1 Witam Pastwa na wykadzie z podstaw mikroekonomii

  • Slides: 90
Download presentation
1 Witam Państwa na wykładzie z podstaw mikroekonomii, : )…

1 Witam Państwa na wykładzie z podstaw mikroekonomii, : )…

2 FORMY RYNKU

2 FORMY RYNKU

3 RYNKI RÓŻNIĄ SIĘ OD SIEBIE. SĄ RÓŻNE RYNKI… Na przykład: - Do niedawna

3 RYNKI RÓŻNIĄ SIĘ OD SIEBIE. SĄ RÓŻNE RYNKI… Na przykład: - Do niedawna Poczta Polska na rynku niektórych przesyłek urzędowych, np. częśc korespondencji sądowej - Play, T-Mobile, Plus, Orange - Koreptycje z angielskiego w Warszawie - Rynek pszenicy w powiecie kutnowskim

4 Oto przyczyny zróżnicowania rynków: 1. Korzyści skali.

4 Oto przyczyny zróżnicowania rynków: 1. Korzyści skali.

5 AC, P AC P* 0 D Q* Q Oto rynek z ogromnymi korzyściami

5 AC, P AC P* 0 D Q* Q Oto rynek z ogromnymi korzyściami skali. Nie da się tu sprzedać więcej niż Q*, bo cena nie może spaść poniżej P*. (Jeśli Q>Q*, to P<AC i producent traci rentowoność). Na takim rynku zwiększenie produkcji prawie zawsze powoduje obniżenie się kosztów przeciętnych.

6 AC, P ACA A AC P* 0 D QA Q* Q Gdyby na

6 AC, P ACA A AC P* 0 D QA Q* Q Gdyby na takim rynku produkowało kilku (np. 8) producentów, każdy z nich wytwarzałby mało (np. QA) i przeciętny koszt produkcji każdego z nich byłby duży (np. ACA).

7 KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA A FORMA RYNKU AC, P ACA A AC P* 0 D

7 KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA A FORMA RYNKU AC, P ACA A AC P* 0 D QA Q* Q W dodatku wszyscy oni wytwarzaliby na stromo opadającej części linii kosztu przeciętnego, AC…

8 KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA A FORMA RYNKU AC, P ACA A AC P* 0 D

8 KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA A FORMA RYNKU AC, P ACA A AC P* 0 D QA Q* Q Obniżenie ceny i wzrost produkcji i sprzedaży powodowałyby zmniejszenie się kosztu przeciętnego, AC.

9 KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA A FORMA RYNKU AC, P ACA A AC P* 0 D

9 KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA A FORMA RYNKU AC, P ACA A AC P* 0 D QA Q* Q Skutkiem byłyby „wojny cenowe”, które przetrwałby – zapewne – tylko jeden producent…

10 KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA A FORMA RYNKU AC, P ACA AC P* 0 D QA

10 KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA A FORMA RYNKU AC, P ACA AC P* 0 D QA Q* Q Jak się okazuje, wielkie korzyści skali mogą być przyczyną NATURALNEJ MONOPOLIZACJI rynku… (Analiza kosztów przedsiębiorstwa pozwala zrozumieć sytuację rynkową).

11

11

12 Przyczyny zróżnicowania rynków: 1. Korzyści skali. 2. Naturalne i sztuczne bariery wejścia (i

12 Przyczyny zróżnicowania rynków: 1. Korzyści skali. 2. Naturalne i sztuczne bariery wejścia (i wyjścia).

13 Przyczyny zróżnicowania rynków: 1. Korzyści skali. 2. Naturalne i sztuczne bariery wejścia (i

13 Przyczyny zróżnicowania rynków: 1. Korzyści skali. 2. Naturalne i sztuczne bariery wejścia (i wyjścia). 3. Inne czynniki (np. zmowy przedsiębiorstw).

14 Oto standardowa klasyfikacja rodzajów (form) rynku: dwa modele skrajne to KONKURENCJA DOSKONAŁA i

14 Oto standardowa klasyfikacja rodzajów (form) rynku: dwa modele skrajne to KONKURENCJA DOSKONAŁA i MONOPOL Dwa modele pośrednie to KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA i OLIGOPOL. KONKURENCJA DOSKONAŁA MONOPOLISTYCZNA ● ● OLIGOPOL ● MONOPOL ●

15 KONKURENCJA DOSKONAŁA jest to rynek, na którym działa WIELU producentów i konsumentów, NIE

15 KONKURENCJA DOSKONAŁA jest to rynek, na którym działa WIELU producentów i konsumentów, NIE MA BARIER wejścia (i wyjścia), produkt jest JEDNORODNY, o czym POWSZECHNIE WIADOMO.

