawiennictwo oskarżyciela publicznego na rozprawie nie tamuje jej toku. Przewodniczący lub sąd mogą uznać obecność oskarżyciela publicznego za obowiązkową.

Oskarżyciel publiczny • Jeżeli po skierowaniu sprawy do rozpoznania przez sąd, oskarżyciel publiczny uzna, że nie ma wystarczających podstaw do postawienia określonej osoby w stan oskarżenia może cofnąć akt oskarżenia. • art. 14 § 2. Oskarżyciel publiczny może cofnąć akt oskarżenia do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej. W toku przewodu sądowego przed sądem pierwszej instancji cofnięcie aktu oskarżenia dopuszczalne jest jedynie za zgodą oskarżonego. Ponowne wniesienie aktu oskarżenia przeciwko tej samej osobie o ten sam czyn jest niedopuszczalne. • Ważne – prokurator wstępując do postępowania wszczętego przez oskarżyciela subsydiarnego może – za zgodą tego oskarżyciela – cofnąć akt oskarżenia mimo, że nie był autorem skargi. • Art. 55 § 4 - Do sprawy wszczętej na podstawie aktu oskarżenia wniesionego przez oskarżyciela posiłkowego może w każdym czasie wstąpić prokurator, stając się oskarżycielem publicznym. Postępowanie toczy się wówczas z oskarżenia publicznego, a pokrzywdzony, który wniósł akt oskarżenia, korzysta z praw oskarżyciela posiłkowego, o którym mowa w art. 54. Cofnięcie aktu oskarżenia przez oskarżyciela publicznego jest dopuszczalne jedynie za zgodną pokrzywdzonego, który wniósł akt oskarżenia.

Oskarżyciel posiłkowy • Zasada - pokrzywdzony w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego może działać w roli oskarżyciela posiłkowego obok lub zamiast oskarżyciela publicznego. • Jeżeli działa "obok" oskarżyciela publicznego, staje się oskarżycielem posiłkowym ubocznym. WAŻNE! Oskarżenie posiłkowe jest wyłączone w razie wystąpienia przez prokuratora z wnioskiem o umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności oskarżonego i zastosowanie środka zabezpieczającego (art. 354 pkt 1). Oskarżenie posiłkowe nie funkcjonuje w trybie nakazowym. • Wstępuje do postępowania po wszczętego przez uprawnionego oskarżyciela. Działa "zamiast" oskarżyciela publicznego : 1. 2. cofnięcie aktu oskarżenia przez oskarżyciela publicznego nie pozbawia uprawnień oskarżyciela posiłkowego. Pokrzywdzony, który uprzednio nie korzystał z uprawnień oskarżyciela posiłkowego może w terminie 14 dni od powiadomienia go o cofnięciu aktu oskarżenia przez oskarżyciela publicznego oświadczyć, że przystępuje do postępowania jako oskarżyciel posiłkowy. wnosi subsydiarny akt oskarżenia (art. 55 § 1) tzn. od początku pokrzywdzony występuje zamiast oskarżyciela publicznego. • Status oskarżyciela posiłkowego ubocznego ma też pokrzywdzony, który przyłącza się do oskarżyciela subsydiarnego w sytuacji wskazanej w art. 55 § 3. • Każdy oskarżyciel posiłkowy jest samodzielną stroną procesową, działa niezależnie od innych, może też w pełni zaskarżać zapadłe orzeczenia sądów bez ograniczeń co do zakresu zaskarżania

art. 54 § 1 Art. 54 § 1 – Jeżeli akt oskarżenia wniósł oskarżyciel publiczny, pokrzywdzony może aż do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej złożyć oświadczenie, że będzie działał w charakterze oskarżyciela posiłkowego. (por. również art. 55 § 3) art. 55 § 1 Wstąpienie przez pokrzywdzonego w prawa strony w postępowaniu jurysdykcyjnym subsydiarny akt oskarżenia – na następnych slajdach art. 54 § 2. Cofnięcie aktu oskarżenia przez oskarżyciela publicznego nie pozbawia uprawnień oskarżyciela posiłkowego. Pokrzywdzony, który uprzednio nie korzystał z uprawnień oskarżyciela posiłkowego, może w terminie 14 dni od powiadomienia go o cofnięciu przez oskarżyciela publicznego aktu oskarżenia oświadczyć, że przystępuje do postępowania jako oskarżyciel posiłkowy. art. 54 § 2

Oskarżyciel posiłkowy uboczny • Oświadczenie pokrzywdzonego z art. 54 § 1 i art. 55 § 3 podlega jedynie kontroli formalnej. Sąd bada, czy pokrzywdzony rzeczywiście jest pokrzywdzonym w rozumieniu definicji z art. 49 § 1 i 2 (np. czy jego dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo) i czy dotrzymany został termin (czyli rozpoczęcie przewodu sądowego na rozprawie głównej). • Pokrzywdzony staje się więc oskarżycielem posiłkowym przez sam fakt złożenia oświadczenia! Dopuszczenie go do działania w tym charakterze nie wymaga wydania postanowienia. • Ważne! • Art. 56 § 1. – Sąd może ograniczyć liczbę oskarżycieli posiłkowych występujących w sprawie, jeżeli jest to konieczne dla zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania. Sąd orzeka, że oskarżyciel posiłkowy nie może brać udziału w postępowaniu, gdy bierze w nim już udział określona przez sąd liczba oskarżycieli. • ciekawe rozwiązanie art. 56 § 4: prawo do przedstawienia sądowi swojego stanowiska, jeżeli pokrzywdzony z przyczyn określonych w § 1 nie bierze udziału w postępowaniu sądowym w charakterze strony Sąd odmawiając dopuszczenia pokrzywdzonego do działania w charakterze oskarżyciela posiłkowego ubocznego wydaje postanowienie! Trzy możliwe sytuacje: • oświadczenie złożone po terminie • oświadczenie złożone przez osobę nieuprawnioną • w postępowaniu bierze już określona przez sąd liczba oskarżycieli posiłkowych Postanowienie o odmowie dopuszczenia pokrzywdzonego do działania w charakterze oskarżyciela posiłkowego jest niezaskarżalne Ale: zob. wyrok TK z 3. 10. 2018 r. SK 5/16

Oskarżyciel posiłkowy subsydiarny (skarga subsydiarna) • Art. 55 § 1 – W razie powtórnego wydania postanowienia o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postępowania w wypadku, o którym mowa w art. 330 § 2, pokrzywdzony może w terminie miesiąca od doręczenia mu zawiadomienia o postanowieniu wnieść akt oskarżenia do sądu, dołączając po jednym odpisie dla każdego oskarżonego oraz dla prokuratora. Przepis art. 488 § 2 stosuje się odpowiednio. Przepisów art. 339 § 3 pkt 3 a i art. 396 a nie stosuje się. • termin miesięczny z art. 55 § 1 to termin prekluzyjny (nieprzywracalny i nieprzekraczalny); ma charakter gwarancyjny dla domniemanego sprawcy przestępstwa • Warunki formalne subsydiarnego aktu oskarżenia – art. 332 i 333 § 1 • Akt oskarżenia wniesiony przez pokrzywdzonego powinien być sporządzony i podpisany przez pełnomocnika (przymus adwokacko – radcowski) oraz konieczne jest uiszczenie opłaty • Pokrzywdzony może złożyć wniosek o wyznaczenie pełnomocnika z urzędu, który sporządzi akt oskarżenia. Miesięczny termin z art. 55 § 1 ulega zawieszeniu na czas rozpoznania wniosku o przyznanie pomocy prawnej z urzędu. W przypadku wyznaczenia pełnomocnika z urzędu termin do dokonania czynności procesowej przez wyznaczonego przedstawiciela procesowego rozpoczyna bieg od daty doręczenia mu postanowienia lub zarządzenia o tym wyznaczeniu (art. 127 a) Ciekawe orzeczenie TK - wyrok z dnia 8 stycznia 2013 r. , K 18/10

Subsydiarny akt oskarżenia • Subsydiarny akt oskarżenia wnosi się w sprawach ściganych z oskarżenia publicznego • To nadal publiczny akt oskarżenia (skarga publiczna) tylko, że wnoszony przez inny podmiot • „Przyznanie uprawnienia pokrzywdzonemu do działania zamiast oskarżyciela publicznego na podstawie art. 55 § 1 k. p. k. ma na celu przeciwdziałanie prokuratorskiemu oportunizmowi i zapewnienie pokrzywdzonemu możliwości realizacji jego uprawnień wynikających z faktu bezpośredniego naruszenia lub zagrożenia jego dobra prawnego przez przestępstwo w sytuacji, w której oskarżyciel publiczny nie działa, a istnieje uzasadnione podejrzenie, że do takiego naruszenia doszło. Prawo pokrzywdzonego do złożenia zażalenia na postanowienie prokuratora o odmowie wszczęcia postępowania lub o umorzeniu postępowania przygotowawczego i rozpoznanie tego zażalenia przez sąd prowadzi do „wymuszenia” dodatkowych czynności na prokuraturze, co skutkować może zmianą stanowiska prokuratury i wniesieniem aktu oskarżenia” Wyrok TK z dnia 2 kwietnia 2001 r. , sygn. SK 10/00

Prokurator w postępowaniu zainicjowanym skargą subsydiarną Bardzo ważna zmiana!!! Do sprawy wszczętej na podstawie aktu oskarżenia wniesionego przez oskarżyciela posiłkowego może w każdym czasie wstąpić prokurator, stając się oskarżycielem publicznym. Postępowanie toczy się wówczas z oskarżenia publicznego, a pokrzywdzony, który wniósł akt oskarżenia, korzysta z praw oskarżyciela posiłkowego, o którym mowa w art. 54. Cofnięcie aktu oskarżenia przez oskarżyciela publicznego jest dopuszczalne jedynie za zgodną pokrzywdzonego, który wniósł akt oskarżenia – art. 55 § 4 Prokurator, w sytuacji, gdy dwukrotnie umorzył postępowanie, czyli ze zrezygnował ze ścigania danego przestępstwa, jeżeli zmieni zdanie (przesłanki zmiany decyzji nie są nigdzie sformułowane) może wstąpić do postępowania oskarżyciela subsydiarnego w roli „głównego” oskarżyciela, spychając pokrzywdzonego do roli oskarżyciela posiłkowego.

WNIESIENIE DO SĄDU OSKARŻENIA/WNIOSKU O WARUNKOWE UMORZENIE/WNIOSKU Z 335 podejrzany art. 71 § 1 – podejrzany to osoba, co do której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo bez wydania takiego postanowienia przesłuchano w charakterze podejrzanego oskarżony art. 71 § 2 – oskarżony to osoba, przeciwko której wniesiono oskarżenie do sądu, a także osoba, co do której prokurator złożył wniosek o warunkowe umorzenie postępowania lub skierował wniosek z art. 335 § 1.

Do jakiego sądu skierować akt oskarżenia (inną skargę oskarżycielską)?

Właściwość sądu • Kierując akt oskarżenia (wniosek o warunkowe umorzenie postępowania, samoistny wniosek o skazanie bez rozprawy, wniosek o umorzenie postępowania i zastosowanie środków zabezpieczających), prokurator musi wskazać sąd właściwy. • Sąd właściwy (właściwość sądu) – • Dlaczego właściwość sądu (rozpoznanie sprawy przez sąd właściwy) jest takie ważne: • Gwarancja bezstronności sądu (sprawę rozpoznaje sąd zgodnie z ustawą, co zapobiega tworzeniu sądów nadzwyczajnych albo sądów ad hoc. Oskarżony, pokrzywdzony i inni uczestnicy postępowania od razu wiedzą, gdzie będzie toczyć się ich sprawa) • Konsekwencje naruszenia przepisów o właściwości są bardzo daleko idące – jeżeli sprawę rozpoznaje sąd niższego rzędu zamiast sądu wyższego rzędu, orzeczenie ulega uchyleniu (nie można go poprawić w drugiej instancji) – zob. art. 439 § 1 pkt 4.

Właściwość sądu – pojęcie i rodzaje rzeczowa funkcjonalna miejscowa z delegacji z łączności spraw Właściwość sądu jest najczęściej definiowana jako upoważnienie do dokonywania przez ten organ określonej czynności procesowej lub określonego zespołu czynności procesowych. Upoważnienie to jest najczęściej jednocześnie obowiązkiem sądu. W. Jasiński [w: ] K. Boratyńska, Ł. Chojniak, W. Jasiński, Postępowanie karne, Warszawa 2015 Przepisy o właściwości pełnią funkcję organizacyjną i gwarancyjną. Zapobiegają tworzeniu sądów ad hoc właściwych do rozpoznania sprawy oraz pozwalają każdemu, samodzielnie ustalić, jaki sąd jest właściwy w jego sprawie.

Właściwość sądu • Postanowienie SA w Krakowie z 13. 08. 2013 r. IIAKo 80/13 • Właściwość miejscowa sądu to nie tylko uprawnienie, ale i obowiązek rozpoznania sprawy. Rozpoznanie sprawy przez sąd z góry przewidziany ustawą ma nie tyle cel porządkowy, co gwarancyjny. Nie chodzi jedynie o zapobieganie sporom kompetencyjnym, ale o to, by strony z góry wiedziały, który sąd będzie orzekał w ich sprawie. Na gwarancyjną funkcję odnośnych unormowań Sąd Apelacyjny już poprzednio zwracał uwagę w swym orzecznictwie. Normy prawne kreujące właściwość miejscową sądu powinny być odczytywane w powiązaniu z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, który gwarantuje rozpoznawanie sprawy przez właściwy sąd. Zasadą winno być osądzenie sprawy w sądzie właściwym miejscowo do jej rozpoznania, a odejście od tej reguły powinno być wyjątkowe. Dlatego przepis art. 36 k. p. k. , przewidujący tzw. właściwość z delegacji jako odstępstwo od właściwości miejscowej sądu uregulowanej w art. 31 k. p. k. , podlega ścisłej wykładni, a korzystanie z niego powinno być ostrożne.

Właściwość rzeczowa • Upoważnienie (obowiązek) sądu do rozpoznania sprawy w I instancji. • Art. 24. § 1. Sąd rejonowy orzeka w pierwszej instancji we wszystkich sprawach, z wyjątkiem spraw przekazanych ustawą do właściwości innego sądu. • Domniemanie właściwości sądu rejonowego • Art. 25. § 1. Sąd okręgowy orzeka w pierwszej instancji w sprawach o następujące przestępstwa: • 1) o zbrodnie określone w Kodeksie karnym oraz w ustawach szczególnych; • 2) o występki określone w rozdziałach XVI i XVII oraz w art. 140 -142, art. 148 § 4, art. 149, art. 150 § 1, art. 151 -154, art. 156 § 3, art. 158 § 3, art. 163 § 3 i 4, art. 165 § 1, 3 i 4, art. 166 § 1, art. 173 § 3 i 4, art. 185 § 2, art. 189 a § 2, art. 210 § 2, art. 211 a, art. 252 § 3, art. 258 § 1 -3, art. 265 § 1 i 2, art. 269, art. 278 § 1 i 2 w z w. z art. 294, art. 284 § 1 i 2 w zw. z art. 294, art. 286 § 1 w zw. z art. 294, art. 287 § 1 w zw. z art. 294, art. 296 § 3 oraz art. 299 Kodeksu karnego; • 3) o występki, które z mocy przepisu szczególnego należą do właściwości sądu okręgowego. • Właściwość rzeczowa sądu ustalana jest na podstawie opisu czynu zarzuconego oskarżonemu w skardze oskarżyciela, niezależnie od ewentualnych jego modyfikacji dokonanych w trakcie postępowania.

