NOKTALAMA ARETLER l Duygu ve dnceleri daha ak

NOKTALAMA İŞARETLERİ l Duygu ve düşünceleri daha açık ifade etmek, cümlenin yapısını ve duraklama noktalarını belirlemek, okumayı ve anlamayı kolaylaştırmak, sözün vurgu ve ton gibi özelliklerini belirtmek üzere kullanılan özel işaretlere noktalama işaretleri denir. Noktalama işaretleri anlamı aydınlatır, yanlış anlaşılmaların önüne geçer, okumayı kolaylaştırır. Kayasandık

Nokta (. ) l 1. Kısaltmaların sonuna konur: Prof. , Cad. , T. (Türkçe), Ar. (Arapça). l 2. Sayılardan sonra sıra bildirmek için kullanılır: 3. (üçüncü), 2. Cadde, 20. Sokak, II. Mehmet l 3. Tarihlerin yazılışında 29. 5. 1453, 29. X. 1923, (18 – 11 - 2005, 18 / 11 / 2005) 29 Mayıs 1453 Kayasandık

Nokta (. ) l 4. Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmada Tren 09. 15’te kalktı. Saat ve dakika sayılarını ayırmak için iki nokta işareti kesinlikle kullanılmaz. Kayasandık

Virgül ( , ) l 1. Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime grupları arasına konur: Fırtınadan, soğuktan, karanlıktan ve biraz da korkudan sonra bu sıcak, aydınlık ve sevimli odanın havasında erir gibi oldum. (Halide Edip) l Sessiz dereler, solgun ağaçlar, sarı güller Dillenmiş ağızlarda tutuk dilli gönüller. (Faruk Nafiz) Kayasandık

Virgül ( , ) l 2. Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için kullanılır: Umduk, bekledik, düşündük. Geldim, gördüm, yendim. l 3. Cümlede özel olarak vurgulanması gereken ögelerden sonra konur: Binaenaleyh, biz her vasıtadan, yalnız ve ancak, bir noktainazardan istifade ederiz. (Atatürk) Kayasandık

Virgül ( , ) l 4. Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş olan ögeleri belirtmek için konur: Saniye Hanımefendi, merdivenlerde oğlunun ayak seslerini duyar duymaz, hasretlisini karşılamaya atılan bir genç kadın gibi, koltuğundan fırlamış ve ona kapıyı kendi eliyle açmaya gelmişti. Kayasandık

Virgül ( , ) l 5. Cümle içinde ara sözleri ve ara cümleleri ayırmak için konur: Şimdi, efendiler, müsaade buyurursanız, size bir sual sorayım. (Atatürk) Kayasandık

Virgül ( , ) l 6. Anlama güç kazandırmak için tekrarlanan kelimeler arasına konur: Akşam, yine akşam, Göllerde bu dem bir kamış olsam! (Ahmet Haşim) İkilemelerde kelimeler arasına herhangi bir işaret konmaz. Kayasandık

Virgül ( , ) l 7. Tırnak içinde olmayan alıntı cümlelerden sonra konur: Datça’ya yarın gideceğim, dedi. l 8. Kendisinden sonraki cümleye bağlı olarak ret, kabul ve teşvik bildiren hayır, yok, yoo, evet, peki, pekâlâ, tamam, olur, hayhay, baş üstüne, öyle, haydi, elbette gibi kelimelerden sonra konur: Peki, gideriz. Hayhay, memnun oluruz. Haydi, geç kalıyoruz. Kayasandık

Virgül ( , ) l 9. Bir kelimenin kendisinden sonra gelen kelime veya kelime gruplarıyla yapı ve anlam bakımından bağlantısı olmadığını göstermek için kullanılır: Genç, doktora şikâyetini anlatmaya başladı. l Genç doktora şikâyetini anlatmaya başladı. l l Uyarı: “İkinci cümlede virgül olmadığı için anlatım bozukluğu vardır” açıklaması kesinlikle yanlıştır. Bu cümlenin öznesi “o”dur. “Genç doktor” sıfat tamlamasıdır. Kayasandık

Virgül ( , ) l 10. Hitap için kullanılan kelimelerden sonra konur: Sayın Başkan, Sevgili Kardeşim, l 11. Sayıların yazılışında, kesirleri ayırmak için konur: 38, 6 (otuz sekiz tam onda altı) 6, 7 (altı onda yedi) Kayasandık