16 SKUTEK 1: Żadna firma w pojedynkę nie ma wpływu na cenę rynkową, P.

16 SKUTEK 1: Żadna firma w pojedynkę nie ma wpływu na cenę rynkową, P. Po tej cenie, P, przedsiębiorstwo może sprzedać praktycznie dowolną ilość dobra (jest przecież bardzo małe…).

17 Żadna firma w pojedynkę nie ma wpływu na cenę rynkową, P. Po tej

17 Żadna firma w pojedynkę nie ma wpływu na cenę rynkową, P. Po tej cenie, P, przedsiębiorstwo może sprzedać praktycznie dowolną ilość dobra (jest przecież bardzo małe…). Linia popytu na produkty przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjnego jest zatem (prawie) POZIOMA. Powoduje to, że cena rynkowa, P, jest równa utargowi krańcowemu, MR (P=MR).

18 SKUTEK 2: Typowe przedsiębiorstwo z rynku konkurencji doskonałej w dłu gim okresie osiąga

18 SKUTEK 2: Typowe przedsiębiorstwo z rynku konkurencji doskonałej w dłu gim okresie osiąga JEDYNIE ZYSK NORMALNY.

19 P*=ACMIN Gdyby cena rynkowa, P, NIE była równa minimalnym kosztom przeciętnym, ACMIN, firma

19 P*=ACMIN Gdyby cena rynkowa, P, NIE była równa minimalnym kosztom przeciętnym, ACMIN, firma osiągałaby zysk ekonomiczny (P 1) lub ponosiłaby stratę ekonomiczną (P 2). WEJŚCIA do gałęzi lub WYJŚCIA z gałęzi zmieniłyby wtedy wielkość oferty rynkowej, a więc także poziom ceny, przywracając równość: P*=ACMIN.

20 W długim okresie linia podaży firmy wolnokonkurencyjnej, S, ZACZYNA SIĘ OD WYŻSZEJ CENY

20 W długim okresie linia podaży firmy wolnokonkurencyjnej, S, ZACZYNA SIĘ OD WYŻSZEJ CENY i jest BARDZIEJ PŁASKA niż w krótkim okresie.

21 Z poziomu przedsiębiorstwa przenieśmy się teraz na poziom całej gałęzi wolnokonkurencyjnnej…

21 Z poziomu przedsiębiorstwa przenieśmy się teraz na poziom całej gałęzi wolnokonkurencyjnnej…

22 Skutki szoku popytowego w gałęzi wolnokonkurencyjnej – KRÓTKI OKRES P S B P

22 Skutki szoku popytowego w gałęzi wolnokonkurencyjnej – KRÓTKI OKRES P S B P 2 P 1 A D’ D 0 Q 1 Q 2

23 Skutki szoku popytowego w gałęzi wolnokonkurencyjnej – DŁUGI OKRES P S B P

23 Skutki szoku popytowego w gałęzi wolnokonkurencyjnej – DŁUGI OKRES P S B P 2 S’ P 1 A D’ D 0 Q 1 Q 2

24 Skutki szoku popytowego w gałęzi wolnokonkurencyjnej – DŁUGI OKRES P S B P

24 Skutki szoku popytowego w gałęzi wolnokonkurencyjnej – DŁUGI OKRES P S B P 2 P 3 P 1 A D’ D 0 S’ C Q 1 Q 2 Q 3

25 Oto standardowa klasyfikacja rodzajów (form) rynku: dwa modele skrajne to KONKURENCJA DOSKONAŁA i

25 Oto standardowa klasyfikacja rodzajów (form) rynku: dwa modele skrajne to KONKURENCJA DOSKONAŁA i MONOPOL Dwa modele pośrednie to KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA i OLIGOPOL. KONKURENCJA DOSKONAŁA MONOPOLISTYCZNA ● ● OLIGOPOL ● MONOPOL ●

26 MONOPOL (czysty) jest to rynek, na którym działa NIEZAGROŻONY INWAZJĄ INNYCH PRZEDSIĘBIORSTW JEDYNY

26 MONOPOL (czysty) jest to rynek, na którym działa NIEZAGROŻONY INWAZJĄ INNYCH PRZEDSIĘBIORSTW JEDYNY DOSTAWCA PRODUKTU w gałęzi.