Właściwość funkcjonalna Uprawnienie sądu do dokonywania określonych czynności postępowania karnego. 1)rozpoznawanie środków odwoławczych od orzeczeń sądu I instancji; 2) rozpoznawanie nadzwyczajnych środków zaskarżenia (kasacji, wniosku o wznowienie postępowania); 3)dokonywanie czynności w postępowaniu przygotowawczym (art. 329 § 1 i 2); 4) rozpoznawanie kwestii incydentalnych w toku postępowania jurysdykcyjnego (np. w przedmiocie stosowania środków zapobiegawczych, wyłączenia sędziego, stosowania kar porządkowych); 5)dokonywanie czynności procesowych w postępowaniach po uprawomocnieniu się wyroku 6) dokonywanie czynności w ramach współpracy międzynarodowej w sprawach karnych (np. wydawanie ENA, orzekanie w przedmiocie przekazania z terytorium Polski osoby ściganej ENA).

Właściwość miejscowa Upoważnienie sądu do rozpoznania danej sprawy ze względu na jego siedzibę oraz miejsce zdarzenia, które ma dla tej sprawy znaczenie. 1. Każdy sąd ma określną właściwość (por. art. 20 prawa o ustroju sądów powszechnych) Obszary właściwości sądów powszechnych określa rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 7. 10. 2014 r. w sprawie ustalenia siedzib i obszarów właściwości sądów apelacyjnych, sądów okręgowych i sądów rejonowych. 2. Na właściwość miejscową sądu ma wpływ zdarzenie, które jest przedmiotem postępowania.

Właściwość miejscowa • Zasada – sąd właściwy według miejsca popełnienia przestępstwa. • Gdy miejsca popełnienia przestępstwa nie da się ustalić – sąd najbardziej właściwy dla oskarżonego ze względu na jego miejsce pobytu/zamieszkania/stałe przebywanie ewentualnie sąd właściwy dla miasta stołecznego Warszawy. • Reguła wyprzedzania ma zastosowanie do kryteriów pomocniczych ustalania właściwości miejscowej.

Właściwość miejscowa 1. Miejscowo właściwy do rozpoznania sprawy jest sąd, w którego okręgu popełniono przestępstwo (art. 31 § 1) 2. Jeżeli przestępstwo popełniono na polskim statku wodnym lub powietrznym, a § 1 nie może mieć zastosowania, właściwy jest sąd macierzystego portu statku. 3. Jeżeli nie można ustalić miejsca popełnienia przestępstwa, właściwy jest sąd, w którego okręgu: 1. 2. 3. ujawniono przestępstwo, ujęto oskarżonego, oskarżony przed popełnieniem przestępstwa stale mieszkał lub czasowo przebywał - zależnie od tego, gdzie najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze (art. 32 § 1) Tzw. reguła wyprzedzania 4. Jeżeli nie można ustalić właściwości miejscowej sądu według przepisów poprzedzających, sprawę rozpoznaje sąd właściwy dla dzielnicy Śródmieście miasta stołecznego Warszawy. (art. 32 § 3)

Właściwość z łączności spraw Właściwość z łączności rozpoznanie związanych ze sobą w ustawowo określony sposób spraw przynajmniej dwóch oskarżonych (łączność przedmiotowa), spraw o różne czyny jednego oskarżonego(łączność podmiotowa) lub łączenie spraw na podstawie obu powyższych kryteriów (tzw. łączność mieszana). • art. 33 – łączność podmiotowa (jeden oskarżony, wiele przestępstw) • § 1 Jeżeli tę samą osobę oskarżono o kilka przestępstw, a sprawy należą do właściwości różnych sądów tego samego rzędu, właściwy jest sąd, w którego okręgu najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze. reguła wyprzedzania • § 2. Jeżeli sprawy należą do właściwości sądów różnego rzędu, sprawę rozpoznaje sąd wyższego rzędu. • art. 34 • § 1. Sąd właściwy dla sprawców przestępstw jest również właściwy dla pomocników, podżegaczy oraz innych osób, których przestępstwo pozostaje w ścisłym związku z przestępstwem sprawcy, jeżeli postępowanie przeciwko nim toczy się jednocześnie. • § 2. Sprawy osób wymienionych w § 1 powinny być połączone we wspólnym postępowaniu; przepis art. 33 stosuje się odpowiednio. • § 3. Jeżeli zachodzą okoliczności utrudniające łączne rozpoznanie spraw, o których mowa w § 1 i 2, można wyłączyć i odrębnie rozpoznać sprawę poszczególnych osób lub o poszczególne czyny; sprawa wyłączona podlega rozpoznaniu przez sąd właściwy według zasad ogólnych.

Właściwość z łączności spraw Postanowienie SA w Katowicach z 4. 04. 2012 r. , II AKz 206/12 (…) łączność spraw, o której mowa w art. 33 § 1 k. p. k. niewątpliwie w zamyśle ustawodawcy miała doprowadzić do sytuacji, aby osoba oskarżona o różne przestępstwa, popełnione nierzadko w tym samym czasie, w związku z prowadzeniem określonej działalności w ramach grupy przestępczej, odpowiadając w jednym procesie, mogła spotkać się z właściwie wyważoną represją karną, uwzględniającą całokształt jej działalności przestępczej. Z drugiej strony, jeśli postawa takiego sprawcy wskazuje na możliwość wysnucia wniosku o nagromadzeniu okoliczności łagodzących, czy ewentualności np. nadzwyczajnego złagodzenia kary, wspólne rozpoznanie sprawy o wszystkie zarzucone przestępstwa niewątpliwie leży w jego interesie. Łączność przedmiotowa, o której mowa w art. 34 § 1 i 2 k. p. k. powinna natomiast zabezpieczyć prawidłowość wyrokowania, trudniejszą do osiągnięcia w odrębnych procesach, oraz wyeliminować mnożenie kosztów procesu a także zapewnić szybkość postępowania. Odstępstwo od tej zasady przewidziane w art. 34 § 3 k. p. k. winno być wyjątkiem (…). Oczywistym bowiem jest, że taki podział przedmiotowej sprawy, spowoduje wbrew twierdzeniom Sądu I instancji zwiększenie kosztów procesu i w praktyce wydłuży czas potrzebny na jej rozpoznanie. Wbrew wywodom zawartym w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia, stworzenie sytuacji, w której dwaj główni oskarżeni tymczasowo aresztowani będą musieli być dowożeni na rozprawy w dwóch sądach, przy znanych powszechnie trudnościach z tym związanych, nie wpłynie na zdynamizowanie procesu, a wręcz przeciwnie, wywoła wiele perturbacji i problemów natury procesowej.

Właściwość z delegacji polega na przekazaniu sprawy zawisłej przed sądem właściwym do rozpoznania innemu sądowi ze względu na szczególne okoliczności wskazane w ustawie Szczególna waga lub zawiłość sprawy • Ruchoma właściwość rzeczowa (art. 25 § 2) – zmiana SR na SO • Sąd apelacyjny, na wniosek sądu rejonowego, może przekazać do rozpoznania sądowi okręgowemu, jako sądowi pierwszej instancji, sprawę o każde przestępstwo, ze względu na szczególną wagę lub zawiłość sprawy. Ekonomia procesowa • Art. 36 • Sąd wyższego rzędu nad sądem właściwym może przekazać sprawę innemu sądowi równorzędnemu, jeżeli większość osób, które należy wezwać na rozprawę, zamieszkuje blisko tego sądu, a z dala od sądu właściwego Dobro wymiaru sprawiedliwości • Art. 37 • Sąd Najwyższy może z inicjatywy właściwego sądu przekazać sprawę do rozpoznania innemu sądowi równorzędnemu, jeżeli wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości. Niemożność rozpoznania sprawy ze względu na wyłączenie sędziów Zagrożenie przedawnieniem karalności • Art. 43 • Jeżeli z powodu wyłączenia sędziów rozpoznanie sprawy w danym sądzie jest niemożliwe, sąd wyższego rzędu przekazuje sprawę innemu sądowi równorzędnemu. • Art. 11 a pw. KPK • Jeżeli rozpoznanie sprawy w sądzie miejscowo właściwym nie jest możliwe w terminie zabezpieczającym uniknięcie przedawnienia karalności przestępstwa określonym w art. 101 Kodeksu karnego, uwzględniając wniosek sądu właściwego, sąd apelacyjny może przekazać taką sprawę do rozpoznania innemu sądowi równorzędnemu

Właściwość z delegacji Postanowienie SN z 27. 08. 2015 r. , III KO 83/15 (warunki przekazania sprawy w trybie art. 37 k. p. k. ) • Bezsporne jest, że przepis art. 37 k. p. k. ma charakter wyjątkowy. Przewiduje bowiem odstępstwo od ustawowych reguł określenia właściwości miejscowej sądu. Stąd też jego zastosowanie może nastąpić tylko wtedy, gdy zaistniałe w sprawie okoliczności jednoznacznie świadczą o tym, że jej pozostawienie do rozpoznania sądowi miejscowo właściwemu byłoby sprzeczne z dobrem wymiaru sprawiedliwości. Takimi okolicznościami mogą zaś być tego rodzaju sytuacje, które mogą wywierać wpływ na swobodę orzekania lub stwarzać przekonanie (nawet w istocie mylne, jakkolwiek powzięte w oparciu o racjonalne przesłanki) o braku warunków do rozpoznania danej sprawy w sposób w pełni obiektywny. • (…) przekonanie o braku możliwości do obiektywnego rozpoznania sprawy przez sąd miejscowo właściwy oparte być powinno na racjonalnych przesłankach. Przekonanie takie, oparte tylko na przypuszczeniach i założeniach o charakterze hipotetycznym, nie jest wystarczające dla odstąpienia od reguł właściwości miejscowej, których zadaniem jest między innymi gwarantowanie niezawisłości sądu. • (…) wyjątkowy w swej istocie przepis art. 37 k. p. k. nie powinien również być traktowany jako podstawa do podejmowania prób przekazania innemu sądowi spraw o dużym stopniu uciążliwości, czy z innych względów kłopotliwych. W czasie sprawowania urzędu sędziego konieczna jest umiejętność sprostania różnym wyzwaniom.

Spory o właściwość • Art. 38. § 1. Spór o właściwość między sądami równorzędnymi rozstrzyga ostatecznie sąd wyższego rzędu nad sądem, który pierwszy wszczął spór. • § 2. W czasie trwania sporu każdy z tych sądów przedsiębierze czynności nie cierpiące zwłoki. • Spory mogą być: • pozytywne – dwa sądy uważają, że są właściwe (rzadki przypadek) • negatywne – żaden z sądów nie uważa, że jest właściwy do rozpoznania sprawy • Sąd wyższego rzędu może przekazać sprawę do rozpoznania według właściwości także takiemu sądowi niższego rzędu, który nie pozostawał dotychczas w sporze kompetencyjnym (postanowienie SA w Katowicach z 15. 10. 2008 r. , II AKo 216/08)

Czym różni się właściwość rzeczowa od funkcjonalnej? Właściwość rzeczowa Właściwość funkcjonalna • Rozpoznanie sprawy w pierwszej instancji – orzekanie o odpowiedzialności karnej oskarżonego za zarzucone mu przestępstwo w związku z rozpoznaniem skargi oskarżyciela publicznego. • Wszelkie czynności podejmowane przez sąd na podstawie przepisów ustawy, ale niebędące orzekaniem o zasadności aktu oskarżenia w I instancji. • Np. rozpoznanie apelacji, kasacji, wydanie listu żelaznego.

Co się dzieje po skierowaniu aktu oskarżenia

Kontrola formalna skargi oskarżycielskiej • Dokonywana przez prezesa sądu (przewodniczącego wydziału lub upoważnionego sędziego). • Polega na sprawdzeniu, czy skarga wniesiona przez oskarżyciela spełnia ogólne warunki pisma procesowego (art. 119) oraz te określone w przepisach szczególnych (art. 332, 333, 335) + dokonanie czynności z art. 334 (przesłanie akt postępowania wraz z załącznikami, zawiadomienie oskarżonego i pokrzywdzonego o przesłaniu aktu oskarżenia) Chodzi wyłącznie o zbadanie, czy akt oskarżenia (lub inne pismo) zawiera wszystkie wymagane przez ustawę elementy. Nie ocenia się czy odpowiadają one materiałom sprawy.

Kontrola formalna skargi oskarżyciela Art. 337 § 1 • Jeżeli akt oskarżenia nie odpowiada warunkom formalnym wymienionym w art. 119, 332, 333 lub art. 335, a także, gdy nie zostały spełnione warunki wymienione w art. 334, prezes sądu zwraca go oskarżycielowi w celu usunięcia braków w terminie 7 dni od dnia jego doręczenia. Prezes sądu wydaje ZARZĄDZENIE w sprawie zwrotu aktu oskarżenia oskarżycielowi. Na zarządzenie przysługuje zażalenie do sądu właściwego do rozpoznania sprawy. • Oskarżyciel, który nie wnosi zażalenia, ma obowiązek w terminie 7 dni wnieść poprawiony lub uzupełniony akt oskarżenia. • Zwrot aktu oskarżenia nie oznacza zwrotu sprawy i nie uchyla stanu zawisłości sprawy. • Prokurator nie może np. umorzyć postępowania, ale może cofnąć akt oskarżenia (art. 14 § 2)

Kontrola formalna skargi oskarżyciela • Gdy prokurator mimo zwrócenia aktu oskarżenia w trybie art. 337 k. p. k. ponownie przekaże go w tej samej postaci, prezes sądu może zmienić swoją poprzednią decyzję i dokonać czynności z art. 338 albo powinien wnieść sprawę na posiedzenie – art. 339 § 3 k. p. k. • Jeżeli na posiedzeniu sąd stwierdzi, że braki formalne nie występują albo występują, ale nie pozbawiają skuteczności skargi oskarżyciela, powinien skierować sprawę do rozpoznania na rozprawie. W przeciwnym razie możliwe jest umorzenie postępowania ze względu na brak skutecznej skargi uprawnionego oskarżyciela. • Decyzja sądu uzależniona od rangi braków formalnych aktu oskarżenia. • Por. uchwała SN z dnia 31 sierpnia 1994 r. , I KZP 19/94. • Jeżeli nie uzupełniono braków z wniosku z art. 335 § 2 sprawę kieruje się na rozprawę

Co jeżeli prokurator nie uzupełni braków formalnych aktu oskarżenia? Uchwała SN z 31. 08. 1994 r. , I KZP 19/94 Jeżeli prokurator, mimo zwrócenia mu aktu oskarżenia w trybie art. 298 (obecnie 337) k. p. k. w celu uzupełnienia braków formalnych, ponownie przekaże go w tej samej postaci, prezes sądu może sam zmienić swoją poprzednią decyzję, wykonując czynności przewidziane w art. 302 § 1 (obecnie 338 § 1) k. p. k. , albo powinien wnieść sprawę na posiedzenie sądu, który podejmuje stosowne postanowienie w ramach uprawnień przewidzianych w art. 299 § 1 (obecnie 339 § 3)k. p. k. Sąd może umorzyć postępowanie na posiedzeniu na podstawie art. 17 § 1 pkt 9, jeżeli nad brakami formalnymi skargi oskarżyciela nie można przejść „do porządku dziennego”.