Virgül ( , ) l 12. Bibliyografik künyelerde yazar, eser, basım evi vb. maddelerden sonra konur: Atay, Falih Rıfkı, Tuna Kıyıları, Remzi Kitabevi, İstanbul 1938. Metin içinde ve, veya, yahut bağlaçlarından önce de sonra da virgül konmaz. Kayasandık

Noktalı virgül ( ; ) l 1. Cümle içinde virgüllerle ayrılmış tür veya takımları birbirinden ayırmak için konur: Erkek çocuklara Doğan, Tuğrul, Aslan, Orhan; kız çocuklara ise İnci, Çiçek, Gönül, Yonca adları verilir. Türkiye, İngiltere, Azerbaycan; İstanbul, Londra, Bakû. Kayasandık

Noktalı virgül ( ; ) 2. Ögeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur: Sevinçten, heyecandan içime sığmıyor; bağırmak, kahkahalar atmak, ağlamak istiyorum. Sabahtan beri bekliyorum; ne gelen var, ne giden. İş işten geçti; artık gelse de olur, gelmese de. l Kayasandık

İki nokta ( : ) l 1. Kendisinden sonra örnek verilecek cümlenin sonuna konur: Millî Edebiyat akımının temsilcilerinden bir kısmını sıralayalım: Ömer Seyfettin, Halide Edip Adıvar, Ziya Gökalp, Mehmet Emin Yurdakul, Ali Canip Yöntem. Kayasandık

İki nokta ( : ) l 2. Kendisinden sonra açıklama yapılacak cümlenin sonuna konur: Bu kararın istinat ettiği en kuvvetli muhakeme ve mantık şu idi: Esas, Türk milletinin haysiyetli ve şerefli bir millet olarak yaşamasıdır. (Atatürk) Derler: İnsanda derin bir yaradır köksüzlük; Budur âlemde hudutsuz ve hazin öksüzlük. (Yahya Kemal) Kayasandık

İki nokta ( : ) l 3. Edebî eserlerdeki karşılıklı konuşmalarda, konuşan kişinin adından sonra konur: Bilge Kağan : Türklerim, işitin! Üstten gök çökmedikçe alttan yer delinmedikçe ülkenizi, törenizi kim bozabilir sizin? Koro : Göğe erer başımız başınla senin! Bilge Kağan : Ulusum birleşip yücelsin diye gece uyumadım, gündüz oturmadım. (A. Turan Oflazoğlu) Uyarı İki nokta üste şeklinde bir adlandırma yanlıştır. Kayasandık

Üç nokta (. . . ) l Herhangi bir sebeple tamamlanmamış cümlenin sonuna konur. l 1. Tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur: Ne çare ki çirkinliği hemencecik ve herkes tarafından görülüveriyordu da, bu yanı. . . (Tarık Buğra) Kayasandık

Üç nokta (. . . ) l 2. Kaba sayıldığı için veya bir başka sebepten ötürü açıklanmak istenmeyen kelime ve bölümlerin yerine konur: Kılavuzu karga olanın burnu b. . . tan çıkmaz. B. . . , 7 Nisan (R. Nuri Güntekin) Kayasandık

Üç nokta (. . . ) l 3. Sözün bir yerde kesilerek geri kalan bölümün okuyucunun muhayyilesine bırakıldığını göstermek veya ifadeye güç katmak için konur: Karşı sahilde mor, fark olunmaz sisler altındaki dağlar, korular, beyaz yalılar. . . Ve bütün bunların üzerinde bir esatir rüyasının havaî hakikati gibi uçan martı sürüleri. . . Gök sarı, toprak sarı, çıplak ağaçlar sarı. . . (Faruk Nafiz Çamlıbel) Kayasandık

Üç nokta (. . . ) l 4. Karşılıklı konuşmalarda, yeterli olmayan, eksik bırakılan cevaplarda kullanılır: — Yabancı yok! — Kimsin? — Ali. . . — Hangi Ali? —. . . — Sen misin, Ali usta? — Benim!. . . (Ömer Seyfettin) l Üç nokta yerine iki nokta veya daha çok nokta kullanılmaz. Kayasandık

Soru işareti ( ? ) 1. Soru bildiren cümle veya sözlerin sonuna konur: Ne zaman tükenecek bu yollar, arabacı? (Faruk Nafiz) Sular mı yandı? Neden tunca benziyor mermer? (Ahmet Haşim) l Kayasandık

