Witam Pastwa na wykadzie z podstaw mikroekonomii 2

Witam Państwa na wykładzie z podstaw mikroekonomii, : )…

2 PRZEDSIĘBIORSTWO NA RYNKU

3 Przyjmy się teraz zachowaniu PRZEDSIĘBIORSTWA (firmy, producenta) na rynku…

Przedsiębiorstwa (firmy, producenci) wytwarzają dobra, zużywając zasoby, których właściciele, czyli gospodarstwa domowe, uzyskują dzięki temu dochody. Producentem jest np. muzyk jazzowy, fabryka samochodów, policja. 4

5 Utworzenie przedsiębiorstwa pozwala ZWIĘKSZYĆ WYDAJNOŚĆ PRACY. PO PIERWSZE, przedsiębiorstwa umożliwiają specjalizację.

6 Utworzenie przedsiębiorstwa pozwala ZWIĘKSZYĆ WYDAJNOŚĆ PRACY. PO PIERWSZE, przedsiębiorstwa umożliwiają specjalizację. PO DRUGIE, chodzi o korzyści z koordynacji działań ludzi wykonuących wyspecjalizowaną pracę.

7 Przedsiębiorstwa różnią się od siebie m. in. formą własności, która – współcześnie – zależy zwykle od formy prawnej przedsiębiorstwa. Rozróżniamy m. in. WŁASNOŚĆ PRYWATNĄ i WŁAS -NOŚĆ WSPÓLNĄ przedsiębiorstw. . .

8 W przypadku WŁASNOŚCI PRYWATNEJ o sposobie użycia przedmiotu własności decydują pojedyncze osoby (lub rodziny). To one ponoszą materialne skutki tych decyzji. W przypadku WŁASNOŚCI WSPÓLNEJ decyzje podejmują wspólnie grupy osób, które – także wspólnie – ponoszą skutki tych decyzji (zyskują lub tracą) (zwykle przy niewielkich uprawnieniach i (lub) odpowiedzialności wielu członków grupy).

9 SOCJALIŚCI (łac. socialis – społeczny) często krytykują własność prywatną, zalecając w zamian własność wspólną. Zdaniem socjalistów własność prywatna przedsiębiorstw powoduje podporządkowanie gospodarowania zyskowi, co prowadzi do zbyt dużych różnic dochodów członków społeczeństwa.

10 Dlaczego socjaliści obawiają się „zbyt dużych różnic dochodów”? Czy należy wyrównywać dochody? „(…) wydaje się, że - sama w sobie - nierówność bardzo rzadko jest tym, co nam przeszkadza, a (…) nasze dążenie do równości najczęściej da się wywieść z innych fundamentalnych wartości. Chcemy zmniejszać nierówności, ponieważ - między innymi - przyczynia się to do ZŁAGODZENIA LUDZKIEGO CIERPIENIA, POCZUCIA BYCIA GORSZYM I WŁADZY JEDNYCH NAD LOSEM INNYCH”. (Bertil Tungodden, Justice (new perspectives), w: The New Palgrave Dictionary of Economics, wyd. 2, red. S. N. Durlauf i L. E. Blume, Palgrave Macmillan, 2008. t. 5, s. 653).

Z kolei LIBERAŁOWIE (łac. libertas – wolność) krytykują włas- 11 ność wspólną. Ich zdaniem własność wspólna przedsiębiorstw powoduje rozproszenie, a także niejasne zdefiniowanie („rozmycie”) praw własności. Efektem jest zniszczenie motywacji do efektywnego gospodarowania, wynikającej ze skupienia w jednych rękach uprawnień do decydowania i do korzystania/tracenia) z efektów podjętych decyzji.

12 W nowoczesnych społeczeństwach uprawnienia do decydowania o sprawach przedsiębiorstw i korzystania (tracenia) (czyli to, kto jest właścicielem przedsiębiorstwa) zależą - przede wszystkim - od ich formy prawnej.