Doręczenie aktu oskarżenia Jeżeli akt oskarżenia odpowiada warunkom formalnym, prezes sądu lub referendarz sądowy zarządza doręczenie jego odpisu oskarżonemu, wzywając do składania wniosków dowodowych w terminie 7 dni od dnia doręczenia mu aktu oskarżenia, a także pouczając o prawie do złożenia wniosku o zobowiązanie prokuratora do uzupełnienia materiałów postępowania przygotowawczego dołączonych do aktu oskarżenia o określone dokumenty zawarte w aktach tego postępowania, gdy ma to znaczenie dla interesu oskarżonego. • Oskarżonego poucza się o treści przepisów: 1. Art. 291 § 3 – zabezpieczenie kosztów postępowania 2. Art. 338 a – prawo do złożenia wniosku o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie mu określonej kary lub środka karnego, przepadku lub środka kompensacyjnego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego tzw. dobrowolne poddanie się odpowiedzialności karnej na posiedzeniu 3. Art. 341 § 1 – prawo do udziału w posiedzeniu w przedmiocie warunkowego umorzenia postępowania 4. Art. 349 § 8 – dot. posiedzenia przygotowawczego przed rozprawą; ogłoszenie zarządzenia o wyznaczeniu terminów rozprawy ma skutek równoznaczny z wezwaniem obecnych uczestników postępowania do udziału w rozprawie albo zawiadomieniem o jej terminach 5. Art. 374 6. Art. 376 7. Art. 377 Uczestnictwo oskarżonego w rozprawie głównej 8. Art. 422 – wniosek o uzasadnienie wyroku 9. o prawie do złożenia wniosku o wyznaczenie obrońcy z urzędu w terminie 7 dni od daty doręczenia wezwania (zawiadomienia) o terminie rozprawy (posiedzenia) • Oraz o prawie wniesienia pisemnej odpowiedzi na akt oskarżenia – art. 338 § 2 • Gdy złożono wniosek z art. 335 § 1 albo akt oskarżenia zawiera wniosek z art. 335 § 2 jego odpis doręcza się ujawnionemu pokrzywdzonemu

Ciekawe… Postanowienie SN z 13. 03. 2013 r. , V KK 197/12 (…) nie każde formalne naruszenie, także w zakresie prawa do obrony, musi oznaczać automatycznie pozbawienie procesu przymiotu rzetelności. (…) Naruszenie wymogu płynącego z art. 338 § 1 k. p. k. , przez niedoręczenie oskarżonemu odpisu aktu oskarżenia i uniemożliwienie mu tym samym złożenia odpowiedzi na ten akt (art. 338 § 2 k. p. k. ), stanowi niewątpliwie rażącą obrazę prawa procesowego, ale uchybienie przez sąd temu obowiązkowi nie może być oceniane jedynie od strony formalnej, lecz musi uwzględniać możliwość wpływu takiego naruszenia na realizację przez oskarżonego przysługującego mu prawa do obrony w realiach danej sprawy. Tylko bowiem wtedy można mówić o naruszeniu wymogów rzetelnego procesu, a tym samym i o możliwości wpływu tego uchybienia na treść wydanego orzeczenia.

Wyznaczenie składu orzekającego w sprawie • Skład orzekający w sprawie jest wyznaczany w drodze losowania. • Po wpłynięciu aktów oskarżenia, prezes sądu (przewodniczący wydziału) przesyła do Ministerstwa Sprawiedliwości wykaz spraw, które wpłynęły wraz z listą sędziów. Maszyna losująca w MS przydziela sprawy poszczególnym sędziom, a następnie przesyłany jest fax do sądu z informacją, do jakiej sprawy został przydzielony jakiś sędzia. • Na podstawie faxu z MS, prezes sądu (przewodniczący wydziału) wydaje zarządzenie o wyznaczeniu składu orzekającego. • Zob. art. 47 a i 47 b prawa o ustroju sądów powszechnych.

Wyłączenie sędziego • W niektórych przypadkach, sędzia nie może rozpoznawać przydzielonej mu sprawy ze względu na dążenie do zapewnienia maksymalnej bezstronności sądu w oczach opinii publicznej oraz stron postępowania. • Gwarancją bezstronności sądu jest instytucja wyłączenia sędziego, tj. możliwość „wymienienia” sędziego na innego, jeżeli istnieją wątpliwości co do jego bezstronności. • Mamy dwa rodzaje wyłączenia sędziego: z mocy prawa (art. 40 k. p. k. ) i na mocy postanowienia sądu (art. 41).

Bezstronność sędziowska – wyłączenie sędziego • Bezstronność sądu – jeden z filarów współczesnego wymiaru sprawiedliwości. • Dwa aspekty bezstronności: • obiektywny („nie tylko to, by sędzia orzekający w sprawie zachowywał się zawsze rzeczywiście zgodnie ze standardami niezawisłości i bezstronności, lecz także by w ocenie zewnętrznej zachowanie sędziego odpowiadało takim standardom” – wyrok TK z 20 lipca 2004 r. , sygn. SK 19/02 oraz „istnieje interes publiczny (dobro wspólne) polegający na ukształtowaniu zewnętrznego obrazu wymiaru sprawiedliwości, tworzącego w społeczeństwie przekonanie, iż sąd jest bezstronny (…) Jedynie sądy złożone z bezstronnych sędziów, których postępowanie także na zewnątrz ich urzędu służy obrazowi bezstronnego wymiaru sprawiedliwości stwarzają, w odbiorze społecznym, gwarancje sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy - w wyrok z 27 stycznia 1999 r. , sygn. K 1/98”) • subiektywny (sędzia musi być wewnętrznie przekonany, że jest w stanie wydać wyrok bez faworyzowania któregoś z uczestników postępowania). • Ważna także bezstronność zewnętrzna – ważna z punktu widzenia społecznego odbioru wymiaru sprawiedliwości. Chodzi o ukształtowanie zewnętrznego obrazu wymiaru sprawiedliwości tworzącego w społeczeństwie przekonanie, że sąd jest bezstronny, czego wyrazem jest m. in. zakaz prowadzenia działalności publicznej przez sędziego. • Jedną z gwarancji bezstronności jest instytucja wyłączenia sędziego.

Wyłączenie sędziego Iudex inhabilis (wyłączenie z mocy prawa) Iudex suspectus (wyłączenie na mocy postanowienia sądu) • art. 40 k. p. k. – wyłączenie sędziego ze • art. 41 k. p. k. względu na: • wszelkiego rodzaju okoliczności rodzące 1. 2. 3. uzasadnione wątpliwości odnośnie do zagrożenie dla bezstronności wynikające ze bezstronności sądu związku sprawy z interesem prywatnym sędziego lub interesem bliskiej mu osoby (art. • Jeżeli strona występuje z wnioskiem o 40 § 1 pkt 1– 3) wyłączenie musi go uprawdopodobnić, tj. kontakt sędziego z daną sprawą w innej roli niż wskazać, że w konkretnej sprawie np. zachodzi organu orzekającego (art. 40 § 1 pkt 4, 5, 10) konflikt interesów sędzia wydał w sprawie rozstrzygnięcie, które zostało zaskarżone (art. 40 § 1 pkt 6, 7, 9 oraz art. 40 § 3) Poza art. 40 wyłączenie z mocy prawa na podstawie art. 517 g § 3

Wyłączenie sędziego z mocy prawa jest odstępstwem od reguły, zgodnie z którą każdy sędzia jest władny do orzekania w sprawie należącej do właściwości sądu, w którym orzeka. U podstaw tego wyłączenia leży uznanie, że w wypadkach wskazanych w ustawie sędzia z założenia może nie być bezstronny ze względu na własny interes, interes osób mu bliskich (art. 40 § 1 pkt 1, 2 i 3 k. p. k. ), z uwagi na to, że występował wcześniej w danym postępowaniu w określonej roli procesowej (art. 40 § 1 pkt 4, 5, 10 k. p. k. ) lub brał udział w podjęciu decyzji procesowej, która w dalszym toku procesu została zaskarżona lub uchylona (art. 40 § 1 pkt 6, 7, 9 i art. 40 § 3 k. p. k. ). Sędzia związany ze sprawą bądź ze stroną nie musi być stronniczy. Celem instytucji z art. 40 k. p. k. jest jednak uniknięcie sytuacji, w której byłyby wątpliwości co do bezstronności a niemożliwym byłoby udowodnienie nieprawdziwości takiego podejrzenia. Takie same funkcje spełnia art. 41 k. p. k. (wyłączenie na mocy postanowienia sądu). Przepis ten nakłada na sędziego obowiązek złożenia wniosku o wyłączenie jeżeli ujawni się okoliczność uzasadniająca wątpliwości co do jego bezstronności.

Iudex inhabilis • Postanowienie SN z 2. 08. 2006 r. , z dnia 2 sierpnia 2006 r. , II KK 2/06 • Orzekanie w sprawie przez sędziego, który uprzednio brał udział w wydaniu postanowienia w przedmiocie tymczasowego aresztowania, nie sposób postrzegać jako naruszenie prawa. • Postanowienie SN z 2. 10. 2013 r. , WK 15/13 • W kodeksie postępowania karnego nie ma zakazu kilkakrotnego orzekania przez tego samego sędziego w tej samej sprawie w instancji odwoławczej. Zgodnie z brzmieniem art. 40 § 1 pkt 7 k. p. k. tylko sędzia, który brał udział w wydaniu orzeczenia, które zostało uchylone jest wyłączony z mocy prawa od udziału w sprawie. Wskazana podstawa wyłączenia jest uwarunkowana wyłącznie potrzebą wyeliminowania od orzekania sędziego, który uprzednio brał udział w wydaniu orzeczenia, które w toku dalszego procesu zostało uchylone przez instancję odwoławczą, a sprawa wróciła do ponownego rozpoznania. Ta przesłanka wyłączenia nie może zatem dotyczyć sędziego, który kilkakrotnie orzekał w danej sprawie w drugiej instancji, w sytuacji, gdy wydane przez niego orzeczenia nie zostały uchylone. • W tym kontekście podnieść jednak należało, że katalog powodów wyłączenia sędziego z mocy prawa od rozpoznania sprawy - określony w art. 40 § 1 k. p. k. - ma charakter zamknięty i niedopuszczalne jest stosowanie wykładni rozszerzającej tego przepisu. • Postanowienie SN z 20. 10. 2015 r. , III KK 346/15 • Istotą instytucji wyłączenia sędziego, który brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia lub wydał zaskarżone zarządzenie jest zapobieżenie sytuacji, w której sędzia kontrolowałby swoje wcześniejsze rozstrzygnięcia, albowiem byłoby to nie do pogodzenia z koniecznością zapewnienia obiektywizmu w postępowaniu.

Iudex suspectus Postanowienie Sądu Najwyższego SN z 11. 01. 2012 r. , III KK 214/11 Wątpliwość co do bezstronności sędziego (art. 41 § 1 k. p. k. ) musi istnieć obiektywnie i poddawać się zewnętrznej weryfikacji oraz ocenie, a nie być tylko subiektywnym przekonaniem określonej osoby. Postanowienie Sądu Najwyższego z 10. 07. 2001 r. , II KKN 538/98 Sam fakt, że biorący udział w sprawie sędzia, który pełniąc niegdyś obowiązki prokuratora oskarżał oskarżonego w innej sprawie, podobnie jak i sam jedynie fakt rozstrzygania zupełnie innej sprawy oskarżonego przez tego samego sędziego nie stanowią okoliczności powodujących wątpliwość co do bezstronności tego sędziego w aktualnie prowadzonym postępowaniu. Uchwała SN z 26. 04. 2007 r. , I KZP 9/07 W wypadku, gdy materiał dowodowy, na podstawie którego orzeczono w przedmiocie odpowiedzialności karnej jednego ze sprawców czynu, miałby stanowić podstawę dowodową orzeczenia w przedmiocie odpowiedzialności karnej także i innego współsprawcy (podżegacza lub pomocnika) tego samego czynu, sędzia, który dokonał oceny dowodów w odniesieniu do jednej z tych osób, powinien być wyłączony od udziału w sprawie dotyczącej pozostałych, z uwagi na istnienie okoliczności, która "mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności" w rozumieniu art. 41 § 1 k. p. k.

Iudex suspectus Wyrok SN z 29. 02. 2016 r. , SNO 82/15 Każdy sędzia przed złożeniem żądania w trybie art. 41 § 1 k. p. k. winien ocenić okoliczności, jeżeli takie występują, które w jego ocenie mogą usprawiedliwiać jego wyłączenie na wniosek strony i uzasadniać ewentualny zarzut bezstronności przy rozpoznawaniu sprawy. Jednakże ta ocena okoliczności dokonywana przez sędziego będzie zawsze subiektywna i dlatego winna zostać poddana obiektywnej kontroli sądu orzekającego w trybie art. 42 k. p. k. , który jest jedynie uprawniony do kontroli poprawności oceny okoliczności poczynionej przez sędziego, a więc oceny czy żądanie sędziego jest zasadne w konkretnym układzie faktycznym. Należy jednak pamiętać, że przepisy o wyłączeniu sędziego mają charakter norm wyjątkowych, czego wyrazem jest między innymi treść § 15 Zbioru Zasad Etyki Zawodowej Sędziów, który stanowi, że sędzia może złożyć wniosek o wyłączenie go od rozpoznania sprawy tylko wtedy, gdy istnieją do tego uzasadnione podstawy. Niedopuszczalne jest nadużywanie instytucji wyłączenia sędziego. Zasada ta nakazuje więc sędziemu powściągliwość w inicjowaniu postępowania o wyłączenie, a zbyt pochopne występowanie z takim wnioskiem byłoby złamaniem tej zasady etycznej. Naruszenie art. 41 § 1 k. p. k. z zasady nie wypełnia znamion przewinienia dyscyplinarnego. Jednakże nie można wykluczyć, że obraza tego przepisu w konkretnej sytuacji przybierze charakter obrazy rażącej i oczywistej. Będzie to miało miejsce zwłaszcza w wypadku stwierdzenia złych intencji sędziego.

