Historia duchowoci redniowiecze Duchowo ewangelizacyjna redniowiecze to pocztki

Historia duchowości Średniowiecze

Duchowość ewangelizacyjna Średniowiecze to początki duchowości ewangelizacyjnej 1453 r. - upadek zachodniego Cesarstwa Rzymskiego – skutek najazdów, wojen, haraczy; koniec centralnej roli Rzymu – wpływ na Kościół; ale i zapowiedź nowych czasów i nadziei Bunt przeciw systemowi feudalnemu Św. Grzegorz Wielki – impuls do ewangelizacyjnej działalności Kościoła; rozprzestrzenianie się klasztorów benedyktyńskich – misje w Wielkiej Brytanii

Powrót do ideału Kościoła Radykalizm podobny do radykalizmu Apostołów po Zmartwychwstaniu Jezusa Czytanie i kontemplacja Słowa Bożego → lectio biblica Autentyczne przeżywanie wspólnoty wiary, przyjaźni duchowej i gościnności

Lectio biblica Cała literatura chrześcijańskiej starożytności i do XIII w. jest litaraturą biblijną (Henri de Lubac) Poszukiwanie w Biblii odpowiedzi na wszystkie problemy egzystencjalne – praktyczna duchowość Początek systematycznej refleksji nad Biblią Początek tego nurtu – św. Grzegorz Wielki – po św. Augustynie i św. Hieronimie najwięcej komentarzy biblijnych Odnowa charyzmatu prorockiego

Lectio biblica Proszę, byś codziennie rozważał słowa Stwórcy twego. Ucz się serca Bożego w słowach Bożych, byś goręcej zatęsknił za tym, co wieczne (św. Grzegorz do Teodora) Lektura i znajomość Nowego Testamentu to nie tylko przywilej zakonników – od XII w. 1199 r. - Innocenty III – list pochwalający zainteresowanie Pismem św. Pobożność i krucjaty – rozważanie tajemnic z życia Chrystusa – nabożeństwo do człowieczeństwa Chrystusa

Lectio biblica Św. Grzegorz Wielki – wyrzuca sobie brak gorliwości w wyjaśnianiu słowa Bożego Duch Święty wspomaga głoszącego i słuchających Słowo „rośnie” ze swoim czytelnikiem; DV 8: zrozumienie pzekazanych rzeczy i słów wzrasta bowiem dzięki kontemplacji oraz dociekaniu wiernych, którzy je rozważają w sercu swoim, dzięki głębokiemu, doświadczalnemu pojmowaniu spraw duchowych oraz dzięki nauczaniu tych, którzy wraz z sukcesją biskupią otrzymali niezawodny charyzmat prawdy (jak rozumiemy

Lectio biblica Kontemplacja powoduje, że słowo działa w sercu i codziennie kieruje postępowaniem człowieka Kontynuatorzy św. Grzegorza: św. Beda Czcigodny: Kapłan, który bez poważnej przyczyny nie odprawia Mszy świętej, pozbawia Trójcę Przenajświętszą chwały, aniołów – radości, grzeszników – odpuszczenia win, sprawiedliwych – pomocy łaski, dusze w czyśćcu – ochłody, Kościoła Chrystusowego – duchowych błogosławieństw, siebie zaś – lekarstwa i pomocy.

Lectio biblica Kto pragnie być nauczycielem, musi być najpierw uczniem. (…) Znam trzech nieszczęśliwych nauczycieli: takiego, kto wie, a tego nie uczy; takiego, kto uczy, a sam tego nie czyni, i takiego, kto nie wia, a się nie pyta. Przyjaciela upominaj skrycie, a chwal publicznie. Z czasem pod wpływem scholastyki lecio biblica stała się dyskusją nad tekstem Duch Święty – natchnienie ksiąg i pomoc w ich zrozumieniu

Elity duchowości Św. Piotr Damiani – reforma Kościoła, nowe klasztory kamedułów, uwolnienie klasztorów od wpływów władzy świeckiej; czytanie Pisma św. , jako nieustannie ożywiającej historii – liturgia, jako dzisiaj; Cluny – popadło w legalizm liturgiczny Stan zakonny ponad innymi charyzmatami → elitarność Kościoła, klasztory – Kościół doskonałych, innym trzeba mleka (por. 1 Kor 3, 2) Św. Bernard z Clairvaux (zm. 1153 r. ) - odkrywanie sensów Pisma św. to specjalny dar, mogą go osiągnąć jedynie mnisi

Elity duchowości Gwidon II Kartuz (zm. 1188 r. ) - modlitwa to mistyczna drabina z ziemi do nieba. Jej szczeble to: święte czytanie Biblii, rozmyślanie, prośba i kontemplacja. Kroczenie po niej to przywilej mnichów. Pismo św. - lektura zakonników. Komentarze się zawęziły. Stan zakonny jako stan doskonałości – wierni świeccy zdemotywowani do dążenia do świętości; uświęcenie, dzieła apostolskie i ewangelizacyjne – domena zakonów