Soru işareti ( ? ) l 2. Bilinmeyen yer, tarih vb. durumlar için kullanılır: Yunus Emre (1240? -1320), (Doğum yeri: ? ). l 3. Bir bilginin şüpheyle karşılandığı veya kesin olmadığı durumlarda yay ayraç (parantez) içinde soru işareti kullanılır: Ankara’dan Konya’ya 1, 5 (? ) saatte gitmiş. 1496 (? ) yılında doğan Fuzulî. . . Kayasandık

Soru işareti ( ? ) Soru ifadesi taşıyan sıralı ve bağlı cümlelerde soru işareti en sona konur: Çok yakından mı bu sesler, çok uzaklardan mı? Üsküdar'dan mı, Hisar'dan mı, Kavaklar'dan mı? (Yahya Kemal) Ruhunu karartan neydi, yağmur mu yağıyordu; yoksa şimşekler mi çakıyordu? l Uyarı mı / mi eki -ınca / -ince anlamında zarf-fiil işleviyle kullanıldığı zaman soru işareti kullanılmaz: Akşam oldu mu sürüler döner. l Kayasandık

Ünlem işareti ( ! ) 1. Sevinç, kıvanç, acı, korku, şaşma gibi duyguları anlatan cümlelerin sonuna konur: Ne mutlu Türk’üm diyene! (Atatürk) Ne kadar akıllı adamlar var! l 2. Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra konur: Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz’dir, ileri! (Atatürk) Ak tolgalı beylerbeyi haykırdı: İlerle! (Yahya Kemal) l Kayasandık

Ünlem işareti ( ! ) 3. Bir söze alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırmak için ayraç içinde ünlem işareti kullanılır: Bugün çok erken ( ! ) geldiniz. Gülay, sınıfımızın en çalışkan ( ! ) öğrencisidir. Adam, akıllı (!) olduğunu söylüyor. l Kayasandık

Kısa çizgi ( - ) 1. Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır sonuna konur: Soğuktan mı titriyordum, yoksa heyecandan, üzüntüden mi bilmem. l 2. Ara sözleri ve ara cümleleri ayırmak için kullanılır: Örnek olsun diye -örnek istemez ya- söylüyorum. l Kayasandık

Kısa çizgi ( - ) 3. Dil bilgisinde kullanılır: al-ış, dur-ak al-, oku-, yazdır-, okut-, bil-, sevdir-, anla-den, -lık, -ış, -t, -m, -sı, -ak a-raş-tır-ma l Kayasandık

Kısa çizgi ( - ) l 4. Kelimeler arasında “-den. . . -a, ve, ila, arasında” anlamlarını vermek üzere kullanılır: Türkçe-Fransızca Sözlük, Aydın-İzmir yolu, Ankaraİstanbul uçak seferleri, Türk-Alman ilişkileri, 10. 3011. 30, 2000 -2001 öğretim yılı, sıfat-fiil, zarf-fiil, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Fen-Edebiyat Fakültesi. Kayasandık

Uzun çizgi ( – ) Yazıda satır başına alınan konuşmaları göstermek için kullanılır. Buna konuşma çizgisi de denir. — Yoo, güvercinlerime dokunmayınız, dedi. l Uyarı Konuşmalar tırnak içinde verildiği zaman uzun çizgi kullanılmaz. Kayasandık

Eğik çizgi ( / ) l 1. Şiirlerden yapılan alıntılarda, mısraların yana yazılması gereken durumlarda mısraları belirlemek için kullanılır: Ne sen, ne ben / Ne de hüsnünde toplanan bu mesâ / Ne de âlâm-ı fikre bir mersâ / Olan bu mâî deniz. (Ahmet Haşim) Kayasandık

Eğik çizgi ( / ) 2. Adres yazarken kullanılır: Altay Sokağı, No. : 21 / 6 Kurtuluş / ANKARA l 3. Dil bilgisinde eklerin farklı şekillerini göstermek için kullanılır: -a /-e, -an / -en, -madan / -meden l Kayasandık

Tırnak işareti ( “ ” ) 1. Başka bir kimseden veya yazıdan olduğu gibi aktarılan sözler tırnak içine alınır: Bakınız, şair vatanı ne güzel tarif ediyor: “Bayrakları bayrak yapan üstündeki kandır. Toprak eğer uğrunda ölen varsa vatandır. ” l Aynen alınmayan söz ve yazılar tırnak içine alınmaz. Kayasandık

Tırnak işareti ( “ ” ) 2. Özel olarak belirtilmek istenen sözler tırnak içine alınır: Bugünlerde “iyi bir iş” arıyordu. l Özel olarak belirtilmek istenen sözler tırnak içine alınmadan koyu yazılarak veya altı çizilerek de gösterilebilir: Höyük sözü Anadolu'da tepe olarak geçer. l Kayasandık

