Verrijkingslessen voor cognitief talent Desire Houkema Minka Dumont

Verrijkingslessen voor cognitief talent Desirée Houkema – Minka Dumont Landelijk Informatiepunt (Hoog)begaafdheid PO

Doel • Het bieden van inzicht en praktische handreikingen met betrekking tot: – – – onderwijsaanpassingen voor cognitief talent doelstellingen digitale topomgeving inhoud van lesmateriaal voor cognitief talent opzet van lessen (format) kennis over, inzicht in en toepassen van de taxonomie van Bloom – tips voor (het creëren van) verrijkende lessen

Onderwijs aan cognitief (top)talent (ca. 10%) Leerlijnen (basisschool) 1 (individueel) 2 (aangepast) 3 (methode) Compacten & Verrijken 4 (aangepast) 5 (individueel) V W O L E Verrijkingsklas E R Aparte klas/school L I N G E N

De cognitief talentvolle leerling… • • beschikt over snel leervermogen heeft een brede of diepgaande interesse beschikt over veel kennis denkt op hoger abstractieniveau is kritisch … heeft behoefte aan: – uitdaging (competentie) – hoge mate van zelfsturing (autonomie) – interactie (relatie) • heeft recht op begeleiding (ondersteuning + feedback)

Digitale topomgeving • Uitdagend onderwijsaanbod voor de leerling – Interesses (keuze uit breed aanbod) – Mogelijkheden (aansluitend bij niveau en leerstijl) – Behoeften (cognitief, sociaal en emotioneel) • Ondersteuning van de leerkracht – Vinden van passend lesmateriaal – Handreikingen voor inzet materiaal – Uitbreiding van beschikbare (kennis)bronnen • Benutten mogelijkheden digitale leeromgeving – Interactief, multimediaal, breed en altijd toegankelijk, etc.

Inhoud van verrijkingsmateriaal Verrijkend lesmateriaal voor de cognitief talentvolle leerling moet: • • • een beroep doen op creativiteit open opdrachten bevatten een hoog abstractieniveau hebben een hoge mate van complexiteit hebben meerwaarde bieden ten opzichte van reguliere leerstof stimuleren tot een onderzoekende houding een beroep doen op de zelfstandigheid van de leerling een reflectieve houding uitlokken een beroep doen op metacognitieve vaardigheden uitlokken tot interactie

Curriculair spinnenweb Bron: http: //www. slo. nl/organisatie/overmissie/

Wat én hoe • Om een passend verrijkend aanbod te creëren gaat het niet alleen om: – Welk leermateriaal maar ook: Hoe zet je het materiaal in? – Welke leerinhoud maar ook: Hoe biedt je deze inhoud aan? – Welke leerdoelen maar ook: Hoe kunnen deze worden bereikt? Zowel wat als hoe is van belang! Hulpmiddel: o. a. Taxonomie van Bloom

Les Kikkers – Variant 1 Les Kikkers – Variant 2 Wanneer kwaken kikkers? Welke relatie zie je tussen de lichaamsbouw van de kikker en zijn manier van voortbewegen? Hoe ademen kikkers? En kikkervisjes? Wat eten kikkers? Wat is koudbloedig? Waar leven kikkers? Wat moet er aan een kikker veranderen wil het kunnen overleven in een woestijn? De kikker is een beschermde diersoort. Welke gevolgen zal het uitsterven van alle kikkers op de aarde hebben? (Wat zou er op aarde veranderen? ) Ontwerp en beschrijf een kikkerparadijs, gebruik de achterkant van dit vel voor een tekening. Het antwoord is kikkervisje; verzin tenminste 5 vragen bij dit antwoord.

Bloom’s Taxonomy 6. Creëren 5. Evalueren Motiveren of rechtvaardigen van een besluit of gebeurtenis Controleren, hypothetiseren, bekritiseren, experimenteren, beoordelen 4. Analyseren Informatie in stukken opdelen om de verbanden en relaties te onderzoeken Vergelijken, organiseren, uit elkaar halen, ondervragen, vinden 3. Toepassen Informatie in een andere context gebruiken Bewerkstelligen, uitvoeren, gebruiken, toepassen 2. Begrijpen Ideeën of concepten uitleggen Interpreteren, samenvatten, hernoemen, classificeren, uitleggen 1. Onthouden Informatie herinneren Herkennen, beschrijven, benoemen Hogere orde denken Nieuwe ideeën, producten of gezichtspunten genereren Ontwerpen, maken, plannen, produceren, uitvinden, bouwen