13 Od formy prawnej przedsiębiorstwa zależy również ryzyko ponoszone przez właścicieli, a także zdolność firmy do mobilizacji kapitału. Oto odpowiednie przykłady: Właściciela jednoosobowego przedsiębiorstwa dotyczą wszystkie korzyści i wszystkie straty, będące skutkiem gospodarowania jego firmy. Natomiast ewentualne zyski i straty udziałowców spółki akcyjnej są o wiele mniejsze (np. dywidenda, wartość posiadanych akcji przedsiębiorstwa).

14 Od formy prawnej przedsiębiorstwa zależy również ryzyko ponoszone przez właścicieli, a także zdolność firmy do mobilizacji kapitału. Oto odpowiednie przykłady: Właściciela jednoosobowego przedsiębiorstwa dotyczą wszystkie korzyści i wszystkie straty, będące skutkiem gospodarowania jego firmy. Natomiast ewentualne zyski i straty udziałowców spółki akcyjnej są o wiele mniejsze (np. dywidenda, wartość posiadanych akcji przedsiębiorstwa). Spółka akcyjna może mobilizować kapitał, np. emitując akcje. W przypadku spółki jawnej nie jest to możliwe.

15 Przyjrzymy się DECYZJOM PRZEDSIĘBIORSTWA O WIELKOŚCI PRODUKCJI.

16 Zakładamy, że celem działalności przedsiębiorstwa jest zysk. TP = TR – TC, gdzie: TP – zysk całkowity (ang. total profit). TR – utarg całkowity (ang. total revenue). TC – koszt całkowity (ang. total cost)

17 UWAGA! Obliczając zysk (TP=TR-TC), inaczej niż księgowi, ekonomiści dążą do uwzględnienia całego KOSZTU ALTERNATYWNEGO. Chodzi głównie. A o koszt alternatywny kapitału zaangażowanego w działalność firmy. Za ten koszt alternatywny uznamy przeciętny możliwy do osiągnięcia w gospodarce zysk, czyli ZYSK NORMALNY. Tego ZYSKU NORMALNEGO nie osiągnięto, bo zaangażowano kapitał w stworzenie takie-go, a nie innego, przedsiębiorstwa. ---------A W grę wchodzić może również koszt alternatywny nieopłaconej pracy właściciela firmy.

18 UWAGA! Obliczając zysk (TP=TR-TC), inaczej niż księgowi, ekonomiści dążą do uwzględnienia całego KOSZTU ALTERNATYWNEGO. Chodzi głównie. A o koszt alternatywny kapitału zaangażowanego w działalność firmy. Za ten koszt alternatywny uznamy przeciętny możliwy do osiągnięcia w gospodarce zysk, czyli ZYSK NORMALNY. Tego ZYSKU NORMALNEGO nie osiągnięto, bo zaangażowano kapitał w stworzenie takiego, a nie innego, przedsiębiorstwa. ---------A W grę wchodzić może również koszt alternatywny nieopłaconej pracy właściciela firmy.

19 Od tej pory zatem, mówiąc o kosztach, będziemy mieli na myśli KOSZT W SENSIE EKONOMICZNYM (a nie KOSZT W SENSIE KSIĘGOWYM), który obejmuje m. in. KOSZT ALTERNATYWNY kapitału.

20 Od tej pory zatem, mówiąc o kosztach, będziemy mieli na myśli KOSZT W SENSIE EKONOMICZNYM (a nie KOSZT W SENSIE KSIĘGOWYM), który obejmuje m. in. KOSZT ALTERNATYWNY kapitału. Jeśli zatem firma, o której mówimy, osiąga zysk, oznacza to, że jej utarg całkowity przewyższa jej EKONOMICZNY koszt całkowity. O takim zysku tej firmy powiemy, że jest to ZYSK EKONOMICZNY (ZYSK NADZWYCZAJNY ).

21 Zauważ, rozróżniliśmy TRZY rodzaje zysku: 1. ZYSK KSIEGOWY; 2. ZYSK EKONOMICZNY (inaczej: ZYSK NADZWYCZAJNY ); 3. ZYSK NORMALNY.