27 Są DWA RODZAJE MONOPOLI: 1. MONOPOL WIELOZAKŁADOWY składa się z wielu przedsiębiorstw, wytwarzających

27 Są DWA RODZAJE MONOPOLI: 1. MONOPOL WIELOZAKŁADOWY składa się z wielu przedsiębiorstw, wytwarzających taki sam produkt. Na opanowanym przezeń rynku NIE WYSTĘPUJĄ DUŻE KORZYŚCI SKALI.

28 Są DWA RODZAJE MONOPOLI: 1. MONOPOL WIELOZAKŁADOWY składa się z wielu przedsiębiorstw, wytwarzających

28 Są DWA RODZAJE MONOPOLI: 1. MONOPOL WIELOZAKŁADOWY składa się z wielu przedsiębiorstw, wytwarzających taki sam produkt. Na opanowanym przezeń rynku NIE WYSTĘPUJĄ DUŻE KORZYŚCI SKALI. 2. MONOPOL JEDNOZAKŁADOWY (NATURALNY) jest to taki monopol, który osiąga WIELKIE KORZYŚCI SKALI.

29 Typowa sytuacja monopolu wielozakladowego

29 Typowa sytuacja monopolu wielozakladowego

30 Siła rynkowa monopolisty (ang. market power)

30 Siła rynkowa monopolisty (ang. market power)

31 P 1 A AC 1 F Zysk monopolistyczny (niesprawiedliwość)

31 P 1 A AC 1 F Zysk monopolistyczny (niesprawiedliwość)

32 A B C Ubytek nadwyżki całkowitej (nieefektywność)

32 A B C Ubytek nadwyżki całkowitej (nieefektywność)

Typowa sytuacja monopolu jednozakładowego 33

Typowa sytuacja monopolu jednozakładowego 33

34 Siła rynkowa monopolisty (ang. market power)

34 Siła rynkowa monopolisty (ang. market power)

35 A P* AC 1 B Zysk monopolistyczny (niesprawiedliwość)

35 A P* AC 1 B Zysk monopolistyczny (niesprawiedliwość)

36 A C D Ubytek nadwyżki całkowitej (nieefektywność)

36 A C D Ubytek nadwyżki całkowitej (nieefektywność)

37 Nie ma sensu porównywać konkurencji doskonałej z monopolem naturalnym. Z powodu wielkich korzyści

37 Nie ma sensu porównywać konkurencji doskonałej z monopolem naturalnym. Z powodu wielkich korzyści skali wchodzący w grę rynek i tak nigdy nie będzie rynkiem wolnokonkurencyjnym).

38 Natomiast porównanie konkurencji doskonałej i monopolu wielozakładowego ujawnia, że MONOPOLE PRODUKUJĄ MNIEJ I

38 Natomiast porównanie konkurencji doskonałej i monopolu wielozakładowego ujawnia, że MONOPOLE PRODUKUJĄ MNIEJ I SPRZEDAJĄ DROŻEJ niż duża grupa konkurujących ze sobą firm.

39 Monopol wielozakładowy, a gałąź wolnokonkurencyjna: POZIOMA LINIA PODAŻY Wyobraź sobie gałąź wolnokonkurencyjną, w

39 Monopol wielozakładowy, a gałąź wolnokonkurencyjna: POZIOMA LINIA PODAŻY Wyobraź sobie gałąź wolnokonkurencyjną, w której KRAŃCOWY KOSZT produkcji BARDZO powoli zwiększa się w miarę wzrostu produkcji… MC, P D MC 0 Q

40 Już mała zmiana ceny powoduje tu bardzo dużą zmianę wielkości produkcji. MC, P

40 Już mała zmiana ceny powoduje tu bardzo dużą zmianę wielkości produkcji. MC, P D P* MC 0 Q* Q

41 W skrajnym przypadku, kiedy w takiej gałęzi KRAŃCOWY KOSZT produkcji byłby STAŁY, LINIA

41 W skrajnym przypadku, kiedy w takiej gałęzi KRAŃCOWY KOSZT produkcji byłby STAŁY, LINIA PODAŻY na rynku okazałaby się POZIOMA.