Tryb wyłączenia sędziego Iudex inhabilis • Sędzia ma obowiązek stwierdzić swoje wyłączenie przez złożenie oświadczenia na piśmie do akt sprawy. • Oświadczenie sędziego ma charakter deklaratoryjny. • Jeżeli sędzia wbrew obowiązkowi nie złoży oświadczenia – wyłączenie na podstawie art. 40 stwierdza sąd postanowieniem. • w takiej sytuacji sąd orzeka a urzędu albo na wniosek strony • orzeka sąd przed którym sprawa się toczy Termin z art. 42 k. p. k. NIE MA ZASTOSOWANIA do wyłączenia z mocy prawa! Wniosek o wyłączenie sędziego musi być skonkretyzowany, a strona ma obowiązek uprawdopodobnić okoliczności w nim wskazane, w tym także to, że przyczyna wyłączenia stała się jej wiadoma na późniejszym etapie postępowania Iudex suspectus • Wyłączenie na mocy postanowienia sądu. Postanowienie o wyłączeniu ma charakter konstytutywny. • Sędzia może złożyć żądanie o wyłączeniu z przyczyn określonych w art. 41 lub strona może złożyć wniosek o wyłączenie albo sąd działając z urzędu. • Strona może złożyć wniosek o wyłączenie z przyczyn z art. 41 wyłącznie do rozpoczęcia przewodu sądowego, chyba że przyczyna wyłączenia powstała lub stała się stronie wiadoma dopiero po rozpoczęciu przewodu sądowego (termin prekluzyjny). Gdy wniosek zostanie złożony na późniejszym etapie postępowania, pozostawia się go bez rozpoznania (art. 42 § 2) Art. 41 a. Wniosek o wyłączenie sędziego oparty na tych samych podstawach faktycznych co wniosek wcześniej rozpoznany pozostawia się bez rozpoznania; przepisu art. 42 § 3 nie stosuje się.

Skutki procesowe orzekania przez sędziego, który powinien być wyłączony od orzekania Iudex inhabilis • bezwzględna przyczyna odwoławcza – art. 439 § 1 • w wydaniu orzeczenia brała udział osoba nieuprawniona lub niezdolna do orzekania bądź podlegająca wyłączeniu na podstawie art. 40 • Uchylenie orzeczenia niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów. Sąd rozpoznając środek zaskarżenia bada z urzędu, czy nie zachodzą przyczyny wskazane w art. 439 Iudex suspectus • Względna przyczyna odwoławcza. • Jeżeli środek zaskarżenia wnosi podmiot profesjonalny sąd może uchylić orzeczenie, konieczne jest wskazanie w apelacji/zażaleniu/kasacji, że naruszono art. 41 i wykazanie, że naruszenie tego przepisu miało wpływ na treść rozstrzygnięcia.

Skład sądu na rozprawie Postępowanie przed sądem I instancji Postępowanie przed sądem II instancji i w postępowaniu kasacyjnym 1 sędzia – zasada (art. 28 § 1) 3 sędziów – na rozprawie w postępowaniu apelacyjnym i kasacyjnym (art. 29 § 1) 1 sędzia i 2 ławników • W sprawach o zbrodnie (art. 28 § 2) • Ze względu na szczególną zawiłość sprawy lub jej wagę, gdy tak postanowi sąd pierwszej instancji (art. 28 § 3) Apelację od wyroku sądu rejonowego, jeżeli postępowanie przygotowawcze prowadzono w formie dochodzenia, rozpoznaje sąd w składzie 1 sędziego (art. 449 § 1) • Chyba że prezes sądu postanowi inaczej – wtedy ma zastosowanie art. 28 § 3 2 sędziów i 3 ławników • W sprawach o przestępstwa, za które ustawa przewiduje karę dożywotniego pozbawienia wolności (art. 28 § 4) 5 sędziów zawodowych Apelację lub kasację od wyroku orzekającego karę dożywotniego pozbawienia wolności rozpoznaje sąd w składzie pięciu sędziów. (art. 29 § 2) 3 sędziów zawodowych 7 sędziów zawodowych • Ze względu na szczególną zawiłość sprawy lub jej wagę • Jeżeli kasacja dotyczy orzeczenia Sądu Najwyższego sąd pierwszej instancji może postanowić o jej wydanego w innym składzie niż jednoosobowy, rozpoznaniu w składzie trzech sędziów (art. 28 § 3) • chyba że orzeczenie zostało wydane jednoosobowo; w takim wypadku Sąd Najwyższy orzeka w składzie 3 sędziów (art. 534 § 2)

Skierowanie sprawy na posiedzenie • Poza kontrolą formalną aktu oskarżenia, prezes sądu ma obowiązek zbadać, czy przed skierowaniem sprawy do rozpoznania na rozprawie nie zachodzi potrzeba wniesienia jej z urzędu (lub na wniosek strony) na posiedzenie w celu podjęcia rozstrzygnięcia przekraczającego jego uprawnienia. • Możliwość orzekania co do meritum jest uzależniona od weryfikacji zagadnień incydentalnych np. trzeba rozstrzygnąć o właściwości sądu albo wybrać optymalny tryb postępowania (przyspieszony czy nakazowy). • Dwa cele posiedzenia sądowego przed rozprawą: 1. Kontrola podstaw oskarżenia i sprawdzenie czy nie zachodzą przeszkody do przeprowadzenia rozprawy 2. Organizacyjne przygotowanie rozprawy (posiedzenie przygotowawcze – art. 349) • Art. 339 § 4 a jeżeli akt oskarżenia odpowiada warunkom formalnym sprawę kieruje się na posiedzenie przed rozprawą w terminie 30 dni od dnia wniesienia aktu oskarżenia • Termin instrukcyjny

Skierowanie sprawy na posiedzenie Prezes sądu ma obowiązek skierować sprawę na posiedzenie, jeżeli: Art. 339 § 1 art. 339 § 3 a – prezes sądu może skierować sprawę na posiedzenie, jeżeli oskarżony złożył wniosek z art. 338 a Prokurator złożył wniosek o orzeczenie środków zabezpieczających Zachodzi potrzeba rozważenia kwestii warunkowego umorzenia postępowania Akt oskarżenia zawiera wniosek z art. 335 § 2 Prokurator złożył wniosek z art. 335 § 1

Skierowanie sprawy na posiedzenie Nie jest to katalog wyczerpujący Umorzenia postępowania na podstawie art. 17 § 1 pkt. 2 – 11 Umorzenia postępowania z powodu oczywistego braku podstaw faktycznych oskarżenia Wydania postanowienia o niewłaściwości sądu lub o zmianie wskazanego w akcie oskarżenia trybu postepowania zwrotu sprawy prokuratorowi w celu usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego (por. art. 344 a) Wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania (art. 22) Wydania postanowienia w przedmiocie tymczasowego aresztowania lub innego środka przymusu (por. art. 344) Wydania wyroku nakazowego Zachodzi potrzeba rozważenia możliwości przekazania jej do postępowania mediacyjnego; przepis art. 23 a stosuje się odpowiednio (§ 4) Merytoryczna kontrola aktu oskarżenia 339 § 3 i 4 – prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie także wtedy, gdy zachodzi potrzeba innego rozstrzygnięcia przekraczającego jego uprawnienia, a zwłaszcza:

Merytoryczna kontrola aktu oskarżenia Art. 339 § 3 pkt 1 Art. 339 § 3 pkt 2 • potrzeba umorzenia postępowania z uwagi na zaistnienie negatywnej przesłanki procesowej np. znikomej społecznej szkodliwości czynu czy przedawnienia • Badanie dopuszczalności procesu • Obowiązek wszystkich organów prowadzących postępowanie. W szczególności oskarżyciel publiczny powinien zadbać, czy nie występuje przeszkoda procesowa, która czyny całe postępowanie niedopuszczalnym. Unormowanie art. 339 § 3 pkt. 1 akcentuje, że także prezes sądu i sąd mają obowiązek czuwać, aby w warunkach niedopuszczalności postępowania nie doszło do rozprawy głównej. • Por. postanowienie SN z dnia 28 października 2009 r. , I KZP 21/09 • Sądowa kontrola faktycznej zasadności oskarżenia – badanie przez sąd przed rozprawą dostateczności dowodów zebranych i przedstawionych przez oskarżyciela. Nieuzasadniony pod względem faktycznym akt oskarżenia nie powinien powodować przeprowadzenia rozprawy głównej. • Ocena przed rozprawą wartości dowodowej materiału przedłożonego przez oskarżyciela. • Dotyczy wszystkich spraw i wszystkich trybów postępowania. • Tylko wtedy gdy brak jest „oczywisty” i niewątpliwy – żaden z dowodów zebranych w postępowaniu przygotowawczym nie wskazuje na prawdopodobieństwo popełnienia czynu lub nie uzasadnia popełnienia go przez oskarżonego Umorzenie postępowania sąd wydaje postanowienie. Na postanowienie przysługuje zażalenie

Merytoryczna kontrola aktu oskarżenia – art. 344 a • Zwrot sprawy prokuratorowi w celu uzupełnienia istotnych braków postępowania przygotowawczego. • sprawa znowu jest w postępowaniu przygotowawczym, a prokurator może podjąć każdą decyzję co do jej dalszego biegu. Por. : art. 334 b • Ocena zupełności i prawidłowości czynności procesowych. Zwrot sprawy możliwy tylko wtedy, gdy dokonanie niezbędnych czynności przez sąd powodowałoby znaczne trudności. • Celem instytucji z art. 344 a jest przyspieszenie postępowania. Ma ona charakter wyjątkowy, a przesłanki pozwalające na „cofnięcie sprawy” do postępowania przygotowawczego nie mogą być interpretowane rozszerzająco. Dla oceny, czy należy zwrócić sprawę prokuratorowi, czy sąd powinien sam np. zebrać materiał dowodowy, konieczne jest porównanie czasu niezbędnego na uzupełnienie braków postępowania przygotowawczego w trakcie postępowania sądowego z czasem, jaki jest potrzebny na ich uzupełnienie w trybie art. 344 a

Merytoryczna kontrola aktu oskarżenia – art. 344 a • Przesłanki: • akta postępowania wskazują na istotne braki tego postępowania, zwłaszcza potrzebę poszukiwania dowodów • chodzi także o naruszenie przepisów postępowania o charakterze gwarancyjnym dla stron (zwłaszcza podejrzanego; np. niewydanie postanowienia o zmianie zarzutów w okolicznościach z art. 314) • przesłanki zwrotu sprawy prokuratorowi muszą być wąsko interpretowane • Sąd w postanowieniu wskazuje kierunek uzupełnienia postępowania przygotowawczego. • Stronom (oskarżycielowi – publicznemu, posiłkowemu, oskarżonemu) przysługuje prawo do złożenia zażalenia na postanowienia o zwrocie sprawy prokuratorowi.

Zwrot sprawy prokuratorowi Postanowienie SA w Katowicach z 19. 08. 2009 r. Sąd I instancji decydując się na zwrot sprawy w trybie przepisu art. 345 § 1 k. p. k. powinien czuwać, czy takie działanie, z natury mające charakter wyjątkowego, zapobiegnie istotnie przewlekłości całego postępowania karnego, a co za tym idzie, jeżeli sąd ten nawet dostrzeże istotne braki postępowania przygotowawczego, a ich uzupełnienie głównie w zakresie dowodów, które nie wymagają poszukiwania, możliwe jest w postępowaniu rozpoznawczym, niezbędne jest przy podejmowaniu decyzji kierowanie się zdrowym rozsądkiem, mającym na celu realizowanie zasady, o jakiej mowa w przepisie art. 2 § 1 pkt 4 k. p. k. Jeżeli zatem decyzja o cofnięciu postępowania do fazy śledztwa ma charakter wyjątkowy w odniesieniu do reguły rozstrzygnięcia sprawy w rozsądnym terminie, to przesłanki wynikające z art. 345 § 1 k. p. k. nie mogą być interpretowane rozszerzająco.

art. 337 a art. 334 a Postanowienie SA w Katowicach z 21. 01. 2009 r. , II AKz 9/09 Zwrot sprawy przez sąd w trybie art. 345 § 1 k. p. k. w celu uzupełnienia śledztwa lub dochodzenia powinien mieć miejsce jedynie wtedy, gdy wadliwie przeprowadzone lub wręcz pominięte czynności tej fazy procesu uzasadniają tezę o nie wypełnieniu przez oskarżyciela ustawowych celów postępowania przygotowawczego. Wyznacza je treść normy art. 297 § 1 k. p. k. , stanowiąc, że jest nim, obok ustalenia popełnienia czynu i wykrycia sprawcy, również wyjaśnienie okoliczności sprawy, zebranie, zabezpieczenie i w niezbędnym zakresie utrwalenie dowodów dla sądu. Niezbędny zakres materiału dowodowego określają zaś granice kognicji sądu opisane treścią postawionego zarzutu aktu oskarżenia. (. . . ) Decyzja o zwrocie sprawy prokuratorowi w trybie art. 345 § 1 k. p. k. zapaść może bowiem jedynie w sytuacji, gdy wstępna kontrola akt sprawy dokonana przez sąd meriti prowadzi do wniosku zupełności postępowania w zakresie wymagań formalnych skargi, jaką jest akt oskarżenia. W sytuacji natomiast, gdy sąd powołany do rozpoznania sprawy uznaje akt oskarżenia za niepełny i dotknięty brakami formalnymi, czynnością podstawową i wstępną jest podjęcie decyzji o zwrocie skargi - celem ich uzupełnienia w trybie art. 337 § 1 k. p. k. (. . . ) Przepisy procedury karnej nie przewidują możliwości łącznego - w trybie wydania jednego tylko orzeczenia - wycofania sprawy do etapu postępowania przygotowawczego jednocześnie z powodu uchybień formalnych aktu oskarżenia oraz merytorycznych braków postępowania.

