COVID19 SRECNDE SALIK ALIANLARI ve OCUKLARINA YNELK DESTEKLEYC

COVID-19 SÜRECİNDE SAĞLIK ÇALIŞANLARI ve ÇOCUKLARINA YÖNELİK DESTEKLEYİCİ ÖNERİLER Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı

Hazırlayanlar v. Araştırma Görevlisi Dr. Hilal Subaşı v. Araştırma Görevlisi Dr. Damla Hazal Özuysal v. Doç. Dr. Sezen KÖSE Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı

Sevgili Sağlık Çalışanı Anne-Babalar; Tüm dünyayı ve de ülkemizi etkisi altına alan COVID-19 pandemisi, değişen koşullar ve kısıtlanmış yaşam şekli nedeniyle hem erişkinlerin hem de çocuk ve gençlerin hayatında köklü değişikliklere neden olmuştur. Sizler sağlık çalışanları olarak, pandeminin kontrol altına alınması ve etkilenen hastaların tedavisi sürecinde, hem en ön safta çalışmanız hem de değişen çalışma koşullarınız nedeniyle bu süreçte zorlayıcı olaylarla daha sık karşılaşma ihtimaline sahipsiniz. Çocuklarımıza yardımcı olabilmek amacıyla, bu rehberde, öncelikle yaşadığımız sürecin etkilerini ve bunlara yönelik yapabileceklerimizi kısaca tanımladık. Ardından çocukların ihtiyaçlarını ve ihtiyaçlara yönelik önerileri hazırladık.

Sağlık Çalışanları • Klinisyenler, • Hemşireler, • Laboratuvar çalışanları, • Gıda hizmetleri, • Temizlik, ulaşım ve • Diğer hastane personeli dahil olmak üzere sağlık çalışanları, COVID-19’u önlemeyle mücadelede ön safta görev almaktadır.

Kaygı Sebepleri • COVID-19 hastaları ile temas, • Kişisel koruyucu ekipmanların kısıtlılığı, • COVID-19 hastalığına yakalanan sağlık çalışanlarının haberleri, sağlık çalışanlarının virüse yakalanması veya aile üyeleri arasında yayılması konusundaki endişelerini anlaşılır bir şekilde arttırmaktadır.

Kaygı Sebepleri • Bu endişe, özellikle aile üyelerinde önceden mevcut olan veya risk teşkil eden tıbbi durumların varlığında artmaktadır. • Böyle bir ortamda neler olduğunu anlayamayan çocuklar korkabilir ve ebeveynleri tarafından rahatlatılmaya daha fazla ihtiyaç duyabilirler.

Kaygı Sebepleri • Uzun çalışma saatleri veya izolasyon önlemleri nedeniyle, sağlık çalışanları ailelerinden ayrı kalabilirler. • Bu durum da fiziksel ayrılıklar veya iletişimin azalması nedeniyle aile içinde artan endişeye katkıda bulunabilir.

Kaygıya Yaklaşım • Bu tür durumlarda sıkıntıların, kaygıların anlaşılabilir bir duygu olduğunu unutmayın. • Aile rutinlerini koruyun. • Yeniden iyi hissetmek için mümkün olduğunca dinlenme ve “uzaklaşmak” için zamanınız olduğundan emin olun.

Kaygıya Yaklaşım • Sakinleştirici stratejiler kullanın: • Sakin ve sessiz bir yerde oturarak, yavaş şekilde nefes alıp vermeye odaklanmak ilk uygulanacak egzersizlerden biridir. • Aşağıdan yukarıya tüm kaslarımızı önce kasıp, sonra gevşetmek. • Yumrukları sıkıp sonra rahat bırakmak gibi…

Kaygıya Yaklaşım • Ne kadar stresli olsa bile, bu durumun geçici olduğunu unutmayın. • Olumlu bir fark oluşturabileceğiniz, hayatınızda kontrol ettiğiniz şeylere dikkat edin: ü Düzenli uyku saatlerini koruyarak ve iyi beslenerek sağlığınıza dikkat edin. ü Aşırı sigara ve alkolden kaçınarak fiziksel esnekliğinizi sağlayın.