Pozioma linia podaży MC, P 42 D P* MC 0 Q* Q MC, P

Pozioma linia podaży MC, P 42 D P* MC 0 Q* Q MC, P D ___ MC=P* 0 ___ MC=S Q

43 PRODUKCJA I CENA W GAŁĘZI WOLNOKONKURENCYJNEJ P, MR, AC, MC, MR=P=MC PC A

43 PRODUKCJA I CENA W GAŁĘZI WOLNOKONKURENCYJNEJ P, MR, AC, MC, MR=P=MC PC A MC=AC=S D 0 QC Q

44 MONOPOL PRODUKUJE MNIEJ I SPRZEDAJE DROŻEJ NIŻ GAŁĄŹ WOLNOKONKURENCYJNA P, MR, AC, MC,

44 MONOPOL PRODUKUJE MNIEJ I SPRZEDAJE DROŻEJ NIŻ GAŁĄŹ WOLNOKONKURENCYJNA P, MR, AC, MC, PM B PC E A D MR 0 QM MC=AC QC Q

45 Zdarza się, że monopoliści RÓŻNICUJĄ CENĘ sprzedawanego produktu, czyli żądają różnej ceny od

45 Zdarza się, że monopoliści RÓŻNICUJĄ CENĘ sprzedawanego produktu, czyli żądają różnej ceny od różnych klientów.

46 Oto rynek, na którym istnieją dwie różne grupy nabywców …

46 Oto rynek, na którym istnieją dwie różne grupy nabywców …

47 Kiedy MR ze sprzedaży ostatniej jednostki dobra w różnych segmentach rynku nie jest

47 Kiedy MR ze sprzedaży ostatniej jednostki dobra w różnych segmentach rynku nie jest równy…

48 Kiedy MR ze sprzedaży ostatniej jednostki dobra w różnych segmentach rynku nie jest

48 Kiedy MR ze sprzedaży ostatniej jednostki dobra w różnych segmentach rynku nie jest równy, firma może zwiększyć zysk, różnicując cenę. …

49 Kiedy MR ze sprzedaży ostatniej jednostki dobra w różnych segmentach rynku nie jest

49 Kiedy MR ze sprzedaży ostatniej jednostki dobra w różnych segmentach rynku nie jest równy, firma może zwiększyć zysk, różnicując cenę. Doprowadzi to do zrównania się MR w obu segmentach rynku.

50 Oto standardowa klasyfikacja rodzajów (form) rynku: dwa modele skrajne to KONKURENCJA DOSKONAŁA i

50 Oto standardowa klasyfikacja rodzajów (form) rynku: dwa modele skrajne to KONKURENCJA DOSKONAŁA i MONOPOL Dwa modele pośrednie to KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA i OLIGOPOL. KONKURENCJA DOSKONAŁA MONOPOLISTYCZNA ● ● OLIGOPOL ● MONOPOL ●

51 KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA jest to rynek, na którym działa WIELU producentów i nabywców, NIE

51 KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA jest to rynek, na którym działa WIELU producentów i nabywców, NIE MA BARIER WEJŚCIA (i wyjścia), lecz produkt – inaczej niż w przypadku konkurencji doskonałej - NIE JEST JEDNORODNY.

52 Na rynku konkurencji monopolistycznej typowym zjawiskiem jest KONKURENCJA NIECENOWA polega na wykorzystywaniu w

52 Na rynku konkurencji monopolistycznej typowym zjawiskiem jest KONKURENCJA NIECENOWA polega na wykorzystywaniu w celu konkurowania z innymi producentami dobra innych narzędzi niż cena produktu. Kluczowe znaczenie ma tutaj RÓŻNICOWANIE PRODUKTU.

53 RÓŻNICOWANIE PRODUKTU polega na nadawaniu wyrobom cech, które odróżniają je od produktów konkurentów

53 RÓŻNICOWANIE PRODUKTU polega na nadawaniu wyrobom cech, które odróżniają je od produktów konkurentów (dotyczy to np. funkcji produktu, materiałów, wzornictwa). Celem jest „przywiązanie” nabywców do tej odmiany dobra, którą wytwarza konkretne przedsiębiorstwo, i uzyskanie możliwości pewnego podniesienia ceny. Narzędziem różnicowania produktu bywa REKLAMA.

