1 Witam Pastwa na wykadzie z PODSTAW MIKROEKONOMII

1 Witam Państwa na wykładzie z PODSTAW MIKROEKONOMII, : )…

2 KONSUMENT

3 Omówimy po kolei: 1. MOŻLIWOŚCI KONSUMENTA, 2. CHĘCI KONSUMENTA 3. DECYZJĘ KONSUMENTA O TYM, KTÓRY ZESTAW (KOSZYK) KUPOWANYCH DÓBR JEST NAJLEPSZY.

4 MOŻLIWOŚCI KONSUMENTA

5 Niech: 1. Konsument ma do czynienia tylko z 2 dobrami (X, Y).

6 Niech: 1. Konsument ma do czynienia tylko z 2 dobrami (X, Y). 2. Dobro X kosztuje 2 za jednostkę.

7 Niech: 1. Konsument ma do czynienia tylko z 2 dobrami (X, Y). 2. Dobro X kosztuje 2 za jednostkę. 3. Dobro Y kosztuje 4 za jednostkę.

8 Niech: 1. Konsument ma do czynienia tylko z 2 dobrami (X, Y). 2. Dobro X kosztuje 2 za jednostkę. 3. Dobro Y kosztuje 4 za jednostkę. 4. Dochód konsumenta wynosi 20.

9 W takiej sytuacji możliwości konsumenta opisuje LINIA OGRANICZENIA BUDŻETOWEGO (LOB).

10 LINIA OGRANICZENIA BUDŻETOWEGO pokazuje najlepsze (największe) koszyki dobr, które może nabyć konsument, rozporządzający określonym dochodem.

11 LINIA OGRANICZENIA BUDŻETOWEGO pokazuje najlepsze (największe) koszyki dobr, które może nabyć konsument, rozporządzający określonym dochodem. Punkty LINII OGRANICZENIA BUDŻETOWEGO wskazują maksymalną możliwą do nabycia ilość jednego dobra przy danej kupionej ilości drugiego dobra.

12 Oto miara nachylenia LOB:

13 Przesunięcia i zmiany nachylenia LOB

14 Przesunięcia i zmiany nachylenia LOB

15 CHĘCI KONSUMENTA

16 Zakładamy, że „racjonalny” konsument: 1. Zachowuje się logicznie i maksymalizuje zadowolenie („użyteczność”, ang. utility) z kupowanego koszyka dóbr.

17 Zakładamy, że „racjonalny” konsument: 1. Zachowuje się logicznie i maksymalizuje zadowolenie („użyteczność”, ang. utility) z kupowanego koszyka dóbr. 2. Dostrzega i ocenia wszystkie koszyki dóbr.

18 Zakładamy, że „racjonalny” konsument: 1. Zachowuje się logicznie i maksymalizuje zadowolenie („użyteczność”, ang. utility) z kupowanego koszyka dóbr. 2. Dostrzega i ocenia wszystkie koszyki dóbr. 3. Woli więcej, a nie mniej dóbr.

19 W tej sytuacji gusty konsumenta będziemy opisywać FUNKCJAMI UŻYTECZNOŚCI i MAPAMI GUSTÓW konsumenta.

20 FUNKCJA UŻYTECZNOŚCI jest to reguła, która koszykom dóbr przyporządkowuje tym większe liczby (WSKAŹNIKI UŻYTECZNOŚCI), im wyżej ocenia je konsument.

21 Przykłady FUNKCJI UŻYTECZNOŚCI: U(x, y) = x + y A: (5, 8) 13 B: (14, 0) 14

22 „MAPA” GUSTÓW KONSUMENTA składa się z KRZYWYCH OBOJĘTNOŚCI” (na prawdziwej mapie ich odpowiednikiem są POZIOMICE). Na KRZYWEJ (LINII) OBOJĘTNOŚCI leżą punkty, odpowiadające koszykom dóbr O RÓWNEJ UŻYTECZNOŚCI.