Tek tırnak işareti ( ‘ ’ ) l Tırnak içinde verilen ve yeniden tırnağa alınması gereken bir sözü belirtmek için kullanılır: Edebiyat öğretmeni “Şiirler içinde ‘Han Duvarları’ gibisi var mı” dedi ve Faruk Nafiz’in bu güzel şiirini okumaya başladı. Kayasandık

Yay ayraç ( ( ) ) l 1. Cümlenin yapısıyla doğrudan ilgili olmayan açıklamalar için kullanılır: Anadolu kentlerini, köylerini (Köy sözünü de çekinerek yazıyorum. ) gezsek bile görmek için değil, kendimizi göstermek için geziyoruz. Kayasandık

Yay ayraç ( ( ) ) l 2. Tiyatro eserlerinde konuşanın hareketlerini, durumunu açıklamak ve göstermek için kullanılır: İhtiyar - (Yavaş yavaş Kaymakama yaklaşır. ) Ne oluyor beyefendi? Allah rızası için bana da anlatın. . . Kaymakam - (Hiddetle) Ne olacak baba. . . Kayasandık

Yay ayraç ( ( ) ) l 3. Alıntıların aktarıldığı eseri veya yazarı göstermek için kullanılır: Eşin var, âşiyânın var, baharın var ki beklerdin Kıyametler koparmak neydi ey bülbül, nedir derdin? (Mehmet Akif) Kayasandık

Yay ayraç ( ( ) ) l 4. Bir yazının maddelerini gösteren rakam ve harflerden sonra kapama ayracı konur: I) II) 1) 2) A) B) Kayasandık a) b)

Köşeli ayraç ( ) 1. Ayraç içinde ayraç kullanılması gereken durumlarda yay ayraçtan önce köşeli ayraç kullanılır: l 2. Bibliyografik künyelere ilişkin bazı ayrıntıları göstermek için kullanılır: l Reşat Nuri Güntekin , Çalıkuşu, Dersaadet, 1922. Kayasandık

Kesme işareti ( ’ ) l 1. Özel adlara getirilen iyelik ve hâl eklerini ayırmak için konur: Fatih Sultan Mehmet’e, Atatürk’üm, Yunus Emre’yi, Türk’e, Türkiye’m, Kâzım Karabekir’i, Türkiye’de, Anadolu’dan, Ziya Gökalp Bulvarı’nda, Çankaya Köşkü’ne, Sait Halim Paşa Yalısı’ndan, Van Gölü’ne, Ağrı Dağı’nın; Kiralık Konak’ta, Sinekli Bakkal’ı. . . Kayasandık

Kesme işareti ( ’ ) Uyarılar l Kurum ve kuruluş adlarından sonra gelen ekler ayrılmaz: Türk Dil Kurumundan, Selçuk Üniversitesi Rektörlüğüne. l Akım, çağ ve dönem adlarına getirilen ekler ayrılmaz: Eski Çağın, Millî Edebiyat Akımının. l Özel adlar yerine kullanılan “o” zamiri cümle içinde büyük harfle yazılmaz ve kendisinden sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz. l Yabancı özel adlar dışındaki özel adlara getirilen yapım ekleri ve çokluk eki kesmeyle ayrılmaz: Türklük, Ahmetler, Avrupalı, Konyalı, Kayserili. Kayasandık

Kesme işareti ( ’ ) l 2. Kişi adlarından sonra gelen saygı sözlerine getirilen ekler kesmeyle ayrılır: Mustafa Kemal Paşa’ya, Zeynep Hanım’a, Ayhan Bey’den, Ahmet Mithat Efendi’nin. 3. Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmada kullanılır: TBMM’nin, TDK’nin, BM’de, TV’ye. Kayasandık

Kesme işareti ( ’ ) 4. Sayılara getirilen ekleri ayırmak için konur: 1985’te, 8’inci madde, 2’nci kat, 7, 65’lik. l 5. Seslerin vezin dolayısıyla şiirde veya konuşma sırasında düştüğünü göstermek için konur: N’oldu, n’apalım, n’eylesin l Kayasandık

