Witam Pastwa na wykadzie z podstaw mikroekonomii 2

Witam Państwa na wykładzie z podstaw mikroekonomii, : )…

2 PRZEDSIĘBIORSTWO NA RYNKU

3 Przyjmy się teraz zachowaniu PRZEDSIĘBIORSTWA (firmy, producenta) na rynku…

4 Przedsiębiorstwa (firmy, producenci) wytwarzają dobra, zużywając zasoby, których właściciele, czyli gospodarstwa domowe, uzyskują dzięki temu dochody. Producentem jest np. muzyk jazzowy, fabryka samochodów, policja.

5 Utworzenie przedsiębiorstwa pozwala ZWIĘKSZYĆ WYDAJNOŚĆ PRACY. PO PIERWSZE, przedsiębiorstwa umożliwiają specjalizację.

6 Utworzenie przedsiębiorstwa pozwala ZWIĘKSZYĆ WYDAJNOŚĆ PRACY. PO PIERWSZE, przedsiębiorstwa umożliwiają specjalizację. PO DRUGIE, chodzi o korzyści z koordynacji działań ludzi wykonuących wyspecjalizowaną pracę.

7 Przyjrzymy się DECYZJOM PRZEDSIĘBIORSTWA O WIELKOŚCI PRODUKCJI.

Zakładamy, że celem działalności przedsiębiorstwa jest zysk. TP = TR – TC, gdzie: TP – zysk całkowity (ang. total profit). TR – utarg całkowity (ang. total revenue). TC – koszt całkowity (ang. total cost) 8

9 Uwaga! Obliczając zysk (TP=TR-TC), inaczej niż księgowi, ekonomiści uwzględniają cały KOSZT ALTERNATYWNY. Chodzi głównie o koszt alternatywny kapitału zaangażowanego w działalność firmy.

10 Uwaga! Obliczając zysk (TP=TR-TC), inaczej niż księgowi, ekonomiści uwzględniają cały KOSZT ALTERNATYWNY. Chodzi głównie o koszt alternatywny kapitału zaangażowanego w działalność firmy. A. -------------------------------------------A Za ten koszt alternatywny uznamy przeciętny możliwy do osiągnięcia w tej gospodarce zysk, czyli ZYSK NORMALNY. Tego ZYSKU NORMALNEGO nie osiągnięto, bo zaangażowano kapitał w realizację takiego, a nie innego, projektu.

11 Od tej pory zatem, mówiąc o kosztach, będziemy mieli na myśli KOSZT W SENSIE EKONOMICZNYM (a nie KOSZT W SENSIE KSIĘGOWYM), który obejmuje m. in. KOSZT ALTERNATYWNY kapitału.

12 Od tej pory zatem, mówiąc o kosztach, będziemy mieli na myśli KOSZT W SENSIE EKONOMICZNYM (a nie KOSZT W SENSIE KSIĘGOWYM), który obejmuje m. in. KOSZT ALTERNATYWNY kapitału. Jeśli zatem firma, o której mówimy, osiąga zysk, oznacza to, że jej utarg całkowity przewyższa jej EKONOMICZNY koszt całkowity. O takim zysku tej firmy powiemy, że jest to ZYSK EKONOMICZNY (NADZWYCZAJNY ).

13 ZAUWAŻ, rozróżnilismy 3 rodzaje zysku: 1. ZYSK KSIEGOWY;

14 ZAUWAŻ, rozróżnilismy 3 rodzaje zysku: 1. ZYSK KSIEGOWY; 2. ZYSK EKONOMICZNY (inaczej: NADZWYCZAJNY );

15 ZAUWAŻ, rozróżnilismy 3 rodzaje zysku: 1. ZYSK KSIEGOWY; 2. ZYSK EKONOMICZNY (inaczej: NADZWYCZAJNY ); 3. ZYSK NORMALNY.

16 A zatem zakładamy, że celem działalności przedsiębiorstwa jest zysk… TP = TR – TC, gdzie: TP – zysk całkowity (ang. total profit). TR – utarg całkowity (ang. total revenue). TC – koszt całkowity (ang. total cost)

17 TP = TR – TC, 1. TP, TR i TC zależą od wielkości produkcji, Q. 2. Firma wybiera wielkość produkcji, Q, przy której zysk całkowity, TP, jest największy. Sprawdzimy zatem, przy jakiej wielkości produkcji zysk, czyli różnica TR i TC jest największa. Wymaga to ZBADANIA ZALEŻNOŚCI TR I TC OD WIELKOŚCI PRODUKCJI, Q.

18 WIELKOŚĆ PRODUKCJI A UTARGI PRZEDSIĘBIORSTWA Od wielkości produkcji, Q, zależy UTARG CAŁKOWITY: TR = f(Q) = Q • P gdzie: TR – utarg całkowity przedsiębiorstwa. Q – liczba wytworzonych i sprzedanych jednostek produkcji. P – cena jednostki produkcji. (UWAGA! WYKLUCZAMY RÓŻNICOWANIE CEN).