Posiedzenia wyrokowe 1. Posiedzenie w przedmiocie warunkowego umorzenia postępowania z art. 341 2. Posiedzenie w przedmiocie rozpoznania wniosku o skazanie bez rozprawy (art. 335 § 1 i 2) 3. Posiedzenie w przedmiocie rozpoznania wniosku oskarżonego o dobrowolne poddanie się odpowiedzialności karnej na posiedzeniu (art. 338 a) 4. Posiedzenie (niejawne) w przedmiocie wydania wyroku nakazowego (art. 500 § 1)

Warunkowe umorzenie postępowania • Wniosek prokuratora o warunkowe umorzenie ewentualnie sąd z urzędu albo na wniosek oskarżonego stwierdza, że konieczne jest rozważenie możliwości warunkowego umorzenia • Przesłanki – art. 66 k. k. • • Wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne Okoliczności nie budzą wątpliwości Sprawca nie był karany za przestępstwo umyślne Właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania, sprawca będzie przestrzegał porządku prawnego • Stosuje się tylko do przestępstw zagrożonych karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności • Prokurator, oskarżony i pokrzywdzony mają prawo wziąć udział w posiedzeniu. Ich udział jest obowiązkowy jeżeli prezes sądu lub sąd tak zarządzi • Gdy oskarżony sprzeciwia się warunkowemu umorzeniu albo gdy sąd stwierdza, że warunkowe umorzenie byłoby nieuzasadnione sprawę kieruje się na rozprawę • Jeżeli prokurator wniósł zamiast aktu oskarżenia wniosek o warunkowe umorzenie postępowania, wniosek ten zastępuje akt oskarżenia. W terminie 7 dni prokurator ma obowiązek uzupełnić go zgodnie z art. 333 § 1 – 2

Warunkowe umorzenie postępowania • Sąd może odroczyć posiedzenie i wyznaczyć stronom odpowiedni termin, jeżeli uzna to za celowe ze względu na możliwość porozumienia się oskarżonego z pokrzywdzonym w kwestii naprawie szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Na wniosek oskarżonego i pokrzywdzonego, uzasadniony potrzebą dokonania uzgodnień sąd zarządza stosowną przerwę lub odracza posiedzenia. • Orzekając o warunkowym umorzeniu sąd bierze pod uwagę wyniki porozumienia się oskarżonego z pokrzywdzonym. • W przedmiocie warunkowego umorzenia postępowania sąd orzeka na posiedzeniu WYROKIEM • Od wyroku warunkowo umarzającego postępowanie wydanego na posiedzeniu, prawo zaskarżenia orzeczenia przysługuje również pokrzywdzonemu. • Wyrok warunkowo umarzający postępowanie należy zatem doręczyć również pokrzywdzonemu. • Konstrukcja wyroku warunkowo umarzającego postępowanie – art. 342 k. p. k. • POSTĘPOWANIE MOŻNA WARUNKOWO PRZEPROWADZENIU ROZPRAWY! UMORZYĆ TAKŻE PO

Skazanie bez rozprawy – przesłanki 335 § 1 335 § 2 1. Oskarżony przyznaje się do winy 2. W świetle jego wyjaśnień okoliczności popełnienia przestępstwa i wina nie budzą wątpliwości 3. Postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte 4. Uzgodnione zostały kary lub inne środki przewidziane w prawie karnym za zarzucony mu występek ewentualnie także kosztów procesu 5. Uwzględnione zostały prawnie chronione interesy pokrzywdzonego 1. Oświadczenia dowodowe oskarżonego nie są sprzeczne z dokonanymi ustaleniami 2. Okoliczności popełnienia przestępstwa i wina oskarżonego nie budzą wątpliwości 3. Postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte 4. Uzgodnione zostały kary lub inne środki przewidziane w prawie karnym za zarzucony mu występek ewentualnie także kosztów procesu 5. Uwzględnione zostały prawnie chronione interesy pokrzywdzonego

Skazanie bez rozprawy • Uwzględnienie wniosku o skazanie bez rozprawy jest możliwe tylko wtedy, gdy nie sprzeciwi się temu pokrzywdzony, należycie powiadomiony o terminie posiedzenia. • Sąd może uzależnić uwzględnienie wniosku od dokonania w nim przez prokuratora wskazanej przez siebie zmiany, zaakceptowanej przez oskarżonego. • Nie prowadzi się postępowania dowodowego orzeczenie wydawane na podstawie materiałów z postępowania przygotowawczego. • Prokurator, oskarżony i pokrzywdzony mają prawo wziąć udział w posiedzeniu. Pokrzywdzony może najpóźniej na tym posiedzeniu złożyć oświadczenie o działaniu w postępowaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego. Udział wskazanych podmiotów jest obowiązkowy, jeżeli prezes sądu lub sąd tak zarządzi. • Jeżeli sąd uzna, że nie zachodzą podstawy do uwzględnienia wniosku z art. 335 § 1, zwraca sprawę prokuratorowi. • W razie nieuwzględnienia wniosku z art. 335 § 2 sprawę kieruje się na rozprawę a prokurator w terminie 7 dni od dnia posiedzenia, dokonuje czynności określonych w art. 333 § 1 – 2. • SĄD UWZGLĘDNIAJĄC WNIOSEK SKAZUJE OSKARŻONEGO WYROKIEM

Kontrola sądowa wniosku z art. 335 Wyrok SN z 4. 12. 2014 r. , III KK 381/14 Sąd Najwyższy wielokrotnie podnosił, że nie zyskuje aprobaty sposób procedowania sądów sprowadzający się do bezkrytycznego akceptowania wniosków prokuratorskich o skazanie bez przeprowadzenia rozprawy. Skazanie bez przeprowadzenia rozprawy musi zostać poprzedzone gruntownymi badaniami wszystkich kryteriów dopuszczalności takiego wniosku. Skierowanie wniosku prokuratora w trybie art. 335 § 1 k. p. k. nie zwalnia bowiem sądu od obowiązku kontroli jego formalnej i materialnej poprawności, a zakresem tej weryfikacji winna zostać objęta nie tylko kwestia bezbłędności postulowanych przez prokuratora rozstrzygnięć, ale także to, czy okoliczności popełniania przestępstwa nie budzą wątpliwości. Zgodnie z art. 343 § 7 k. p. k. , powinnością sądu rozpoznającego wniosek prokuratora, złożony w trybie art. 335 § 1 k. p. k. , jest zbadanie zasadniczej kwestii sprawstwa określonego czynu przez daną osobę, ale również wszelkie inne okoliczności, które są istotne dla oceny prawno-karnej czynu będącego przedmiotem osądu, w tym uprzedniej karalności oskarżonego. Stwierdzenie jakichkolwiek wątpliwości w tym zakresie nakazuje sądowi skierowanie sprawy na rozprawę celem przeprowadzenia postępowania dowodowego, które pozwoli te wątpliwości wyjaśnić.

Kontrola sądowa wniosku z art. 335 Wyrok SN z 8. 02. 2017 r. , III KK 364/16 Sąd, do którego oskarżyciel publiczny kieruje wniosek w trybie art. 335 § 1 k. p. k. , z uwagi na treść art. 343 § 7 k. p. k. , zobligowany jest do szczegółowej tak formalnej, jak i merytorycznej kontroli takiego pisma procesowego. W jej ramach niezbędne jest sprawdzenie, czy przedłożone przez prokuratora propozycje pozostają zgodne z uprzednimi ustaleniami stron, a także czy nie popadają w sprzeczność z przepisami prawa materialnego, w tym także w zakresie stosowania środków karnych. Wyrok SN z 25. 01. 2017 r. , V KK 359/16 Ugoda stron w kwestii kary, którą odzwierciedla wniosek prokuratora, sformułowany na podstawie art. 335 § 1 k. p. k. , nie zwalnia sądu z obowiązku badania, nie tylko okoliczności wskazanych w tym przepisie, a więc niewątpliwego sprawstwa i winy, ale także poprawności wniosku pod względem żądanych kar i środków karnych. Sąd orzekający na posiedzeniu, w trybie art. 335 § 1 k. p. k. , a więc w oparciu o wniosek prokuratora poparty ugodą stron co do kary, ma obowiązek działać na podstawie prawa i w granicach prawa, tak jak w każdej innej sprawie.

Kontrola sądowa wniosku z art. 335 Wyrok SN z 13. 12. 2016 r. , II KK 294/16 Sąd, do którego oskarżyciel publiczny kieruje wniosek w trybie art. 335 § 1 k. p. k. , z uwagi na treść art. 343 § 7 k. p. k. zobligowany jest do szczegółowej kontroli takiego pisma procesowego, zarówno pod względem merytorycznym, jak i formalnym. W ramach takiej weryfikacji niezbędne jest w szczególności sprawdzenie, czy przedłożone przez prokuratora propozycje pozostają zgodne z uprzednimi ustaleniami stron, a także czy nie popadają w sprzeczność z przepisami prawa. Wyrok SN z 19. 10. 2016. , V KK 248/16 Jednym z warunków, od których spełnienia - zgodnie z treścią art. 335 § 1 k. p. k. - staje się dopuszczalne konsensualne zakończenie postępowania, jest ustalenie (w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy), że okoliczności popełnienia przez oskarżonego zarzucanego mu przestępstwa nie budzą wątpliwości. Niespełnienie tego warunku (podobnie jak pozostałych w tym przepisie określonych) wyłącza możliwość rozpoznania sprawy w ten sposób i implikuje konieczność - zgodnie z treścią art. 343 § 7 zdanie 1 k. p. k. - zwrotu sprawy prokuratorowi.

Udział oskarżonego w posiedzeniu z art. 343 Wyrok SN z 26. 10. 2016 r. , II KK 255/16 Zgodnie z art. 343 § 5 k. p. k. oskarżony ma prawo wzięcia udziału w posiedzeniu, przy czym jego udział jest obowiązkowy, jeżeli prezes sądu lub sąd tak zarządzi. Przepis art. 117 § 1 k. p. k. stanowi, że uprawnionego do wzięcia udziału w czynności procesowej zawiadamia się o jej czasie i miejscu, chyba że ustawa stanowi inaczej. Z kolei z § 2 art. 117 k. p. k. wynika, że czynności nie przeprowadza się, jeżeli osoba uprawniona nie stawiła się, a brak jest dowodu, że została o niej powiadomiona, oraz jeżeli zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że niestawiennictwo wynikło z powodu przeszkód żywiołowych lub innych wyjątkowych przyczyn, a także wtedy, gdy osoba ta usprawiedliwiła należycie niestawiennictwo i wnosi o nieprzeprowadzanie czynności bez jej obecności, chyba że ustawa stanowi inaczej. (…) W świetle powyższych faktów jest zupełnie niezrozumiałe dlaczego zawiadomienie o terminie i miejscu posiedzenia wysłane zostało oskarżonemu na adres, który w aktach sprawy nie występuje i nie był przez niego wskazywany, jako miejsce zamieszkania, czy adres dla doręczeń. (…) W następstwie tego stanu rzeczy doszło do rażącej obrazy art. 343 § 5 k. p. k. w zw. z art. 117 § 1 i 2 k. p. k. , a także art. 6 k. p. k. , bowiem oskarżony został pozbawiony prawa do obrony. Fakt, iż zgodził się on na wymierzenie określonej kary i związanych z nią środków probacyjnych nie pozbawiał go bowiem prawa wypowiedzenia się w toku posiedzenia co do wszystkich elementów porozumienia, a nawet cofnięcia zgody na rozpoznanie sprawy w omawianym trybie. Zaistniałe uchybienie mogło mieć istotny wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, co spowodowało w konsekwencji uchylenie wyroku

Udział oskarżonego w posiedzeniu z art. 343 Wyrok SN z 13. 05. 2015 r. , V KK 88/15 Zgodnie bowiem z treścią art. 343 § 5 k. p. k. oskarżony ma prawo wziąć udział w posiedzeniu, na którym rozpatrywana jest zasadność wniosku złożonego w trybie art. 335 § 1 k. p. k. , i nie ulega wątpliwości, że uchybienie temu przepisowi, gwarantującemu oskarżonemu prowadzenie obrony aż do chwili wydania wyroku (art. 6 k. p. k. ), należy do wspomnianej kategorii naruszeń prawa, i to mogących mieć istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku. Pomimo uzgodnienia z prokuratorem wniosku o skazanie, oskarżony uprawniony jest przecież do aktualnego zajęcia stanowiska w sprawie, w tym odnieść się do stanowisk pozostałych uczestników procesu (także osób pokrzywdzonych) co do poszczególnych rozstrzygnięć oczekiwanego wyroku, ma prawo także uznać, że dotychczasowe lub zaktualizowane uzgodnienia są dla niego niekorzystne i swą zgodę na skazanie bez przeprowadzenia rozprawy odwołać.

Dobrowolne poddanie się karze na posiedzeniu przed rozprawą – art. 338 a w zw. z 343 a Przesłanki Tryb orzekania 1. Oskarżony złożył wniosek o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie mu określonej kary lub środka karnego + ewentualnie kosztów procesu 2. Zarzucono przestępstwo zagrożone karą do 15 lat pozbawienia wolności 3. Wniosek złożył przed doręczeniem mu zawiadomienia o terminie rozprawy 4. Okoliczności popełnienia przestępstwa i wina nie budzą wątpliwości 5. Cele postępowania zostaną osiągnięte mimo nieprzeprowadzenia rozprawy 6. Brak sprzeciwu pokrzywdzonego i prokuratora • O terminie posiedzenia zawiadamia się strony i pokrzywdzonego. • Doręcza się im odpis wniosku oskarżonego. • Sąd może uzależnić uwzględnienie wniosku od dokonania w nim wskazanej przez siebie zmiany np. obowiązku naprawienia szkody. • Nie prowadzi się postępowania dowodowego. • Jeżeli wniosek nie zostanie uwzględniony, kolejny podlega rozpoznaniu na rozprawie. • SĄD SKAZUJE OSKARŻONEGO WYROKIEM

Tryby konsensualne – korzyści dla oskarżonego • W tej sytuacji, godząc się na tryb postępowania sądowego oraz swoistą ugodę co do dobrowolnego poddania się oskarżonego konkretnej karze, sąd orzekający był związany swą wcześniejszą decyzją w tym przedmiocie, co sprawiło, że w wyroku jakiekolwiek zmiany w zakresie wymiaru kary nie były dopuszczalne. • Wprawdzie zarówno z żadnego przepisu prawa materialnego, jak i procesowego, nie wynika wprost uprawnienie sądu do łagodzenia kary wymierzonej wyrokiem bez przeprowadzenia postępowania dowodowego poza granice wytyczone dyrektywami wymiaru kary określonymi w kodeksie karnym, lecz wydaje się oczywiste, że oskarżony, rezygnując z pełnego postępowania i wnosząc o jego zaniechanie lub skrócenie, ma prawo liczyć na łagodniejsze potraktowanie. Stwierdzenie powyższe ma swój sens, gdy się zważy, iż oskarżony może proponować określony wymiar kary i przez to wpływać na rozstrzygnięcie sądu. Powyższe nie oznacza jednak tego, że sąd byłby pozbawiony uprawnień określonych w art. 387 § 1 k. p. k. , gdyż organ ten zawsze decyduje o zasadności wniosku. • Powyższe rozważania uzasadniają pogląd, że przychylenie się sądu do wniosku oskarżonego o wydanie wyroku skazującego na zasadach przewidzianych w art. 387 § 1 i 2 k. p. k. rodzi po stronie sądu zobowiązanie do wymierzenia kary zgodnej z akceptowanymi wnioskami. Orzeczenie zaś przez sąd kary surowszej lub innego środka karnego aniżeli określonego we wniosku oskarżonego nie jest dopuszczalne, bo jest złamaniem „swoistej ugody”, określającej warunki dobrowolnego poddania się karze (art. 387 § 1 i 2 k. p. k. ) i przez to stanowi rażące naruszenie prawa procesowego, mające istotny wpływ na treść orzeczenia. • Wyrok SN z dnia 7 września 1999 r. , WKN 32/99