Duchowość Cluny XI-XII w. - życie duchowe i intelektualne w klasztorach Papież Grzegorz VII – liczne reformy kościelne 11. IX. 910 r. - Burgundia, między Dijon i Lyonem – opactwo pw. św. Piotra – bezpośrednio podległe Stolicy Apostolskiej, wolne od wpływów feudalnych Podporządkowało sobie inne klasztory → kongregacja klucniacka – po 100 latach nawet koło 20 tys. mnichów w 1180 klasztorach Pokój i umiar podstawą życia zakonnego Reguła „wiecznej modlitwy uwielbienia” - 215

Duchowość Cluny Znaczenie celebracji eucharystycznej – uroczysta oprawa liturgiczno-muzyczna; modlitwa i praca intelektualna zastąpiła całkowicie pracę ręczną Skromne ale treściwe pożywienie Nie doświadczano wpływów feudalnych dalej panujących poza murami klasztoru – azyl dla uciemiężonych świeckich i duchownych Architektura świątyni – walor teologiczny Klasztor w Cluny istniał do 1790 r. - rewolucja francuska

Mistyka kobiet Św. Jan Paweł II, Mulieris dignitatem – mówi o „geniuszu” kobiecym (nr 31) Rola mniszek i kobiet zamężnych Ruch mistyczny kobiet – wiele świadectw w archiwach klasztornych leży nieznanych 2 przykłady: • Św. Elżbieta z Schönau (1129 -) • Św. Hildegarda z Bingen

Mistyka kobiet Św. Elżbieta z Schönau (1129 -1164) • 12 lat – wstąpienie do benedyktynek • 1257 r. – przełożona mniszek • Przeżycia mistyczne i objawienia w czasie liturgii (Msza i brewiarz) • Słaba fizycznie, chora na depresję • 150 rękopisów o treści mistycznej • Korespondowała ze św. Hildegardą – była jej duchową powierniczką

Mistyka kobiet Św. Hildegarda z Bingen (1098 -1179) • • • 1136 r. – przełożona klasztoru na Górze św. Ruperta • • Pisze pod wewnętrznym nakazem Słabe zdrowie, ale pracowała i studiowała Pisma i kompozycje muzyczne Pisma mistyczne Traktaty przyrodnicze, o higienie, medycynie i fizyce, poradniki o zdrowiu i odżywianiu Mądrość z mistyki – jej dzieła cenili papieże i prości Zwana „prorokinią Niemiec” Pokora: „ubożuchny egzemplarz niewiasty”, podpis: „prosty człowiek”

Początki duchowości polskiej Przed oficjalnych chrztem Polski chrześcijaństwo było obecne na jej terenie – św. Metody; odkrycia archeologiczne Chrzest Polski – przybycie misjonarzy, często benedyktyni – św. Wojciech Okres męczenników: św. Wojciech, 5 braci męczenników koło Międzyrzecza 1044 r. – Kazimierz Odnowiciel – fundacja klasztoru w Tyńcu, na Łysej Górze Wpływy benedyktyńskie – rola medytacji i liturgii Kult maryjny

Początki duchowości polskiej Poł. XII w. – przybycie cystersów – zaostrzona reguła benedyktyńska Jędrzejów – pierwszy klasztor cystersów – bł. Wincenty Kadłubek

Nabożeństwo do człowieczeńśtwa Chrystusa Przedstawianie agonii Chrystusa Przedstawianie cierpienia Chrystusa

Mistyczki Serca Pana Jezusa Przed św. Marią Małgorzatą Alacoque (zm. 1690 r. ) Bractwa czczące Serce Pana Jezusa Ikonografia – Mąż boleści z rękoma skrzyżowanymi na piersi lub wskazującymi na przebity bok i otwarte serce Kult Serca Pana Jezusa w klasztorach – komentarz św. Anzelma z Canterbury (zm. 1109 r. ) i św. Bernarda z Clairvaux (zm. 1153 r. ) Mistyczki: św. Mechtylda i św. Gertruda

Mistyczki Serca Pana Jezusa Św. Mechtylda z Hackeborn (1241 -19. XI. 1299), młodsza siostra św. Gertrudy – Klasztor przeniesiony do Helfty, dominikanie kapelanami – Prowadzi szkołę klasztorną i klasztorna kantorka – Liczne przeżycia mistyczne dotyczące Serca Zbawiciela – Serce – rękojmia wiecznego przymierza – Łaska „zamiany serc” - znak wiecznych zaślubin: Gdyby trzeba było opisać wszystkie dobrodziejstwa, jakie otrzymałam od kochającego Serca Boga, trzeba by księgi grubszej niż brewiarz używany w jutrzni. – Była mistrzynią nowicjatu dla św. Gertrudy

