ENTELLEKTEL SERMAYE 140 Sermaye denildiinde akla gelen ilk

  • Slides: 34
Download presentation
ENTELLEKTÜEL SERMAYE 1/40

ENTELLEKTÜEL SERMAYE 1/40

Sermaye denildiğinde akla gelen ilk şeyler makine, bina, stok gibi muhasebe kaydı tutulabilen maddi

Sermaye denildiğinde akla gelen ilk şeyler makine, bina, stok gibi muhasebe kaydı tutulabilen maddi değerlerdir. Burada değinilecek olan bunlardan farklı olarak Entelektüel Sermaye kavramıdır. Toplumların ve üretim faktörlerinin değişimi konularını, zenginliğin kaynağı olarak ele alan bu yaklaşım, iki önemli noktaya değinmektedir: Kurumsal anlamda beyin gücü ve bunun yönetimi. 2/40

ENTELEKTÜEL SERMAYE Bir kurumun bünyesinde çalışanların tümünün sahip olduğu bilgi ve yeteneklerin toplamı olan

ENTELEKTÜEL SERMAYE Bir kurumun bünyesinde çalışanların tümünün sahip olduğu bilgi ve yeteneklerin toplamı olan insan sermayesi, işin nasıl yapılması gerektiği ile ilgili olan süreçler ve yenilikçilik sermayesinden oluşan kurumsal işletme sermayesi ve üretilen hizmet ya da malların alıcısı ile ilgili olan müşteri bilgileri sermayesinin toplamı ENTELEKTÜEL SERMAYE olarak ifade edilir. 3/40

Buradan çıkarılarak sonuç, entelektüel sermayenin muhasebe ilgili bir kavram değil, tersine muhasebe kaydının tutulamadığı,

Buradan çıkarılarak sonuç, entelektüel sermayenin muhasebe ilgili bir kavram değil, tersine muhasebe kaydının tutulamadığı, kurumun sahip olduğu bilgilerinin değeri ile ilgili bir kavram olduğudur. Kas gücü, makine gücü gibi sanayi çağında ön planda olan fiziksel güçlerin yerine içinde yaşadığımız bilgi çağında fiziksel olmayan aksine soyut bir kavram olan entelektüel sermaye önem kazanmıştır. Bilgi ve ağ teknolojilerinin gelişmesiyle küreselleşen dünyada bilgi çağı kurumlarının değerini ifade etmek geçmişe oranla daha yapılar gerektirmektedir. 4/40

Entelektüel sermayeye ilişkin en bilinen ve geçerli tanımlardan birini yapan Thomas A. Stewart aynı

Entelektüel sermayeye ilişkin en bilinen ve geçerli tanımlardan birini yapan Thomas A. Stewart aynı isimli kitabında şöyle demektedir: Ben “Entelektüel Sermaye” terimini ilk kez bir sosis üreticisinden işittim. Ralph Stayer adlı bu kişi, Johnsonville Foods adlı bir Wisconsin şirketinin genel müdürüydü. 1990 sonbaharında kendisiyle zenginliğin ne olduğu konusunda geniş kapsamlı bir sohbete koyulmuştuk. Bir zamanlar, diye anlatıyordu Stayer, doğal kaynaklar –toprak, mineraller, balık dalyanları- ulusal zenginliğin en önemli kaynağı ve şirketlerin en önemli varlığıydı. Daha sonra sermaye –para ile makine ve fabrika gibi sermaye mallarıüstün konuma geçmişti. Şimdi bu da yerini beyin gücüne, “entelektüel sermaye”ye bırakmaktaydı. İlginç olan bir nokta, muhasebecilerin bu en üstün varlığa ilişkin kayıtları, arazi ve mali sermaye kayıtları gibi tutmadıkları konusunda mutabık kalmamızdı. 5/40

Entelektüel sermaye ilgili olarak yapılan çalışmalarda varılan sonuçlar 1 Ø Entelektüel sermaye, işletme bilânçosundan