Tryby konsensualne – korzyści dla oskarżonego • Po uchyleniu art. 60 a k. k. możliwe jest złagodzenie kary jedynie w ustawowych granicach zagrożenia karą, chyba że wystąpią okoliczności z art. 60 § 1 k. k. • W polskim ustawodawstwie ciekawe jest to, że kary wymierzane w trybach konsensualnych w zasadzie nie odbiegają od tych, które zapadłyby po przeprowadzeniu rozprawy. • Niezależnie od praktyki, konsensualne zakończenie postępowania jest korzystne dla oskarżonego, ponieważ: • unika publicznego przeprowadzania dowodów • rozstrzygnięcie szybciej się uprawomocni i szybciej zaczną biec terminy zatarcia skazania itp. • nie uczestniczy w długotrwałym procesie

• Art. 347 • W dalszym postępowaniu sąd nie jest związany ani oceną faktyczną, ani prawną przyjętą za podstawę postanowień i zarządzeń wydanych na posiedzeniu. • Czyli, jeżeli sąd odmówił uwzględnienia wniosku prokuratora o warunkowe umorzenie postępowania, po przeprowadzeniu rozprawy może dojść do przekonania, że powinien zapaść wyrok warunkowo umarzający

Posiedzenie przygotowawcze – art. 349 • Nowa konstrukcja posiedzenia przygotowawczego, której celem jest przyspieszenie i usprawnienie postępowania oraz należyte zaplanowanie czynności procesowych, co sprzyja koncentracji materiału dowodowego na rozprawie. • Jeżeli przewidywany zakres postępowania dowodowego uzasadnia przypuszczenie, że w sprawie niezbędne będzie wyznaczenie co najmniej 5 terminów rozprawy, prezes sądu niezwłocznie wyznacza sędziego albo członków składu orzekającego oraz kieruje sprawę na posiedzenie. • obligatoryjne posiedzenie przygotowawcze • W innych sprawach można skierować sprawę na posiedzenie jeżeli ze względu na jej zawiłość lub z innych ważnych przyczyn prezes sądu uzna, że może to przyczynić się do usprawnienia postępowania, a zwłaszcza należytego planowania i organizacji rozprawy. • Posiedzenie przygotowawcze powinno odbyć się w ciągu 30 dni od daty jego wyznaczenia. • Oskarżyciel publiczny, obrońcy i pełnomocnicy mają prawo wziąć udział w posiedzeniu. Prezes sądu może uznać ich udział za obowiązkowy. • Założenie, że posiedzenie przygotowawcze powinno być forum przeznaczonym dla profesjonalnych reprezentantów stron procesowych • Prezes sądu może zawiadomić o posiedzeniu także pozostałe strony jeżeli uzna, że przyczyni się to do usprawnienia postępowania. • Wyznaczając posiedzenie, wzywa oskarżyciela publicznego, obrońców i pełnomocników do przedstawienia pisemnego stanowiska dotyczącego planowania przebiegu rozprawy orz jej organizacji, w tym dowodów, które powinny być przeprowadzone jako pierwsze na tych rozprawach w terminie 7 dni od dnia doręczenia wezwania.

Posiedzenie przygotowawcze cd. • Stanowisko stron obejmuje wnioski dowodowe oraz informacje i oświadczenia w szczególności o: • proponowanych terminach rozpraw i ich przedmiocie • Terminach usprawiedliwionej nieobecności uczestników procesu • Oświadczenia wskazujące na potrzebę wezwania na rozprawę główną biegłych, kuratora sądowego, sprawdzenia danych o karalności oskarżonego • Inne oświadczenia dotyczące okoliczności istotnych dla sprawnego przeprowadzenia dalszego postępowania. • Na posiedzeniu przewodniczący składu orzekającego, biorąc pod uwagę stanowiska w przedmiocie planowania i organizacji rozprawy głównej przedstawione przez strony, pełnomocników i obrońców, rozstrzyga w przedmiocie wniosków dowodowych i kolejności ich przeprowadzenia oraz wyznacza jej terminy, a także podejmuje inne niezbędne rozstrzygnięcia. • Ogłoszenie zarządzenia o wyznaczeniu terminów rozprawy ma skutek równoznaczny z wezwaniem obecnych uczestników postępowania do udziału w rozprawie albo zawiadomieniem o jej terminach.

Zawiadomienie o terminie rozprawy • Pomiędzy doręczeniem zawiadomienia a terminem rozprawy głównej powinno upłynąć co najmniej 7 dni. Jeżeli termin ten nie zostanie zachowany w stosunku do oskarżonego lub jego obrońcy, rozprawa na ich wniosek zgłoszony przed rozpoczęciem przewodu sądowego, ulega odroczeniu. • Doręczając oskarżonemu pozbawionemu wolności, którego obecność na rozprawie nie jest obowiązkowa, zawiadomienie o terminie rozprawy, należy pouczyć go o prawie do złożenia wniosku o doprowadzenie na rozprawę. Ponadto poucza się go o treści przepisów: • • • art. 374 Art. 376 art. 377 Zasady uczestnictwa oskarżonego w rozprawie głównej art. 402 Art. 422 – uzasadnienie wyroku Art. 427 § 4 – ograniczenie podstaw środka odwoławczego (nie można skarżyć aktywności lub braku aktywności sądu. • Art. 447 § 5 – ograniczenie podstaw apelacyjnych przy trybach konsensualnych

Podsumowanie Wpływa akt oskarżenia Kontrola formalna (prezes sądu) Skierowanie sprawy na rozprawę Fax do MS – wylosowanie sędziego/ sędziów rozpoznających sprawę Ewentualnie zwrot sprawy prokuratorowi w celu usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego Badanie właściwości sądu Kontrola merytoryczna AO Wyrokowanie na posiedzeniu albo umorzenie postępowania – zakończenie postępowania karnego

Rozprawa główna

Jawność rozprawy głównej • Art. 6 ust. 1 EKPC • Art. 45 ust. 1 Konstytucji - Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. • Jawność rozprawy jest jednym z elementów rzetelnego procesu. • Jawność w aspekcie zewnętrznym (dla publiczności) i wewnętrznym (dla stron). • W rozprawie mogą uczestniczyć, oprócz osób biorących udział w postępowaniu, pełnoletnie osoby, nieuzbrojone. Ale w nie mogą w niej brać udziału osoby, które znajdują się w stanie nielicującym z powagą sądu. • Przewodniczący może zezwolić małoletnim na udział w rozprawie. • Sąd zezwala przedstawicielom środków masowego przekazu na utrwalanie obrazu i dźwięku rozprawy, ale może określić warunki ich udziału w rozprawie, ograniczyć liczbę, zarządzić opuszczenie sali, a w wyjątkowych wypadkach, jeżeli obecność mediów mogłaby oddziaływać krępująco na świadka - przewodniczący może zarządzić opuszczenie sali rozpraw na czas przesłuchania określonej osoby • Sąd, na wniosek strony, może wyrazić zgodę na utrwalanie przez nią przebiegu rozprawy za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk – jeżeli nie będzie to miało wpływu na prawidłowość postępowania

Wyjątki od jawności na rozprawie głównej • Wyjątki w celu ochrony m. in. moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny oraz ze względu na ochronę życia prywatnego stron lub inny ważny interes prywatny (por. art. 45 ust. 2 Konstytucji i art. 6 ust. 1 EKPC). • Wyłączenie jawności rozprawy może nastąpić ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny oraz ze względu na ochronę życia prywatnego stron lub inny ważny interes prywatny. Wyrok ogłaszany jest publicznie, ale jeżeli jawność rozprawy wyłączono w całości lub w części przytoczenie powodów wyroku może nastąpić również z wyłączeniem jawności. • Art. 359 – niejawna w całości z mocy prawa jest rozprawa, która 1. Dotyczy wniosku prokuratora o umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy i zastosowania środka zabezpieczającego 2. Sprawy o pomówienie lub znieważenie; na wniosek pokrzywdzonego rozprawa odbywa się jednak jawnie. • Obligatoryjnie niejawna z mocy prawa jest rozprawa w części, w której odczytywane są zeznania świadka incognito

Wyjątki od jawności na rozprawie głównej • Sąd może wyłączyć jawność rozprawy w całości lub w części: 1) jeżeli jawność mogłaby: a) wywołać zakłócenie spokoju publicznego, b) obrażać dobre obyczaje, c) ujawnić okoliczności, które ze względu na ważny interes państwa powinny być zachowane w tajemnicy, d) naruszyć ważny interes prywatny; 2) jeżeli choćby jeden z oskarżonych jest nieletni lub na czas przesłuchania świadka, który nie ukończył 15 lat; 3) na żądanie osoby, która złożyła wniosek o ściganie. • Jeżeli prokurator sprzeciwi się wyłączeniu jawności, rozprawa odbywa się jawnie. • Szerzej: H. Paluszkiewicz, M. Błaszczyk, Jawność rozprawy głównej po nowelizacji kodeksu postępowania karnego, T. Grzegorczyk, R. Olszewski (red. ), Verba volant, scripta manent. Proces karny, prawo karne skarbowe i prawo wykroczeń po zmianach z lat 2015 -2016. Księga pamiątkowa poświęcona Profesor Monice Zbrojewskiej, Warszawa 2017.

Wyjątki od jawności na rozprawie głównej • Ekwiwalenty jawności: 1. art. 361 § 1 – oprócz osób biorących udział w postępowaniu na niejawnej rozprawie mogą być obecne po dwie osoby wskazane przez oskarżyciela publicznego, posiłkowego, oskarżyciela prywatnego i oskarżonego. Jeżeli jest kilku oskarżycieli lub oskarżonych, każdy z nich może żądać pozostawienia na sali rozpraw po jednej osobie. instytucja osób godnych zaufania 2. Przewodniczący może również zezwolić poszczególnym osobom na obecność na rozprawie – art. 361 § 3; 3. Możliwość udziału w rozprawie osób powołanych do kierowania sądami i nadzoru nad działalnością administracyjną sądów (art. 37 § 7 prawa o ustroju sądów powszechnych) 4. Jawność ogłoszenia wyroku

Przejawy kontradyktoryjności na rozprawie 1. Trójstronny stosunek prawny – oddzielenie funkcji oskarżenia, obrony i orzekania – obecnie trochę zachwiane 2. Znajomość aktu oskarżenia i możliwość wniesienia odpowiedzi na akt oskarżenia 3. Jawność wewnętrzna – udział stron w czynnościach postępowania 4. Inicjatywa dowodowa należy do stron – to strony dysponują przedmiotem procesu 5. Równouprawnienie stron procesowych 6. art. 370 – kolejność zadawania pytań świadkom 7. art. 367 – prawo zabrania głosu, jeżeli w jakiejkolwiek kwestii jedna ze stron zabrała głos (audiatur et altera pars) oraz prawo oskarżonego do ostatniego głosu (favor defensionis)

Obecność stron na rozprawie głównej Oskarżony Obrońca oskarżonego Oskarżyciel publiczny • Zasada – prawo do uczestniczenia w rozprawie • Wyjątek – obowiązkowa obecność podczas przedstawienia podstaw aktu oskarżenia i przesłuchania na pierwszej rozprawie głównej w sprawach o zbrodnie • Przewodniczący może uznać obecność oskarżonego za obowiązkową • Art. 375 – 377 • Art. 390 • W przypadku obrony obligatoryjnej – obowiązkowa • W pozostałych wypadkach – nieobowiązkowa • Chyba że usprawiedliwił swoją nieobecność i wniósł o odroczenie rozprawy (art. 117 § 1 k. p. k. ) • Obligatoryjna • Wyjątek – jeżeli postępowanie przygotowawcze prowadzono w formie dochodzenia nieobecność oskarżyciela publicznego nie tamuje rozpoznania sprawy Oskarżyciel posiłkowy, prywatny i ich pełnomocnicy • Co do zasady – nieobowiązkowa • Przewodniczący może zarządzić obecność obowiązkową • Ważne – nieusprawiedliwione niestawiennictwo oskarżyciela prywatnego i jego pełnomocnika na rozprawie głównej bez usprawiedliwionych przyczyn uważa się za odstąpienie od oskarżenia

Art. 375 • § 1. Jeżeli oskarżony pomimo upomnienia go przez przewodniczącego zachowuje się nadal w sposób zakłócający porządek rozprawy lub godzący w powagę sądu, przewodniczący może wydalić go na pewien czas z sali rozprawy. • § 2. Zezwalając oskarżonemu na powrót, przewodniczący niezwłocznie informuje go o przebiegu rozprawy w czasie jego nieobecności oraz umożliwia mu złożenie wyjaśnień co do przeprowadzonych w czasie jego nieobecności dowodów. Art. 376 • § 1. Jeżeli oskarżony, którego obecność na rozprawie jest obowiązkowa, złożył już wyjaśnienia i opuścił salę rozprawy bez zezwolenia przewodniczącego, sąd może prowadzić rozprawę w dalszym ciągu pomimo nieobecności oskarżonego. Sąd zarządza zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie oskarżonego, jeżeli uznaje jego obecność za niezbędną. Na postanowienie w przedmiocie zatrzymania i przymusowego doprowadzenia przysługuje zażalenie do innego równorzędnego składu tego sądu. • § 2. Przepis § 1 stosuje się odpowiednio, jeżeli oskarżony, którego obecność na rozprawie jest obowiązkowa, zawiadomiony o terminie rozprawy odroczonej lub przerwanej nie stawił się na tę rozprawę bez usprawiedliwienia. § 3. Jeżeli na rozprawę odroczoną lub przerwaną nie stawił się współoskarżony, którego obecność jest obowiązkowa, sąd może prowadzić rozprawę w zakresie niedotyczącym bezpośrednio tego oskarżonego. Art. 377 • § 1. Jeżeli oskarżony wprawił się ze swej winy w stan powodujący niezdolność do udziału w rozprawie lub w posiedzeniu, w których jego udział jest obowiązkowy, sąd może postanowić o prowadzeniu postępowania pomimo jego nieobecności, nawet jeżeli nie złożył jeszcze wyjaśnień. • § 2. Przed wydaniem postanowienia, o którym mowa w § 1, sąd zapoznaje się ze świadectwem lekarza, który stwierdził stan takiej niezdolności, lub przesłuchuje go w charakterze biegłego. Stan powodujący niezdolność oskarżonego do udziału w rozprawie można stwierdzić także na podstawie badania niepołączonego z naruszeniem integralności ciała, przeprowadzonego za pomocą stosownego urządzenia. • § 3. Jeżeli oskarżony, którego obecność na rozprawie jest obowiązkowa, zawiadomiony o terminie rozprawy oświadcza, że nie weźmie udziału w rozprawie, uniemożliwia doprowadzenie go na rozprawę albo zawiadomiony o niej osobiście nie stawia się na rozprawę bez usprawiedliwienia, sąd może prowadzić postępowanie bez jego udziału; sąd może jednak zarządzić zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie oskarżonego. Na postanowienie w przedmiocie zatrzymania i przymusowego doprowadzenia przysługuje zażalenie do innego równorzędnego składu tego sądu. • § 4. Jeżeli oskarżony nie złożył jeszcze wyjaśnień przed sądem, można zastosować art. 396 § 2 lub uznać za wystarczające odczytanie jego poprzednio złożonych wyjaśnień. Przesłuchania oskarżonego można dokonać z wykorzystaniem środków, o których mowa w art. 177 § 1 a Art. 390 • § 1. Oskarżony ma prawo być obecny przy wszystkich czynnościach postępowania dowodowego. • § 2. W wyjątkowych wypadkach, gdy należy się obawiać, że obecność oskarżonego mogłaby oddziaływać krępująco na wyjaśnienia współoskarżonego albo na zeznania świadka lub biegłego, przewodniczący może zarządzić, aby na czas przesłuchania danej osoby oskarżony opuścił salę sądową. Przepis art. 375 § 2 stosuje się odpowiednio. • § 3. W wypadkach przewidzianych w § 2 przewodniczący może również przeprowadzić przesłuchanie przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie tej czynności na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku. W miejscu składania wyjaśnień lub zeznań w czynności bierze udział referendarz sądowy, asystent sędziego lub urzędnik sądowy.