Mistyczki Serca Pana Jezusa Św. Gertruda z Helfta zw. Wielką (1256 -17. XI. 1302) – Prawdopodobnie jako sierota w wieku 5 lat trafia do klasztoru w Helfcie – Wykształcenie humanistyczne i teologiczne, zainteresowanie filozofią i literaturą – pochłonięta tym – 26 lat – przeżycie zaślubin mistycznych – uważa za prawdziwe nawrócenie, lektura jedynie Pisma św. , św. Augusytna, św. Grzegorza Wielkiego i św. Bernarda z Clairvaux – Liczne ekstazy i wizje: 5 tomów Objawienia, czyli Poseł Bożej pobożności – Odbicie wezwań z później powstałej litanii do Serca P. J.

Mistyczki Serca Pana Jezusa Św. Gertruda z Helfta zw. Wielką (cd. ) – – Ćwiczenia duchowne, Listy Liczne cierpienia mistyczne Wpływ na Kacpra Drużbickiego (zm. 1662 r. )

Polskie mistyczki Bł. Bronisława bł. Salomea św. Kinga bł. Jolanta bł. Dorota z Mątowów św. Jadwiga królowa

Świętość i władza Św. Królowa Jadwiga i św. Brygida Szwedzka Św. Królowa Jadwiga (18. II. 1374 -17. VII. 1399) – Wybierając małżeństwo z Władysławem Jagiełłą przyczynia się do schrystianizowania Litwy; zabezpieczenie przed Krzyżakami – – Poszanowanie dla każdego człowieka Intelektualne elity – rozwój Akademii Krakowskiej

Świętość i władza Św. Królowa Jadwiga (18. II. 1374 -) – Mądrość zrodzona na kolanach; św. Jan Paweł II: I od Niego właśnie, od Chrystusa wawelskiego, przy tym czarnym krucyfiksie, do którego pielgrzymują krakowianie co roku w Wielki Piątek, nauczyłaś się, Jadwigo królowo, dawać życie za braci. Twoja głęboka mądrość i szeroka aktywność płynęły z kontemplacji – z osobistej więzi z Ukrzyżowanym. Contemplatio et vita activa tu zyskiwały słuszną równowagę. – Zmarła po urodzeniu córki Bonifacji

Świętość i władza Św. Królowa Jadwiga (18. II. 1374 -) – Nie udzielił jej Bóg radości osobistego macierzyństwa (…), pozostawiła natomiast wspaniałe świadectwa macierzyństwa w stosunku do ludzi i ludów. (…) To duchowe macierzyństwo rodziło się w głębiach Jej żywej wiary i miłości do Boga.

Świętość i władza Św. Brygida (1302 -) – Rodzina głęboko religijna – ojciec co tydzień przystępował do spowiedzi i Komunii – Po usamodzielnieniu się dzieci decyzja o faktycznej separacji: mąż w klasztorze, Brygida rezygnuje z funkcji ochmistrzyni, organizuje życie nowego zgromadzenia – brygidek, zakłada liczne klasztory – Pielgrzymki: do Santiago de Compostella (z mężem), do Rzymu (prośba o zatwierdzenie reguły) – Księga objawień – liczne przepowiednie o przyszłości Kościoła, papieży, państw i władców i osób – sam Chrystus dyktował – Upomnienie krzyżaków

Cuda eucharystyczne Utwierdzenie wiary w rzeczywistą obecność Jezusa pod postaciami eucharystycznymi 1263 r. - Bolsena (100 km na północ od Rzymu) – kilkanaście osób widzi Krew spływającą z Hostii → papież Urban IV 11. VIII. 1264 r. - ustanowienie święta Bożego Ciała VIII w. - Lanciano, kościół św. Longina – pierwszy skomentowany cud eucharystyczny – wątpliwości mnicha bazyliańskiego co do obecności Jezusa po konsekracji: Hostia stałą się Ciałem, Krew – żywa zebrana w pięć grudek

Cuda eucharystyczne Hostia – tkanka mięśnia sercowego, prawdziwa krew grupy A 1228 r. - Alatra (Włochy) – dziewczyna chcąc zwrócić na siebie uwage młodzieńca radzi się wróżki, ma użyć eliksiru z konsekrewanej Hostii – wyjęła ją z ust w chysteczkę, potem wyrzuty sumienia. Przechowuje z chlebem, a po kilku dniach kawałek żywego ciała ociekającego krwią – przeniesione przez proboszcza w procesji do kościoła. 13. III. 1228 r. powiadomienie papieża Grzegorza IX – list zachęcający wszystkich wiernych do gorliwej czci Eucharystii