22 A zatem zakładamy, że celem działalności przedsiębiorstwa jest zysk… TP = TR – TC, gdzie: TP – zysk całkowity (ang. total profit). TR – utarg całkowity (ang. total revenue). TC – koszt całkowity (ang. total cost)

23 TP = TR – TC, 1. TR i TC, a więc także TP zależą od wielkości produkcji, Q. 2. Firma wybiera wielkość produkcji, Q, przy której zysk całkowity, TP, jest największy. Sprawdzimy zatem, przy jakiej wielkości produkcji zysk całkowity, TP, czyli różnica TR i TC jest największa. Wymaga to ZBADANIA ZALEŻNOŚCI TR I TC OD WIELKOŚCI PRODUKCJI, Q.

24 WIELKOŚĆ PRODUKCJI A UTARGI PRZEDSIĘBIORSTWA Od wielkości produkcji, Q, zależy UTARG CAŁKOWITY: TR = f(Q) = Q • P gdzie: TR – utarg całkowity przedsiębiorstwa. Q – liczba wytworzonych i sprzedanych jednostek produkcji. P – cena jednostki produkcji. (UWAGA! WYKLUCZAMY RÓŻNICOWANIE CEN).

25 ROŻNICOWANIE CEN ma miejsce, kiedy różne jednostki produkcji sprzedajemy po różnej cenie (np. różnym klientom).

26 Obok UTARGU CAŁKOWITEGO, TR, (ang. total revenue) ekonomiści wyróżniają także UTARG KRAŃCOWY, MR, (ang. marginal revenue). Utarg krańcowy, MR, stanowi zmianę utargu całkowitego, TR, spowodowaną niewielkim zwiększeniem produkcji.

27 Zależnie od rodzaju rynku, na którym działa przedsiębiorstwo, utarg całkowity, TR, zmienia się, różnie reagując na zmiany liczby wytworzonych i sprzedanych jednostek produkcji, Q.

28 Rynek, na którym działa przedsiębiorstwo, może mieć jedną z dwóch form: 1. RYNEK KONKURENCJI DOSKONAŁEJ. 2. RYNEK KONKURENCJI NIEDOSKONAŁEJ. Po kolei zbadamy zależność utargów, TR i MR, od wielkości produkcji, Q, na tych obu rynkach.

29 RYNEK KONKURENCJI DOSKONAŁEJ Na rynku konkurencji doskonałej FIRMY SĄ MAŁE I MOGĄ ZWIĘKSZAĆ SPRZEDAŻ, PRAKTYCZNIE OBNIŻAJĄC CENY.

30 Na rynku konkurencji doskonałej FIRMY SĄ MAŁE I MOGĄ ZWIĘKSZAĆ SPRZEDAŻ, PRAKTYCZNIE OBNIŻAJĄC CENY. W takiej sytuacji LINIA POPYTU NA PRODUKTY FIRMY JEST POZIOMA,

31 Na rynku konkurencji doskonałej FIRMY SĄ MAŁE I MOGĄ ZWIĘKSZAĆ SPRZEDAŻ, PRAKTYCZNIE OBNIŻAJĄC CENY. W takiej sytuacji LINIA POPYTU NA PRODUKTY FIRMY JEST POZIOMA,

32 Na rynku konkurencji doskonałej FIRMY SĄ MAŁE I MOGĄ ZWIĘKSZAĆ SPRZEDAŻ, PRAKTYCZNIE OBNIŻAJĄC CENY. W takiej sytuacji LINIA POPYTU NA PRODUKTY FIRMY JEST POZIOMA, CENA RÓWNA SIĘ UTARGOWI KRAŃCOWEMU…

33 Utarg całkowity zwiększa się proporcjonalnie do wielkości sprzedaży.

34 RYNEK KONKURENCJI NIEDOSKONAŁEJ Na rynku konkurencji niedoskonałej FIRMY SĄ DUŻE I, ABY ZWIĘKSZYĆ SPRZEDAŻ, MUSZĄ OBNIŻYĆ CENĘ. (Ich przyrosty produkcji też są duże).

35 Na rynku konkurencji niedoskonałej FIRMY SĄ DUŻE I, ABY ZWIĘKSZYĆ SPRZEDAŻ, MUSZĄ OBNIŻYĆ CENĘ. LINIA POPYTU NA PRODUKTY FIRMY JEST NACHYLONA W DÓŁ, CENA JEST WIĘKSZA OD UTARGU KRAŃCOWEGO.

