Geen hafta farmakoloji dersinde lalarn farmastik ekilleri ve

Geçen hafta farmakoloji dersinde…

• İlaçların farmasötik şekilleri ve sınıflandırması: • • • Katı Tablet Draje Kapsül Hap Kaşe Pastil Toz Paket Supozituar Ovül • • • Sıvı Solüsyon Ampul Flakon Lavman Şurup • Süspansiyon • Emülsiyon • Liyofilize Preparat Yarı Sıvı • Merhem • Krem • Pat Gaz • Volatil anestezik Galenik Preparat • Bitkilerin bazı bölümleri

Aşağıdakilerden hangisi, ilaçların sıvı farmasötik şekillerinden değildir? A) B) C) D) E) Liyofilize Preparat Supozituar Emülsiyon Solüsyon Lavman

• Tedavi çeşitleri Kocakarı İlacı Ampirik Tedavi Diş çürüğünde kullanılan ağrı kesici Konjonktivit’in antibiyotik ile tedavisi Semptomatik Tedavi Radikal Tedavi Aşı uygulamaları Profilaktik Tedavi İnsulin Uygulamaları İkame Tedavi

Aşağıdakilerden hangisi, hastalıklardan korunmak için yapılan tedavi şeklidir? A) B) C) D) E) Ampirik Tedavi Radikal Tedavi Semptomatik Tedavi Profilaktik Tedavi İkame Tedavi

• İlaç kaynakları

Aşağıdakilerden hangisi, ilaçların elde edildiği doğal kaynaklardan değildir? A) B) C) D) E) İnsanlar Bitkiler Hayvanlar Sentetik Maddeler İnorganik Maddeler

• İlaçların veriliş yolları Lokal Uygulama Yolları • Epiderman • Intrakutan • Bukal • Intranazal • Göz İçi • Dış Kulak • Intraartiküler • Intraplevral • Intratekal • Intrakardiyak Sistemik Uygulama Yolları • Enteral • Parenteral • İnhalasyon • Transdermal

Aşağıdakilerden hangisi, sistemik uygulama yolu değildir? A) B) C) D) E) Enteral İntraartiküler Parenteral İnhalasyon İntravenöz

Bugün… Farmakokinetiğin ne olduğunu, Farmakokinetiğin aşamalarını, Farmakodinamiğin tanımını, İlaçların hücre içine nasıl geçtiğini, İlaçların etkilerini nelerin değiştirdiğini, Ve reçete okumayı … öğreneceğiz.

FARMAKOKİNETİK Op. Dr. Fikret UÇAR

Farmakokinetik Vücudun ilaçlara ne yaptığını inceleyen, farmakolojinin alt dalıdır. • Emilim (Absorpsiyon) • Dağılım (Distribüsyon) • Metabolizma • Eliminasyon (İtrah)

Emilim (Absorpsiyon) İlaçların kullanıldıkları yerden kan veya lenf sisteme geçişidir. Sisteme geçme süresi ilaca da bağlı olabilir, ilacın uygulandığı bölgeye de bağlı olabilir. İlacın uygulama yerinden absorbe olma oranına biyoyararlanım denir. • • • Veriliş Yolu İlacın fiziki ve kimyasal özelliği İlacın farmasötik şekli İlacın yoğunluğu Absorpsiyon yüzeyinin genişliği İlacın uygulandığı bölgenin vaskülarizasyonu } İlaç absorpsiyon hızını etkileyen faktörler

Dağılım (Distribüsyon) İlacın, uygulandığı yerden emildikten sonra önce kana sonra vücuda dağılması olayıdır. İlaçların vücutta dağıldıkları fizyolojik sıvı kompartmanları üç tanedir. İlaçlar kanda albümin gibi büyük proteinlere bağlanarak taşınır. Bu nedenle proteine yüksek oranda bağlanan ilaçların etki süresi daha uzundur.

Metabolizma (Biyoyararlanım) İlaçların, vücutta enzimlerin etkisiyle kimyasal değişikliğe uğramasıdır. Bu enzimlerin etkisiyle sindirimde ve karaciğerden geçerken büyük bir bölümü sindirilmektedir. Aldığımız ilacın yaklaşık %5 - %15’lük bölümünü kullanmaktayız. Bioyararlanım miktarı, bu maddelerin % kayıpları dikkate alınarak hastaya dozları önerilmelidir.

Eliminasyon (İtrah-Atılım) İlacın görevini yerine getirdikten sonra vücuttan atılmasıdır. En fazla atılım böbreklerde gerçekleşmektedir. • Böbreklerden atılım (Renal İtrah): Suda kolay çözünen ve vücut p. H değerinde iyonize olabilen ilaçlar, böbreklerden atılır • Karaciğerden safra içine itrah: İlaçlar ve metabolitleri karaciğer hücreleri tarafından safra kanalları içine salgılanır ve ince bağırsaklar içine atılır. • Akciğerlerden itrah: Ufak moleküllü lipid/su, gazlar ve uçucu maddeler alveol membranını aşarak alveol boşluğuna geçer. Kan ile denge kurulduktan sonra ilacın arta kalanı akciğerler yolu ile dışarı atılır. • Diğer: Tükürük bezleri, gözyaşı bezleri, ter bezleri, süt (Alkol büyük oranda süt ile atılır. )

FARMAKODİNAMİ Op. Dr. Fikret UÇAR

Farmakodinami FARMAKOLOJİ FARMAKODİNAMİ FARMAKOKİNETİK İlacın vücuda yaptığı etki Vücudun ilaca yaptığı etki

Farmakodinami Vücut içerisine uygulanan ilaç, farmakokinetik süreçler içinde kan dolaşımı ile etki göstereceği dokuya taşınır. İlacın göstereceği etki, o bölgede bulunan ilaç miktarına bağlıdır. İlacın, vücutta gösterdiği bu etkiye farmakodinami denir. Kapiller damardan dokuya çıkan ilaç, hücrede bululan reseptöre bağlanarak etkisini gösterir. (Genel anestezik gibi bazı ilaçlarda reseptöre gerek duymadan hücrede etkisini gösterir. )

Reseptör Hücre dışındaki bir taneciğin hücre içine girmek için hücre zarında bağlandığı moleküldür.

