7 HAFTA Etkin Piyasa Hipotezi Rassal Piyasa Yry

7. HAFTA Etkin Piyasa Hipotezi Rassal Piyasa Yürüyüşü

Etkin Piyasa Hipotezi q Finans literatüründe uzun yıllar tartışılagelen bir konu olan ancak üzerinde henüz ortak bir fikir birliğinin sağlanamadığı etkin piyasa hipotezi özü itibariyle fiyat değişikliklerinin rassal yürüyüş fikrinden hareket etmektedir. q Etkin Piyasa Hipotezi ‘‘EPH’’ kısaca piyasalarda var olan fiyatların her türlü bilgiyi içerdiğini, dolayısıyla bu bilgileri kullanarak normal üstü bir getiri sağlamanın olanaksız olduğunu söyler. q EPH, fiyatı belirleyenlerden hiçbirinin bireysel olarak fiyatları etkileyemeyeceği çoklukta alıcı ve satıcı olduğu varsayımı ile işlemcilerin tüm ulaşılabilir bilgilere aynı anda ve simetrik olarak benzer maliyetlerle ulaşabildiğini ve işlem maliyetlerinin de son derece düşük olduğunu varsayar.

Etkin Piyasa Hipotezi q EPH, fiyatı belirleyenlerden hiçbirinin bireysel olarak fiyatları etkileyemeyeceği çoklukta alıcı ve satıcı olduğu varsayımı ile işlemcilerin tüm ulaşılabilir bilgilere aynı anda ve simetrik olarak benzer maliyetlerle ulaşabildiğini ve işlem maliyetlerinin de son derece düşük olduğunu varsayar. q Shleifer’in belirttiği üzere, EPH rasyonel beklentiler hipotezinin bir uzantısı olarak yatırımcı davranışı bakımından üç varsayıma daha uyar. Buna göre, • Yatırımcılar rasyoneldir ve finansal varlıkları bu çerçevede değerlendirirler. • Bazı yatırımcılar rasyonel değilse bile, rasyonel davranmayan yatırımcıların davranışları birbirini dışlar ve böylece fiyatlar etkilenmemiş olur. • Yatırımcılar, aynı yönde rasyonellik dışı bir davranış sergilerse, piyasada bulunan rasyonel arbitrajcılar, bu davranışların fiyatları etkilemesini engeller.

Etkin Piyasa Hipotezi q Barberis ve Thaler bu rasyonelliğin iki sonucu olduğunu belirtmişlerdir. Buna göre, piyasa katılımcıları kendilerine yeni bir bilgi geldiğinde, beklentilerini yeni bilgiye göre doğru şekilde güncellerler ve bu beklentiler çerçevesinde kendi faydalarını en üst düzeye çıkaracak kararları alırlar. q Bu durumda, yatırımcıların gelecekte oluşmasını bekledikleri fiyatı, risk durumları ve mevcut şartlardaki risksiz getiri oranı ile bulacakları bir iskonto oranını kullanarak bugüne indirgemeleri beklenir. Bunun sonucunda oluşan fiyatın da denge fiyatı olduğu öngörülür.

Etkin Piyasa Hipotezi q EPH’nin geçerli olduğu bir ortamda sürekli denge olarak adlandırılan bir durum da söz konusudur. Burada dikkat edilmesi gereken ince nokta, dengenin statik değil sürekli değişen dinamik bir denge olmasıdır. En son haber elde edildiğinde varlık fiyatlarının gerçek değerleri değişmekte ve piyasa fiyatları yeni fiyatlarla uyum sağlamaktadır. Bu fiyat uyumu sürecinin hızı, bir piyasanın ne kadar etkin olduğunu gösterir. Tamamen etkin bir piyasanın sürekli denge halinde olması durumu doğarken, geçici nitelikte de olsa herhangi bir dengesizlik normal üstü kazanç fırsatı yaratacağından, EPH’nin geçerli olmadığı bir durum oluşturur.

Etkin Piyasa Hipotezi q EPH testlerinin en büyük problemi birleşik hipotez konusudur. Fama'nın işaret ettiği gibi, çoğu piyasa etkinlik testleri, piyasa etkinliği ve beklenen hisse senedi getiri modellerinin birleşik testlerinden ibarettir. Çünkü yapılan test ister istemez bir denge modeli ile yapılmak durumundadır. Bu nedenle, herhangi bir şekilde EPH’yi reddeden bir sonuç ortaya çıktığında, bunun nedeninin EPH’nin mi yoksa denge modelinin mi başarısızlığı olduğu her zaman için bir belirsizlik konusudur.

Etkin Piyasa Hipotezi q Hisse senetlerinin rastsal hareket ettiğini ilk kez 1905 yılında Bachelier ifade etmiştir. Daha sonra bu hipotezin geliştirilmesine yönelik dolaylı katkılar, Alfonso de Pietri Tonelli adlı ekonomistler tarafından yapılmıştır. q Hisse senetlerinin fiyat hareketlerinin, zaman içerisindeki değişimlerinin doğasını anlamaya yönelik ilk çalışmalardan biri Maurice Kendall’ın yapmış olduğu çalışmadır. 1953 yılında İngiliz istatistikçi Kendall, kraliyet istatistik topluluğunda sermaye hisseleri ve emtia fiyatları ile ilgili tartışmalı bir makale ortaya koymuştur.