19 ROŻNICOWANIE CEN ma miejsce, kiedy różne jednostki produkcji sprzedajemy po różnej cenie (np. różnym klientom).

20 Obok UTARGU CAŁKOWITEGO, TR, (ang. total revenue) ekonomiści wyróżniają także UTARG KRAŃCOWY, MR, (ang. marginal revenue). Utarg krańcowy, MR, stanowi zmianę utargu całkowitego, TR, spowodowaną niewielkm zwiększeniem produkcji.

21 Zależnie od rodzaju rynku, na którym działa przedsiębiorstwo, utarg całkowity, TR, zmienia się w różny sposób, reagując na zmiany liczby wytworzonych i sprzedanych jednostek produkcji, Q.

22 Rynek, na którym działa przedsiębiorstwo, może mieć jedną z dwóch form: 1. RYNEK KONKURENCJI DOSKONAŁEJ. 2. RYNEK KONKURENCJI NIEDOSKONAŁEJ. Po kolei zbadamy zależność utargów, TR i MR, od wielkości produkcji, Q, na tych obu rynkach.

23 RYNEK KONKURENCJI DOSKONAŁEJ Na rynku konkurencji doskonałej FIRMY SĄ MAŁE I MOGĄ ZWIĘKSZAĆ SPRZEDAŻ, PRAKTYCZNIE OBNIŻAJĄC CENY.

24 Na rynku konkurencji doskonałej FIRMY SĄ MAŁE I MOGĄ ZWIĘKSZAĆ SPRZEDAŻ, PRAKTYCZNIE OBNIŻAJĄC CENY. W takiej sytuacji linia popytu na produkty firmy jest pozioma, cena równa się utargowi krańcowemu…

25 Na rynku konkurencji doskonałej FIRMY SĄ MAŁE I MOGĄ ZWIĘKSZAĆ SPRZEDAŻ, PRAKTYCZNIE OBNIŻAJĄC CENY. W takiej sytuacji linia popytu na produkty firmy jest pozioma, cena równa się utargowi krańcowemu…

26 Na rynku konkurencji doskonałej FIRMY SĄ MAŁE I MOGĄ ZWIĘKSZAĆ SPRZEDAŻ, PRAKTYCZNIE OBNIŻAJĄC CENY. W takiej sytuacji linia popytu na produkty firmy jest pozioma, cena równa się utargowi krańcowemu…

27 Utarg całkowity zwiększa się proporcjonalnie do wielkości sprzedaży.

28 RYNEK KONKURENCJI NIEDOSKONAŁEJ Na rynku konkurencji niedoskonałej FIRMY SĄ DUŻE I, ABY ZWIĘKSZYĆ SPRZEDAŻ, MUSZĄ OBNIŻYĆ CENĘ. (Ich przyrosty produkcji też są duże).

29 Na rynku konkurencji niedoskonałej FIRMY SĄ DUŻE I, ABY ZWIĘKSZYĆ SPRZEDAŻ, MUSZĄ OBNIŻYĆ CENĘ. LINIA POPYTU NA PRODUKTY FIRMY JEST NACHYLONA W DÓŁ, CENA JEST WIĘKSZA OD UTARGU KRAŃCOWEGO.

30 UTARG CAŁKOWITY NAJPIERW ROŚNIE W MIARĘ ZWIĘKSZANIA SIĘ PRODUKCJI, A POTEM MALEJE.

ZADANIE P(gb/szt. ) P* (a) P(gb/szt. ) (b) 31 D 2 8000 8001 8002 8003 8004 Q(szt. ) 8 9 10 11 12 Q(tys. szt. ) Na rys. (a) widzimy popyt na produkt firmy wolnokonkurencyjnej (ustalono, które jednostki dobra ona wytwarza), a na rys. (b) popyt rynkowy. a) Jaką częścią przyrostu zapotrzebowania o jednostkę na rys. (b) jest przyrost zapotrzebowania o jednostkę na rys. (a)?

ZADANIE P(gb/szt. ) P* (a) P(gb/szt. ) (b) 32 D 1 D 2 8000 8001 8002 8003 8004 Q(szt. ) 8 9 10 11 12 Q(tys. szt. ) Na rys. (a) widzimy popyt na produkt firmy wolnokonkurencyjnej (ustalono, które jednostki dobra ona wytwarza), a na rys. (b) popyt rynkowy. a) Jaką częścią przyrostu zapotrzebowania o jednostkę na rys. (b) jest przyrost zapotrzebowania o jednostkę na rys. (a)? Jedną tysięczną częścią.

ZADANIE P(gb/szt. ) P* (a) P(gb/szt. ) (b) 33 D 1 D 2 8000 8001 8002 8003 8004 Q(szt. ) 8 9 10 11 12 Q(tys. szt. ) Na rysunku (a) widzimy popyt na produkt firmy wolnokonkurencyjnej (udało się ustalić, które jednostki dobra ona wytwarza), a na rysunku (b) popyt rynkowy. a) Jaką częścią przyrostu zapotrzebowania o jednostkę na rysunku (b) jest przyrost zapotrzebowania o jednostkę na rysunku (a)? Jedną tysięczną częścią. b) Czy w przypadku firmy wolnokonkurencyjnej działa prawo popytu (wszak linia popytu na rys. (a) jest pozioma)? Uzasadnij.