Entelektüel sermaye ilgili olarak yapılan çalışmalarda varılan sonuçlar 1 Ø Entelektüel sermaye, işletme bilânçosundan tam olarak belirtilemeyen maddi olmayan varlıkların bütünüdür. Ø Entelektüel sermaye, işletmelerin rekabet üstünlüğünün kalıcılığının sağlanmasının temel kaynağıdır. Ø İşletmenin entelektüel sermayesinin yönetimi önemli bir yönetsel sorumluluktur. 6/40

Entelektüel sermaye ilgili olarak yapılan çalışmalarda varılan sonuçlar 2 Ø Entelektüel sermayedeki artış ve

Entelektüel sermaye ilgili olarak yapılan çalışmalarda varılan sonuçlar 2 Ø Entelektüel sermayedeki artış ve azalışların, entelektüel performans olarak adlandırılması mümkündür. Ölçülebilir ve görünür hale getirebilmektir. Ø Entelektüel sermayeyi ölçmek ve görünür hale getirmek için sistematik bir yaklaşım, işletmelerin türüne, büyüklüğüne, yapısına, sahiplerine ve coğrafi yerleşimine bağlı olmaksızın artan bir şekilde değerli hale gelmektedir. 7/40

Bilgi ve iletişim teknolojilerinin de gelişmesiyle birlikte kurumlar için entelektüel sermayenin önemi o denli

Bilgi ve iletişim teknolojilerinin de gelişmesiyle birlikte kurumlar için entelektüel sermayenin önemi o denli artmıştır ki; sahip olunan fiziksel sermaye, bu artışın yanında değerini kaybetmiştir. Çünkü bilgi çağı kurumlarının ürünleri değeri içerisinde barındırdıkları hammadde ve malzeme açısından değil, bilgi açısından değerlendirilmektedir. Entellektüel sermaye, ilk olarak Stewart (1991) tarafından Brainpower (Beyin Gücü) makalesi ile gündeme geldiği kabul edilmektedir. Stewart (1991), makalesinde entellektüel sermayeyi; işletmeye piyasada rekabet avantajı sağlayan, işletme çalışanlarının bildiği her şeyin toplamı olarak tanımlamıştır. 8/40

Bilgi çağı kurumları imalat değil hizmet ürünlerine yönelmekte, yatırımlarını bu alana kaydırmakta ve bunun

Bilgi çağı kurumları imalat değil hizmet ürünlerine yönelmekte, yatırımlarını bu alana kaydırmakta ve bunun sonucunda piyasalar bilgi işine değer katmakta, bilgi temelli ürünleri değerli kılmaktadır. Örneğin X şirketinin hisselerini satın aldığımızda aslında o şirketin yetenekler, beceriler, yetkinlikler ve potansiyel yeteneklerine güvenmiş olduğumuz için bedel ödemiş oluruz: Satın aldığımız fiziksel sermaye değil, entelektüel sermayedir. 9/40

Özellikle bilişim sektöründe bu daha belirgin olarak karşımıza çıkmaktadır. Bir yazılım şirketinin hisselerini satın

Özellikle bilişim sektöründe bu daha belirgin olarak karşımıza çıkmaktadır. Bir yazılım şirketinin hisselerini satın aldığımızda, elle hissedilmeyen gözle görülmeyen kavramlara para yatırmış ve sonucunda bu kavramlara daha da değer katmış oluruz. Yazılım şirketlerinin yazılım hammaddeleri, binaları, tesisleri, galeri yoktur, var olan tek şey ilginçtir ki; sahip oldukları bilgidir ve şirketin güvendiğimiz yetenekleridir. Dolayısıyla satın aldığımız hisseler, şirketin iş yapma becerileri, diğerlerine oranla rekabet üstünlüğü gibi kavramlara ilişkindir 10/40

İnternetin en kapsamlı ve en hızlı arama motoru Google 8. yılında tarihinin en büyük

