Teoria i filozofia prawa mgr Martyna Stpie martyna

  • Slides: 42
Download presentation
Teoria i filozofia prawa mgr Martyna Stępień martyna. stepien@uwr. edu. pl Pok. 305 A

Teoria i filozofia prawa mgr Martyna Stępień martyna. stepien@uwr. edu. pl Pok. 305 A

Prawoznawstwo �W znaczeniu wąskim: NAUKI PRAWNE W znaczeniu szerokim: wszelkie „znawstwo prawa” – czyli:

Prawoznawstwo �W znaczeniu wąskim: NAUKI PRAWNE W znaczeniu szerokim: wszelkie „znawstwo prawa” – czyli: NAUKI PRAWNE + PRAKTYKA PRAWNICZA *Praktyka prawnicza jako praktyczne umiejętności prawnicze, związane z argumentacją i negocjowaniem rozstrzygnięć.

Nauki prawne - usystematyzowana metodologicznie refleksja o prawie. W obrębie nauk prawnych wyróżnia się:

Nauki prawne - usystematyzowana metodologicznie refleksja o prawie. W obrębie nauk prawnych wyróżnia się: 1) nauki historyczno-prawne, 2) szczegółowe nauki prawne, 3) ogólną naukę o prawie (teoria i filozofia prawa). + NAUKI POMOCNICZE

Problematyka badawcza (katalog zagadnień) prawoznawstwa ss: �Problematyka dogmatycznoprawna centralne pole badawcze �Problematyka socjotechniczna �Problematyka

Problematyka badawcza (katalog zagadnień) prawoznawstwa ss: �Problematyka dogmatycznoprawna centralne pole badawcze �Problematyka socjotechniczna �Problematyka teoretyczna (analityczna teoria prawa i empiryczna teoria prawa) �Problematyka metodologiczna nadbudowana nad pozostałymi dziedzinami

Modele prawoznawstwa - wyróżniane ze względu na stosunek do problematyki dogmatycznej: a) model tradycyjny

Modele prawoznawstwa - wyróżniane ze względu na stosunek do problematyki dogmatycznej: a) model tradycyjny dogmatyczny, b) model nowoczesny dogmatyczny, c) model antydogmatyczny, d) model integracyjny. Wróblewski) (J.

Model tradycyjny dogmatyczny �uzasadniany tradycyjnym pozytywizmem, �prawo powinno być wyłącznie wytworem prawodawcy (jedyny podmiot

Model tradycyjny dogmatyczny �uzasadniany tradycyjnym pozytywizmem, �prawo powinno być wyłącznie wytworem prawodawcy (jedyny podmiot legitymowany do kształtowania praw i obowiązków obywateli), �prawnicy jako odtwórcy i egzegeci woli prawodawcy, �ograniczenie prawoznawstwa do tradycyjnie pojmowanej dogmatyki

Model nowoczesny dogmatyczny �wynik odrzucenia „naiwnego realizmu” – wczesny pozytywizm, �prawodawca oddzielony od organów

Model nowoczesny dogmatyczny �wynik odrzucenia „naiwnego realizmu” – wczesny pozytywizm, �prawodawca oddzielony od organów władzy politycznej, �prawo jako zjawisko wyłącznie normatywne (wymaga analitycznej metody badawczej), �prawnik dokonuje ostatecznego rozstrzygnięcia spośród zbioru akceptowalnych z punktu widzenia prawa

Model antydogmatyczny �związany z realizmem prawniczym, �prawo wyłącznie jako zjawisko społeczne, �sceptycyzm norm, �opisowe

Model antydogmatyczny �związany z realizmem prawniczym, �prawo wyłącznie jako zjawisko społeczne, �sceptycyzm norm, �opisowe ujęcie procesu wykładni, �swoboda interpretacyjna prawnika.