ZADANIE P(gb/szt. ) P* (a) P(gb/szt. ) (b) 34 D 1 D 2 8000 8001 8002 8003 8004 Q(szt. ) 8 9 10 11 12 Q(tys. szt. ) Na rysunku (a) widzimy popyt na produkt firmy wolnokonkurencyjnej (udało się ustalić, które jednostki dobra ona wytwarza), a na rysunku (b) popyt rynkowy. a) Jaką częścią przyrostu zapotrzebowania o jednostkę na rysunku (b) jest przyrost zapotrzebowania o jednostkę na rysunku (a)? Jedną tysięczną częścią. b) Czy w przypadku firmy wolnokonkurencyjnej działa prawo popytu (wszak linia popytu na rys. (a) jest pozioma)? Uzasadnij. Działa. Na rysunku (a) towarzyszący wzrostowi zapotrzebowania spadek ceny jest na tyle mały, że go ignorujemy, mówiąc, że po danej cenie P* firma może sprzedać tyle, ile chce. Linia popytu D 1 okazuje się zatem pozioma, co jest uproszczeniem. Powinna opadać pod bardzo małym kątem.

ZADANIE P(gb/szt. ) P* (a) P(gb/szt. ) (b) 35 D 1 D 2 8000 8001 8002 8003 8004 Q(szt. ) 8 9 10 11 12 Q(tys. szt. ) c) Na rysunku (b) zaznacz fragment linii popytu D 2, odpowiadający całej linii popytu D 1 z rysunku (a).

ZADANIE P(gb/szt. ) P* (a) P(gb/szt. ) 36 (b) D 1 D 2 8000 8001 8002 8003 8004 Q(szt. ) 8 9 10 11 12 Q(tys. szt. ) c) Na rysunku (b) zaznacz fragment linii popytu D 2, odpowiadający całej linii popytu D 1 z rysunku (a). Tym fragmentem jest punkt A. Ponieważ skala na osi poziomej rysunku (b) jest wyrażona w tysiącach sztuk, a skala na osi poziomej rysunku (a) w sztukach, linii popytu z rysunku (a) na rysunku (b) odpowiada punkt. P(gb/szt. ) P* (a) P(gb/szt. ) D 1 P* (b) A D 2 8000 8001 8002 8003 8004 Q(szt. ) d) Wskaż cenę P* z rysunku (a). 8 9 10 11 12 Q(tys. szt. )

ZADANIE P(gb/szt. ) P* (a) P(gb/szt. ) 37 (b) D 1 D 2 8000 8001 8002 8003 8004 Q(szt. ) 8 9 10 11 12 Q(tys. szt. ) c) Na rysunku (b) zaznacz fragment linii popytu D 2, odpowiadający całej linii popytu D 1 z rysunku (a). Tym fragmentem jest punkt A. Ponieważ skala na osi poziomej rysunku (b) jest wyrażona w tysiącach sztuk, a skala na osi poziomej rysunku (a) w sztukach, linii popytu z rysunku (a) na rysunku (b) odpowiada punkt. P(gb/szt. ) P* (a) P(gb/szt. ) D 1 P* (b) A D 2 8000 8001 8002 8003 8004 Q(szt. ) d) Wskaż cenę P* z rysunku (a). Zob. P* na rysunku (b). 8 9 10 11 12 Q(tys. szt. )

38 P(gb/szt. ) P* (a) P(gb/szt. ) D 1 P* (b) A D 2 8000 8001 8002 8003 8004 Q(szt. ) 8 9 10 11 12 Q(tys. szt. ) KOMENTARZ Wydaje się niemożliwe, aby POZIOMA linia popytu D 1 mogła być częścią UJEMNIE NACHYLONEJ linii popytu D 2. Przecież żaden fragment ujemnie nachylonej linii popytu D 2 nie jest poziomym odcinkiem. Jednak różnica skal na poziomych osiach układów współrzędnych na rysunkach (a) i (b) powoduje, że całej linii popytu z rysunku (a) odpowiada tylko jeden punkt na linii popytu na rysunku (b). Dzięki temu pozioma linia popytu D 1 może być fragmentem ujemnie nachylonej linii popytu, D 2.

39 WIELKOŚĆ PRODUKCJI A KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA KOSZT CAŁKOWITY Od wielkości produkcji, Q, zależy nie tylko utarg, lecz także koszt całkowity: TC = g(Q) gdzie: TC – koszt całkowity produkcji. Q – liczba wytworzonych i sprzedanych jednostek produkcji.

40 Od wielkości produkcji, Q, zależy także koszt całkowity: TC = g(Q) gdzie: TC – koszt całkowity produkcji. Q – liczba wytworzonych i sprzedanych jednostek produkcji. TC 0 Q Zwykle w miarę zwiększania się produkcji, Q, koszt całkowity, TC, NAJPIERW ROŚNIE CORAZ WOLNIEJ, A POTEM – CORAZ SZYBCIEJ.