Onthouden Creëren Kunnen ophalen van specifieke informatie, variërend van feiten tot complete theorieën Evalueren • Opslaan en ophalen van informatie (herkennen) Analyseren • Kennis van data, gebeurtenissen, plaatsen Toepassen • Kennis van belangrijkste ideeën Begrijpen • Beheersing van een inhoudelijk onderwerp Onthouden

Onthouden Actiewoorden • • • Benoem Definieer Beschrijf Toon Identificeer Verzamel Onderzoek Wie Wat Wanneer Herinne ren of h erkenne specifie n van ke infor matie Leerdoelen De student … Ø kent basisbegrippen Ø kent specifieke feiten Ø kent methoden en procedures Ø kent basisprincipes

Onthouden Vragen • • • Wat gebeurde er na. . . ? Hoeveel. . . ? Wat is. . . ? Wie was het die. . . ? Benoem. . . ? Wat is de definitie van…? Beschrijf de manier waarop…? Wie. . . ? Wat is goed / fout. . . ? Herinne ren of h erkenne specifie n van ke infor matie

Begrijpen Creëren De vaardigheid om adequate betekenis te geven aan informatie • Begrijpen van informatie (kennen) Evalueren • Betekenis geven aan informatie • Vertalen van kennis naar nieuwe context Analyseren Toepassen • Interpreteren, vergelijken van feiten • Ordenen, groeperen, afleiden van oorzaken • Voorspellen van gevolgen Begrijpen Onthouden

Begrijpen Actiewoorden • • • Adequa te geven a betekenis an infor matie Leerdoelen Vat samen De student … Beschrijf Ø begrijpt feiten en principes Bespreek Ø interpreteert verbaal materiaal Interpreteer Ø interpreteert schema’s en grafieken Formuleer conclusies Ø vertaalt verbaal materiaal in formules Contrasteer Ø voorspelt toekomstige gevolgen op Voorspel basis van data Leg verbanden Onderscheid Werk uit voor verschillende doelgroepen Werk uit voor een andere context Maak een inschatting

Begrijpen Vragen • • • Adequa te geven a betekenis an infor matie Kun je uitleggen waarom…? Kun je in je eigen woorden beschrijven…? Hoe verklaar je…? Kun je een samenvatting geven van. . . ? Wat denk je dat er vervolgens zal gebeuren. . . ? Wie zal volgens jou. . . ? Wat is de hoofdgedachter. . . ? Kun je verduidelijken…? Kun je… illustreren met een voorbeeld?

Toepassen Creëren De vaardigheid om kennis in nieuwe en concrete situaties toe te passen Evalueren • Gebruiken van kennis Analyseren • Toepassen van methoden, concepten, theorieën in nieuwe situaties • Oplossen van problemen met gebruik van noodzakelijke kennis of vaardigheden Toepassen Begrijpen Onthouden

Toepassen Actiewoorden • • • • Pas toe Demonstreer Bereken Vul aan Illustreer Toon Los op Onderzoek Pas aan Verander Relateer Classificeer Experimenteer Strateg principe ieën, concepte s, theor ieën toe n, in nieuw passen e situat ies Leerdoelen De student … Ø past concepten en principes toe in nieuwe situaties Ø past wetten en theorieën toe in praktische situaties Ø demonstreert correct gebruik van een methode of procedure

Toepassen Vragen • • • Strateg principe ieën, concepte s, theor ieën toe n, in nieuw passen e situat ies Weet je nog een andere situatie waarin…? Kun je…categoriseren volgens…? Welke factoren zullen veranderen als…? Welke vragen zou je stellen aan…? Kun je aan de hand van de gegeven informatie een instructie geven over…?

Analyseren Creëren De vaardigheid om informatie op te delen in onderdelen zodat de structuur kan worden begrepen en bestudeerd Evalueren • Patronen herkennen Analyseren • Organisatie van onderdelen Toepassen • Herkennen van verborgen betekenissen Begrijpen • Identificatie van samenstellende elementen Onthouden

Analyseren Actiewoorden • • • Analyseer Scheid Orden Leg uit Verbind Classificeer Deconstrueer Construeer Vergelijk Selecteer Leid af Opdele nv verschil an informatie in lende o nderdel en Leerdoelen De student … Ø herkent onuitgesproken aannames Ø evalueert de relevantie van informatie Ø herkent fouten in de logica van redeneringen Ø onderscheid feiten van gevolg- trekkingen

Analyseren Vragen • • • Opdele nv verschil an informatie in lende o nderdel en Welke gebeurtenis zou niet gebeurd zijn als…? Als … waar is, wat betekent dan voor …? Op welke manier is … hetzelfde als. . . ? Wat zijn andere mogelijke uitkomsten? Waarom gebeurde…? Kun je uitleggen wat er gebeurde toen. . . ? Welke problemen kom je tegen bij. . . ? Kun je onderscheid maken tussen… en. . . ? Wat waren de motieven voor. . ? Wat was het keerpunt?