23 Znając FUNKCJIĘ UŻYTECZNOŚCI możemy ustalić równania różnych krzywych obojętności.

PRZYKŁAD: 24 Powiedzmy, że dla kogoś o gustach: U(x, y) = x + y chcemy znaleźć krzywą obojętności, czyli zbiór koszyków (x, y) o wskaźniku użyteczności: U(x, y)= 3. Skoro: U(x, y) = x + y U(x, y) = 3 x + y = 3, więc: y = -x + 3. Spełniające równanie „y = -x + 3” koszyki dóbr mają taki sam wskaźnik użyteczności 3.

25 U(x, y) = x + y U(x, y) = 3 x + y = 3, więc: y = -x + 3. Różnym poziomom wskaźnika użyteczności U(x, y) odpowiadają różne linie obojętności. Np. , dla funkcji użyteczności „U(x, y)=x+y” coraz większym U(x, y) odpowiadają linie użyteczności coraz bardziej oddalone od początku ukladu współrzędnych. U(x, y) = x + y U(x, y) = U x + y = U, więc: y = -x + U.

26 Linie U 1, U 2, U 3, U 4 to przykłady linii obojętności. Na każdej z nich leżą punkty odpowiadające koszykom dóbr o równej użyteczności. Koszyki dóbr z różnych linii obojętności mają jednak różne wskaźniki użyteczności.

27 Założenia o „racjonalności” konsumenta , a „mapa gustów” konsumenta Przypominam. „Racjonalny” konsument: 1. Zachowuje się logicznie i maksymalizuje zadowolenie („użyteczność”) z kupowanego koszyka dóbr. 2. Dostrzega i ocenia wszystkie koszyki dóbr. 3. Woli więcej, a nie mniej dóbr.

28 PO PIERWSZE, to, że konsument zachowuje się logicznie i maksymalizuje zadowolenie („użyteczność”) z kupowanego koszyka dóbr stanowi warunek istnienia krzywych obojętności i złożonej z nich „mapy gustów” konsumenta.

29 Konsument, który nie zachowuje się logicznie, nie jest w stanie zmaksymalizować swego zadowolenia („użyteczności”). Nie istnieje wtedy „mapa” gustów tego konsumenta, na której można by wskazać najlepszy koszyk dóbr. A>B A? Nie: C! B>C B? Nie: A! C>A C? Nie: B!

30 PO DRUGIE, skoro konsument dostrzega i ocenia wszystkie koszyki dóbr, to na „mapie” jego gustów nie ma „białych plam”.

31 PO TRZECIE, skoro konsument „woli więcej, nie mniej”, to: 1. Linie obojętności są NACHYLONE UJEMNIE. 2. Linie obojętności NIE PRZECINAJĄ SIĘ. 3. Liniom obojętności BARDZIEJ ODDALONYM od początku układu współrzędnych ODPOWIADAJĄ WIĘKSZE POZIOMY UŻYTECZNOŚCI.

32 Skoro konsument „woli więcej, nie mniej, to: 1. Linie obojętności są NACHYLONE UJEMNIE.

Skoro konsument „woli więcej, nie mniej, to: 1. Linie obojętności są NACHYLONE UJEMNIE. 2. Linie obojętności NIE PRZECINAJĄ SIĘ. 33

Skoro konsument „woli więcej, nie mniej, to: 34 1. Linie obojętności są NACHYLONE UJEMNIE. 2. Linie obojętności NIE PRZECINAJĄ SIĘ. 3. Liniom obojętności BARDZIEJ ODDALONYM od początku układu współrzędnych ODPOWIADAJĄ WIĘKSZE POZIOMY UŻYTECZNOŚCI.

35 A teraz uzupełnimy zestaw założeń o osobowości konsumenta, aby opis jego zachowań lepiej odpowiadał rzeczywistości. OTO NOWE ZAŁOŻENIE: Konsument CENI TO, CZEGO MA MAŁO, A LEKCEWAŻY TO, CZEGO MA DUŻO.