Model integracyjny �następstwo polemiki pomiędzy modelami nowoczesnym i antydogmatycznym, �prawo jako zjawisko normatywne (jako

Model integracyjny �następstwo polemiki pomiędzy modelami nowoczesnym i antydogmatycznym, �prawo jako zjawisko normatywne (jako element świata społecznego), �akceptacja opisowych teorii wykładni, �postulat uzasadnienia decyzji interpretacyjnych w prawniczy sposób,

Dlaczego model INTEGRACYJNY? rehabilitacja tradycyjnej problematyki dogmatycznej + pogłębiona refleksja nad prawem jako zjawiskiem

Dlaczego model INTEGRACYJNY? rehabilitacja tradycyjnej problematyki dogmatycznej + pogłębiona refleksja nad prawem jako zjawiskiem społecznym

Prawoznawstwo jako: �dyscyplina naukowa – ma służyć organizacji życia naukowego (badań naukowych); �dyscyplina dydaktyczna

Prawoznawstwo jako: �dyscyplina naukowa – ma służyć organizacji życia naukowego (badań naukowych); �dyscyplina dydaktyczna – ma służyć organizacji procesu dydaktycznego/nauczania.

Teoria prawa �Najbardziej popularne ujęcie: - teoria prawa jako przeciwieństwo szczegółowych dogmatyk prawniczych, -

Teoria prawa �Najbardziej popularne ujęcie: - teoria prawa jako przeciwieństwo szczegółowych dogmatyk prawniczych, - nadbudowana nad nimi teoretyczna analiza i synteza w badaniach nad prawem (nad prawem w ogóle).

W takim ujęciu: TEORIA PRAWA nie ma funkcji krytycznej, lecz funkcje: - analizującą i

W takim ujęciu: TEORIA PRAWA nie ma funkcji krytycznej, lecz funkcje: - analizującą i - systematyzującą prawo takim, jakie ono jest (a nie takim, jakim być powinno).

Teoria prawa dzieli się na: 1. ANALITYCZNĄ teorię prawa, i 2. EMPIRYCZNĄ teorię prawa.

Teoria prawa dzieli się na: 1. ANALITYCZNĄ teorię prawa, i 2. EMPIRYCZNĄ teorię prawa.

ANALITYCZNA teoria prawa - podejście badawcze wykorzystywane w obrębie prawoznawstwa: ◦ przedmiotem refleksji badawczej

ANALITYCZNA teoria prawa - podejście badawcze wykorzystywane w obrębie prawoznawstwa: ◦ przedmiotem refleksji badawczej jest język prawny i język prawniczy, ◦ prawo sprowadzone do wymiaru językowego.

ANALITYCZNA teoria prawa �kształt językowy norm postępowania, �prawidłowy �relacje kształt przepisów prawnych, normatywne w

ANALITYCZNA teoria prawa �kształt językowy norm postępowania, �prawidłowy �relacje kształt przepisów prawnych, normatywne w obrębie systemu prawa, �egzegeza �jasność tekstu prawnego, i zrozumiałość prawa (teksty

EMPIRYCZNA teoria prawa model uprawiania ogólnej nauki o prawie ukształtowany pod wpływem naturalistycznej inspiracji

EMPIRYCZNA teoria prawa model uprawiania ogólnej nauki o prawie ukształtowany pod wpływem naturalistycznej inspiracji w prawoznawstwie, - teoria takiego rodzaju ma odpowiadać metodologicznym postulatom formułowanym wobec teorii naukowej na gruncie pozytywistycznie zorientowanej metodologii nauk empirycznych. -

Filozofia prawa �najstarsza forma ogólnej nauki o prawie, �początkowo część filozofii, obecnie część nauk

Filozofia prawa �najstarsza forma ogólnej nauki o prawie, �początkowo część filozofii, obecnie część nauk prawniczych, �funkcja krytyczna.

Filozofia prawa �Czym jest prawo? �Relacje prawa z innymi systemami normatywnymi �Jakim �Jakie wartościom

Filozofia prawa �Czym jest prawo? �Relacje prawa z innymi systemami normatywnymi �Jakim �Jakie wartościom prawo ma służyć? prawo powinno być z punktu widzenia założonego ideału?