Cuda eucharystyczne Santrem (Portugalia) – blisko Fatimy – kobieta bita przez męża otrzymuje obietnicę pomocy wróżki, jeśli przyniesie konsekrowaną Hostię. Schowała ją w welon, którym się okrywała. Hostia zaczęła krwawić, że zwróciło to uwagę przechodniów. Welon z Hostią w skrzyni – w nocy wydaje światło. Przeniesienie w uroczystej procesji do kościoła 6. II. 1822 r. - Bordeaux (Francja) – Zgromadzenie Sióstr Świętej Rodziny – w momencie okadzenia w monstrancji zamiast Hostii ukazał się Zbawiciel – przez całe nabożeństwo, ok. 20 minut

Zakony rycerskie 1145 r. - św. Bernard – zachęta w kazaniach do drugiej krucjaty Idea żołnierzy-zakonników – władcą był Chrystus Król; nowy rodzaj „milicji”

Zakony rycerskie Średniowieczne pielgrzymki do Ziemi Świętej Wyprawy krzyżowe – 8 – XI-XIII w. Powstanie w Jerozolimie 18 zakonów rycerskich – Szlachetna walka na rzecz słabych i bezbronnych – Wiele przetrwało – działalność charytatywna i wychowawcza – Joannici – Zakon Rycerski Świętego Jana Chrzciciela Szpitala Jerozolimskiego – 1098 r. – Rycerski Szpitalny Zakon Świętego Łazarza z Jerozolimy (1098 r. ) – 1099 r. - Bracia Krzyżowi Pańskiego Grobu Jerozolimskiego (bożogrobcy)

Zakony rycerskie Zakon Biednych Rycerzy Chrystusa i Świątyni Salomonoa – templariusze – 1118 r. , skasowany w 1312 r. Zakon Szpitala Najświętszej Maryi Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie (krzyżacy) – 1190 r. - oblężenie Akka w Palestynie – nieformalne stowarzyszenie; zatwierdzenie Klemensa III – Rozwój w Palestynie, Niemczech i Włoszech; dążenie do stworzenia niezależnego państwa – 1226 r. - okazja do tego – zaproszenie przez Konrada mazowieckiego do walki z plemionami Prusów; wsparcie cesarza Fryderyka II i papiea Grzegorza IX

Zakony rycerskie Zakon Szpitala Najświętszej Maryi Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie (krzyżacy) – – Księstwo ze stolicą w Malborku – – 1525 r. - całkowity zanik po hołdzie pruskim Zapędy do ekspansji, konflikt zbrojny – bitwa pod Grunwaldem (15. VII. 1410 r. ) 1834 r. - reaktywowanie w Wiedniu przy wsparciu cesarza Austri; działalność charytatywna i szpitalnicza

Zakony rycerskie Zakon Przenajświętszej Trójcy (trynitarze) – 1194 r. , Paryż - św. Jan de Matha (zm. 1213 r. ), zatwierdzenie papieża Innocentego III – wykup niewolników (okup, albo zakonnicy siebie poświęcali) – do Polski sprowadził ich Jan III Sobieski w 1685 r. Templariusze – przy świątyni jerozolimskiej – nawiązanie do reguły kanoników regularnych, benedyktynów i cystersów

Zakony żebracze Pojawiły się jako odpowiedź na skąpstwo i rozwiązłość kleru i zakonnków

Norbertanie Urban II – uznanie życia kanonickiego za autentycznie chrześcijańskie i monastyczne Kanonicy – różni od mnichów – kanonicy diecezjalni – wspólnotowe jedynie odmawianie brewiarza, nie życie 1059 r. - kanonicy regularni – możliwość życia wspólnotowego w ubóstwie – przezwyciężanie skąpstwa i rozwiązłości – IX-XI w.

Norbertanie Św. Norbert – z pochodzenia kanonik świecki – 1115 r. - udaje się na samotność, życie modlitwy i surowości – Eremita – kaznodzieja – Premontré – grupa kapłanów i świeckich: modlitwa, surowość, praca ręczna; kaznadziejstwo – 1126 r. - abp Magedburga, obowiązek zreformowania diecezji przez pracę misyjną – 1134 r. - śmierć – premonstratensi we Francji i Anglii

Norbertanie 1134 r. - premonstratensi – rezygnacja z apostolstwa; świętość kapłańska przez ascezę monastyczną Norbert – pionier zakonów żebraczych w XIII w. Oficjum zwyczajne i ku czci NMP, lectio divina, rozmyślanie, praca ręczna i intelektualna

Zakony Sobór Laterański IV – zakaz, ale w XII w. rozwój zakonów: karmelici, augustianie, serwici (słudzy Maryi), trynitarze XIII w. - zakon Matki Bożej z Góry Karmel – eremici łacińscy, potem zaangażowanie w apostolstwo, zaliczeni do zakonów żebaczych Begardzi i beginki