36 UTARG CAŁKOWITY NAJPIERW ROŚNIE W MIARĘ ZWIĘKSZANIA SIĘ PRODUKCJI, A POTEM MALEJE.

37 WIELKOŚĆ PRODUKCJI A KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA KOSZT CAŁKOWITY Od wielkości produkcji, Q, zależy nie tylko utarg, lecz także koszt całkowity: TC = g(Q) gdzie: TC – koszt całkowity produkcji. Q – liczba wytworzonych i sprzedanych jednostek produkcji.

38 TC 0 Q Zwykle w miarę zwiększania się produkcji, Q, koszt całkowity, TC, NAJPIERW ROŚNIE CORAZ WOLNIEJ, A POTEM – CORAZ SZYBCIEJ.

39 W miarę zwiększania się produkcji, Q, koszt całkowity najpierw rośnie coraz wolniej, a potem – coraz szybciej. Uwaga! Dotyczy to zarówno KRÓTKIEGO OKRESU, jak i DŁUGIEGO OKRESU. TC 0 Q

40 KRÓTKI OKRES od DŁUGIEGO KRESU różni się tym, że w KRÓTKIM OKRESIE przedsiębiorstwo nie ma dość czasu, aby dokonać wszystkich pożądanych przez nie zmian technicznych i prawnych. Natomiast w DŁUGIM OKRESIE czasu na te zmiany jest dość.

41 Jest tak, że w KRÓTKIM OKRESIE pewne rodzaje kosztów są stałe w tym sensie, że ich wielkość nie zależy od poziomu produk-cji. Te KOSZTY STAŁE istnieją nawet wtedy, kiedy firma zaprzestaje produkcji! (Żeby zlikwidować przedsiębiorstwo, niezbędny jest DŁUGI OKRES).

42 Jest tak, że w KRÓTKIM OKRESIE pewne rodzaje kosztów są stałe w tym sensie, że ich wielkość nie zależy od poziomu produk-cji. Te KOSZTY STAŁE istnieją nawet wtedy, kiedy firma zaprzestaje produkcji! (Żeby zlikwidować przedsiębiorstwo, niezbędny jest DŁUGI OKRES). Pozostałe koszty w KRÓTKIM OKRESIE są KOSZTAMI ZMIENNYMI, czyli ich wielkość zmienia się wraz z wielkością produkcji.

43 Na przykład, powiedzmy, że firma wynajmuje halę fabryczną, w której montowane są motorynki. Powiedzmy, że wypowiedzenie tej umowy wymaga trzymiesięcznego wypowiedzenia. W takiej sytuacji okres krótszy od trzech miesięcy nazwę KRÓTKIM OKRESEM, a dłuższy od trzech miesięcy – DŁUGIM OKRESEM.

44 A zatem, w KRÓTKIM OKRESIE koszty całkowite w firmie (TC, ang. total costs) składają się z kosztów stałych (FC, ang. fixed costs) i z kosztów zmiennych (VC, variable costs). TC = FC + VC

45 TC = FC + VC W KRÓTKIM OKRESIE charakterystyczne zachowanie kosztów całkowitych spowodowane jest PRAWEM MALEJĄCYCH PRZYCHODÓW. TC 0 Q

46 KOSZT CAŁKOWITY – KRÓTKI OKRES W miarę zwiększania zużywanej ilości „zmiennego” czynnika produkcji (jego ilość zmienia się wraz z poziomem produkcji!), od pewnego momentu wielkość produkcji rośnie coraz wolniej (mimo że początkowo zwiększała się coraz szybciej).

47 Od pewnego momentu wielkość produkcji rośnie coraz wolniej (mimo że początkowo zwiększała się coraz szybciej). NADAJE TO KRZYWEJ KOSZTU ZMIENNEGO CHARAKTERYSTYCZNY KSZTAŁT. Od pewnego momentu kolejne równe przyrosty produkcji, ∆Q, okupione są zużywaniem CORAZ WIĘKSZEJ porcji zmiennego czynnika produkcji (pracy).