İnternetin en kapsamlı ve en hızlı arama motoru Google 8. yılında tarihinin en büyük anlaşmasını yaparak You. Tube’yi 1 milyar 650 milyon $’a satın aldı. Satın alma haberinin duyulması ile birlikte Google’ın hisseleri değer kazanarak 11 Ekim 2006 itibariyle 432$’a ulaştı. Google’ın You. Tube şirketine 1 milyar 650 milyon $ ödemesine sebep olan şey nedir? Altyapısı çok zengin ya da kompleks midir, bünyesinde 1000 lerce kişiyi çalıştıran büyük bir holding midir, şirketin geçmişi başarı hikâyeleri ile dolumudur? Hayır. Söz konusu şirket, sadece 1 yıllık geçmişi olan, temelde sadece video paylaşım ortamı bulunduran bir medya şirketidir. O halde bu şirketi bu kadar değerli kılan şeyi tekrar düşünelim: Sahip olduğu fiziksel değerler mi, yoksa entelektüel değerler mi? Şirketin bu noktaya gelesinde fiziksel emek mi yoksa entelektüel emek mi baskın? 11/40

Söz konusu şirketin bilgi varlıklarına bir göz atalım: İnternet dünyasının en fazla ziyaret edilen

Söz konusu şirketin bilgi varlıklarına bir göz atalım: İnternet dünyasının en fazla ziyaret edilen (günde 70 milyon kişi) medya sitesini yapma kararını alabilecek (yenilikçilik sermayesi) ve yapma becerisini gösterebilecek öngörü, yetenek ve bilgiye sahip insanlar (insan sermayesi), binlerce videoyu bulunduran alt yapısı (yapısal sermaye), bu ortam hizmetinden faydalanma potansiyeli olan, aynı anda ziyaret edilme durumu milyonları bulan devasa bir kitle (müşteri sermayesi). 12/40

Entelektüel Sermayenin Unsurları Piyasa değeri Finansal Sermaye Entellektüel Sermaye İnsan Sermayesi Yapısal Sermaye Müşteri

Entelektüel Sermayenin Unsurları Piyasa değeri Finansal Sermaye Entellektüel Sermaye İnsan Sermayesi Yapısal Sermaye Müşteri Sermayesi 13/40

Ø Kurum çalışanların bilgi ve becerilerinin toplamının kastedildiği insan sermayesi, Ø Kurumun var oluş

Ø Kurum çalışanların bilgi ve becerilerinin toplamının kastedildiği insan sermayesi, Ø Kurumun var oluş amacına hizmet eden, toplamda kurum tarafından yapılan eylem ve faaliyetleri içeren süreçler ile yenilikçilik potansiyelini içeren yapısal sermaye , Ø Kurumun nihai çıktısı olan üründen direkt olarak etkilenen müşterilere ilişkin müşteri sermayesi. 14/40

İnsan Sermayesi İnsan sermayesi hem entelektüel sermayenin en önemli kolu hem kurumların sahip oldukları

İnsan Sermayesi İnsan sermayesi hem entelektüel sermayenin en önemli kolu hem kurumların sahip oldukları en değerli varlıklardandır. Sahip olunan fiziki kaynaklar ne kadar çok olursa olsun onu kullanacak ve bir katma değere dönüştürecek olan yine insandır. Bu yüzdendir ki günümüzde insan temelli yaklaşımlara daha çok prim verilmekte ve kurum başarısında insan faktörünün üzerinde duran insan kaynakları yönetimi, toplam kalite yönetimi gibi yeni yönetim anlayışları ön plana çıkmaktadır. Örneğin toplam kalite anlayışına göre kurumun ürettiği üründen etkilenen, mal veya hizmet nihai çıktısının alıcısı durumunda olan müşterilerin memnuniyetini sağlamak için önce kurum çalışanlarının memnuniyeti sağlanmalıdır. Yani dış müşteri memnuniyetini sağlamak için öncelikle iç müşteri memnuniyeti sağlanmalıdır. 15/40

İnsan Sermayesi Entelektüel sermaye açısından bakıldığında insan sermayesi olarak ifade edilen, kurum çalışanlarının sahip