Prawo I ujęcie: zbiór norm prawnych (generalnych i abstrakcyjnych, ustanowionych przez suwerena, wyrażających skierowane

Prawo I ujęcie: zbiór norm prawnych (generalnych i abstrakcyjnych, ustanowionych przez suwerena, wyrażających skierowane do adresata nakazy albo zakazy, zagrożone użyciem przymusu), czyli ustanowione przez człowieka prawo pozytywne. J. Austin

Prawo II ujęcie: fenomen językowy (konieczne jest poznanie zewnętrzne – normy prawnej, oraz wewnętrzny

Prawo II ujęcie: fenomen językowy (konieczne jest poznanie zewnętrzne – normy prawnej, oraz wewnętrzny punkt widzenia – postawa krytyczno-refleksyjna, aby poznać znaczenie prawa). H. L. A. Hart

Prawo III ujęcie: reguły (zbiór norm prawnych), ale też pewne standardy (zasady – principles

Prawo III ujęcie: reguły (zbiór norm prawnych), ale też pewne standardy (zasady – principles i „cele” – policies) + aspekty moralne R. Dworkin

Prawo IV ujęcie: jako przedmiot i rodzaj emocji ma 2 elementy składowe: • przeżycie

Prawo IV ujęcie: jako przedmiot i rodzaj emocji ma 2 elementy składowe: • przeżycie obowiązku, • przeżycie uprawnienia. L. Petrażycki

Prawo V ujęcie: fakt społeczny (jako określone zachowania i postawy ludzi). Realizm prawniczy (amerykański

Prawo V ujęcie: fakt społeczny (jako określone zachowania i postawy ludzi). Realizm prawniczy (amerykański i skandynawski)

Czysta teoria prawa �prawo jako system norm, �oddzielenie prawa od faktu (rzeczywistości), �prawo jest

Czysta teoria prawa �prawo jako system norm, �oddzielenie prawa od faktu (rzeczywistości), �prawo jest powinnością. H. Kelsen

System prawa – definicja ogólna Zbiór norm generalnych i abstrakcyjnych: 1) uporządkowanych i wzajemnie

System prawa – definicja ogólna Zbiór norm generalnych i abstrakcyjnych: 1) uporządkowanych i wzajemnie ze sobą powiązanych, 2) wysłowionych w tekstach aktów prawotwórczych, 3) nieuchylonych odpowiednim aktem derogacji, i 4) obowiązujących na określonym terytorium w określonych przedziałach czasowych.

System prawa �obejmuje też normy generalne i abstrakcyjne niewyrażone wprost w tekstach aktów normatywnych

System prawa �obejmuje też normy generalne i abstrakcyjne niewyrażone wprost w tekstach aktów normatywnych (normy uznawane za logiczną, instrumentalną i aksjologiczną konsekwencję norm w tych tekstach wysłowionych); �nie obejmuje norm wprost wyrażonych w tekście, które dotknięte są wadą sprzeczności.

Więzi łączące normy w systemie prawa: 1. POZIOME (statyczne, treściowe); 2. PIONOWE (dynamiczne, hierarchiczne,

Więzi łączące normy w systemie prawa: 1. POZIOME (statyczne, treściowe); 2. PIONOWE (dynamiczne, hierarchiczne, kompetencyjne). Więzi służą uporządkowaniu norm.

Rodzaje systemów prawa: System konkretny: - na danym terytorium, - w określonym momencie czasowym,

Rodzaje systemów prawa: System konkretny: - na danym terytorium, - w określonym momencie czasowym, - zmienność norm, - niezależność od doktryny. I. System prawny – typ: - wzorzec zawierający w sobie kilka systemów konkretnych, - grupa systemów prawa obowiązujących w określonym miejscu i czasie (cechy wspólne). I.

Systemy prawne - typy: Cecha Civil law Common law Operacyjna zamkniętość/otwartość System operacyjnie zamknięty

Systemy prawne - typy: Cecha Civil law Common law Operacyjna zamkniętość/otwartość System operacyjnie zamknięty System operacyjnie otwarty Możliwość pojęciowego rozgraniczenia tworzenia i stosowania prawa Tak Nie LEGALIZM Nullum crimen sine lege ADEKWATNOŚĆ I SKUTECZNOŚĆ Nullum crimen sine poena USTAWA PRECEDENS Przebieg tworzenia i stosowania prawa Podstawowa wartość systemu (+paremia) Podstawowe pojęcie systemu

Klasyfikacje systemów prawa: System pionowy, 2) System poziomy. 1) System autopojetyczny, II. System allopojetyczny.