Uprawnienia pokrzywdzonego POKRZYWDZONY Z MOCY PRAWA NIE JEST STRONĄ POSTĘPOWANIA JURYSDYKCYJNEGO • Zawiadomienie o terminie rozprawy (art. 350 § 4 k. p. k. ) • Może sprzeciwić się wnioskowi dobrowolne poddanie się karze, jeżeli jest obecny na rozprawie, na której złożono taki wniosek • Może uczestniczyć we wszystkich rozprawach • Może być reprezentowany przez pełnomocnika • Niezależnie od tego, czy jest stroną postępowania, może złożyć wniosek o wyłączenie jawności rozprawy w całości lub w części.

Przebieg rozprawy głównej Wywołanie sprawy – art. 381 Rozpoczęcie rozprawy (sprawdzenie obecności, prawidłowość doręczeń, pouczenie o art. 40 a, inne decyzje) Przewód sądowy (od przytoczenia podstaw oskarżenia do zamknięcia przewodu sądowego) Głosy stron Wyrokowanie

Rozpoczęcie przewodu sądowego jako moment wygaśnięcia niektórych uprawnień procesowych 1. Pokrzywdzony może do tego momentu złożyć wniosek o działaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego (art. 54 § 1 k. p. k. ) • Ciekawe orzeczenie postanowienie SN z dnia 25 czerwca 2013 r. , V KZ 43/13 2. Do tego momentu można zgłosić wniosek o wyłączenie sędziego z powodu uzasadnionych wątpliwości co do jego bezstronności (iudex suspectus). Później tylko wtedy, gdy strona uprawdopodobni, że okoliczność ta powstała lub stała się stronie wiadoma później (art. 41 § 2) 3. Oskarżyciel publiczny może cofnąć akt oskarżenia – art. 14 § 2. W toku przewodu sądowego – tylko za zgodą oskarżonego 4. Oskarżyciel prywatny może odstąpić od oskarżenia niezależnie od zgody oskarżonego 5. Po rozpoczęciu przewodu sądowego ma znaczenie podział na przesłanki uniewinnienia i umorzenia. Zasadą jest, że na rozprawie powinien zapaść wyrok uniewinniający. 6. Do rozpoczęcia przewodu sądowego można cofnąć wniosek o ściganie (art. 12 § 3 k. p. k. )

Przewód sądowy – najważniejsza część rozprawy głównej, która trwa od przytoczenia podstaw oskarżenia do głosów stron. Pojęcie i przebieg przewodu sądowego Zwięzłe przedstawienie przez oskarżyciela zarzutów oskarżenia Jeżeli oskarżony bierze udział w rozprawie – pouczenie o prawie do składania wyjaśnień, odmowy odpowiedzi na pytanie przesłuchanie oskarżonego Postępowanie dowodowe Redukcja postępowania dowodowego Rozszerzenie oskarżenia Zmiana kwalifikacji prawnej czynu Przerwa i odroczenie rozprawy Zamknięcie przewodu sądowego

Zasada bezpośredniości • Zasada bezpośredniości to dyrektywa, w myśl której organ procesowy powinien zetknąć się ze środkiem i źródłem dowodowym osobiście, a środkiem dowodowym, na którym opiera swoje ustalenia, powinien być przede wszystkim środek dowodowy pierwotny (dowód pierwotny). Jest to zasada nieskodyfikowana. Można ją wyinterpretować głównie z art. 92, 410 i 174 k. p. k. • Jest to jeden z warunków rzetelnego procesu • Bezpośredniość + kontradyktoryjność = najmniej zniekształcona podstawa faktyczna (dowodowa) orzeczenia • Każde poznawanie zdarzenia przez sąd jest poznawaniem pośrednim. Sąd może zetknąć się ze zdarzeniem tylko za pośrednictwem dowodów. Zasada bezpośredniości składa się z dwóch, pozostających ze sobą w związku, dyrektyw: • zasada bezpośredniości w znaczeniu formalnym – organ procesowy powinien zetknąć się osobiście ze środkiem i źródłem dowodowym. • SN – dla oceny wartości dowodu, zwłaszcza osobowego, ważna jest nie tylko treść wypowiedzi, ale także ocena osoby ją wyrażającej, jej właściwości charakteru, zasad, poziomu intelektualnego i moralnego, stanu emocjonalnego w czasie spostrzegania i przesłuchania, zdolności do spostrzegania i zapamiętywania oraz odtwarzania spostrzeżeń. • zasada bezpośredniości w znaczeniu materialnym – organ procesowy powinien dokonywać ustaleń przede wszystkim za pomocą dowodów pierwotnych.

4 grupy wyjątków od zasady bezpośredniości Wyjątki od zasady bezpośredniości dopuszczalne jest ustalenie faktu za pomocą dowodu pochodnego, gdy dowód pierwotny nie istnieje lub nie jest dostępny dopuszczalne jest przeprowadzenie dowodu pochodnego, gdy zachodzi potrzeba skontrolowania dowodu pierwotnego niektóre dowody są ze swojej istoty dowodami pochodnymi np. opinie biegłych dopuszczalny jest dowód pochodny, gdy wymagają tego postulaty szybkości i ekonomii procesu Nie zawsze możliwe jest spełnienie postulatów wynikających z zasady bezpośredniości. Niekiedy rygorystyczne jej przestrzeganie mogłoby doprowadzić do znacznej przewlekłości postępowania. Ponadto ustawodawca pierwszeństwo przyznaje ochronie interesów uczestników postępowania (np. bezpieczeństwo świadka incognito, ochrona małoletnich świadków i pokrzywdzonych).

Redukcja postępowania dowodowego na rozprawie głównej • Art. 387 – dobrowolne poddanie się karze • Przejaw konsensualizmu procesowego • Drugi tryb konsensualny obok art. 335 • Dobrowolne poddanie się karze na rozprawie i na posiedzeniu przed rozprawą to zasadniczo ta sama instytucja • Tak jak skazanie bez rozprawy z § 1 i § 2 art. 335 • Oskarżony może do chwili zakończenia pierwszego przesłuchania wszystkich oskarżonych na rozprawie głównej oskarżony może złożyć wniosek o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie mu określonej kary lub środka karnego, orzeczenie przepadku lub środka kompensacyjnego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego. Wniosek może dotyczyć również rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów procesu. • Wniosek o dobrowolne poddanie się karze można złożyć także w sprawach o zbrodnie, o ile są zagrożone karą do 15 lat pozbawienia wolności • Sąd może uwzględnić wniosek, gdy: • • • Okoliczności popełnienia przestępstwa i wina nie budzą wątpliwości Cele postępowania zostaną osiągnięte mimo nieprzeprowadzenia rozprawy w całości Brak sprzeciwu prokuratora oraz pokrzywdzonego należycie zawiadomionego o terminie rozprawy i pouczonego o możliwości złożenia przez oskarżonego wniosku z art. 387 § 1 • Sąd może uzależnić uwzględnienie wniosku od dokonania w nim wskazanej przez siebie zmiany. • W sprawach o zbrodnie nadzwyczajne złagodzenie kary może nastąpić wówczas, gdy wniosek został złożony przed doręczeniem oskarżonemu zawiadomienia o terminie rozprawy. • 388 – skrócona rozprawa • Za zgodą obecnych stron sąd może przeprowadzić postępowanie dowodowe tylko częściowo, jeżeli wyjaśnienia oskarżonego przyznającego się do winy nie budzą wątpliwości • Coś na wzór guilty plea • Przyznanie się musi nastąpić w granicach i w rozumieniu aktu oskarżenia • Trzeba jednak jakiś dowód – oprócz wyjaśnień oskarżonego – przeprowadzić np. przesłuchać pokrzywdzonego

Zmiana kwalifikacji prawnej czynu i proces wpadkowy Art. 399 Art. 398 • § 1. Jeżeli w toku rozprawy okaże się, że nie wychodząc poza granice oskarżenia można czyn zakwalifikować według innego przepisu prawnego, sąd uprzedza o tym obecne na rozprawie strony. • § 2. Na wniosek oskarżonego można przerwać rozprawę w celu umożliwienia mu przygotowania się do obrony. • Konieczne jest zachowanie tożsamości czynu przedmiotem procesu musi być to samo zdarzenie historyczne opisane w akcie oskarżenia. • „Ratio legis normy art. 399 § 1 k. p. k. tkwi w tym, by nie zaskakiwać stron rozstrzygnięciami sądu w zakresie oceny prawnej zarzucanego aktem oskarżenia działania” Wyrok SN z dnia 16 marca 2004 r. , III KK 353/03 • § 1. Jeżeli na podstawie okoliczności, które wyszły na jaw w toku rozprawy, oskarżyciel zarzucił oskarżonemu inny czyn oprócz objętego aktem oskarżenia, sąd może za zgodą oskarżonego rozpoznać nowe oskarżenie na tej samej rozprawie, chyba że zachodzi konieczność przeprowadzenia postępowania przygotowawczego co do nowego czynu. • § 2. W razie odroczenia rozprawy oskarżyciel wnosi nowy lub dodatkowy akt oskarżenia. • Np. w akcie oskarżenia wskazano 3 kradzieże a w trakcie rozprawy ustalono, że było ich 5. • INNY CZYN NIŻ OPISANY W AKCIE OSKARŻENIA • TEN SAM CZYN

Rozszerzenie oskarżenia (proces wpadkowy) • Sąd może rozpoznać na tej samej rozprawie nowe oskarżenie, jeżeli: 1. Oskarżyciel zarzucił oskarżonemu inny czyn oprócz objętego aktem oskarżenia konieczne jest zaprotokołowanie 2. Nie zachodzi konieczność prowadzenia postępowania przygotowawczego co do nowego czynu 3. Oskarżony wyraził zgodę na bezzwłoczne rozpoznanie nowego zarzutu • W przypadku braku zgody oskarżonego lub odroczenia rozprawy oskarżyciel musi wnieść nowy (dodatkowy) akt oskarżenia. • Przedmiotowe rozszerzenie oskarżenia

Zmiana kwalifikacji prawnej czynu • Trzeba uprzedzić o każdej możliwości zmiany kwalifikacji prawnej, także na łagodniejszą. • „Uprzedzenie” polega na wskazaniu kwalifikacji pranej, jakiej możliwość rysuje się na tle ujawnionych okoliczności, w ramach określonych aktem oskarżenia. Por. : wyrok SN z dnia 22 września 1983 r. , I KR 162/83 • Czym są granice oskarżenia? • Czyn przypisany oskarżonemu w wyroku musi dotyczyć tego samego zdarzenia historycznego (faktycznego), które stanowiło podstawę zarzutu określonego w akcie oskarżenia. • Ramy tożsamości „zdarzenia historycznego” wyznaczane są przez: 1. 2. 3. Identyczność przedmiotu zamachu Identyczność kręgu podmiotów oskarżonych o udział w zdarzeniu Tożsamość określenia czasu i miejsca • Na wniosek oskarżonego można przerwać rozprawę w celu umożliwienia mu przygotowania się do obrony • Zwłaszcza wtedy, gdy kwalifikację zmieniono na surowszą • Art. 400 – jeżeli po rozpoczęciu przewodu sądowego ujawni się, że czyn oskarżonego jest wykroczeniem, sąd – nie przekazując sprawy sądowi właściwemu – rozpoznaje ją w tym samym składzie stosując przepisy k. p. w.

Wyjątki od zasady ciągłości na rozprawie głównej Przerwa Odroczenie • Sąd może odroczyć rozprawę tylko wtedy, gdy zarządzenie przerwy nie byłoby wystarczające. • Rozprawę odroczoną prowadzi się w nowym terminie od początku. Sąd może wyjątkowo prowadzić rozprawę odroczoną w dalszym ciągu, chyba że skład sądu uległ zmianie. • W wypadku podjęcia postępowania zawieszonego przepis § 2 stosuje się odpowiednio. • Wyjątek, pozwalający na prowadzenie rozprawy odroczonej w dalszym ciągu stał się regułą. • Przewodniczący może przerwać rozprawę główną dla sprowadzenia dowodu albo dla wypoczynku lub z innej ważnej przyczyny. • Każdorazowa przerwa w rozprawie może trwać nie dłużej niż 35 dni. • Jeżeli przewodniczący, zarządzając przerwę, oznaczy jednocześnie czas i miejsce dalszego ciągu rozprawy, osoby obecne na rozprawie przerwanej są obowiązane stawić się w nowym terminie bez wezwania. Przepis art. 285 stosuje się odpowiednio. (kary porządkowe za niestawiennictwo) • Rozprawę przerwaną prowadzi się po przerwie w dalszym ciągu, a od początku - jeżeli skład sądu uległ zmianie albo sąd uzna to za konieczne. • W razie przekroczenia terminu przerwy rozprawę uważa się za odroczoną Oprócz odroczenia i przerwy wyjątkiem od zasady ciągłości rozprawy głównej jest możliwość odroczenia wydania wyroku na okres do 14 dni – art. 411

Przerwa – uwaga na doręczenie zawiadomienia o kolejnym terminie rozprawy! • Osoby uprawnione do stawiennictwa nie muszą być zawiadamiane o nowym terminie rozprawy, nawet jeśli nie uczestniczyły w rozprawie przerwanej. • art. 402 § 1 a - Oskarżonego, którego obecność jest obowiązkowa, nie wzywa się w sytuacjach określonych w art. 376 lub art. 377, jeżeli okres przerwy uniemożliwia jego wezwanie oraz stawienie się na rozprawę po przerwie. • Kontrowersyjne rozwiązanie.

Zamknięcie przewodu sądowego • Po przeprowadzeniu dowodów dopuszczonych w sprawie przewodniczący zapytuje strony, czy wnoszą o uzupełnienie postępowania dowodowego i w razie odpowiedzi przeczącej - zamyka przewód sądowy. • Jeżeli przedwcześnie sąd doszedł do wniosku, że w dostateczny sposób sprawa została wyjaśniona albo ujawniły się wątpliwości co do kwestii podlegających rozstrzygnięciu można wznowić zamknięty przewód sądowy. • Wznowienie przewodu sądowego jest możliwe do czasu ogłoszenia wyroku na mocy postanowienia sądu.