Herezje Saeculum obscurum – kryzys papiestwa (X-XI w. ) – – Papieże – niechlubne historie – Sekty ubogich – humilianie; zachowywali celibat (wtedy jeszcze nie był obowiązkowy) – Waldensi Herezja katarów (czyści) – Albi na południu Francji – główne centrum, stað druga nazwa – albigensi; dualistyczna wizja świata, siły przeciwstawne o równej mocy; nowonarodzone dziecko – ciało – szerzy królestwo szatana

Św. Bernard z Clairvaux i cystersi Kadłubek, św. Dominiki, bł. Czesław, dominikańska szkoła duchowości

Scholastyka Pojawia się pod wpływem wiktorynów ww XII w. Centra studiów – teologia stała się nauką według ideału arystotelesowskiego Paryż początkiem tego fermentu Św. Anzelm (1033 -1109) – ojciec scholastyki – fides querens intellectum Piotr Lombard (zm. 1160 r. ) - Cztery Księgi Sentencji – baza studiów teologicznych Dedukcja zamiast lectio divina Asceza i mistycyzm ustępują miejsca racjonalizmowi

Św. Albert Wielki Chluby szkoły dominikańskiej: – – – św. Albert Wielki św. Tomasz z Akwinu św. Katarzyna ze Sieny

Św. Albert Wielki (ok. 1205 -1280) – Wykształcenie: dom, uniwersytet w Padwie – studia przyrodnicze – 1223 r. - widzenie Matki Bożej → wstąpienie do dominikanów – Nauczyciel teologii i wychowawca nowicjuszy w Kolonii – – Prowincjał Biskup Ratyzbony Powrót do Kolonii, by nauczać Doctor universalis, doctor expertus – rozległa wiedza, scholastyk, poprzednik i nauczyciel św. Tomasza z

Św. Albert Wielki (ok. 1205 -1280) – Oczyszczenie filozofii Arystotelesa z błędów i przystosowanie jej do usystematyzowania telogii katolickiej – Naśladowca św. Augusytna – wykorzystać pogańską filozofię do wyjaśniania prawd objawionych; philosophia ancillae theologiae – Summa teologiczna – skrytykowana przez św. Tomasza, zbyt trudna – Artes liberales – nauki przyrodnicze i filozoficzne; teologia, botanika, geografia, astronomia, mineralogia, chemia, zoologia i fizjologia – 1250 r. - arszenik; twórca androida – maszyny o

Św. Tomasz z Akwinu (1225 -1274) Doktor powszechny, doktor anielski – wiedza czerpana z Bożego natchnienia Uporządkowanie i oczyszczenie filozofii Arystotelesa i dostosowanie do teologicznej doktryny chrześcijańskiej Człowiek rodzi się bez żadnej wiedzy i zdobywa ją na drodze życia 5 dróg – 5 argumentów za istnieniem Boga Bóg jako czyste istnienie – nie byt najwyższy, jak u Arystotelesa Geneza państwa i etyka

Św. Tomasz z Akwinu Studia w Rzymie Wykładowca na Sorbonie – jasność i głębia wykładów Grzegorz X – ekspert na soborze w Lyonie, w drodze zachorował i zmarł w klasztorze Fossanuova Skromność, pokora, duch modlitwy, poeta Nie przyjął godności biskupiej – w ikonografii mitra u nóg Dobrze napisałeś o Mnie, Tomaszu! Jakiej nagrody oczekujesz ode Mnie za swój trud? Panie, tylko

Św. Tomasz z Akwinu Stany doskonałości – możliwe, że ktoś nie należący do stanu zakonnego jest doskonalszy Posługa biskupia – troska o zbawienie własne i innych

Św. Katarzyna ze Sieny (1347 -) Sprzeciw wobec planów rodziców o małżeństwie; dozgonny ślub dziewictwa → 3 -letni areszt domowy, wtedy mistyczne zjednoczenie z Chrystusem Nie wstąpiła do klasztoru, lecz pozostała w świecie; 18 lat – tercjarka dominikańska; praca charytatywna Źródło siły Katarzyn – Komunia św. i kontemplacja Analfabetka – listy do królów i papieżadyktowała sekretarzom; list do Elżbiety Łokietkówny 1374 r. - przed trybunałem inkwizycyjnym

Św. Katarzyna ze Sieny (1347 -) W czasie niewoli awiniońskiej prosi papieża o powrót do Rzymu Dzieła – Dialog o Bożej Opatrzności, czyli księga Boskiej nauki Rozwój duchowy rozumiany jako most: dwa etapy na krzyżu, trzeci – wielka gorycz: – Stopy – oznacają uczucie – uczucie nosi duszę – stopy, jako stopień, by dosięgnąć boku – – Bok objawia tajemnicę serca Oko intelektu – tam niewysłowiona miłość