54 W krótkim okresie przeciętna firma działająca na rynku konkurencji monopolistycznej, która ma pewien

54 W krótkim okresie przeciętna firma działająca na rynku konkurencji monopolistycznej, która ma pewien niewielki wpływ na cenę, osiąga także niewielki zysk ekonomiczny. . . A D B C

55 W krótkim okresie przeciętna firma działająca na rynku konkurencji monopolistycznej, która ma pewien

55 W krótkim okresie przeciętna firma działająca na rynku konkurencji monopolistycznej, która ma pewien niewielki wpływ na cenę, osiąga także niewielki zysk ekonomiczny. W długim okresie wejścia konkurentów sprawiają, że zysk ekonomiczny zanika…

56 W krótkim okresie przeciętna firma działająca na rynku konkurencji monopolistycznej, która ma pewien

56 W krótkim okresie przeciętna firma działająca na rynku konkurencji monopolistycznej, która ma pewien niewielki wpływ na cenę, osiąga także niewielki zysk ekonomiczny. W długim okresie wejścia konkurentów sprawiają, że zysk ekonomiczny zanika… i pojawia się RÓWNOWAGA W PUNKCIE STYCZNOŚCI.

57 W krótkim okresie przeciętna firma działająca na rynku konkurencji monopolistycznej, która ma pewien

57 W krótkim okresie przeciętna firma działająca na rynku konkurencji monopolistycznej, która ma pewien niewielki wpływ na cenę, osiąga także niewielki zysk ekonomiczny. W długim okresie wejścia konkurentów sprawiają, że zysk ekonomiczny zanika… i pojawia się RÓWNOWAGA W PUNKCIE STYCZNOŚCI

58 Oto dwie ważne cechy sytuacji, która - w długim okresie - powstaje na

58 Oto dwie ważne cechy sytuacji, która - w długim okresie - powstaje na rynku konkurencji monopolistycznej. 1. Nie zostaje osiągnięte „optimum techniczne” (w tym sensie jest produkowane przy niepełnym wykorzystaniu możliwości produkcyjnych).

59

59

60 Oto dwie ważne cechy sytuacji, która - w długim okresie - powstaje na

60 Oto dwie ważne cechy sytuacji, która - w długim okresie - powstaje na rynku konkurencji monopolistycznej. 1. Nie zostaje osiągnięte „optimum techniczne” (w tym sensie jest produkowane przy niepełnym wykorzystaniu możliwości produkcyjnych ). 2. Skoro tak, to przedsiębiorstwa chętnie zwiększyłyby produkcję i sprzedaż po dotychczasowej cenie.

61

61

62 Oto dwie ważne cechy sytuacji, która - w długim okresie - powstaje na

62 Oto dwie ważne cechy sytuacji, która - w długim okresie - powstaje na rynku konkurencji monopolistycznej. 1. Nie zostaje osiągnięte „optimum techniczne” (w tym sensie jest produkowane przy niepełnym wykorzystaniu możliwości produkcyjnych ). 2. Skoro tak, to przedsiębiorstwa chętnie zwiększyłyby produkcję i sprzedaż po dotychczasowej cenie. NA RYNKU KONKURENCJI DOSKONAŁEJ JEST ZUPEŁNIE INACZEJ!

63

63

64 Oto standardowa klasyfikacja rodzajów (form) rynku: dwa modele skrajne to KONKURENCJA DOSKONAŁA i

64 Oto standardowa klasyfikacja rodzajów (form) rynku: dwa modele skrajne to KONKURENCJA DOSKONAŁA i MONOPOL Dwa modele pośrednie to KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA i OLIGOPOL. KONKURENCJA DOSKONAŁA MONOPOLISTYCZNA ● ● OLIGOPOL ● MONOPOL ●

65 OLIGOPOL jest to rynek, na którym działa NIEWIELE (kilka, kilkanaście) FIRM. Bariery wejścia

65 OLIGOPOL jest to rynek, na którym działa NIEWIELE (kilka, kilkanaście) FIRM. Bariery wejścia na rynek są tu dość wysokie, a o zachowaniach przedsiębiorstw decyduje ich WSPÓŁZALEŻNOŚĆ.