41 W miarę zwiększania się produkcji, Q, koszt całkowity najpierw rośnie coraz wolniej, a potem – coraz szybciej. Uwaga! Dotyczy to zarówno KRÓTKIEGO OKRESU, jak i DŁUGIEGO OKRESU. TC 0 Q

42 KRÓTKI OKRES od DŁUGIEGO KRESU różni się tym, że w KRÓTKIM OKRESIE przedsiębiorstwo nie ma dość czasu, aby dokonać wszystkich pożądanych przez nie zmian technicznych i prawnych. Natomiast w DŁUGIM OKRESIE czasu na te zmiany jest dość.

43 Jest tak, że w KRÓTKIM OKRESIE pewne rodzaje kosztów są stałe w tym sensie, że ich wielkość nie zależy od poziomu produkcji. Te KOSZTY STAŁE istnieją nawet wtedy, kiedy firma zaprzestaje produkcji! (Aby zlikwidować przedsiębiorstwo, niezbędny jest DŁUGI OKRES).

44 Pozostałe koszty w KRÓTKIM OKRESIE są KOSZTAMI ZMIENNYMI, czyli ich wielkość zmienia się wraz z wielkością produkcji.

45 Na przykład, powiedzmy, że firma wynajmuje halę fabryczną, w której montowane są motorynki. Powiedzmy, że wypowiedzenie tej umowy wymaga trzymiesięcznego wypowiedzenia. W takiej sytuacji okres krótszy od trzech miesięcy nazwę KRÓTKIM OKRESEM, a dłuższy od trzech miesięcy – DŁUGIM OKRESEM.

46 A zatem, w KRÓTKIM OKRESIE koszty całkowite w firmie (TC, ang. total costs) składają się z kosztów stałych (FC, ang. fixed costs) i z kosztów zmiennych (VC, variable costs). TC = FC + VC

47 TC = FC + VC W KRÓTKIM OKRESIE charakterystyczne zachowanie kosztów całkowitych spowodowane jest PRAWEM MALEJĄCYCH PRZYCHODÓW. TC 0 Q

48 KOSZT CAŁKOWITY – KRÓTKI OKRES W miarę zwiększania zużywanej ilości „zmiennego” czynnika produkcji (jego ilość zmienia się wraz z poziomem produkcji!), od pewnego momentu wielkość produkcji rośnie coraz wolniej (mimo że początkowo zwiększała się coraz szybciej).

49 Od pewnego momentu wielkość produkcji rośnie coraz wolniej (mimo że początkowo zwiększała się coraz szybciej). NADAJE TO KRZYWEJ KOSZTU ZMIENNEGO CHARAKTERYSTYCZNY KSZTAŁT. Od pewnego momentu kolejne równe przyrosty produkcji, ∆Q, okupione są zużywaniem CORAZ WIĘKSZEJ porcji zmiennego czynnika produkcji (pracy).

50 KRZYWA KOSZTU CAŁKOWITEGO MA TAKI SAM CHARAKTERYSTYCZNY KSZTAŁT. Od pewnego momentu kolejne równe przyrosty produkcji, ∆Q, okupione są zużywaniem CORAZ WIĘKSZEJ porcji zmiennego czynnika produkcji (pracy).

51 W DŁUGIM OKRESIE charakterystyczne zachowanie kosztów całkowitych spowodowane jest KORZYŚCIAMI I NIEKORZYŚCIAMI SKALI, o których będziemy mówili za chwilę… TC 0 Q

52 KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA – KOSZT PRZECIĘTNY I KOSZT KRAŃCOWY Obok KOSZTU CAŁKOWITEGO, TC (ang. total cost) ekonomiści wyróżniają także KOSZT PRZECIĘTNY, AC (ang. average cost) i KOSZT KRAŃCOWY, MC (ang. marginal cost).

53 KOSZT PRZECIĘTNY, AC, stanowi część kosztu całkowitego, TC, przypadającą na jednostkę produkcji (AC = TC/Q).

54 KOSZT KRAŃCOWY, MC, stanowi zmianę kosztu całkowitego, TC, spowodowaną niewielkm zwiększeniem produkcji (MC = ∆TC/ ∆ Q.

55 KOSZT PRZECIĘTNY, AC AC = h(Q) W miarę zwiększania się produkcji, Q, koszt przeciętny, AC, najpierw maleje, a potem – rośnie. Wykres kosztu przeciętnego, AC, jest U-KSZTAŁTNY (ang. u-shaped).

56 AC = h(Q) Optimum techniczne OPTIMUM TECHNICZNE to taka wielkość produkcji, przy której koszt przeciętny, AC, przestaje maleć i zaczyna rosnąć.