KISALTMALAR l 1. Kuruluş, kitap, dergi ve yön adlarının kısaltmaları genellikle her kelimenin ilk harfinin büyük olarak yazılmasıyla yapılır: TBMM, TDK (Türk Dil Kurumu), TK (Türk Kültürü), GD (güneydoğu). Gelenekleşmiş olan T. C. (Türkiye Cumhuriyeti) ve T. (Türkçe) kısaltmalarının dışında büyük harfle yapılan kısaltmalarda nokta kullanılmaz. Kayasandık

KISALTMALAR 2. Elementlerin ve ölçülerin uluslararası kısaltmaları kabul edilmiştir: C (karbon), Ca (kalsiyum), Fe (demir); m (metre), cm (santimetre), l (litre), mg (miligram). l 3. Kuruluş, kitap, dergi ve yön adlarıyla element ve ölçülerin dışında kalan kelime veya kelime gruplarının kısaltılmasında, ilk harfle birlikte kelimeyi oluşturan temel harfler dikkate alınır. Kısaltılan kelime veya kelime grubu; özel ad, unvan veya rütbe ise ilk harf büyük; cins ismi ise ilk harf küçük olur: l İng. (İngilizce), Alb. (Albay), Kocatepe Mah. , kim. (kimya), sf. (sıfat), çev. (çeviren). Kayasandık

KISALTMALAR Küçük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kelimenin okunuşu esas alınır: kg'dan, cm'yi, mm’den. Büyük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kısaltmanın son harfinin okunuşu esas alınır: BDT’ye, THY'de, TRT’nin, TV'den, YTL’ye. Ancak kısaltması büyük harfle yapıldığı hâlde bir kelime gibi okunan kısaltmalara getirilen eklerde kısaltmanın okunuşu esas alınır: ASELSAN'da, BOTAŞ'ın, NATO'dan, UNESCO'ya. l Sonunda nokta bulunan kısaltmalar kesmeyle ayrılmaz. Bu tür l kısaltmalarda ek, noktadan sonra ve kelimenin okunuşuna uygun olarak yazılır: vb. leri, mad. si, Alm. dan. Kayasandık

Sık kullanılan kısaltmalardan bazıları AB Avrupa Birliği Gönderen age. Adı geçen eser APS Acele Posta Servisi Hz. Hazret Apt. Apartman hzl. Hazırlayan Arş. Gör. Araştırma Görevlisi Asist. krş. Atğm. mad. Asistan Karşılaştırınız Asteğmen Madde bk. Md. Bn. Mür. Böl. No. C ör. dk. tel. Ens. Yrd. Doç. Kayasandık Bakınız Müdür Bayan Müracaat Bölüm Numara Cilt Örnek Dakika Telefon Enstitü Yardımcı Doçent

SÖZÜN ÖZÜ Tarihlerde ay adı yazıyla yazıldığında bundan önce ve sonra herhangi bir noktalama işareti kullanılmamalıdır: 04 Nisan 2001 l Saat ve dakika sayılarını ayırmak için iki nokta işareti değil, nokta kullanılır: Saat 17. 35’te gelecekler. l Sayıların ondalık bölümlerini ayırmak için virgül işareti kullanılır. Bu sayılar okunurken de usulüne uygun olarak l söylenir: 3, 14 (Üç tam yüzde on dört) Kayasandık

SÖZÜN ÖZÜ Kendisinden sonra gelen kelimeyle yapı ve anlam bakımından ilgisi olmayan sözlerden sonra virgül işareti mutlaka konmalıdır. Aksi halde söylenmek istenenle yazılan aynı olmayacaktır: Küçük, masanın üstünden düştü. (Cümlenin öznesi “küçük” kelimesidir. ) Küçük masanın üstünden düştü. (Cümlenin öznesi “o”dur. “Küçük” masanın sıfatıdır. ) l Cümleden soru anlamı çıkmıyorsa soru işareti kullanılmaz: Sorumluluklarının farkına varır mı varmaz mı , bilmiyorum. l Kayasandık

SÖZÜN ÖZÜ Konuşma çizgisi, daima paragraftan itibaren ve kişinin ağzından çıkan ilk sözden önce konur. İkinci konuşma çizgisi çekildiğinde sözün muhataba geçtiği anlaşılır. l & işareti Türkçe olmadığı için, nerede olursa olsun Türkçe bir ifade içinde kesinlikle yer almamalıdır. l Bazı özel durumlar dışında birden fazla noktalama işaretinin bir arada kullanılmayacağı unutulmamalıdır. l Özellikle sınav kâğıtlarında, soru veya cevap numarası S : 5 l -), C-5 - , C 8)-, yazılmamalıdır. 7 -)-, C=4= gibi şekillerde Kayasandık