66 Otóż grupa oligopolistów może się porozumieć po to, aby zbiorowo powtórzyć zachowania monopolisty.

66 Otóż grupa oligopolistów może się porozumieć po to, aby zbiorowo powtórzyć zachowania monopolisty.

67 Sytuacja powstała w wyniku porozumienia oligopolistów nie jest jednak stabilna. Skoro oligopol jako

67 Sytuacja powstała w wyniku porozumienia oligopolistów nie jest jednak stabilna. Skoro oligopol jako całość osiąga zysk nadzwyczajny, to cena rynkowa przewyższa przeciętny koszt wytworzenia jednostki produktu. Zachęca to oligopolistów do wyłamania się ze zmowy.

68 W efekcie MOŻE powstać sytuacja, która nazywa się DYLEMATEM WIĘŹNIA (ang. prisoner’s dilemma).

68 W efekcie MOŻE powstać sytuacja, która nazywa się DYLEMATEM WIĘŹNIA (ang. prisoner’s dilemma).

69 Oligopol i dylemat więźnia Produkcja firmy B Duża Produkcja Duża firmy A Mała

69 Oligopol i dylemat więźnia Produkcja firmy B Duża Produkcja Duża firmy A Mała (a) 3, 5 (b) 5 3 (c) 3 5 (d) 4 4

70 Oligopol i dylemat więźnia Produkcja firmy B Duża Produkcja Duża firmy A Mała

70 Oligopol i dylemat więźnia Produkcja firmy B Duża Produkcja Duża firmy A Mała (a) 3, 5 (b) 5 3 (c) 3 5 (d) 4 4 KOOPERACJA OPŁACA SIĘ WSZYSTKIM BARDZIEJ NIŻ WALKA, LECZ KRÓTKOOKRESOWY INTERES I BRAK ZAUFANIA DO PARTNERA SKŁANIAJĄ DO RYWALIZACJI.

71 Co mogłoby zwiększyć trwałość porozumienia oligopolistów, stojących w obliczu dylematu więźnia?

71 Co mogłoby zwiększyć trwałość porozumienia oligopolistów, stojących w obliczu dylematu więźnia?

72 Po pierwsze, trwałości porozumienia sprzyja – oczywiście – wiarygodność gróźb graczy, że w

72 Po pierwsze, trwałości porozumienia sprzyja – oczywiście – wiarygodność gróźb graczy, że w razie oszustwa oni także zwiększą produkcję. Groźby te mogą nie być przekonujące.

73 Po drugie, gry oligopolistów zwykle mają wiele partii. W takiej sytuacji motywacja do

73 Po drugie, gry oligopolistów zwykle mają wiele partii. W takiej sytuacji motywacja do oszukiwania słabnie. Wszak oszukany może odmówić kooperacji w następnej partii…

74 DYGRESJA EWOLUCJA SPOŁECZEŃSTW A ALTRUIZM Gra w „dylemat więźnia” kończy się rywalizacją, mimo

74 DYGRESJA EWOLUCJA SPOŁECZEŃSTW A ALTRUIZM Gra w „dylemat więźnia” kończy się rywalizacją, mimo że kooperacja jest bardziej opłacalna. . . Eksperymenty ekonomistów pokazują jednak, że grający w „dylemat więźnia” zaskakująco często kooperują, a nie rywalizują.

75 EWOLUCJA SPOŁECZEŃSTW A ALTRUIZM CD. Niektórzy argumentują, że w toku ewolucji społecznej W

75 EWOLUCJA SPOŁECZEŃSTW A ALTRUIZM CD. Niektórzy argumentują, że w toku ewolucji społecznej W WALCZĄCYCH O PRZETRWANIE SPOŁECZNOŚCIACH LUDZKICH PRZEZ TYSIĄCLECIA POWSTAWAŁY ZACHĘCAJĄCE DO KOOPEROWANIA I ZNIECHĘCAJĄCE DO NIEKOOPEROWANIA NORMY SPOLECZNE. ZYSKI Z KOOPERACJI SPRAWIAJĄ, ŻE NORMY TE UPOWSZECHNIAJĄ SIĘ I SĄ PRZEKAZYWANE Z POKOLENIA NA POKOLENIE. Psycholodzy wskazują przykłady takich sytuacji i twierdzą, że ludzie uczą się tych norm społecznych w imię korzyści z kooperacji.

