RNEKLEM 1 rneklem 2 Evren 3 rnekleme 4

ÖRNEKLEM

1. Örneklem 2. Evren 3. Örnekleme 4. Örnekleme yöntemleri 5. Örneklem büyüklüğü

- Araştırma sonuçlarının geçerli , güvenilir ve kullanılabilir olması için verilerin toplandığı kaynağın özelliği çok önemlidir. - En doğru sonuç aranan bilginin elde edileceği kaynağın tümünden elde edilen sonuçtur.

- Ancak her zaman bu olanaklı değildir. Özellikle kaynak çok büyük ve yaygın olduğunda bunu yapmak son derece zordur. - Bunun için araştırmacılar kaynağın tümünü incelemek yerine belirli bir örnek üzerinde çalışmak zorundadırlar.

- Bir bütünden ya da evrenden örnek alma işlemi hayat başladığından bu yana yapıla gelmektedir.

-Bir tencereden tadına ya da tuzuna bakmak için alınan bir kaşık yemek, bir araştırmacının toplumdaki bazı kişilere bir konuda görüş sorması, laboratuar teknisyeninin, bir kişinin vücudundaki kandan bir damla alarak kanın bazı niteliklerini incelemesi, peynir alırken bir parça alıp tadına bakılması, birer evren- örneklem ilişkisidir.

Örneklem; Araştırılmak istenen bir olayla ilgili evrenden, belli kurallara göre seçilmiş, evreni temsil ettiği varsayılan küçük bir küme örneklem olarak adlandırılır. Örneklem evreni oluşturan varlıkların alt parçalarından oluşur.

Örneklem Büyüklüğünü Etkileyen Faktörler: • • • Araştırmanın türü (tanımlayıcı, açıklayıcı) Analiz türü (nicel, nitel) Evrenin benzeşik ögelerden oluşması İncelenen olayın evrendeki yoğunluğu Değişken sayısı Alt grup sayısı Yanıt oranları Mali kaynak kısıtlılığı Kararın önem derecesi

• Eğer örneklem; -Yeterli sayıda ve çoklukta değilse, -Seçiminde yanlı olunmuş ise, -Yanlış ve uygun olmayan yöntemlerle seçilmiş ise araştırma sonuçlarına bakarak doğru kararlar almak olası değildir.

Örneklemin Temsil Yeteneği: • Her araştırmada temsil yeteneğine sahip bir örneklem seçmek temel ilkedir. • Temsil yeteneğine sahip bir örneklemin temel özellikleri şunlardır:

• Örneklemin büyüklüğü yeterli olmalıdır. • Örneklem evrendeki dağılıma çeşit ve oran yönünden benzer olmalıdır. • Örneklem olasılıklı örnekleme yöntemlerinden biriyle seçilmelidir. • Örneklem seçiminde yan tutulmamalıdır.

Örneklem Hatası • Örneklem alınan ve alınmayan birimlerin ortaya çıkardıkları şansa bağlı toplam hata miktarıdır. Bu miktarı gösteren ölçüt ‘standart hata’dır

2. EVREN

Evren; Araştırma sonuçlarını genellenmek istediğimiz bütündür. Diğer bir deyişle belli bir özelliği taşıyan canlı ya da cansız elemanlar bütünüdür.

-Bu doğrultuda evren milyonlarca kişiyi kapsayacak kadar geniş ya da birkaç yüz kişiyi kapsayacak kadar olabilir.

-Evrenin sınırlandırılması ve tanımlanması araştırmacının amacı doğrultusunda ve onun istegi ile olmaktadır. - Evreni belirleyen araştırmanın amaçlarıdır.

1. Genel (Hedef) Evren 2. Çalışma Evreni

Genel Evren • Tanımlanması kolay ama ulaşılması güç olan evrendir.

Çalışma Evreni • Ulaşılabilen somut bir evrendir. • Araştırmacı evrenin tümünden ya da onu temsil edebilecek küçük bir guruptan toplayacağı veriler çalışma evrenini temsil eder.