Mistyka nadreńska To aspekt dominikańskiej szkoły duchowości Mistrz Eckhart i uczniowie: Jan Tauler, bł. Henryk Suzo Mistrz Eckhart (1260 -1328) – Uczeń bp. Alberta Wielkiego – W wieku 30 lat – profesor w Paryżu, tytuł mistrz – Rerforma klasztorów w Czechach – Traktaty o mistyce: Pouczenia duchowe, Księga Boskich pocieszeń, O człowieku szlachetnym, O odosobnieniu

Mistyka nadreńska Mistrz Eckhart (cd. ) – Na skutek zazdrości oskarżony przed biskupem i papieżem – gotowy odwołać tezy, w których błądził; 28 błędów znaleziono (17 nazwano heretyckimi, 11 - nierozważnymi), ale w międzyczasie zmarł – Tekst bulli tajemniczy – nie zachował się – Nazwany myślicielem, filozofem i teologiem – Głębokie doświadczenie mistyczne – Głowny temat: narodzenie Boga w duszy prowadzące do mistycznego zjednoczenia

Mistyka nadreńska Mistrz Eckhart (cd. ) – Zjednoczenie istotowe, a nie oblubieńcze (mistyka hiszpańska) – Aby je osiągnąć konieczna rezygnacja z własnych pragnień, celów i dążeń – Przyczynek do rozwoju języka mistyki; autor pojęcia „noc ciemna duszy” - św. Jan od Krzyża używa

Mistyka nadreńska Jan Tauler (ok. 1300 -1361) – Jako 13 -letni chłopiec wstąpił do dominikanów w rodzinnym Strasburgu – Wykształcenie humanistyczne i teologiczne – Kolonia – spotkał Mistrza Eckharta i być może bł. Henryka Suzo – Wybitny kaznodzieja; kierownik duchowy – Główny temat – mistyczne zjednoczenie – Język precyzyjniejszy niż Mistrza Eckharta – W człowieku najgłębsze pragnienie, by Bóg rodził

Mistyka nadreńska Jan Tauler (cd. ) – Dzięki temu dusza ciągle przemieniana mocą łaski – Spotkanie z Bogiem dokonuje się w głębi samego siebie; św. Jan od Krzyża: żelazo włożone do ognia pozostaje żelazem, ale dopóki jest w ogniu posiada właściwości ognia – Doświadczenie mistyczne przebóstwa – w sensie moralnym, nie ontologicznym – Trójca Święta jest Praobrazem człowieka – Doświadczenie mistyczne – akt miłowania – dary

Mistyka nadreńska Bł. Henryk Suzo (ok. 1295 -1365) – Nazwisko przejął po matce, z którą był związany emocjonalnie; towarzyszył jej w modlitwach przed Najświętszym Sakramentem i krzyżem – Ojciec – kupiec – rzadko wspominany; jego styl życia – powód duchwoych cierpień matki – 13 lat – wstąpienie do dominikanów – Studia w Konstancji i Kolonii; wykształcenie: retoryka, logika, łacina – 5 lat w zakonie – święcenia kapłańskie, głębokie nawrócenie, odkrycie Bożej miłości do siebie

Mistyka nadreńska Bł. Henryk Suzo (cd. ) – Wędrowny kaznodzieja dominikański – niebezpieczeństwo ze strony rabusiów i krewnych córek możnych rodów pociągniętych na drogę świętości – Przeor w Konstancji – Wiele oskarżeń – Klasztor w Ulm – kontemplacja i pisanie ksiąg – Grób nieznany – Dzieła: Życie, Księga Mądrości Przedwiecznej, Księga Prawdy, Mała Księga Miłości, Horologium

Mistyka flamandzka Bł. Jan Ruysbroeck () - Doctor mirabilis – godny podziwu ze względu na bogactwo nauki duchowej – Wyjazd do pustelni w Groenendael, wraz z kilkoma kapłanami przyjęli regułę św. Augustyna – żyli jako kanonicy regularni; podlegli opactwu św. Wiktora koło Paryża – Pisma i duszpasterstwo – Związani z nim: kartuz Gerard Groote (devotio moderna) i Jan Tauler – Zdrowa nauka dla beginek – Dzieła mistyczne

Mistyka flamandzka Bł. Jan Ruysbroeck (cd. ) – Królestwo miłujących, Zaślubiny duchowe, Namiot duchowy, Błyszczący kamień, Cztery pokusy, Wiara chrześcijańska, Siedem klauzur (opis życia zakonnego), Zwierciadło wiecznego zbawienia, Siedem stopni miłości, Książeczka wyjaśnień, Dwanaście beginek i drobne pisma – 3 fazy rozwoju duchowego (Namiot duchowy): życie czynne, życie poszukujące (pragnienie Boga), życie kontemplacyjne – Naśladować Chrystusa, by doświadczyć Go w swoim wnętrzu