76 EWOLUCJA SPOŁECZEŃSTW A ALTRUIZM CD. Kiedy podział korzyści z kooperacji jest bardzo nierówny,

76 EWOLUCJA SPOŁECZEŃSTW A ALTRUIZM CD. Kiedy podział korzyści z kooperacji jest bardzo nierówny, te normy społeczne tracą jednak skuteczność i rośnie prawdopodobieństwo masowego niekooperowania, a więc także utracenia przez całą społeczność korzyści z kooperacji. . .

77 EWOLUCJA SPOŁECZEŃSTW A ALTRUIZM CD. Kiedy podział korzyści z kooperacji jest bardzo nierówny,

77 EWOLUCJA SPOŁECZEŃSTW A ALTRUIZM CD. Kiedy podział korzyści z kooperacji jest bardzo nierówny, te normy społeczne tracą jednak skuteczność i rośnie prawdopodobieństwo masowego niekooperowania, a więc także utracenia przez całą społeczność korzyści z kooperacji. . . Jak sądzisz, co wspólnego z tym wszystkim mają internetowe opowieści zadziwionych polskich emigrantów, że np. Szwedzi, nie bojąc się kradzieży, nie zamykają domów i samochodów, i że na trawnikach szwedzkich osiedli nie ma psich odchodów? KONIEC DYGRESJI

78 RÓWNOWAGA NASHA Równowagą Nasha (od nazwiska Johna Nasha, ur. 1924) nazywamy stan, kiedy

78 RÓWNOWAGA NASHA Równowagą Nasha (od nazwiska Johna Nasha, ur. 1924) nazywamy stan, kiedy KAŻDY Z GRACZY WYBRAŁ OPTYMALNĄ DLA SIEBIE STRATEGIĘ PRZY DANYCH STRATEGIACH WYBRANYCH PRZEZ POZOSTAŁYCH GRACZY. Produkcja firmy B Duża Produkcja Duża firmy A Mała (a) 3, 5 (b) 5 3 (c) 3 5 (d) 4 4 Sytuacja (a) w tabeli ilustrującej „dylemat więźnia” jest przykładem RÓWNOWAGI NASHA.

79 Zauważ, że np. sytuacja (d), choć lepsza dla obu graczy od sytuacji (a),

79 Zauważ, że np. sytuacja (d), choć lepsza dla obu graczy od sytuacji (a), nie jest równowagą Nasha. Równowaga Nasha w wielu grach (I W ŻYCIU!) bywa wynikiem gorszym od jakiegoś innego wyniku gry. Jeśli jednak ten inny, lepszy, wynik nie jest również równowagą Nasha, nie jest on stabilny (trwały). Produkcja firmy B Duża Produkcja Duża firmy A Mała (a) 3, 5 (b) 5 3 (c) 3 5 (d) 4 4

80 Produkcja firmy B Duża Produkcja Duża firmy A Mała (a) 3, 5 (b)

80 Produkcja firmy B Duża Produkcja Duża firmy A Mała (a) 3, 5 (b) 5 3 (c) 3 5 (d) 4 4 Takie sytuacje to swoiste „pułapki społeczne”. Opłacalne są wtedy zachowania sprzeczne z interesem zbiorowości. Przyczyną szkód jest nie zły charakter graczy, lecz układ bodźców, który skłania do „niewłaściwych” zachowań. Ewentualna reforma powinna ZMIENIĆ TEN UKŁAD BODŹCOW tak, aby równowaga Nasha pokryła się z rozwiązaniem korzystnym dla zbiorowości.

81 ROLA WEJŚĆ I WYJŚĆ Pomyślmy teraz o WPŁYWIE ZAGROŻENIA WEJŚCIEM konkurentów do gałęzi

81 ROLA WEJŚĆ I WYJŚĆ Pomyślmy teraz o WPŁYWIE ZAGROŻENIA WEJŚCIEM konkurentów do gałęzi NA ZACHOWANIA PRZEDSIĘBIORSTW.

82 Jeśli wejście na atrakcyjny rynek i wyjście z niego nie jest trudne, mamy

82 Jeśli wejście na atrakcyjny rynek i wyjście z niego nie jest trudne, mamy do czynienia z RYNKIEM SPORNYM (ang. contestable market). Broniąca swego rynku przed przybyszem firma może wtedy zastosować ODSTRASZANIE STRATEGICZNE.