Evalueren Creëren De vaardigheid om de waarde van iets te kunnen beoordelen in relatie tot een bepaald doel Evalueren • Ideeën vergelijken en van elkaar onderscheiden • Inschatten van de waarde van theorieën, beroepsproducten Analyseren Toepassen • Maken van beargumenteerde keuzes • Verifiëren van de waarde van bewijzen Begrijpen • Herkennen van subjectiviteit Onthouden

Evalueren Actiewoorden • • • • Beoordeel Beslis Orden Geef een cijfer Toets Meet Geef een aanbeveling Overtuig Selecteer Leg uit Maak een onderscheid Ondersteun Concludeer Vergelijk Vat samen Waarde va en meth n ideeën, mate oden be ri oordele alen ontwikk n elen en toepass door en van criteria Leerdoelen Bevatten elementen van alle andere categorieën plus bewuste waardeoordelen, gebaseerd op duidelijk gedefinieerde criteria. De student … Ø beoordeelt de logische consistentie van geschreven materiaal Ø beoordeelt de adequaatheid van de onderbouwing van conclusies

Evalueren Vragen • • • • Waarde va en meth n ideeën, mate oden be ri oordele alen ontwikk n elen en toepass door en van criteria Is er een betere oplossing voor. . . ? Beoordeel de waarde van. . . Wat vind je er van. . . ? Verdedig je mening over. . . ? Vind je … goed of fout? Hoe zou jij. . . hebben aangepakt? Welke veranderingen voor … raad jij aan? Geloof jij … Hoe zou jij je voelen als. . ? Hoe effectief zijn. . . ? Wat zijn de consequenties van. . ? Welke invloed zal … hebben op ons leven? Wat zijn de voors en tegens van. . ? Waarom is … waardevol? Wat zijn mogelijke alternatieven? Wie zal winnen / verliezen bij …?

Creëren De vaardigheid om met behulp van het geleerde nieuwe ideeën, oplossingen, producten te ontwikkelen Evalueren • Gebruik bestaande ideeën om nieuwe te creëren • Generaliseren op basis van wat bekend is Analyseren • Multidisciplinaire toepassing; relateren van kennis uit verschillende disciplines • Voorspellen, conclusies trekken Toepassen Begrijpen Onthouden

Creëren Actiewoorden • • • Combineer Plan Ontwerp Maak Ontwikkel Onderzoek Wat als? Stel op Formuleer Herschrijf Ontwikk elen va n nieuw ideeën, e oplossin g e n en prod ucten Leerdoelen Benadrukken creatief gedrag, met nadruk op het formuleren van nieuwe patronen of structuren. De student … Ø verzint een oplossing Ø stelt een onderzoeksvoorstel op Ø doet een uitvinding

Creëren Vragen Ontwikk elen va n nieuw ideeën, e oplossin g e n en prod ucten • Kun je een. . . ontwerpen, waarmee. . . ? • Zie je een mogelijke oplossing voor. . . ? • Als je toegang had tot alle informatie en middelen, wat zou je dan doen met. . . ? • Ontwerp je eigen manier om. . . ? • Wat zou gebeuren als. . . ? • Op hoeveel manieren kun je. . . ? • Kun je nieuwe en ongebruikelijke manieren verzinnen om. . . te gebruiken? • Kun je een voorstel schrijven waarmee je. . . ?

Lagere orde en hogere orde vragen • Lagere orde vragen zijn vragen die een beroep doen op onthouden, begrijpen en (deels) toepassen • Geschikt voor: Ø Evalueren van de voorbereiding en het begrip van leerlingen Ø Vaststellen van de sterktes en zwaktes van leerlingen Ø Herhalen en samenvatten van gegeven informatie

Lagere orde en hogere orde vragen • Hogere orde vragen zijn de vragen waarbij voor het antwoord de vaardigheden voor analyseren, evalueren of creëren nodig zijn • Geschikt voor: Ø Ø Stimuleren om verder en kritischer na te denken Stimuleren van het probleemoplossend denkvermogen Ontlokken van discussie Stimuleren om zelfstandig op zoek te gaan naar informatie