57 U-kształtność wykresu kosztow przeciętnych, AC, spowodowana jest KORZYŚCIAMI SKALI i NIEKORZYŚCIAMI skali.

58 KORZYŚCI SKALI powodują zmniejszanie się kosztu przeciętnego w miarę wzrostu produkcji. - NIEPODZIELNOŚĆ urządzeń produkcyjnych.

59 KORZYŚCI SKALI powodują zmniejszanie się kosztu przeciętnego w miarę wzrostu produkcji. - NIEPODZIELNOŚĆ urządzeń produkcyjnych. -SPECJALIZACJA.

60 KORZYŚCI SKALI powodują zmniejszanie się kosztu przeciętnego w miarę wzrostu produkcji. - NIEPODZIELNOŚĆ urządzeń produkcyjnych. -SPECJALIZACJA. - STOCHASTYCZNE korzyści skali.

61 NIEKORZYŚCI SKALI powodują zwiększanie się kosztu przeciętnego w miarę wzrostu produkcji. - MENEDŻERSKIE niekorzyści skali.

62 NIEKORZYŚCI SKALI powodują zwiększanie się kosztu przeciętnego w miarę wzrostu produkcji. - MENEDŻERSKIE niekorzyści skali. - LOKALIZACYJNE niekorzyści skali.

63 AC = h(Q) Optimum techniczne To właśnie takie zachowanie DŁUGOOKRESOWEGO kosztu przeciętnego sprawia, że – w miarę zwiększania się produkcji - koszt całkowity najpierw rośnie coraz wolniej, a potem – coraz szybciej.

64 W DŁUGIM OKRESIE to właśnie takie zachowanie długookresowego kosztu przeciętnego sprawia, że – w miarę zwiększania się produkcji - koszt całkowity najpierw rośnie coraz wolniej, a potem – coraz szybciej. TC 0 Q

65

66 DYGRESJA - O ważności analizy kosztów w przedsiębiorstwie! Rynki różnią się od siebie. Są różne rodzaje rynku… Na przykład: - POCZTA POLSKA (NA RYNKU LISTÓW O WADZE DO 50 GRAMÓW)

67 Rynki różnią się od siebie. Są różne rodzaje rynku… Na przykład: - Poczta Polska (na rynku listów o wadze do 50 gramów) - PLAY, ERA, PLUS, ORANGE

68 Rynki różnią się od siebie. Są różne rodzaje rynku… Na przykład: - Poczta Polska (na rynku listów o wadze do 50 gramów) - Play, Era, Plus, Orange - KOREPTYCJE Z ANGIELSKIEGO W WARSZAWIE

69 Rynki różnią się od siebie. Są różne rodzaje rynku… Na przykład: - Poczta Polska (na rynku listów o wadze do 50 gramów) - Play, Era, Plus, Orange - Koreptycje z angielskiego w Warszawie - RYNEK PSZENICY W POWIECIE KUTNOWSKIM

70 Otóż jedną z najważniejszych przyczyn zróżnicowania rynków są KORZYŚCI SKALI. AC Korzyści skali Niekorzyści skali A C B 0 QB Q

KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA A FORMA RYNKU 71 AC = h(Q) AC, P AC P* 0 D Q* Q Oto rynek z ogromnymi korzyściami skali. Nie da się tu sprzedać więcej niż Q*, bo cena nie może spaść poniżej P*. (Jeśli Q>Q*, to P<AC i producent traci rentowoność). Na takim rynku zwiększenie produkcji prawie zawsze powoduje obniżenie się kosztów przeciętnych.

72 KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA A FORMA RYNKU AC, P ACA A AC P* 0 D QA Q* Q Gdyby na takim rynku produkowało kilku (np. 8) producentów, każdy z nich wytwarzałby mało (np. QA) i przeciętny koszt produkcji każdego z nich byłby duży (np. ACA).

73 KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA A FORMA RYNKU AC, P ACA A AC P* 0 D QA Q* Q W dodatku wszyscy oni wytwarzaliby na stromo opadającej części linii kosztu przeciętnego, AC…

74 KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA A FORMA RYNKU AC, P ACA A AC P* 0 D QA Q* Q Obniżenie ceny i wzrost produkcji i sprzedaży powodowałyby zmniejszenie się kosztu przeciętnego, AC.

75 KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA A FORMA RYNKU AC, P ACA A AC P* 0 D QA Q* Q Skutkiem byłyby „wojny cenowe”, które przetrwałby – zapewne – tylko jeden producent…

76 KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA A FORMA RYNKU AC, P ACA AC P* 0 D QA Q* Q Jak się okazuje, wielkie korzyści skali mogą być przyczyną NATURALNEJ MONOPOLIZACJI rynku… (Analiza kosztów przedsiębiorstwa pozwala zrozumieć sytuację rynkową).