Kaygıya Yaklaşım • İşlerinizde mükemmel olma konusunda daha az endişe duyun; şartları, kaynaklarınızı ve mevcut bilgilerinizi göz önünde bulundurarak mümkün olduğunca iyi yönetin. • Her durum için özel kurallar ve rehberlik sağlanmamış olabilir. • Bununla birlikte, ailelerin riskleri yönetmede kendilerini güvende hissetmelerine yardımcı olacak kendi aile “kurallarınızı” ve prosedürlerinizi geliştirmek faydalı olabilir.

Güvenilir Bilgi • Sağlık çalışanlarının ailelerinin; COVID-19 enfeksiyonu ile mücadele ve önlemenin en doğru yolları hakkında, güvenilir kaynaklardan bilgi alması önemlidir. • Bu konuda T. C. Sağlık Bakanlığı, Hastalık Kontrol Merkezleri (CDC) veya Dünya Sağlık Örgütü (WHO) gibi güvenilir kaynaklar tarafından sağlanan bilgiler çok yararlıdır.

Aile İçi Uygulamalar • Kuralların temel konuları kapsadığından emin olun. Uygun hijyen uygulamalarını sürdürün; Düzenli olarak el yıkama, öksürme ve hapşırma sırasında ağzı kapama, yüzünüzle temastan kaçınma, sık dokunulan yüzeyleri ve kapı düğmelerini temizleme gibi… • Ek önlemler almayı seçebilir veya yönlendirebilirsiniz; iş kıyafetlerini kapıda çıkarmak, aile üyelerine katılmadan önce duş almak gibi…

Aile İçi Uygulamalar • Bu uygulamaları çocuklar için etkili bir şekilde teşvik edin; örn. şarkı söylemek, oyun haline getirmek • Aile güvenliğini desteklemek için en iyi yaşam düzenlemelerine karar vermek için aile üyeleri ve işverenler dahil birlikte çalışın; örn. ayrı yatak odaları veya geçici olarak uzakta yaşamak

Aile İçi Uygulamalar • Tüm aile üyelerine, askeri bir göreve benzer şekilde, sağlık çalışanına ve ailesine düşen rollerin kritik bir “görev” e dahil olduğunu hatırlatın. • Bu salgın sırasında, aile üyenizin COVID-19 hastalarına bakma rolüyle gurur duyun. Bu gurur, aile üyeleri arasında bir anlam ve amaç duygusu yaratır.

Aile İçi Uygulamalar • Mümkün olduğunda telefon veya çevrimiçi iletişimi sürdürün, ancak zamanın sınırlı olabileceğini anlayın. • Sağlık çalışanlarının herkesin refahını sağlamak için aileden ayrılabileceğini hatırlayın, ancak bu sadece geçici bir dönem olacaktır.

Aile İçi Uygulamalar • Günlük zorluklarla başa çıkmak ve daha büyük zorlukların üstesinden gelmek için aile içinde birlikte çalışın ve aile için ortak amaç duygusu oluşturun. • Komşulardan, arkadaşlarınızdan, geniş aileden ve sunulan ruh sağlığı hizmetlerinden gelen yardımdan yararlanın - güçlüsünüz, ancak yalnız başına olmak zorunda değilsiniz.

Çocuklar ØÇocuklarınızın ailelerinde neler olduğunu anlamalarına yardımcı olun. ØÇocuklara, ailesindeki sağlık çalışanlarının bu durum için uygun şekilde eğitildiğini hatırlatın: ØBir sağlık çalışanı olan aile üyelerinin; COVID-19 hastalarını tedavi etmek, kendi güvenliğini ve ailelerinin güvenliğini sağlamak için ne yapacaklarını bildiklerini ifade edin.