48 KRZYWA KOSZTU CAŁKOWITEGO MA TAKI SAM CHARAKTERYSTYCZNY KSZTAŁT. Od pewnego momentu kolejne równe przyrosty produkcji, ∆Q, okupione są zużywaniem CORAZ WIĘKSZEJ porcji zmiennego czynnika produkcji (pracy).

49 W DŁUGIM OKRESIE charakterystyczne zachowanie kosztów całkowitych spowodowane jest KORZYŚCIAMI I NIEKORZYŚCIAMI SKALI, o których będziemy mówili za chwilę… TC 0 Q

50 KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA – KOSZT PRZECIĘTNY I KOSZT KRAŃCOWY Obok KOSZTU CAŁKOWITEGO, TC (ang. total cost) ekonomiści wyróżniają także KOSZT PRZECIĘTNY, AC (ang. average cost) i KOSZT KRAŃCOWY, MC (ang. marginal cost).

51 KOSZT PRZECIĘTNY, AC, stanowi część kosztu całkowitego, TC, przypadającą na jednostkę produkcji (AC = TC/Q). KOSZT KRAŃCOWY, MC, stanowi zmianę kosztu całkowitego, TC, spowodowaną niewielkm zwiększeniem produkcji (MC = ∆TC/ ∆Q.

52 KOSZT PRZECIĘTNY, AC AC = h(Q) W miarę zwiększania się produkcji, Q, koszt przeciętny, AC, często najpierw maleje, a potem – rośnie. Wykres kosztu przeciętnego, AC, jest U-KSZTAŁTNY (ang. u-shaped).

53 AC = h(Q) Optimum techniczne OPTIMUM TECHNICZNE to taka wielkość produkcji, przy której koszt przeciętny, AC, przestaje maleć i zaczyna rosnąć. U-kształtność wykresu kosztów przeciętnych, AC, oznacza istnienie KORZYŚCI SKALI i NIEKORZYŚCI skali.

54 KORZYŚCI SKALI polegają na zmniejszaniu się kosztu przeciętnego w miarę wzrostu produkcji. Oto najważniejsze przyczyny korzyści skali: - NIEPODZIELNOŚĆ urządzeń produkcyjnych.

55 KORZYŚCI SKALI polegają na zmniejszaniu się kosztu przeciętnego w miarę wzrostu produkcji. Oto najważniejsze przyczyny korzyści skali: - NIEPODZIELNOŚĆ urządzeń produkcyjnych. -SPECJALIZACJA.

56 NIEKORZYŚCI SKALI polegają na zwiększaniu się kosztu przeciętnego w miarę wzrostu produkcji. A oto najważniejsze przyczyny niekorzyści skali: - MENEDŻERSKIE niekorzyści skali.

57 NIEKORZYŚCI SKALI polegają na zwiększaniu się kosztu przeciętnego w miarę wzrostu produkcji. A oto najważniejsze przyczyny niekorzyści skali: - MENEDŻERSKIE niekorzyści skali. - LOKALIZACYJNE niekorzyści skali.

58 AC = h(Q) Optimum techniczne To właśnie takie zachowanie DŁUGOOKRESOWEGO kosztu przeciętnego sprawia, że – w miarę zwiększania się produkcji - koszt całkowity najpierw rośnie coraz wolniej, a potem – coraz szybciej.

59 W DŁUGIM OKRESIE to właśnie takie zachowanie długookresowego kosztu przeciętnego sprawia, że – w miarę zwiększania się produkcji - koszt całkowity najpierw rośnie coraz wolniej, a potem – coraz szybciej. TC 0 Q

60 KOSZT KRAŃCOWY MC MC = i(Q) MC 0 U-kształtny wykres kosztu krańcowego, MC. Q

61 MC MC = i(Q) MC AC 0 Q U-kształtny wykres kosztu krańcowego, MC, przechodzi przez minimum wykresu kosztu przeciętnego, AC.