İnsan Sermayesi Entelektüel sermaye açısından bakıldığında insan sermayesi olarak ifade edilen, kurum çalışanlarının sahip oldukları bilgi, deneyim, sorun çözme kapasitesi, girişimcilik gibi beceriler ve yeteneklerdir. Kurumun insan sermayesi entelektüel sermayesi içerisinde ele alınsa da, bu sermaye kurumun değil kurum çalışanlarının sahip oldukları değerler ile ilgilidir. Diğer bir değişle, çalışanların bilgi, deneyim, beceri ve yetenekleri kendileri ile ilgilidir bu beceri ve yetenekleri kurum lehine kullandıkları anda kuruma katma değer sağlamış olurlar. Yani aslında tüm bu değerler kaybolma tehlikesi ile karşıyadır ve kurum çalışanların istifası, iş değiştirmesi gibi durumlarda ortaya çıkar. Bu yüzden çalışanların sahip oldukları değerlerin kurumun sahip oldukları değere dönüşmesi önemli bir husustur ve bilginin kurumsallaşması bunu gerektirmektedir. 16/40

İnsan Sermayesi Bilginin kurumsallaşması için öncelikle bilginin açığa çıkarılması gerekmektedir. Diğer bir değişle çalışanların

İnsan Sermayesi Bilginin kurumsallaşması için öncelikle bilginin açığa çıkarılması gerekmektedir. Diğer bir değişle çalışanların sahip oldukları bilgileri kurum bilgisi haline dönüştürmek için önce çalışanların bilgilerine erişmek, ortaya çıkarmak ve depolamak gerekmektedir. Hatırlanırsa kurumsal bilgi yönetimini tanımlarken, kurum bilgisinin üretimi, depolanması, düzenlenmesi, erişimi ve dağıtımından bahsetmiştik. Bu noktada insan sermayesinin etkin kullanımı kurum bilgisinin üretimi aşamasında karşımıza çıkmaktadır. 17/40

İnsan sermayesi kısaca aşağıdakilerden oluşmaktadır: Ø Ø Ø Know-how (yapabilme bilgisi) Eğitim Mesleki yeterlilik

İnsan sermayesi kısaca aşağıdakilerden oluşmaktadır: Ø Ø Ø Know-how (yapabilme bilgisi) Eğitim Mesleki yeterlilik Meslekle ilgili takdir edilen değerler Psikolojik olarak takdir edilen değerler Girişimcilik coşkusu, mucitlik, kabullenici ve reddedici yetenekler, değişimcilik 18/40

Yapısal Sermaye Bunlar işletmenin faaliyetlerini sürdürebilmesine imkan sağlayan teknolojiler, yöntemler ve süreçlerdir. İşletme kültürü,

Yapısal Sermaye Bunlar işletmenin faaliyetlerini sürdürebilmesine imkan sağlayan teknolojiler, yöntemler ve süreçlerdir. İşletme kültürü, risk tahmin yöntemleri, satış gücü yönetiminde kullanılan yöntemler, finansal yapı, pazar ve müşteriler ile ilgili veri tabanları, e-mail ya da tele-konferans sistemleri gibi iletişim sistemleri yapısal sermaye olarak gösterilebilir. Yapısal sermaye temel olarak işletmenin çalışma ya da işlerlik sistemi olarak da adlandırılabilecek sistemi oluşturan varlıklardır. Fakat burada önemli olan işletmenin alt yapısını meydana getiren ve bireyler arasındaki iletişimi sağlayan bu varlıklarım değeri değil, daha çok bu varlıkların işletme içerisinde nasıl kullanıldıklarıdır. 19/40

Yapısal sermayeyi oluşturan öğeleri kısaca aşağıdaki gibi gösterebiliriz: Ø Ø Ø Patentler Telif hakları

Yapısal sermayeyi oluşturan öğeleri kısaca aşağıdaki gibi gösterebiliriz: Ø Ø Ø Patentler Telif hakları Tasarım hakları Ticari sırlar Hizmetle ilgili amblemler Yönetim felsefesi Kurum kültürü Yönetim süreçleri Bilgi sistemleri Ağ sistemleri Finansal ilişkiler 20/40

Müşteri Sermayesi Entelektüel sermaye unsurları içerisinde değeri en belirgin, gözle görülebilir olandır. Kurumların tüm

Müşteri Sermayesi Entelektüel sermaye unsurları içerisinde değeri en belirgin, gözle görülebilir olandır. Kurumların tüm uğraşları ürettiklerini sundukları kitlenin kendilerini tercih etmelerini sağlamaktır ki bu tercih edilmeyi istemenin arkasındaki temel neden; bu kitlenin yani müşterilerin üretilen hizmet ya da malları satın alacak, faturayı ödeyecek olmasıdır. 21/40