36 Spełnienie warunku, że konsument wysoko ocenia dobra, których ma mało, nisko zaś te, których ma dużo, WYMAGA, ABY NA RYSUNKU KRZYWE OBOJĘTNOŚCI BYŁY „WYPUKŁE” (W KIERUNKU POCZĄTKU UKŁADU WSPÓŁRZĘDNYCH).

37 Spełnienie warunku, że konsument wysoko ocenia dobra, których ma mało, nisko zaś te, których ma dużo, wymaga, aby na rysunku krzywe obojętności były „wypukłe” (w kierunku początku układu współrzędnych). ● ● ΔY > ΔY’ !

38 Spełnienie warunku, że konsument wysoko ocenia dobra, których ma mało, nisko zaś te, których ma dużo, wymaga, aby na rysunku krzywe obojętności były „wypukłe” (w kierunku początku układu współrzędnych). ● ● ● ΔY = ΔY’ ! ●

39 Spełnienie warunku, że konsument wysoko ocenia dobra, których ma mało, nisko zaś te, których ma dużo, WYMAGA, ABY KRAŃCOWA STOPA SUBSTYTUCJI DOBRA Y DOBREM X MALAŁA.

40 KRAŃCOWA STOPA SUBSTYTUCJI dobra Y dobrem X, ∆Y 1/∆X 1, jest to stosunek porcji dobra Y, z której konsument musi zrezygnować, aby niewielka dodatkowa porcja dobra X nie zmieniła oceny jego koszyka, do tej właśnie dodatkowej porcji dobra X.

41 KRAŃCOWA STOPA SUBSTYTUCJI ∆Y 1/∆X 1

42 KRAŃCOWA STOPA SUBSTYTUCJI ∆Y 1/∆X 1

43 Pomyśl o takiej sytuacji: 1. ∆X 1, ∆X 2, ∆X 3 … ∆X 1 = ∆X 2 = ∆X 3 … 2. ∆Y 1, ∆Y 2, ∆Y 3 … ∆Y 1 > ∆Y 2 > ∆Y 3 …

44 Pomyśl o takiej sytuacji: 1. ∆X 1, ∆X 2, ∆X 3 … ∆X 1 = ∆X 2 = ∆X 3 … 2. ∆Y 1, ∆Y 2, ∆Y 3 … ∆Y 1 > ∆Y 2 > ∆Y 3 … Co powiesz o ilorazach: ∆Y 1/∆X 1 , ∆Y 2/∆X 2 , ∆Y 3/∆X 3 … ? ? ?

45 Pomyśl o takiej sytuacji: 1. ∆X 1, ∆X 2, ∆X 3 … ∆X 1 = ∆X 2 = ∆X 3 … 2. ∆Y 1, ∆Y 2, ∆Y 3 … ∆Y 1 > ∆Y 2 > ∆Y 3 … One MALEJĄ! ∆Y 1/∆X 1 > ∆Y 2/∆X 2 > ∆Y 3/∆X 3 …

46 Zauważ, że krańcowa stopa substytucji dobra Y dobrem X, ∆Y 1/∆X 1, maleje w miarę wzrostu ilości dobra X i spadku ilości dobra Y w koszyku. (Dokładniej: maleje jej wartość bezwzględna).