62 REGUŁA WIELKOŚCI KRAŃCOWYCH Skonfrontujmy teraz nasze ustalenia co do zachowania utargu krańcowego, MR… MR MR 0 Q

63 Skonfrontujmy teraz nasze ustalenia co do zachowania utargu krańcowego, MR… i kosztu krańcowego, MC. MR, MC MC MR 0 Q

64 Przedsiębiorstwo wybiera taką wielkość produkcji, dla której utarg krańcowy (MR) zrównuje się z kosztem krańcowym (MC). MR, MC MC = MR! MC MR 0 QOPT Q

65 Przedsiębiorstwo wybiera taką wielkość produkcji, dla której utarg krańcowy (MR) zrównuje się z kosztem krańcowym (MC). MR, MC MC 0 MR ? ? ? QOPT QA Q

66 Przedsiębiorstwo wybiera taką wielkość produkcji, dla której utarg krańcowy (MR) zrównuje się z kosztem krańcowym (MC). MR, MC MC MR 0 ? ? ? QB QOPT Q

67 Przedsiębiorstwo wybiera taką wielkość produkcji, dla której utarg krańcowy (MR) zrównuje się z kosztem krańcowym (MC). MR, MC MC = MR! MC MR 0 QOPT Q

Przedsiębiorstwo wybiera taką wielkość produkcji, dla której utarg krańcowy (MR) zrównuje się z kosztem krańcowym (MC). MR, MC MC = MR! MC MR 0 QOPT Q Uwaga: Zakładam DOSKONAŁĄ PODZIELNOŚĆ DOBRA! (Wielkość produkcji i sprzedaży zmienia się w sposób ciągły).

69 A teraz rezygnuję z założenia o DOSKONAŁEJ PODZIELNOŚCI DOBRA! (Wielkość produkcji i sprzedaży zmienia się skokowo, czyli o całe jednostki). MR, MC MC MR 0 Qk Ql Qm Q Przedsiębiorstwo wytwarza WSZYSTKIE TE PORCJE DOBRA, DLA KTÓRYCH MR > MC. Nie dochodzi do wyrównania się MR i MC!

70 ZADANIE Na rysunku zostały przedstawione koszty i utargi przedsiębiorstwa, a także różne poziomy ceny produktu. Przy jakiej wielkości produkcji: a) Przedsiębiorstwo będzie się znajdowało w równowadze (osiągnie maksymalny zysk)? P, MC, AC, MR AC MC PD PE PB D PC PA 0 MR A B C D E F Q

71 Na rysunku zostały przedstawione koszty i utargi przedsiębiorstwa, a także różne poziomy ceny produktu. Przy jakiej wielkości produkcji: a) Przedsiębiorstwo będzie się znajdowało w równowadze (osiągnie maksymalny zysk)? P, MC, AC, MR AC MC PD PE PB D PC PA 0 MR A B C D E F Q 0 B. b) Przedsiębiorstwo osiągnie optimum techniczne?

72 Na rysunku zostały przedstawione koszty i utargi przedsiębiorstwa, a także różne poziomy ceny produktu. Przy jakiej wielkości produkcji: a) Przedsiębiorstwo będzie się znajdowało w równowadze (osiągnie maksymalny zysk)? P, MC, AC, MR AC MC PD PE PB D PC PA 0 MR A B C D E F Q 0 B. b) Przedsiębiorstwo osiągnie optimum techniczne? 0 A. c) Przedsiębiorstwo osiągnie maksymalny utarg całkowity?

73 Na rysunku zostały przedstawione koszty i utargi przedsiębiorstwa, a także różne poziomy ceny produktu. Przy jakiej wielkości produkcji: a) Przedsiębiorstwo będzie się znajdowało w równowadze (osiągnie maksymalny zysk)? P, MC, AC, MR AC MC PD PE PB D PC PA 0 MR A B C D E F Q 0 B. b) Przedsiębiorstwo osiągnie optimum techniczne? 0 A. c) Przedsiębiorstwo osiągnie maksymalny utarg całkowity? 0 F. d) Przedsiębiorstwo osiągnie jedynie zysk normalny?