Klasyfikacje systemów prawa: System pionowy, 2) System poziomy. 1) System autopojetyczny, II. System allopojetyczny. I. System prawa powszechnego, 2. System wewnętrzny. 1.

System prawny powinien być: �niesprzeczny – brak kolizji między normami; i �zupełny – brak

System prawny powinien być: �niesprzeczny – brak kolizji między normami; i �zupełny – brak luk w prawie.

Rodzaje luk: 1. Luka aksjologiczna; 2. Luka logiczna; 3. Luka tetyczna.

Rodzaje luk: 1. Luka aksjologiczna; 2. Luka logiczna; 3. Luka tetyczna.

1. Luka aksjologiczna (pozorna, subiektywna) �ujawnia się w wyniku porównania systemu obowiązującego z systemem

1. Luka aksjologiczna (pozorna, subiektywna) �ujawnia się w wyniku porównania systemu obowiązującego z systemem idealnym: a) system nie zawiera pewnych elementów, które zawierać powinien; b) system zawiera regulację, którą należałoby uchylić bądź zmienić; lub c) system zawiera regulacje prawne, ale sformułowane zbyt luźno (zbyt duża swoboda pozostawiona organom).

II. Luka logiczna �współobowiązujące i sprzeczne ze sobą regulacje znoszą się nawzajem, pozostawiając po

II. Luka logiczna �współobowiązujące i sprzeczne ze sobą regulacje znoszą się nawzajem, pozostawiając po sobie w systemie puste miejsce. �Obecnie: termin używany wobec rozmaitych form kolizji usuwanych za pomocą tzw. reguł kolizyjnych.

III. Luka tetyczna (konstrukcyjna, rzeczywista, obiektywna) �następstwo niedokończenia procesu legislacyjnego, �stwierdza się to na

III. Luka tetyczna (konstrukcyjna, rzeczywista, obiektywna) �następstwo niedokończenia procesu legislacyjnego, �stwierdza się to na podstawie zobiektywizowanych kryteriów. *LUKA SWOISTA

Sposoby zapełniania luk: 1. poprzez działania legislacyjne, lub 2. typ wnioskowania analogia iuris i

Sposoby zapełniania luk: 1. poprzez działania legislacyjne, lub 2. typ wnioskowania analogia iuris i legis.

Typy kolizji: O charakterze logicznym: I. a) Sprzeczność; b) Przeciwieństwo, II. O charakterze prakseologicznym:

Typy kolizji: O charakterze logicznym: I. a) Sprzeczność; b) Przeciwieństwo, II. O charakterze prakseologicznym: a) Radykalne; b) Umiarkowane, III. O charakterze aksjologicznym.

Sposoby usuwania kolizji między normami: 1. derogacja, 2. właściwa wykładnia, 3. reguły kolizyjne.

Sposoby usuwania kolizji między normami: 1. derogacja, 2. właściwa wykładnia, 3. reguły kolizyjne.

Reguły kolizyjne: I stopnia – są 3: 1) Hierarchiczna reguła kolizyjna Lex superior derogat

Reguły kolizyjne: I stopnia – są 3: 1) Hierarchiczna reguła kolizyjna Lex superior derogat legi inferiori 1) Temporalna (chronologiczna) reguła kolizyjna Lex posterior derogat legi priori Merytoryczna (zakresowa) reguła kolizyjna Lex specialis derogat legi generali 1)

Reguły kolizyjne II stopnia – metareguły: �Lex posterior inferior non derogat legi priori superiori,

Reguły kolizyjne II stopnia – metareguły: �Lex posterior inferior non derogat legi priori superiori, �Lex specialis inferior non derogat legi generali superiori.

Dziękuję za uwagę!

Dziękuję za uwagę!