Müşteri Sermayesi Yeni müşteriler kazanmak her zaman hedeflenen bir durumdur ancak ulaşılması zor bir

Müşteri Sermayesi Yeni müşteriler kazanmak her zaman hedeflenen bir durumdur ancak ulaşılması zor bir hedeftir. Üretilen hizmet ya da maldan memnun olmuş, var olan müşterinin bu memnuniyetinin sürekliliğini sağlamak daha olası bir durumdur. Çünkü yeni bir müşteri kazanmak için, potansiyel müşteriniz olan bu insanların, rakip durumdaki kurumların ürettiklerini tercih etmelerini sağlayan nedenleri bulup daha üstün niteliklere sahip olan ürünler üretmeniz gerekir ki bu da kolay olmayan bir durumdur. 22/40

Müşteri Sermayesi Var olan müşterileri korumak, rakip kurumlar ile kurumunuz arasında tercih durumu söz

Müşteri Sermayesi Var olan müşterileri korumak, rakip kurumlar ile kurumunuz arasında tercih durumu söz konusu olduğunda kurumunuzu tercih etmelerini sağlamak diğer duruma kıyasla daha olası bir durumdur. Diğer bir deyişle, kurumların amacı müşteri sadakatini sağlamaktır. 23/40

Entelektüel Sermaye ve Bilgi Yönetimi Entelektüel sermaye bilgi yönetimi açısından bakıldığında kurumun bilgi varlıklarının

Entelektüel Sermaye ve Bilgi Yönetimi Entelektüel sermaye bilgi yönetimi açısından bakıldığında kurumun bilgi varlıklarının toplamıdır. Bilgi sermayesini iki ana başlık altında toplayabiliriz: İnsan sermayesi ve yapısal sermaye. 24/40

Bunlardan insan sermayesi, kurumun varlığını sürdürmesinde etkin olarak olan, işin yapılması aşamalarında katma değeri

Bunlardan insan sermayesi, kurumun varlığını sürdürmesinde etkin olarak olan, işin yapılması aşamalarında katma değeri bulunan kurum çalışanları olarak tanımlamıştık. Kurumun yapısal sermayesi ise kurumsal işletme sermayesi ile üretilen hizmet ya da malın alıcısı konumunda olan müşteri sermayesinden oluşur. Kurumsal işletme sermayesi büyük oranda kurumun etkinlikleri ile ilgili olarak gerçekleştirilen eylemlerin tanımlandığı kurum süreçlerine ve yenilikçilik yaklaşımlarına bağlıdır. 25/40

Entelektüel sermaye kavramına bilgi yönetimi disiplini açısından bakıldığında birçok noktanın örtüştüğü görülmektedir. Daha önce

Entelektüel sermaye kavramına bilgi yönetimi disiplini açısından bakıldığında birçok noktanın örtüştüğü görülmektedir. Daha önce de bahsedildiği gibi entelektüel sermayenin üç unsuru bulunmaktadır. Bunlardan birincisini ele alalım; insan sermayesi. Bu başlık altında insan sermayesi ile kurum çalışanlarının sahip oldukları bilgi, deneyim, beceri ve yeteneklerin kastedildiği ve aslında kurumun insan sermayesine sahip olmadığından bahsettik. Ancak çalışanlarının sahip oldukları bilgilerin kurumsallaşması durumunda etkin bir insan sermayesi yönetiminin mümkün olduğundan söz ettik. 26/40

Kurum çalışanlarının sahip oldukları bilgilere erişmek, onları açığa çıkarmak, sistematik bir şekilde düzenlemek ve

Kurum çalışanlarının sahip oldukları bilgilere erişmek, onları açığa çıkarmak, sistematik bir şekilde düzenlemek ve depolamak, gerektiğinde kurumsal bilgilere erişimi sağlamak ve gerektiğinde bu bilgileri korumak (erişimini engellemek) ana amacımız olarak düşünüldüğünde çalışan bilgilerinin bu aşamalardan geçirilmesi ve kurum bilgileri haline dönüştürülmesi gerekmektedir. 27/40