Çocuklar ØEvde “katkıda bulunma” fırsatları sunarak çocuklara bir amaç duygusu verin. Örneğin; yiyecek hazırlamada yardımcı olmak, bulaşıkları temizlemek, diğer aile işlerini tamamlamak

Çocuklar ØOnlarla paylaşılacak bilgilerin miktarını ve niteliğini belirlerken her çocuğun yaşını ve gelişim seviyesini göz önünde bulundurun. ØBu konuda kliniğimiz tarafından hazırlanan; 0 -6 yaş dönemi, 7 -12 yaş dönemi ve Ergenlik dönemine özgü ve ayrıca özel gereksinimi olan çocuklara yönelik rehberleri inceleyebilirsiniz.

Çocuklar neye ihtiyaç duyuyor?

Bu dönemde tanımlayamadığım ve neden hissettiğimi bilmediğim çok sayıda duyguyu hissediyorum Bana destek olmak için; • Üzgün, kızgın, incinmiş, yalnız hissetmemin normal olduğunu kabul et. • Alakasız görünen şeylerde birden üzülürsem beni anla. • Duygularımı adlandırmamda yardım et ve ne olduğu hakkında benimle konuş.

Sevdiklerimin evde ya da ev dışında izole edilmesi gerektiğinde korkuyorum Bana destek olmak için; ØSevdiklerimi izole etmenin beni hasta olmaktan koruduğunu ve onun iyileşmesine yardım ettiğini açıkla. Øİzole edilen kişinin bana çok değer verdiğini ve benim hasta olmamı istemediğini bana anlat. ØBenimle ve izole edilen sevdiğim kişiyle nasıl ilgilenileceğini bana anlat. Øİzole edilen sevdiğim kişiyle iletişime geçebilmem için bana yardım et. (arama, mesaj, kart)

Sağlık çalışanı olan sevdiklerimin hastalanacağı ya da öleceğinden korkuyorum Bana destek olmak için; ØSağlık çalışanlarının hastanede insanlar ile ilgilenirken nasıl güvende olacaklarına dair özel eğitim aldıklarını açıkla. ØEğer onları her zaman göremiyorsam ya da bu zaman aralığında işe yakın olmaları gerekiyorsa sevdiklerimle bağlantıda kalabilmem için yollar öner. Øİnsanlarla ilgilenmek için yaptıkları bu işin ne kadar önemli olduğunu açıkla.

Hasta olan sevdiklerimi hastanede göremediğim için üzgünüm ve onların yalnız olmalarından endişeleniyorum Bana destek olmak için, ØSevdiklerimin benim güvende olmamı istediği ve bu yüzden hastanede hasta insanların yakınında olmamı istemedikleri konusunda beni temin et. ØHastanedeki insanların, sevdiğim kişiyi yalnız bırakmadıklarını bana açıkla. ØSevdiğim kişiyle iletişim kurmamda yardım et. (arama, kartlar, fotoğraflar, şarkılar, dualar, mesajlar ve mümkün olduğunda sanal/gerçek iletişim)

Hasta olan sevdiklerimin hastanede olmasından ve ölebilecek olmasından korkuyorum Bana destek olmak için; ØBana yaşıma uygun, anlayabileceğim kelimelerle ailemin nasıl olduğuna dair net bilgi ver. ØÇoğu insanın iyileşip eve döndüklerini anlamama yardım et. ØSevdiğim kişi iyileşmezse bana doğruyu söyle ve ona veda etmem için bir yol bulmama yardım et.