74 Na rysunku zostały przedstawione koszty i utargi przedsiębiorstwa, a także różne poziomy ceny produktu. Przy jakiej wielkości produkcji: a) Przedsiębiorstwo będzie się znajdowało w równowadze (osiągnie maksymalny zysk)? P, MC, AC, MR AC MC PD PE PB D PC PA 0 MR A B C D E F Q 0 B. b) Przedsiębiorstwo osiągnie optimum techniczne? 0 A. c) Przedsiębiorstwo osiągnie maksymalny utarg całkowity? 0 F. d) Przedsiębiorstwo osiągnie jedynie zysk normalny? 0 E. e) Zaznacz na rysunku wysokość ceny, po jakiej jest sprzedawany produkt, oraz ekonomiczny zysk (stratę) przedsiębiorstwa.

75 e) Zaznacz na rysunku wysokość ceny, po jakiej jest sprzedawany produkt, oraz ekonomiczny zysk (stratę) przedsiębiorstwa. e) X 1. Obszar X 1 X 2 X 3 X 4. P, MC, AC, MR AC MC PD X 1 X 2 PE PB D PC PA X 3 X 4 MR 0 A B C D E F Q

76 A oto warunek kontynuowania produkcji W KRÓTKIM OKRESIE, mimo ponoszonych strat: TC>TR

77 A to warunek kontynuowania produkcji W KRÓTKIM OKRESIE, mimo ponoszonych strat: TC>TR VC<TR

78 Oto warunek kontynuowania produkcji W KRÓTKIM OKRESIE, mimo ponoszonych strat: VC<TR Innymi słowy: VC/Q < TR/Q,

79 Oto warunek kontynuowania produkcji W KRÓTKIM OKRESIE, mimo ponoszonych strat: VC<TR Innymi słowy: VC/Q<TR/Q, Więc: AVC<P.

80 Oczywiście W DŁUGIM OKRESIE warunkiem kontynuowania produkcji jest: TC < TR, czyli: AC < P.

81 ZADANIE Bez względu na okoliczności nowe czarne dżinsy są dla ciebie warte 140 zł, więc te Levisy za 100 zł to prawdziwa okazja! Już w domu okazuje się, że spodnie są za krótkie, za szerokie, za niskie w kroku. a) Czy masz wydać następne 100 zł na czarne dżinsy, które tym razem leżą „jak ulał”?

82 Bez względu na okoliczności nowe czarne dżinsy są dla ciebie warte 140 zł, więc te Levisy za 100 zł to prawdziwa okazja! Już w domu okazuje się, że spodnie są za krótkie, za szerokie, za niskie w kroku. a) Czy masz wydać następne 100 zł na czarne dżinsy, które tym razem leżą „jak ulał”? a) Tak. b) Uzasadnij odpowiedź.

83 Bez względu na okoliczności nowe czarne dżinsy są dla ciebie warte 140 zł, więc te Levisy za 100 zł to prawdziwa okazja! Już w domu okazuje się, że spodnie są za krótkie, za szerokie, za niskie w kroku. a) Czy masz wydać następne 100 zł na czarne dżinsy, które tym razem leżą „jak ulał”? a) Tak. b) Uzasadnij odpowiedź. b) Przecież – „bez względu na okoliczności” – czarne dżinsy nadal są warte 140 zł. Tymczasem odpowiednie spodnie kosztują tylko 100 zł. (Uwaga! Zakładamy, że nie ma JESZCZE LEPSZYCH sposobów wydania pieniędzy, które mamy). c) Pamiętasz decyzję o kontynuowaniu produkcji mimo strat i przysłowie: „Co było, a nie jest, nie pisze się w rejestr”? Co wspólnego mają ze sobą: te dżinsy, ta decyzja, to przysłowie?