İlaçların hücre membranından geçişi • Pasif (basit) Difüzyon: Yüksek yoğunluktan düşük yoğunluğa doğru geçiştir. Hücre membranındaki küçük kanallar veya membran içi delikler küçük moleküllü ve suda iyi çözünebilen ilaçların geçişini sağlar. • Kolaylaştırılmış Difüzyon: İlaç molekülleri yüksek yoğun oldukları taraftan düşük yoğunlukta oldukları tarafa bir taşıyıcı aracılığı ile geçer. Enerjiye ihtiyaç duymazlar. • Aktif Transport: Hücre zarında bulunan taşıyıcı proteinlerin ilacı düşük yoğunluktan yüksek yoğunluğa taşımasıdır. Bu taşıyıcı proteinler membranın diğer yüzeyinde ilaç molekülünü bırakır ve kendisi yüzeye geri dönerek bu işlemi tekrarlar. Bu olay enerji gerektirir. • Pinositoz (endositoz): Büyük moleküllü bileşikler hücreye yaklaşınca hücre membranında çukurlaşma olur. Membran molekülü sarar ve molekül hücre içine girer. Bu olaya endositoz denir. Hücre içinden dışarıya molekül çıkmasına ise ekzositoz denir. Bu işlem enerji gerektirir. • Reseptör aracılı endositoz: İnsulin gibi bazı hormonlar hücre yüzeyinde kendilerine özel reseptörlerle birleşerek hücre membranını aşması olayıdır.

İlaçların Etkilerini Değiştiren Faktörler Bir ilaç, aynı hastalığa yakalanmış hastalarda değişik etki gösterir. İlacın veriliş yolu ve şekli: İlaçların uygulama yerlerindeki absorbsiyonu farklıdır. -> Oral verilen ilacın parenteral ilaca göre daha az ve geç absorbe edilmesi. İlacın veriliş zamanı: İlacın veriliş zamanı etki şiddetini ve süresini değiştirebilir -> Yan etkisi uyku hali olan ilaçların gece alınmasının daha uygun olması. Vücut ağırlığı: İlaçların erişkin dozu 70 kg birey için hesaplanmaktadır. -> 120 kg birisi ile 50 kg birisinin kullandığı ilaç miktarı aynı olmaz. Yaş: Yeni doğanlarda eliminasyon mekanizması gelişmemiştir. Yaşlıl insanlarda ise etkinliği azalmıştır. Cinsiyet: Birçok ilacın etkisi hastanın cinsiyetine bağlı olarak değişmez. Ancak trisiklik antidepresan gibi bazı durumlarda, kadınlar erkeklere göre ilaca daha duyarlıdır.

İlaçların Etkilerini Değiştiren Faktörler • Genetik Faktörler: İlaçları metabolize eden bazı enzimler kalıtsal olarak eksik veya fazla bulunabilir. Bu sebeple ilacın etkisi değişir. • Tolerans: Bazı ilaçlar sürekli kullanıldıklarında normalde alınan etkinin giderek azaldığı görülür. İlacın eski etkisini almak için dozunun artması gerekir. • -> Narkotik Analjezikler • Eliminasyon Organlarının Hastalıkları: Karaciğer ve böbrek fonksiyonu bozulan kişilerde ilaçların metabolizması değişir. • Diğer ilaçların vücutta bulunması: Başka ilaçların vücutta bulunması ilaçların etkisini değiştirir.

Reçete, reçeteyi yazan hekimden ilacı verecek kişiye olan talimattır. Reçetede; Hekimin adı ve soyadı, diploma numarası, eczanenin ulaşabileceği telefon numarası ve reçetenin en sonunda ise imzası bulunur. Reçetenin üst kısmında, yazıldığı tarih bulunur. Hastanın adı ve soyadı, yaşı ve adresi bulunur. (Bazı ülkelerde tanı bilgisi de reçeteye yazılır. Türkiye’de bu zorunlu değildir. ) İlaçla ilgili; • Superskripsiyon • İnskripsiyon • Subskripsiyon • İnstruksiyon reçetede bulunur.

İlaç Bilgileri • Superskripsiyon: Reçetenin başına Latince alınız anlamına gelen “Recipe” kelimesinin kısaltması olan R veya Rp harflerinin yazılmasıdır. • İnskripsiyon: İlacın adının ve farmasötik şeklinin yazıldığı bölümdür. • Subskripsiyon: Hastanın eczaneden alacağı toplam ilaç miktarını (kutu sayısı) belirtir. • İnstruksiyon: Bu bölümün başına Latince yaz, etiketle “Signa” anlamına gelen S harfi konulur. Bu bölümdeki bilgiler eczacı tarafından kutunun üstüne aktarılmalıdır. Bu bilgiler, ilacın dozunu, yolunu, sıklığını, ve varsa herhangi bir özel notu veya talimatı içerir.

Reçete Örneği El ile yazılmış reçete Bilgisayar ortamında yazılmış reçete

Reçete Örneği El ile yazılmış reçete Bilgisayar ortamında yazılmış reçete