Głosy stron • Zamknięcie przewodu sądowego. Następnie przewodniczący udziela głosu przedstawicielowi społecznemu, jeżeli bierze udział w rozprawie. Przedstawiciel społeczny przemawia przed obrońcą i oskarżonym. • Kolejność „głosów stron”: 1. 2. 3. 4. 5. Oskarżyciel publiczny Oskarżyciel posiłkowy Przedstawiciele procesowi stron zabierają głos Oskarżyciel prywatny przed stronami Obrońca oskarżonego Oskarżony prawo do ostatniego głosu (favor defensionis) • Przewodniczący składu orzekającego powinien pozwolić stronom powiedzieć to, co uważają za istotne, w granicach przeprowadzanej czynności. W szczególności odnosi się to do ostatniego słowa oskarżonego, który nie powinien być arbitralnie ograniczany do sformułowania „wnoszę jak obrońca”. • Gwarancja prawa do obrony oskarżonego w procesie karnym • Treść głosów stron jest brana pod uwagę podczas wyrokowania. • Celem głosów stron jest analiza i naświetlenie przeprowadzonych dowodów, ustosunkowanie się do wyników przewodu sądowego oraz przedstawienie końcowych wniosków. • Można zgłaszać zastrzeżenia np. co do prawidłowości postępowania dowodowego, na tym etapie jest możliwe złożenie wniosku dowodowego. • Jeżeli oskarżyciel lub przedstawiciel społeczny ponownie zabierają głos należy również udzielić głosu oskarżonemu i jego obrońcy prawo repliki

Wyrokowanie Narada Głosowanie Sporządzenie wyroku na piśmie Promulgacja wyroku (ogłoszenie i pouczenie o środkach zaskarżenia) • Po wysłuchaniu głosów stron sąd niezwłocznie przystępuje do narady i głosowania, sporządza wyrok na piśmie i ogłasza go obecnym osobom. • Intencją ustawodawcy było to, żeby członkowie składy orzekającego przystępując do narady byli pod bezpośrednim wrażeniem całej rozprawy. Sąd w miarę możliwości powinien przystąpić do narady i dążyć do tego, by wyrok został ogłoszony tego samego dnia. • art. 411 § 1 w sprawie zawiłej lub z innych ważnych powodów sąd może odroczyć wydanie wyroku na czas nieprzekraczający 14 dni. • Chodzi o łączny czas odroczenia. Można odroczyć najpierw o 5 dni a później o kolejne 9 byleby suma nie przekraczała 14 dni. • W razie przekroczenia tego terminu rozprawę prowadzi się od początku! • art. 410 – postawę wyroku może stanowić całokształt okoliczności ujawnionych na rozprawie

Narada i głosowanie nad wyrokiem • Trudno mówić o naradzie i głosowaniu, gdy skład sądu jest jednoosobowy. W takim przypadku sędzia powinien zarządzić przerwę, po której ogłoszone będzie orzeczenie. • Przepisy o naradzie i głosowaniu – art. 108 – 115. • Celem narady jest omówienie przez cały skład orzekający wszystkich zagadnień prawnych i faktycznych. Chodzi o wymianę myśli i poglądów tak aby skład orzekający w należyty sposób przygotował się do głosowania nad orzeczeniem. • Przebieg narady i głosowania jest tajny! Zwolnienie z tajemnicy jest niedopuszczalne. Jedynym wyjątkiem jest ujawnienie zdania odrębnego, z podaniem (za zgodą tej osoby) imienia i nazwiska sędziego lub ławnika zgłaszającego votum separatum • Podczas narady i głosowania może być obecny jedynie protokolant, chyba że przewodniczący uzna jego obecność za zbędną. • Przewodniczący składu orzekającego kieruje przebiegiem narady i głosowania. Wątpliwości co do porządku i sposobu narady i głosowania rozstrzyga skład orzekający. • Art. 109 § 2 po naradzie przewodniczący zbiera głosy zaczynając od najmłodszego a sam głosuje ostatni. Sprawozdawca, jeżeli nie jest przewodniczącym głosuje pierwszy. • W przypadku ławników najmłodszy wiekiem • W przypadku sędziów starszeństwo służbowe

Narada i głosowanie nad wyrokiem Wina i kwalifikacja prawna Kara Środki karne Przepadek Środki kompensacyjne Pozostałe kwestie Orzeczenie zapada większością głosów. Aż do ogłoszenia wyroku można powrócić do kwestii wcześniej przegłosowanych. Budowanie większości głosów „sztuczna większość” (art. 111 § 2) Jeżeli zdania członków składu orzekającego tak się podzielą, że żadne z nich nie uzyska większości, zdanie najmniej korzystne przyłącza się do zdania najbardziej do niego zbliżonego aż do uzyskania większości. Sędzia, który głosował za uniewinnieniem nie musi głosować co do dalszych kwestii. Jego głos przyłącza się do zdania najprzychylniejszego dla oskarżonego.

Narada i głosowanie nad wyrokiem • Aż do ogłoszenia wyroku sąd może wznowić przewód sądowy w celu przeprowadzenia dodatkowego dowodu albo w przypadku konieczności poinformowania stron o możliwości zakwalifikowania czynu oskarżonego z innego przepisu (art. 399) • Można też wrócić do etapu głosów stron i udzielić im dodatkowego głosu nie trzeba wznawiać przewodu sądowego. • Jest to ostatni etap, na którym można wznowić przewód sądowy. Po ogłoszeniu wyroku jest on już nieodwołalny. • Art. 410 – podstawę wyroku może stanowić całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej. • Oceniając materiał dowodowy, sąd może wziąć pod uwagę tylko te dowody, które przeprowadzono na rozprawie: • • Wyjaśnienia i zeznania złożone przed sądem lub odczytane protokoły Opinie biegłych Przeprowadzone oględziny rzeczy lub odczytane protokoły z takich oględzin Odczytane – lub uznane za ujawnione bez odczytywania – inne dokumenty (art. 394) • Dowody nieujawnione na rozprawie nie mogą być podstawą wyroku choćby znajdowały się w aktach sprawy

Sporządzenie wyroku na piśmie • Niezwłocznie po zakończeniu narady i głosowania sporządza się wyrok na piśmie. • Orzeczenie podpisują wszyscy członkowie składu orzekającego – także osoba przegłosowana. Składając podpis, członek składu orzekającego może zaznaczyć na orzeczeniu swoje zdanie odrębne, podają w jakiej części i w jakim kierunku kwestionuje orzeczenie (votum separatum). • W sprawach rozpoznawanych w składzie sędziego i dwóch ławników uzasadnienie podpisuje tylko przewodniczący, chyba że zgłoszono zdanie odrębne. W sprawach rozpoznawanych w składzie dwóch sędziów i trzech ławników uzasadnienie podpisują obaj sędziowie, chyba że zgłoszono zdanie odrębne. • Jeżeli nie można uzyskać podpisu przewodniczącego lub innego członka składu orzekającego, jeden z podpisujących czyni o tym wzmiankę na uzasadnieniu z zaznaczeniem przyczyny tego faktu • Warunki formalne wyroku – art. 413 1. 2. 3. 4. 5. 6. Oznaczenie sądu, który go wydał oraz sędziów, ławników, oskarżycieli i protokolanta Datę i miejsce rozpoznania sprawy i wydania wyroku Imię, nazwisko oraz inne dane określające tożsamość oskarżonego Przytoczenie opisu i kwalifikacji prawnej czynu, którego popełnienie oskarżyciel zarzucił oskarżonemu Rozstrzygnięcie sądu wskazanie zastosowanych przepisów ustawy karnej • Wyrok skazujący powinien zawierać: • Dokładnie określenie czynu przypisanego oskarżonemu oraz jego kwalifikację prawną • rozstrzygnięcia co do kary i środków karnych, środków kompensacyjnych i przepadku, a w razie potrzeby – co do zaliczenia na ich poczet tymczasowego aresztowania i zatrzymania oraz środków zapobiegawczych wymienionych w art. 276

Rozstrzygnięcie sądu • Po rozpoczęciu przewodu sądowego wszystkie rozstrzygnięcia zapadają w formie wyroku • art. 414 § 1 w razie stwierdzenia po rozpoczęciu przewodu sądowego okoliczności wyłączającej ściganie (art. 17 § 1) lub danych przemawiających za warunkowym umorzeniem sąd wyrokiem umarza postępowanie albo umarza je warunkowo. • W przypadku stwierdzenia okoliczności z art. 17 § 1 pkt. 1 i 2 sąd wydaje wyrok uniewinniający • wyjątek – jeżeli sprawca był niepoczytalny postępowanie umarza się • Umarzając postępowanie sąd stosuje odpowiednio art. 322 § 2 i 3, 323 § 1 i 2 oraz art. 340 § 2 i 3. • Art. 415. • § 1. W razie skazania oskarżonego lub warunkowego umorzenia postępowania w wypadkach wskazanych w ustawie sąd orzeka nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, obowiązek naprawienia, w całości lub w części, szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Nawiązki na rzecz pokrzywdzonego, obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę nie orzeka się, jeżeli roszczenie wynikające z popełnienia przestępstwa jest przedmiotem innego postępowania albo o roszczeniu tym prawomocnie orzeczono. • § 2. Jeżeli orzeczony obowiązek naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę albo nawiązka orzeczona na rzecz pokrzywdzonego nie pokrywają całej szkody lub nie stanowią pełnego zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, pokrzywdzony może dochodzić dodatkowych roszczeń w postępowaniu cywilnym. Uniewinnienie Umorzenie postępowania Skazanie Warunkowe umorzenie

Promulgacja wyroku • Odbywa się niezwłocznie po podpisaniu wyroku, niezależnie od stawiennictwa stron, obrońców i pełnomocników (art. 419) • Doręczenie wyroku z urzędu – wyjątkowo (art. 422) • Art. 418 • § 1. Po podpisaniu wyroku przewodniczący ogłasza go publicznie; w czasie ogłaszania wyroku wszyscy obecni, z wyjątkiem sądu, stoją. • § 1 a. Ogłaszając wyrok można pominąć treść zarzutów oskarżenia. • § 2. Zgłoszenie zdania odrębnego podaje się do wiadomości, a jeżeli członek składu orzekającego, który zgłosił zdanie odrębne, wyraził na to zgodę, także jego nazwisko. • § 3. Po ogłoszeniu przewodniczący lub jeden z członków składu orzekającego podaje ustnie najważniejsze powody wyroku. • Art. 418 a W wypadku wyrokowania na posiedzeniu odbywającym się z wyłączeniem jawności treść wyroku udostępnia się publicznie przez złożenie jego odpisu na okres 7 dni w sekretariacie sądu, o czym należy uczynić wzmiankę w protokole posiedzenia. • Obecne przy ogłoszeniu wyroku strony (lub obrońców i pełnomocników) należy pouczyć o prawie, terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia art. 100 § 6

Czynności końcowe

Uzasadnienie wyroku • Art. 422. • § 1. W terminie zawitym 7 dni od daty ogłoszenia, a gdy ustawa przewiduje doręczenie wyroku, od daty jego doręczenia, strona, a w wypadku wyroku warunkowo umarzającego postępowanie, wydanego na posiedzeniu, także pokrzywdzony, mogą złożyć wniosek o sporządzenie na piśmie i doręczenie uzasadnienia wyroku. Sporządzenie uzasadnienia z urzędu nie zwalnia strony oraz pokrzywdzonego od złożenia wniosku o doręczenie uzasadnienia. Wniosek składa się na piśmie. • § 2. We wniosku należy wskazać, czy dotyczy całości wyroku czy też niektórych czynów, których popełnienie oskarżyciel zarzucił oskarżonemu, bądź też jedynie rozstrzygnięcia o karze i o innych konsekwencjach prawnych czynu. Wniosek niepochodzący od oskarżonego powinien również wskazywać tego z oskarżonych, którego dotyczy. • § 3. Prezes sądu odmawia przyjęcia wniosku złożonego przez osobę nieuprawnioną, po terminie lub jeżeli zachodzą okoliczności, o których mowa w art. 120 § 2. Na zarządzenie przysługuje zażalenie. • § 4. Zarządzenie, o którym mowa w § 3, może wydać również referendarz sądowy • Art. 423 • § 1. Uzasadnienie wyroku powinno być sporządzone w ciągu 14 dni od daty złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia, a w wypadku sporządzenia uzasadnienia z 94 urzędu - od daty ogłoszenia wyroku; w sprawie zawiłej, w razie niemożności sporządzenia uzasadnienia w terminie, prezes sądu może przedłużyć ten termin na czas oznaczony. • § 1 a. W wypadku złożenia wniosku o uzasadnienie wyroku w części odnoszącej się do niektórych czynów, których popełnienie oskarżyciel zarzucił oskarżonemu, bądź też jedynie do rozstrzygnięcia o karze i o innych konsekwencjach prawnych czynu lub w części odnoszącej się do niektórych oskarżonych sąd może ograniczyć zakres uzasadnienia do tych tylko części wyroku, których wniosek dotyczy. • § 2. Wyrok z uzasadnieniem doręcza się temu, kto złożył wniosek na podstawie art. 422. Przepis art. 100 § 7 stosuje się odpowiednio.

Co powinno zawierać uzasadnienie? • Art. 424 • § 1. Uzasadnienie powinno zawierać zwięzłe: 1) wskazanie, jakie fakty sąd uznał za udowodnione lub nieudowodnione, na jakich w tej mierze oparł się dowodach i dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych, 2) wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku. • § 2. W uzasadnieniu wyroku należy ponadto przytoczyć okoliczności, które sąd miał na względzie przy wymiarze kary, a zwłaszcza przy zastosowaniu nadzwyczajnego złagodzenia kary, środków zabezpieczających oraz przy innych rozstrzygnięciach zawartych w wyroku. • § 3. W wypadku złożenia wniosku o uzasadnienie wyroku jedynie co do rozstrzygnięcia o karze i o innych konsekwencjach prawnych czynu albo o uzasadnienie wyroku wydanego w trybie art. 343, art. 343 a lub art. 387 sąd może ograniczyć zakres uzasadnienia do wyjaśnienia podstawy prawnej tego wyroku oraz wskazanych rozstrzygnięć.

Ciekawe artykuły prasowe do przeczytania 1. Wyłączenie sędziego iudex inhabilis - https: //www. tvn 24. pl/wiadomosci-z-kraju, 3/wadowiceprokurator-oskarzala-a-jej-maz-sedzia-wydawalwyroki, 914997. html 2. Proces ks. Wojciecha G. (tryb z art. 387) - https: //www. fakt. pl/wydarzenia/polityka/ks-wojciech-g-przyznal -sie-do-molestowania-dzieci-proces-pedofila/bcxkehy https: //www. newsweek. pl/polska/spoleczenstwo/gil-pedofilwazniejszy-niz-bog-reportaz-z-dominikany/tqdk 4 mz