47 Okazuje się, że te TRZY ZDANIA: 1. „Konsument wysoko ocenia dobra, których ma mało, nisko zaś te, których ma dużo”;

48 Okazuje się, że te TRZY ZDANIA: 1. „Konsument wysoko ocenia dobra, których ma mało, nisko zaś te, których ma dużo”; 2. „Krzywe obojętności są wypukłe w kierunku początku układu współrzędnych”;

49 Okazuje się, że te TRZY ZDANIA: 1. „Konsument wysoko ocenia dobra, których ma mało, nisko zaś te, których ma dużo”; 2. „Krzywe obojętności są wypukłe w kierunku początku układu współrzędnych”; 3. „Krańcowa stopa substytucji maleje w miarę wzrostu ilości dobra X i spadku ilości dobra Y”

50 Okazuje się, że te TRZY ZDANIA: 1. „Konsument wysoko ocenia dobra, których ma mało, nisko zaś te, których ma dużo”; 2. „Krzywe obojętności są wypukłe w kierunku początku układu współrzędnych”; 3. „Krańcowa stopa substytucji maleje w miarę wzrostu ilości dobra X i spadku ilości dobra Y” NAZYWAJĄ TEN SAM STAN RZECZY.

51 Pomyślmy teraz o nachyleniu „wypukłych” krzywych obojętności („poziomic zadowolenia”) i o krańcowej stopie substytucji…

Nachylenie krzywej obojętności a krańcowa stopa substytucji a) Nachylenie krzywej obojętności

Nachylenie krzywej obojętności a krańcowa stopa substytucji a) Nachylenie krzywej obojętności b) Krańcowa stopa substytucji

Nachylenie krzywej obojętności a krańcowa stopa substytucji a) Nachylenie krzywej obojętności b) Krańcowa stopa substytucji

b) Krańcowa stopa substytucji Kiedy ΔX 1 się zmniejsza, ta czerwona część odcinka ΔX 1 , odróżniająca miarę nachylenia krzywej obojętności i krańcową stopę substytucji, maleje do zera. . .

b) Krańcowa stopa substytucji Krańcowa stopie substytucji jest miarą nachylenia krzywej obojętności w konkretnym punkcie tej krzywej (czyli dla konkretnego koszyka dóbr posiadanego przez konsumenta, o którego krzywą obojętności chodzi).

57 DECYZJA KONSUMENTA O WYBORZE NAJLEPSZEGO ZESTAWU (KOSZYKA) DÓBR (SECRET OF HAPPINESS, )

58 OPTYMALNY KOSZYK DÓBR odpowiada takiemu punktowi na linii ograniczenia budżetowego (LOB), w którym LOB jest STYCZNA do krzywej obojętności!

59 Punkt równowagi konsumenta

60 Punkt równowagi konsumenta Punkt (koszyk), dla którego ta styczność zachodzi, czyli koszyk, w którym: Px/Py = ∆Y/∆X, musi być optymalny, bo punkty (koszyki, w których: Px/Py ≠ ∆Y/∆X, nie są optymalne!

61 Punkt równowagi konsumenta Jeśli: Px/Py ≠ ∆Y/∆X (1), to: Px●∆X ≠ Py●∆Y (2). Wtedy albo: a) Px●∆X > Py●∆Y b) Px●∆X < Py●∆Y. albo:

62 Punkt równowagi konsumenta Jeśli: Px/Py ≠ ∆Y/∆X (1), to: Px●∆X ≠ Py●∆Y (2). Wtedy albo: a) Px●∆X > Py●∆Y albo: b) Px●∆X < Py●∆Y.

63 Punkt równowagi konsumenta Jeśli: Px/Py ≠ ∆Y/∆X (1), to: Px●∆X ≠ Py●∆Y (2). Wtedy albo: a) Px●∆X > Py●∆Y albo: b) Px●∆X < Py●∆Y.

64 ZASTOSUJMY POWSTAŁY JĘZYK W CELU OPISANIA ZACHOWANIA KONSUMENTA…

Konsument a zmiany dochodu 65

Konsument a zmiany dochodu 66

Ścieżki wzrostu dochodu 67

Ścieżki wzrostu dochodu 68

69 A teraz analizie poddajmy wpływ zmiany ceny dobra na zachowanie konsumenta. Wzrost ceny zwykle powoduje spadek zapotrzebowania. . .