Duchowość franciszkańska Do opracowania

Jezuaci Św. Piotr: Nie ma w żadnym innym zbawienia, gdyż nie dano ludziom pod niebem żadnego innego imienia, przez które mogliby być zbawieni (Dz 4, 12) Św. Bernard – pobożność Człowieczeństwa Chrystusa do świętego Kaplice dedykowane tajemnicom Jezusa Od XIV w. - kult imienia Jezus (litania, pozdrowienie: Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus!) - bractwo jezuatów (nie chodzi o jezuitów)

Jezuaci – świeckie bractwo, założyciel – kupiec, bł. Jan Colombini (zm. 1367 r. ) Zajmował się chorymi Zgromadził wokół siebie ok. 70 mężczyzn Skazani na opuszczenie miasta 1364 r. - zaraza – wezwani do pomocy w opiece nad chorymi i umierającymi 1367 r. - Urban V – aprobata bractwa 1428 r. - Marcin V – zatwierdzenie reguły 1532 r. - Klemens VII – zaliczenie do zakonów żebraczych, zwani też hieronimitami

Jezuaci – świeckie bractwo, założyciel – kupiec, bł. Jan Colombini (zm. 1367 r. ) 1668 r. - rozwiązanie zakonu, powrót do pierwotnego charyzmatu Gałąź żeńska bractwa – naśladowanie pokuty i miłości św. Marii Magdaleny – jako zakon do połowy XX w. istniały Publiczne modlitwy i procesje ku czci imienia Jezusa Chrystusa Przekonanie założyciela, że częste powtarzanie imienia Jezus dogłębnie przemienia duszę

Duchowość angielska Powstała jeszcze w chrześcijaństwa w Europie: czasach jedności 1517 r. - Marcin Luter 1534 r. - anglikanizm, konflikt Henryka VIII i Klemensa VII II. poł. XIV w. - rozwój życia zakonnego dla świeckich pustelników, stąd mistycy angielscy: Ryszard Rolle z Ampole – Chmura niewiedzy Walter Hilton Julianna z Norwich

Duchowość angielska Ryszard Rolle Studia na Sorbonie – do 1318 r. , magister teologii 1326 r. - podjęcie życia pustelniczego Liczne łaski mistyczne Dzieła: Ogień miłości, Forma doskonałego życia, Słodycz miłości (duchowa autobiografia), Poprawa życia, Pieśń miłości o Błogosławionej Dziewicy Duchowe oczyszczenie, kult maryjny i kult męki Pańskiej – główne tematy

Duchowość angielska Ryszard Rolle (cd. ) Rola Ducha Świętego w życiu duchowym i kontemplacji Zmarł w 1349 r. Chmura (obłok) niewiedzy – 75 rozdziałów, mistyczne dzieło, wyrzec się działalności rozumu i wyobraźni, by zjednoczyć się z Bogiem → czystość serca → szukać Boga po omacku, jakby w ciemnej chmurze, bo nie da się poznać twarzą w twarz Listy: życie kontemplacyjne i czynne wzajemnie się potrzebują i przenikają

Pielgrzymki Brak granic w dzisiejszym znaczeniu, powszechność łaciny – łatwość przemieszczania się, gdy było kogoś na to stać Ryzykowne przedsięwzięcie (złodzieje, zwierzęta, zdanie na łaskę ludzi) dzikie Schroniska i przytułki na szlakach pielgrzymich Pielgrzymka – wędrówka ludzi do sanktuarium Pielgrzymka indywidualna, ale sanktuarium daje poczucie wspólnoty Obrzędy oczyszczenia przed pielgrzymką lub podczas trwania

Pielgrzymki Podstawa biblijna: wstępowanie na np. górę, uświadomienie sobie, że człowiek na ziemi jest pielgrzymem, a jego ojczyzna jest w niebie Nędza, epidemie niszczyły miasta, niesprawiedliwość feudalna → pielgrzymka uznanie Bożej Opatrzności i szukanie pomocy Bożej Cele pielgrzymek: groby męczenników, uroczyste translacje relikwii, Ziemia Święta Motywy: pragnienie uzdrowienia, darowania grzechów, zyskania odpustu, spełnienie pokuty „Zawodowi pielgrzymi” - wysyłani „na zlecenie”

Pielgrzymki do Rzymu – jubileusze Santiago de Compostela Sanktuaria maryjne: Efez, Hiszpania, Polska (Ludźmierz – od 1234 r. , Wąwolnica na Lubelszczyźnie – od 1278 r. , Jasna Góra), Loreto, Mariazell

Rola świeckich Feudalne stosunki nie sprzyjały poszanowaniu laikatu Św. Mikołaj z Flüe (Szwajcaria) – 21. III. 1417 -1487 Zamiłowanie do samotności i ciszy Związek małżeński, dziesięcioro dzieci Żołnierz w wojnie szwajcarsko-austriackiej, oficer wojskowy 1467 r. - za zgodą żony w wieku 50 lat wstępuje do benedyktynów Ostatecznie zostaje pustelnikiem w pobliżu domu rodzinnego, by tam być świadkiem

