Srpski pogledi iz 90 tih godina XX v

Srpski pogledi iz 90 -tih godina XX v. na odnose između srpskog, hrvatskog i bošnjačkog/bosanskog jezika Lara Vuković lara 1 vuk@hotmail. com Institut für Slawistik der Karl -Franzens Universität Graz Sprachwissenschaftliches SE(BKS )( Die nationale Sichtweise des Verhältnisses zwischen dem Bosnischen/Bosniakischen, Kroatischen und Serbischen) O. Univ. -Prof. Mag. Dr. Branko Tošović

Sadržaj • Pavle Ivić „ Jedinstvo i razjedinjenost srpskohrvatskog književnog jezika – aktuelni trenutak” • Branislav Brborić „ Trojezičnost ili višejezičnost” • Srđan Janković „ Sociolingvističko određenje bosanskohercegovačkog standardnojezičkog izraza” • Ranko Bugarski „Jezičke razlike” 2

• Ivan Klajn „ Leksika: 2. Odnosi među varijantama” • Božo Ćorić „Anatomija naopake hrvatske jezičke politike” 3

• Ivić : srpskohrvatski književni jezik – jedan jezik, ali ne i ujednačen • paralela sa engleskim jezikom (u Engleskoj i u SAD) • nejednakosti su gramatičke pojedinosti definisiati –definirati; Rumunija- Rumunjska 4

u Srbiji, Crnoj Gori i Bosni i Hercegovinisrpskohrvatski jezik je cjelina, dok u Hrvatskoj vlada jaka struja koja se zalaže za pravno izdvajanje „hrvatskog književnog jezika” 5

• određene varijante istih književnih jezika u raznim zemljama • poređenje srpskohrvatskog sa engleskim, španskim ( nema novozelandskog ili čileanskog jezika) • republički unitarizam 6

• republike u kojima se govori srpskohrvatski nisu nacionalno jedinstvene • 4 miliona nosilaca ovog jezika žive van granica matičnih republika svojih naroda. - javljaju se dvojni afiniteti 7

• Janković: standardnojezička upotreba na čitavom području srpskohrvatskog jezika nije homogena • varijantne razlike: kronika-hronika, liječnikljekar, osebujan – osobit, poduzeće – preduzeće, tlak-pritisak, kolodvor- postaja, sjutra- sutra, nijesam-nisam, zvat ću- zvaću 8

• u bosanskohercegovačkom i crnogorskom standardnom jezičkom izrazu su drugačije varijantoidne jedinice • nogomet-fudbal, tvornica-fabrika, dojamutisak, zrak-vazduh 9

• u bosanskom izrazu je neutralizirana varijantna opozicija • istočna i zapadna varijanta • bosanskohercegovačka i crnogorska varijanta 10

• Bugarski : pravi problemi u oblasti jezika nastaju ne od sličnosti nego od razlika • postoje razlike unutar jezika koje su ponekad veće od ovih izvan teritorijalnih granica jezika 11

• Da li su razlike dobra ili loša stvar? • nesklad između manjinskog stanovništva zabrinutog za sopstveni identitet • jezička getoizacija 12

• Klajn: zbližavanje termina srpskog i hrvatskog jezika preuveličavanje razlika, tendenciozno srp. arhiva –hrvat. pismohrana i sl. kroatizmi u srpskoj varijanti : jezikoslovac, 13

brojka, ishod, učinak, latica, svratište, oprost, zdravstvo itd. -riječi koje imaju hrvatski prizvuk, i upotrebljavaju se u Srbiji : mučnina (gađenje), upala (zapaljenje), prigoda (prilika), stupanj (stepen), neboder(oblakoder), hir (kapric), ples(igra), napokon (najzad), dojam (utisak) - centimetar umijesto ranijeg santimetar, 14

• prednost latinskog nad francuskim - kroatizmi koji se povremeno upotrebljavaju u srpskim tekstovima: razina, nadomjestiti, oponašati, ustvrditi, iznimno, urota; period srpskohrvatskog jezika je ostavio traga - domovina – otadžbina - vještački obnovljeni hrvatski arhaizmi: vojarna, priopćenje, zemljovid. 15

• Ćorić: sinonimski dubleti -dopustiti- dozvoliti, mašta- uobrazilja, novac – para ( Šamija- Lukačić) -par sastavljen od arhaizma, istorizma i jezički aktuelnog člana: lim-pleh, kočiti-bremzati, muka- azab ( Brodnjak) 16

• par u kojem je jedan član domaći, a drugi pozajmljenica: bojište – front, metež – haos, čudovište – monstrum ( Šamija- Lukačić) - standardnojezička forma proglašava se hrvatskom a kolokvijalna srpskom: hladan, pjevačica- pevaljka ( Šamija-Lukačić) 17

• neobični parovi: zubalo- gebis, piliti-šagati, doklizati- dosuljati ( Brodnjak) - sinonimska veza jednočlanog i dvočlanog naziva: rugoba- ružna žena ( Šamija- Lukačić) 18

• ovako naopako “jezikoslovlje” sreće se kod nedoučenih, primitivnih ljudi • Kritika Snježane Kordić upućene Stjepanu Babiću - svi Sloveni pa i Indoevropljani imaju posvojni genitiv 19

• Brborić: “demokratizacija” ne uzrokuje raslojavanje standardnih jezika • jezik je apstrakni sistem znakova koji se ostvaruju u govoru Istine i činjenice danas je bivši srpskohrvatski jezik razložen na srpski, hrvatski i bošnjački/bosanski jezik, a naime može se govoriti o trima bosanskim i 20

izvanbosanskim varijantama istog standardnojezičkog sistema jednoga te istoga standardnog jezika • može se svaki ogranak toga ili kojega drugog standardnojezičkog sistema nazvati jezikom • tri bosanska i hercegovačka jezika 21

• štokavština je isti jezik u rodoslovnom i tipološkom smislu, a da li je ona izvorno, genetski, samo srpska, to se ne može dokazati osim ako se uzme mjerilo pars pro toto, da su Srbi većina uvijek bili i prema tome vlasnici genetskog roda. 22

• jezički unitarizam • jezički getoizam • insistiranje na simboličkoj funkciji jezika zanemarivanje komunikacijske uloge jezika 23

Hvala na pažnji!!! 27