77 ZADANIE Producenci na rynku pokazanym na rysunku stosują podobną technikę produkcji, więc ich linie kosztów przeciętnych są takie same (AC 1=AC 2=AC 3=AC 4). Powiedzmy, że na rynku jest więcej niż czterech producentów. a) Czy wszyscy oni mogą osiągnąć optimum techniczne? (Wskazówka: cena musi pokryć przeciętny koszt produk-cji!). P, AC AC 1 AC 2 AC 3 AC 4 D 0 Q

78 ZADANIE Producenci na rynku pokazanym na rysunku stosują podobną technikę produkcji, więc ich linie kosztów przeciętnych są takie same (AC 1=AC 2=AC 3=AC 4). Powiedzmy, że na rynku jest więcej niż czterech producentów. a) Czy wszyscy oni mogą osiągnąć optimum techniczne? (Wskazówka: cena musi pokryć przeciętny koszt produk-cji!). P, AC AC 1 AC 2 AC 3 AC 4 D 0 Q

Producenci na rynku pokazanym na rysunku stosują podobną technikę produkcji, więc ich linie kosztów przeciętnych są takie same (AC 1= AC 2 =AC 3=AC 4). Powiedzmy, że na rynku jest więcej niż czterech producentów. a) Czy wszyscy oni mogą osiągnąć optimum techniczne? (Wskazówka: cena musi pokryć przeciętny koszt produk- 0 cji!). 79 P, AC AC 1 AC 2 AC 3 AC 4 Nie. Ich łączna produkcja przekroczyłaby wtedy pojemność rynku (cena rynkowa spadłaby poniżej przeciętnych kosztów produkcji). b) Czy wzrostowi produkcji towarzyszy tu obniżka kosztów przeciętnych? D Q

Producenci na rynku pokazanym na rysunku stosują podobną technikę produkcji, więc ich linie kosztów przeciętnych są takie same (AC 1= AC 2 =AC 3=AC 4). Powiedzmy, że na rynku jest więcej niż czterech producentów. a) Czy wszyscy oni mogą osiągnąć optimum techniczne? (Wskazówka: cena musi pokryć przeciętny koszt produk- 0 cji!). 80 P, AC AC 1 AC 2 AC 3 AC 4 Nie. Ich łączna produkcja przekroczyłaby wtedy pojemność rynku (cena rynkowa spadłaby poniżej przeciętnych kosztów produkcji). b) Czy wzrostowi produkcji towarzyszy tu obniżka kosztów przeciętnych? Tak. Przecież w takiej sytuacji przynajmniej jeden z producentów wytwarza mniej od optimum technicznego, czyli taką ilość dobra, której odpowiada stromo opadająca część jego linii kosztów przeciętnych. c) Dlaczego w tej gałęzi prawdopodobna jest wojna cenowa? D Q

Producenci na rynku pokazanym na rysunku stosują podobną technikę produkcji, więc ich linie kosztów przeciętnych są takie same (AC 1= AC 2 =AC 3=AC 4). Powiedzmy, że na rynku jest więcej niż czterech producentów. a) Czy wszyscy oni mogą osiągnąć optimum techniczne? (Wskazówka: cena musi pokryć przeciętny koszt produk- 0 cji!). 81 P, AC AC 1 AC 2 AC 3 AC 4 Nie. Ich łączna produkcja przekroczyłaby wtedy pojemność rynku (cena rynkowa spadłaby poniżej przeciętnych kosztów produkcji). b) Czy wzrostowi produkcji towarzyszy tu obniżka kosztów przeciętnych? Tak. Przecież w takiej sytuacji przynajmniej jeden z producentów wytwarza mniej od optimum technicznego, czyli taką ilość dobra, której odpowiada stromo opadająca część jego linii kosztów przeciętnych. c) Dlaczego w tej gałęzi prawdopodobna jest wojna cenowa? Przynajmniej jedna firma, zwiększając produkcję, może osiągnąć spadek kosztów produkcji. Zachęca ją to do obniżenia ceny dobra. Przedsiębiorstwo to prawdopodobnie wypowie konkurentom wojnę cenową. d) Do czego doprowadzi ta wojna? D Q

Producenci na rynku pokazanym na P, AC rysunku stosują podobną technikę produkcji, więc ich linie kosztów przeciętnych są takie same (AC 1= AC 2 =AC 3=AC 4). Powiedzmy, że na rynku AC 1 jest więcej niż czterech producentów. a) Czy wszyscy oni mogą osiągnąć optimum techniczne? (Wskazówka: cena musi pokryć przeciętny koszt produkcji!). 0 82 AC 3 AC 4 D Q Nie. Ich łączna produkcja przekroczyłaby wtedy pojemność rynku (cena rynkowa spadłaby poniżej przeciętnych kosztów produkcji). b) Czy wzrostowi produkcji towarzyszy tu obniżka kosztów przeciętnych? Tak. Przecież w takiej sytuacji przynajmniej jeden z producentów wytwarza mniej od optimum technicznego, czyli taką ilość dobra, której odpowiada stromo opadająca część jego linii kosztów przeciętnych. c) Dlaczego w tej gałęzi prawdopodobna jest wojna cenowa? Przynajmniej jedna firma, zwiększając produkcję, może osiągnąć spadek kosztów produkcji. Zachęca ją to do obniżenia ceny dobra. Przedsiębiorstwo to prawdopodobnie wypowie konkurentom wojnę cenową. d) Do czego doprowadzi ta wojna? Do zmniejszenia liczby producentów działających na tym rynku do czterech. Przy stosowanej tu technice produkcji i danej wielkości popytu (pojemności rynku) na rynku nie jest w stanie utrzymać się więcej niż czterech producentów.