Rola świeckich Św. Mikołaj z Flüe (Szwajcaria) – cd. Doświadczenia mistyczne Życie duchowe źródłem siły do nauczania Zorientowany w życiu publicznym i polityce – udział w zażegnaniu wojny Budowniczy pokoju w Szwajcarii Inedia – całkowite powstrzymanie się od pokarmów i napojów przez 20 lat, Komunia św. jedynym pokarmem Umartwienia, posty od młodości Przedstawiany jako wychudzony brodaty pustelnik

Rola pokuty i spowiedzi Podkreślenie ważności spowiedzi – odróżnienie od emocji, które często towarzyszyły praktykom pokutnym Spowiedź przed „dewocyjna” Komunią św. - spowiedź

Kult Eucharystii Problematyka związan z Eucharystią – pojęcie transsubstancjacji – bp Hildebert z Tours (zm. 1133 r. ) Sobór Laterański IV dotyczące Eucharystii – szczegółowe normy – Podniesienie Hostii po przeistoczeniu – Potem takżepodniesienie kielicha – Przyjmowanie Komunii św. przynajmniej raz w roku w okresie wielkanocnym

Pobożność maryjna Cystersi – zwani braćmi NMP

Kryzys późnego średniowiecza Śmierć Bonifacego VIII (1303 r. ) - koniec świetności papiestwa, proces zmierzający do reformacji Wzrost krytyki pod adresem kleru i hierarchii Agresywne działanie sądu inkwizycyjnego Duchowieństwo świeckie niezdolne sprostać wyzwaniom, brak przygotowania i wykształcenia Zaangażowanie kleru w politykę i sztukę, koligacje z władzą Lekceważenie obowiązku rezydencji biskupów i proboszczów – najemni księża pracowali

Kryzys późnego średniowiecza 1414 r. - sobór w Konstancji 1431 r. - sobór w Bazylei Tendencje koncyliarystyczne Powrót do stylu pierwotnego chrześcijaństwa Wiklef – wiele idei odżyło w czasie reformacji, potępienie jego nauki przez Grzegorza XI Jan Hus

Devotio moderna – ruch odnowy moralnoduchowej – nazwa od Jana Buscha (poł. XV w. ) Reakcja na rytualizm i formalizm życia duchowego Przewartościowanie funkcji rozumu w akcie wiary przez scholastykę Akcent na osobisty kontakt z Bogiem Odwołanie tyle do rozumu, co do woli i uczuć Całkowite zaufanie wobec Chrystusa Modlitwa: nie tylko powtarzanie formuł, ale poryw serca angażujący zmysły i władze psychiczne

Devotio moderna Metody modlitwy myślnej angażowanie rozumu i uczuć i medytacji – Przeżywanie liturgii w ten sam sposób Więcej czasu na osobisty kontakt z Jezusem i Maryją Troska o pielęgnowanie człowieka wewnętrznego i wrażliwości sumienia Nawrócenie i pobożność – decyduje o nich wewnętrzne nastawienie; sprzeciw wobec pesymizmu antropologicznego

Devotio moderna Potrzeba poznania człowieka i jego psychiki – zwrócenie uwagi na to, co człowiek doznaje Metody modlitwy i medytacji aktywizujące całego człowieka: poznanie, podejmowanie decyzji i uczucia Preferowanie języka ojczystego także w liturgii Podręczniki medytacji – wyobrażać Chrystusa, wnikać w uczucia, Człowieczeństwo w centrum sobie Jego Kult męki Pańskiej i ran Chrystusa oraz Serca Jezusa Częstszy zwrot do Pisma św.

Devotio moderna Niebezpieczeństwo indywidualizmu i subiektywizmu – podkreślenie indywidualności, prywatności przeżycia religijnego → osłabienie poczucia więzi eklezjalnej Radykalne zerwanie ze światem i ucieczka od niego, ale jednocześnie królestwo Boże jest w sercu człowieka (Łk 17, 20 -21) Próba reformy Kościoła przez ludzi świeckich, ponad strukturami – powszechne wezwanie do świętości

Devotio moderna Tomasz a Kempis, O naśladowaniu Chrystusa – autorstwo nie jest pewne – mówił o sobie, że jest scriptor, nie auctor, raczej dzieło wcześniejsze – domniemany autor to augustianin – raczej ostateczny redaktor; wpływy św. Bonawentury i św. Bernarda z Clairvaux; przetłumaczone na około 100 języków; po polsku staraniem augustianów Krótkie sentencje, ukazuje marność rzeczy doczesnych Dzieło bardzo uporządkowane tematycznie Temat: poznanie Syna Bożego