Bir kurumun pazar değeri 28/40

Bir kurumun pazar değeri 28/40

Kurumların müşteri için üretim yapabilmesi ve teslimi için gerekli strateji, sistem ve süreçlerin toplamı

Kurumların müşteri için üretim yapabilmesi ve teslimi için gerekli strateji, sistem ve süreçlerin toplamı olarak ifade ettiğimiz yapısal sermayenin yönetilmesi için, ilgili tüm strateji, sistem ve süreçlerin analizlerinin yapılabilmesini mümkün kılacak şekilde enformasyon ve bilgilere erişiminin sağlanması ve değerlendirilmesi gerekmektedir. 29/40

Strateji geliştirmek için SWOT analizi, Benchmarking, Sürekli İyileştirme gibi teknikler kullanılmaktadır ve tüm bu

Strateji geliştirmek için SWOT analizi, Benchmarking, Sürekli İyileştirme gibi teknikler kullanılmaktadır ve tüm bu tekniklerin ortak özelliği doğru bilgiye erişimin birincil koşul olmasıdır. Diğer bir deyişle, kurumların iş yapma yöntemlerini geliştirilmesi için kendi üretim ve yönetim sistemlerini değerlendirmeleri, rekabet ortamında diğer kurumların yöntem ve teknikleri ile kıyaslamaları, gerektiğinde yeni stratejiler geliştirmeleri gerekebilir. Tüm bu faaliyetler her aşamada doğru bilgiye erişilmesini, analiz edilmesini gerekli kılmaktadır. 30/40

Entelektüel sermayenin bir diğer unsuru olan müşteri sermayesi ise gücün artık alıcı tarafında olması

Entelektüel sermayenin bir diğer unsuru olan müşteri sermayesi ise gücün artık alıcı tarafında olması nedeniyle eskiye oranla bu kitlenin daha iyi analiz edilmesi gerektiğine değinmekte ve müşteri sadakatini oluşturmanın öneminden bahsetmektedir. Bu müşteri sadakati ya da devamlılığının sağlanması ile ilgili olarak müşteri ilişkileri yönetimi gibi yaklaşımlar müşterilerine değer verme gibi zaten eskiden beri var olan genel kavramların dışında, içerisinde müşteri bilgilerinin oluşturularak yönetilmesini de içerdiği durumda önemlidir. 31/40

Bilgi çağı kurumları müşterilerine ürünlerini satmakla yetinmiyor, o ürünü neden satın aldıkları, ürünü alırken

Bilgi çağı kurumları müşterilerine ürünlerini satmakla yetinmiyor, o ürünü neden satın aldıkları, ürünü alırken beraberinde başka hangi ürünleri de aldıkları, hangi zaman dilimlerinde hangi ürünlerin daha çok tercih edildiği gibi verileri elde ederek, enformasyona ulaşmayı, çeşitli istatistikî teknikler yardımıyla bu enformasyonlardan bilgiler üretmeyi hedeflemektedirler. Veri, enformasyon ve bilgi yönetiminden yoksun birçok kavramsal yaklaşım gerçek hayatta yani uygulamalar dünyasında yer almamakta ve geçerliliğini yitirmektedir. 32/40

Entelektüel sermayenin tüm unsurları bilgiyi ön plana çıkarmakta, kurum çalışanlarının bilgilerinin kurumsallaşması gerektiğinden, müşteri

Entelektüel sermayenin tüm unsurları bilgiyi ön plana çıkarmakta, kurum çalışanlarının bilgilerinin kurumsallaşması gerektiğinden, müşteri bilgilerinin üretimi ve yönetiminin sağlanarak müşteri sadakatinin sağlanması gerektiğinden bahsetmektedir. Bu açıdan ele alındığında Pazar değerini doğru analiz edebilmek ve değerini artırmak için öncelikle kurumun bilgi sermayeleri ortaya çıkarılmalı, sonrasında sonsuz bir döngü olarak kabul edilen kurumsal öğrenme ve sürekli iyileştirme sistemi kurulmalıdır. 33/40

Kaynakça Yrd. Doç. Dr. Seher Arslankaya Sunumu 34/40

Kaynakça Yrd. Doç. Dr. Seher Arslankaya Sunumu 34/40