70 Jednakże w przypadku tzw. DOBRA GIFFENA zapotrzebowanie na drożejące dobro rośnie.

71 Nazwa „dobra Giffena” pochodzi od nazwiska Roberta Giffena, brytyjskiego ekonomisty, który w XIX w. badał popyt na mięso i chleb najuboższych rodzin irlandzkich. Istnienie tych dóbr nie zostało udowodnione empirycznie.

72 Żeby lepiej zrozumieć reakcje zapotrzebowania na dobro na zmiany ceny tego dobra (a także fenomen hipotetycznych dóbr Giffena) rozróżnimy teraz EFEKT SUBSTYTUCYJNY oraz EFEKT DOCHODOWY zmiany ceny.

73 Zauważmy, że po zmianie ceny dobra zmiana popytu konsumenta zachodzi zarówno NA SKUTEK ZMIANY RELACJI CEN nabywanych dóbr, jak i NA SKUTEK ZMIANY REALNEGO DOCHODU konsumenta.

74 Zmianę popytu konsumenta zachodzącą WYŁĄCZNIE pod wpływem zmiany relacji cen nabywanych dóbr nazywamy EFEKTEM SUBSTYTUCYJNYM zmiany ceny.

75 Efekt substytucyjny: A B

76 Zmianę popytu konsumenta spowodowaną WYŁĄCZNIE przez wywołaną ruchem ceny zmianę jego realnego dochodu nazywamy EFEKTEM DOCHODOWYM zmiany ceny.

77 Efekt dochodowy: B C

78 Efekt substytucyjny i efekt dochodowy łącznie: A B C.

79 Otóż da się pokazać, że w przypadku dobra Giffena efekt substytucyjny zmiany ceny jest skierowany odwrotnie i słabszy niż efekt dochodowy zmiany ceny…

80 ZADANIE Dochód konsumenta, który nie oszczędza, wynosi 120, cena X wynosi 8, a cena Y równa się 12. a) Narysuj LOB tego konsumenta.

81 Dochód konsumenta, który nie oszczędza, wynosi 120, cena X wynosi 8, a cena Y równa się 12. a) Narysuj LOB tego konsumenta. a) LOB została przedstawiona na rysunku. Współrzędne punktów L i N znajdujemy, dzieląc dochód konsumenta przez ceny dóbr (L: 120/8=15; N: 120: 12=10). Nachylenie LOB jest równe 0 N/0 L, czyli odpowiada relacji cen dóbr X i Y (0 N/0 L=10/15=2/3).

82 Dochód konsumenta, który nie oszczędza, wynosi 120, cena X wynosi 8, a cena Y równa się 12. a) Narysuj LOB tego konsumenta. a) LOB została przedstawiona na rysunku. Współrzędne punktów L i N znajdujemy, dzieląc dochód konsumenta przez ceny dóbr (L: 120/8=15; N: 120: 12=10). Nachylenie LOB jest równe 0 N/0 L, czyli odpowiada relacji cen dóbr X i Y (0 N/0 L=10/15=2/3). b) Gusty konsumenta są takie, że w przypadku X efekt substytucyjny podwyżki ceny dobra X ma odwrotny kierunek niż efekt dochodowy i jest od niego słabszy. Narysuj tę sytuację. Co powiesz o X?

83 b) Gusty konsumenta są takie, że w przypadku X efekt substytucyjny podwyżki ceny dobra X ma odwrotny kierunek niż efekt dochodowy i jest od niego słabszy. Narysuj tę sytuację. Co powiesz o X? Po wzroście ceny X pod wpływem efektu substytucyjnego popyt na X maleje (z XE do XB), a wskutek efektu dochodowego – wzrasta (z XB do XE’). X jest dobrem niższego rzędu! X to także dobro Giffena, bo efekt substytucyjny jest słabszy niż dochodowy. Wzrost ceny zwiększa zapotrzebowanie na to dobro (przejście z E do E’).