83 P, AC AC 1 AC 2 AC 3 AC 4 D 0 Q

84 KONIEC DYGRESJI

85

86 KOSZT KRAŃCOWY MC MC = i(Q) MC 0 U-kształtny wykres kosztu krańcowego, MC. Q

87 MC MC = i(Q) MC AC 0 Q U-kształtny wykres kosztu krańcowego, MC, przechodzi przez minimum wykresu kosztu przeciętnego, AC.

88 REGUŁA WIELKOŚCI KRAŃCOWYCH Skonfrontujmy teraz nasze ustalenia co do zachowania utargu krańcowego, MR… MR MR 0 Q

89 Skonfrontujmy teraz nasze ustalenia co do zachowania utargu krańcowego, MR… i kosztu krańcowego, MC. MR, MC MC MR 0 Q

90 Przedsiębiorstwo wybiera taką wielkość produkcji, dla której utarg krańcowy (MR) zrównuje się z kosztem krańcowym (MC). MR, MC MC = MR! MC MR 0 QOPT Q

91 Przedsiębiorstwo wybiera taką wielkość produkcji, dla której utarg krańcowy (MR) zrównuje się z kosztem krańcowym (MC). MR, MC MC 0 MR ? ? ? QOPT QA Q

92 Przedsiębiorstwo wybiera taką wielkość produkcji, dla której utarg krańcowy (MR) zrównuje się z kosztem krańcowym (MC). MR, MC MC MR 0 ? ? ? QB QOPT Q

93 Przedsiębiorstwo wybiera taką wielkość produkcji, dla której utarg krańcowy (MR) zrównuje się z kosztem krańcowym (MC). MR, MC MC = MR! MC MR 0 QOPT Q

Przedsiębiorstwo wybiera taką wielkość produkcji, dla której utarg krańcowy (MR) zrównuje się z kosztem krańcowym (MC). MR, MC MC = MR! MC MR 0 QOPT Q Uwaga: Zakładam DOSKONAŁĄ PODZIELNOŚĆ DOBRA! (Wielkość produkcji i sprzedaży zmienia się w sposób ciągły).

95 A teraz rezygnuję z założenia o DOSKONAŁEJ PODZIELNOŚCI DOBRA! (Wielkość produkcji i sprzedaży zmienia się skokowo, czyli o całe jednostki). MR, MC MC MR 0 Qk Ql Qm Q Przedsiębiorstwo wytwarza WSZYSTKIE TE PORCJE DOBRA, DLA KTÓRYCH MR > MC. Nie dochodzi do wyrównania się MR i MC!

96 ZADANIE Na rysunku zostały przedstawione koszty i utargi przedsiębiorstwa, a także różne poziomy ceny produktu. Przy jakiej wielkości produkcji: a) Przedsiębiorstwo będzie się znajdowało w równowadze (osiągnie maksymalny zysk)? P, MC, AC, MR AC MC PD PE PB D PC PA 0 MR A B C D E F Q

97 Na rysunku zostały przedstawione koszty i utargi przedsiębiorstwa, a także różne poziomy ceny produktu. Przy jakiej wielkości produkcji: a) Przedsiębiorstwo będzie się znajdowało w równowadze (osiągnie maksymalny zysk)? P, MC, AC, MR AC MC PD PE PB D PC PA 0 MR A B C D E F Q 0 B. b) Przedsiębiorstwo osiągnie optimum techniczne?

98 Na rysunku zostały przedstawione koszty i utargi przedsiębiorstwa, a także różne poziomy ceny produktu. Przy jakiej wielkości produkcji: a) Przedsiębiorstwo będzie się znajdowało w równowadze (osiągnie maksymalny zysk)? P, MC, AC, MR AC MC PD PE PB D PC PA 0 MR A B C D E F Q 0 B. b) Przedsiębiorstwo osiągnie optimum techniczne? 0 A. c) Przedsiębiorstwo osiągnie maksymalny utarg całkowity?

99 Na rysunku zostały przedstawione koszty i utargi przedsiębiorstwa, a także różne poziomy ceny produktu. Przy jakiej wielkości produkcji: a) Przedsiębiorstwo będzie się znajdowało w równowadze (osiągnie maksymalny zysk)? P, MC, AC, MR AC MC PD PE PB D PC PA 0 MR A B C D E F Q 0 B. b) Przedsiębiorstwo osiągnie optimum techniczne? 0 A. c) Przedsiębiorstwo osiągnie maksymalny utarg całkowity? 0 F. d) Przedsiębiorstwo osiągnie jedynie zysk normalny?