83 „ODSTRASZANIE” STRATEGICZNE Oto sytuacja zagrożonej wejściem „przybysza” „starej” firmy…

83 „ODSTRASZANIE” STRATEGICZNE Oto sytuacja zagrożonej wejściem „przybysza” „starej” firmy…

84 „ODSTRASZANIE” STRATEGICZNE Dzięki „odstraszaniu” obrona rynku okazuje się bardziej opłacalna od kapitulacji. Perspektywa

84 „ODSTRASZANIE” STRATEGICZNE Dzięki „odstraszaniu” obrona rynku okazuje się bardziej opłacalna od kapitulacji. Perspektywa walki zniechęca do wejścia. W efekcie broniące rynku przedsiębiorstwo zyskuje 3, a nie 1.

85 „Odstraszanie” strategiczne jest przykładem zachowania, w przypadku którego dochodzi do SAMOOGRANICZENIA SIĘ (ang.

85 „Odstraszanie” strategiczne jest przykładem zachowania, w przypadku którego dochodzi do SAMOOGRANICZENIA SIĘ (ang. precommitment). Samoograniczenie się polega na DOBROWOLNYM POZBAWIENIU SIĘ PEWNYCH MOŻLIWOŚCI DZIAŁANIA W PRZYSZŁOŚCI, CO JEST SPOSOBEM OSIĄGNIĘCIA JAKIEGOŚ CELU.

86 Nie tylko przedsiębiorstwa samoograniczają się w imię przyszłych korzyści. POMYŚL NP. O ALKOHOLIKU,

86 Nie tylko przedsiębiorstwa samoograniczają się w imię przyszłych korzyści. POMYŚL NP. O ALKOHOLIKU, KTÓRY WSZYWA SOBIE ESPERAL, LICZĄC NA TO, ŻE KIEDY PRZYJDZIE CO DO CZEGO, STRACH POWSTRZYMA GO PRZED SIĘGNIĘCIEM PO KIELISZEK!

87 Oto standardowa klasyfikacja rodzajów (form) rynku: dwa modele skrajne to KONKURENCJA DOSKONAŁA i

87 Oto standardowa klasyfikacja rodzajów (form) rynku: dwa modele skrajne to KONKURENCJA DOSKONAŁA i MONOPOL Dwa modele pośrednie to KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA i OLIGOPOL. KONKURENCJA DOSKONAŁA MONOPOLISTYCZNA ● ● OLIGOPOL ● MONOPOL ●

88 Wybierając odpowiedni model rynku w celu analizy konkretnego rynku, ekonomiści kierują się m.

88 Wybierając odpowiedni model rynku w celu analizy konkretnego rynku, ekonomiści kierują się m. informacjami o stopniu KONCENTRACJI PRODUKCJI na rynku. Im mniejsza liczba firm dostarcza główną część produkcji sprzedawanej na rynku, tym bardziej skoncentrowana jest produkcja.

89 Miarami stopnia koncentracji produkcji na rynku są m. in. : WSKAŻNIK KONCENTRACJI N

89 Miarami stopnia koncentracji produkcji na rynku są m. in. : WSKAŻNIK KONCENTRACJI N FIRM (ang. concentration ratio, CR). To jest SUMA UDZIAŁÓW RYNKU N NAJWIĘKSZYCH FIRM. Na przykład: Na rynku działają 4 firmy (50%, 20%, 15%) CR(2) = 70%.

90 INDEKS HERFINDAHLA-HIRSCHMANA (ang. Herfindhal. Hirschman Index, HHI). To jest SUMA KWADRATÓW UDZIAŁÓW W

90 INDEKS HERFINDAHLA-HIRSCHMANA (ang. Herfindhal. Hirschman Index, HHI). To jest SUMA KWADRATÓW UDZIAŁÓW W RYNKU WSZYSTKICH FIRM. Na przykład: Na rynku działa 1 firma (100%) HHI=10 000. Na rynku działają 2 firmy (50%, 50%) HHI=2500+2500=5000. Na rynku działa wiele małych firm HHI 0. (0, 1%; 0, 1%. . . )