Haberleri izlemek ya da dinlemek başka birinin hastalanacağı ya da öleceğinden korkmama neden oluyor Bana destek olmak için; ØMedya görüntülememi kısıtla ve internette ne izlediğim ya da ne gördüğümle ilgili benimle konuş. ØDoğru bilgi/net bilgi için Güvenilir kaynaklara yönel, gerçekleri söyle, yanlış bilgilendirmeleri ve dedikoduları düzelt. ØEl yıkama gibi aktiviteleri benimle birlikte yap ve bunun bizim sağlıklı kalmamıza nasıl yardım edeceğini bana anlat. Ø Kendi TV ve medya izlemeni belli bir zamanla ve benim göremeyeceğim bir yerle kısıtla.

Kendimin de hastalanacağından korkuyorum Bana destek olmak için; ØHastalanırsam benimle nasıl ilgileneceğini anlat. ØÇoğu hastanın, özellikle çocukların, iyileştiğini bana hatırlat. ØEndişelerimi yatıştırmak için beni rahatlat.

Sevdiklerimin hastaneye götürülüşü ile ilgili üzücü düşüncelerim veya hatırladığım korkutucu sahneler var Bana destek olmak için; ØDüşüncelerimi ve anılarımı paylaşabilmem için ulaşılabilir ol. ØÜzücü bir olay yaşadıktan sonra bu tip düşünceler ve anıların normal olduğu konusunda beni bilgilendir. ØBeni rahatlat ve bana şu anda güvende olduğumu hatırlat. ØÜzücü düşünceler ya da anılarım olduğunda, rahatlatıcı ya da dikkat dağıtıcı aktiviteler yapmam için bana yardım et.

Sosyal mesafe, üzücü düşünceler ya da endişelerden kurtulmayı ve normalde stresle başa çıkmama yardım eden şeyleri yapmamı zorlaştırıyor Bana destek olmak için; ØHer zamanki yatma zamanı ve yemek için rutinler oluştur. ØArkadaşlarımla, ailemle ve destekleyici tanıdıklarımla telefon ya da videolu görüşme aracılığıyla iletişim kurmam için yardım et. ØÖnceden yaptığım hobiler ya da fiziksel aktivitelere devam edebilmem yeni yollar bulmama yardım et.

Sonuç ØTüm dünyayı derinden etkileyen ve bazı olgularda ölümcül olabilen bir salgından ruhsal açıdan etkilenmek “normal” bir durumdur. ØKaygılanmak ve korkmak son derece insani duygulardır ve bu duygular abartılı ve sürekli olmadığı zamanlarda hastalık düzeyinde yaşanmayabilir. ØFakat küçük çocuklar bilişsel gelişim düzeyleri ve kısıtlı tıbbi bilgileri nedeni ile hastalıkları, salgınları ya da virüs gibi konuları anlamakta ve adlandırmakta zorlanabilirler.

Sonuç-2 ØGerçekçi olmayan bakış açısıyla, kaygı uyandıran değerlendirmeler yapabilirler. ØÇocukların kaygı ve korkularını anlamak, kabul etmek ve bunlara yönelik uygun, gerçekçi, onların anlayabileceği dilde bilimsel açıklamalar yapmak çocuklar için çok yararlıdır.

Sonuç-3 ØBir kısmı ailesinden ayrı kalmak zorunda olan sağlık çalışanlarının çocukları bu süreçten daha fazla etkilenmektedir. ØAileleri ve kendileri ile ilgili daha çok kaygı yaşamaktadırlar. ØBu dönemde çocuklara ihtiyaçları doğrultusunda destek olmak, sorularına gelişim düzeylerine uygun yanıtlar vermek gerekmektedir.

Sağlıklı günler dileriz…

Kaynakça • https: //www. cstsonline. org/assets/media/documents/CSTS_FS_Supp orting_Families_of_Healthcare_Workers_Exposed_COVID 19. pdf • https: //www. nctsn. org/sites/default/files/resources/factsheet/helping_children_with_traumatic_separation_or_traumatic_gr ief_related_to_covid 19. pdf • http: //www. cogepder. org. tr/images/covid-19 -rehber. pdf