Etkin Piyasa Hipotezi q Kendall araştırmasında hisse senetleri fiyatlarının önceden tahmin edilebilecek bir yol izlemediğini tamamen rastlantısal olduğunu ve geçmiş dönemdeki fiyat değişmelerinden bağımsız olarak herhangi bir gün ya da saatte aşağı yukarı doğru hareket ettiğini bulmuştur. q ‘Etkin Piyasa’ kavramı ilk defa 1965 yılında Eguene Fama’nın bir makalesinde yer almış, Fama etkin piyasayı; karını maksimize etmek isteyen çok sayıda firmanın bulunduğu, hepsinin gelecek piyasa fiyatlarını tahmin etmek istedikleri ve önemli bilgilerin tüm katılımcılara açık olduğu bir piyasa olarak tanımlamıştır.

Rassal Piyasa Yürüyüşü q Kar amacı güden tüm yatırımcıların ortak hedefi finans piyasalarında işlem gören menkul kıymetlerin gelecek fiyatlarını doğru tahmin etmektir. Bu yönde yapılan çalışmalar neticesinde oluşturulan çeşitli metot ve modeller bu hedef doğrultusunda kullanılmaktadırlar. Ancak bu yapılan çalışmaların bir kısmında menkul kıymet fiyatlarının raslantısal olarak ortaya çıktığı yönünde sonuçlar da elde edilmiştir. q Elde edilen bu sonuçlar Finans Bilimi'ne "Rassal Yürüyüş Teorisi" olarak adlandırılan teoriyi kazandırmıştır. Rassal Yürüyüş Teorisi, menkul kıymet fiyatlarının geçmiş fiyat hareketleri ile tahmin edilemeyeceğini, fiyat hareketlerinin sarhoş bir adamın atacağı adımlar gibi tahmin edilemez ve rastlantısal olduğu ifade etmektedir.

Rassal Piyasa Yürüyüşü q Borsalarda hisse senetlerinin fiyatı arz ve talebe göre belirlenmektedir. Eğer borsada rassal yürüyüş hipotezi geçerli ise geçmiş verilerden hareketle fiyat tahmininde bulunmak mümkün olmamaktadır. Aksi takdirde bu bilgileri kullanan kişiler fiyat tahmininde bulunabilmekte ve normalüstü kazanç elde edebilmektedirler. q Fama, (1965) “Borsa Fiyatlarında Rassal Yürüyüş” isimli makalesinde rassal yürüyüş teorisinin etkin piyasa için iyi bir örnek olduğunu belirtmiş ve etkin piyasayı, tek menkul kıymetlerin gelecekteki değerini tahmin etmek üzere kar maksimizasyonu amacıyla çok sayıda rasyonel yatırımcının birbiriyle rekabet halinde olduğu ve güncel önemli bilgilerin tüm katılımcıların eline kolaylıkla geçtiği bir piyasa olarak tanımlamıştır. Ayrıca rassal yürüyüş modeli üzerine yapılan ampirik araştırmaların ana kaygısının, birbiri ardına gelen fiyat değişikliklerinin birbirinden bağımsız olup olmadığının analiz edilmesine yönelik olduğunu ifade etmiştir.

Rassal Piyasa Yürüyüşü q Fama, 1970 yılındaki bir diğer makalesinde 3 tip piyasa etkinliğinden bahsetmiştir. 1. Menkul kıymetin geçmişine ilişkin tüm bilgilerin fiyata yansımış olduğu zayıf formda piyasa etkinliği 2. Halka açık tüm bilginin menkul kıymet fiyatlarına yansımış olduğu yarı güçlü formda piyasa etkinliği 3. Sadece halka açık bilgilerin değil aynı zamanda şirket içi bilgilerin de menkul kıymet fiyatlarına yansımış olduğu güçlü formda piyasa etkinliği.

Rassal Piyasa Yürüyüşü q Hemen belirtmek gerekir ki etkin bir piyasa, mükemmel bir piyasa anlamına da gelmemektedir. Bu noktada etkin piyasa kavramının daha iyi anlaşılması için mükemmel sermaye piyasaları için gerekli özellikleri incelemek gerekmektedir. q Mükemmel sermaye piyasaları için gerekli özellikler şu şekilde sıralanmaktadır:

Rassal Piyasa Yürüyüşü q Piyasada yer alan katılımcılar, tüm bilgilere maliyetsiz olarak erişmektedir. q Katılımcılar rasyoneldir ve seçimlerindeki temel güdü yüksek getiri, düşük risktir. q Piyasada katılımcılar için herhangi bir işlem maliyeti söz konusu değildir. q Vergi sistemi piyasa ile ilgili olan herkese tarafsızdır. q Piyasada yer alan pek çok alıcı ve satıcının hiçbirinin piyasayı etkileyebilecek payı yoktur. q Tüm finansal varlıklar bölünebilir niteliktedir.

Rassal Piyasa Yürüyüşü q Ancak günümüzde bu koşulların sağlanabildiği bir piyasanın varlığından bahsetmek oldukça güçtür. Çünkü her yatırımcı, piyasa hakkında tüm bilgilere ulaşamaz ve yatırımcılar yatırım kararı aldıktan sonra farklı oranlarda işlem maliyetine katlanmak durumundadırlar.

Kaynakça q Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi q İTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Programı q Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi q Dspace Kurumsal Arşivi