84 Bez względu na okoliczności nowe czarne dżinsy są dla ciebie warte 140 zł, więc te Levisy za 100 zł to prawdziwa okazja! Już w domu okazuje się, że spodnie są za krótkie, za szerokie, za niskie w kroku. a) Czy masz wydać następne 100 zł na czarne dżinsy, które tym razem leżą „jak ulał”? a) Tak. b) Uzasadnij odpowiedź. b) Przecież – „bez względu na okoliczności” – czarne dżinsy nadal są warte 140 zł. Tymczasem odpowiednie spodnie kosztują tylko 100 zł. (Uwaga! Zakładamy, że nie ma jeszcze lepszych sposobów wydania pieniędzy, które mamy). c) Pamiętasz decyzję o kontynuowaniu produkcji mimo strat i przysłowie: „Co było, a nie jest, nie pisze się w rejestr”? Co wspólnego mają ze sobą: te dżinsy, ta decyzja, to przysłowie? c) Przysłowie: „Co było, a nie jest, nie pisze się w rejestr” wyraża tę samą regułę, którą kieruje się przedsiębiorstwo, decydując się kontynuować produkcję mimo strat w krótkim okresie. Mianowicie: wielkość nakładów poniesionych i niemożliwych do odzyskania nie powinna wpływać na decyzje. O takich nakładach ekonomiści mówią „koszty utopione” (ang. sunk costs). Także 100 zł niepotrzebnie wydane na źle dopasowane dżinsy stanowi koszt utopiony, którego nie nalezy brać pod uwagę, rozważając kupno drugiej pary spodni.

85 DYGRESJA - O ważności analizy kosztów w przedsiębiorstwie! Rynki różnią się od siebie. Są różne rodzaje rynku… Na przykład: - POCZTA POLSKA (NA RYNKU LISTÓW O WADZE DO 50 GRAMÓW) (do niedawna)

86 Rynki różnią się od siebie. Są różne rodzaje rynku… Na przykład: - Poczta Polska (na rynku listów o wadze do 50 gramów) - PLAY, ERA, PLUS, ORANGE

87 Rynki różnią się od siebie. Są różne rodzaje rynku… Na przykład: - Poczta Polska (na rynku listów o wadze do 50 gramów) - Play, Era, Plus, Orange - KOREPTYCJE Z ANGIELSKIEGO W WARSZAWIE

88 Rynki różnią się od siebie. Są różne rodzaje rynku… Na przykład: - Poczta Polska (na rynku listów o wadze do 50 gramów) - Play, Era, Plus, Orange - Koreptycje z angielskiego w Warszawie - RYNEK PSZENICY W POWIECIE KUTNOWSKIM

89 Otóż jedną z najważniejszych przyczyn zróżnicowania rynków są KORZYŚCI SKALI. AC Korzyści skali Niekorzyści skali A C B 0 QB Q

KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA A FORMA RYNKU 90 AC = h(Q) AC, P AC P* 0 D Q* Q Oto rynek z ogromnymi korzyściami skali. Nie da się tu sprzedać więcej niż Q*, bo cena nie może spaść poniżej P*. (Jeśli Q>Q*, to P<AC i producent traci rentowoność). Na takim rynku zwiększenie produkcji prawie zawsze powoduje obniżenie się kosztów przeciętnych.

91 KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA A FORMA RYNKU AC, P ACA A AC P* 0 D QA Q* Q Gdyby na takim rynku produkowało kilku (np. 8) producentów, każdy z nich wytwarzałby mało (np. QA) i przeciętny koszt produkcji każdego z nich byłby duży (np. ACA).

92 KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA A FORMA RYNKU AC, P ACA A AC P* 0 D QA Q* Q W dodatku wszyscy oni wytwarzaliby na stromo opadającej części linii kosztu przeciętnego, AC…

93 KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA A FORMA RYNKU AC, P ACA A AC P* 0 D QA Q* Q Obniżenie ceny i wzrost produkcji i sprzedaży powodowałyby zmniejszenie się kosztu przeciętnego, AC.

94 KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA A FORMA RYNKU AC, P ACA A AC P* 0 D QA Q* Q Skutkiem byłyby „wojny cenowe”, które przetrwałby – zapewne – tylko jeden producent…

95 KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA A FORMA RYNKU AC, P ACA AC P* 0 D QA Q* Q Jak się okazuje, wielkie korzyści skali mogą być przyczyną NATURALNEJ MONOPOLIZACJI rynku… (Analiza kosztów przedsiębiorstwa pozwala zrozumieć sytuację rynkową).

96

97 P, AC AC 1 AC 2 AC 3 AC 4 D 0 KONIEC DYGRESJI Q