100 Na rysunku zostały przedstawione koszty i utargi przedsiębiorstwa, a także różne poziomy ceny produktu. Przy jakiej wielkości produkcji: a) Przedsiębiorstwo będzie się znajdowało w równowadze (osiągnie maksymalny zysk)? P, MC, AC, MR AC MC PD PE PB D PC PA 0 MR A B C D E F Q 0 B. b) Przedsiębiorstwo osiągnie optimum techniczne? 0 A. c) Przedsiębiorstwo osiągnie maksymalny utarg całkowity? 0 F. d) Przedsiębiorstwo osiągnie jedynie zysk normalny? 0 E. e) Zaznacz na rysunku wysokość ceny, po jakiej jest sprzedawany produkt, oraz ekonomiczny zysk (stratę) przedsiębiorstwa.

101 e) Zaznacz na rysunku wysokość ceny, po jakiej jest sprzedawany produkt, oraz ekonomiczny zysk (stratę) przedsiębiorstwa. e) X 1. Obszar X 1 X 2 X 3 X 4. P, MC, AC, MR AC MC PD X 1 X 2 PE PB D PC PA X 3 X 4 MR 0 A B C D E F Q

102 Oto warunek kontynuowania produkcji W KRÓTKIM OKRESIE, mimo ponoszonych strat: TC>TR i VC<TR

103 Oto warunek kontynuowania produkcji W KRÓTKIM OKRESIE, mimo ponoszonych strat: VC<TR Innymi słowy: VC/Q<TR/Q,

104 Oto warunek kontynuowania produkcji W KRÓTKIM OKRESIE, mimo ponoszonych strat: VC<TR Innymi słowy: VC/Q<TR/Q, Więc: AVC<P.

105 Oczywiście W DŁUGIM OKRESIE warunkiem kontynuowania produkcji jest: TC<TR, czyli: AC<P.

106 ZADANIE Bez względu na okoliczności nowe czarne dżinsy są dla ciebie warte 140 zł, więc te Levisy za 100 zł to prawdziwa okazja! Już w domu okazuje się, że spodnie są za krótkie, za szerokie, za niskie w kroku. a) Czy masz wydać następne 100 zł na czarne dżinsy, które tym razem leżą „jak ulał”?

107 Bez względu na okoliczności nowe czarne dżinsy są dla ciebie warte 140 zł, więc te Levisy za 100 zł to prawdziwa okazja! Już w domu okazuje się, że spodnie są za krótkie, za szerokie, za niskie w kroku. a) Czy masz wydać następne 100 zł na czarne dżinsy, które tym razem leżą „jak ulał”? a) Tak. b) Uzasadnij odpowiedź.

108 Bez względu na okoliczności nowe czarne dżinsy są dla ciebie warte 140 zł, więc te Levisy za 100 zł to prawdziwa okazja! Już w domu okazuje się, że spodnie są za krótkie, za szerokie, za niskie w kroku. a) Czy masz wydać następne 100 zł na czarne dżinsy, które tym razem leżą „jak ulał”? a) Tak. b) Uzasadnij odpowiedź. b) Przecież – „bez względu na okoliczności” – czarne dżinsy nadal są warte 140 zł. Tymczasem odpowiednie spodnie kosztują tylko 100 zł. (Uwaga! Zakładamy, że nie ma JESZCZE LEPSZYCH sposobów wydania pieniędzy, ktore mamy). c) Pamiętasz decyzję o kontynuowaniu produkcji mimo strat i przysłowie: „Co było, a nie jest, nie pisze się w rejestr”? Co wspólnego mają ze sobą: te dżinsy, ta decyzja, to przysłowie?

109 Bez względu na okoliczności nowe czarne dżinsy są dla ciebie warte 140 zł, więc te Levisy za 100 zł to prawdziwa okazja! Już w domu okazuje się, że spodnie są za krótkie, za szerokie, za niskie w kroku. a) Czy masz wydać następne 100 zł na czarne dżinsy, które tym razem leżą „jak ulał”? a) Tak. b) Uzasadnij odpowiedź. b) Przecież – „bez względu na okoliczności” – czarne dżinsy nadal są warte 140 zł. Tymczasem odpowiednie spodnie kosztują tylko 100 zł. (Uwaga! Zakładamy, że nie ma jeszcze lepszych sposobów wydania pieniędzy, ktore mamy). c) Pamiętasz decyzję o kontynuowaniu produkcji mimo strat i przysłowie: „Co było, a nie jest, nie pisze się w rejestr”? Co wspólnego mają ze sobą: te dżinsy, ta decyzja, to przysłowie? c) Przysłowie: „Co było, a nie jest, nie pisze się w rejestr” wyraża tę samą regułę, którą kieruje się przedsiębiorstwo, decydując się kontynuować produkcję mimo strat w krótkim okresie. Mianowicie: wielkość nakładów poniesionych i niemożliwych do odzyskania nie powinna wpływać na decyzje. O takich nakładach ekonomiści mówią „koszty utopione” (ang. sunk costs). Także 100 zł niepotrzebnie wydane na źle dopasowane dżinsy stanowi koszt utopiony, którego nie nalezy brać pod uwagę, rozważając kupno drugiej pary spodni.