• Ancak bu durumda sonuçların da çalışma evrenine genellenmesi gerekir.

Denek; Örnekleme seçilen ögelerin her biridir.

Çalışmayı genellemek istediğiniz evren Genel Evren Çalışmada ulaşabileceğiniz evren Ana Kitle Evreni nasıl temsil edeceğinizi belirlemek Örnekleme Çalışmada yer alacak bireyler Örnekler 22

3. ÖRNEKLEME

Örnekleme; - Bütün evreni yansıtabilecek, evrenin bir kısmını seçme işlemidir. - Örnekleme ile yapılacak bir araştırmanın en önemli özelliği evrendeki gerçek durumu ortaya çıkarabilmesi için en önemli koşul örneklemin evreni temsil edebilmesidir.

Neden örnekleme yapılır: • • • Maliyet tasarrufu sağlaması Zaman tasarrufu sağlaması Doğru bilgi edinme imkanı sağlaması Ayrıntılı Bilgi İşgücü (Emek) tasarrufu 25

• Maliyet Tasarrufu : Özellikle kısıtlı bir araştırma fonunun Olması durumunda örnekleme büyük Bir avantaj zağlar. • Zaman Tasarrufu : Anakütle hakkında kısa zamanda bilgiye ihtiyaç varsa örnekleme avantajlıdır. 26

• Doğru Bilgi Edinme : Az sayıda birim gözlendiği için hatalı bilgi elde etme olasılığı çok düşüktür. • Ayrıntılı Bilgi : Tam sayım yapılması halinde ayrıntılı bilgi elde edilmesi mümkün olmayabilir. 27

• İş Gücü (Emek) Tasarrufu : Ne kadar az birim gözlenir ise o kadar az elemana ihtiyaç duyulur. 28

Örnekleme örnekleri: • Bir tencereden tadına ya da tuzuna bakmak için alınan bir kaşık yemek, • Bir araştırmacının toplumdaki bazı kişilere bir konuda görüş sorması, • Laboratuar teknisyeninin, bir kişinin vücudundaki kandan bir damla alarak kanın bazı niteliklerini incelemesi, • Peynir alırken bir parça alıp tadına bakılması, 29

Örneklemenin aşamaları: 1. 2. 3. 4. 5. Örneklemenin Amaçlarının Belirlenmesi Kitlenin Belirlenmesi Toplanacak Bilgilerin Belirlenmesi Bilgi Alma Yönteminin Belirlenmesi Verilerin Elde Edilmesinde Araştırmanın Güven Düzeyinin Belirlenmesi 30

Örneklemenin Amaçlarının Belirlenmesi Örneklemenin bir veya birkaç amacı olabilir. Örneğin; seçim sonuçlarının ne olabileceği, piyasaya çıkarılacak yeni bir ürünün kabul görüp görmeyeceği veya bir ürünün ne kadar dayanıklı olabileceği 31

Kitlenin Belirlenmesi: Burada kitlenin belirlenmesi zamana ve mekana göre değişebilir. Böylece çerçevede ona göre belirlenmelidir. Örneğin, 2002 yılında Samsun ilinde ilk okula başlayacak çocuk sayısı kitle olarak ele alındığında kitleye zaman ve mekan kısıtlaması getirilmiş olur. 32

Kitlenin Belirlenmesi: Ana kitle tanımlanırken eylem üzerindeki tesadüfiliğin elimine edilmesi gerekir: Örnek: Süpermarketten alışveriş yapanların davranışları hakkında yapılan bir araştırmada süpermarket kapısından çıkan herkesi ana kitle saymak doğru değildir. Çünkü sadece gezmek için girenler ana kitleyi temsil etmez. 33

Kitlenin Belirlenmesi: Ana kitle tanımlanırken ana kitlenin özellikleri de dikkate alınmalıdır: Örnek: Araştırma için gelir düzeyi önemli ise ana kitle tanımlanırken %30 alt düzey, %60 orta düzey, %10 üst düzey şeklinde olacak şekilde bir tanımlama yapmak gerekebilir. 34

Toplanacak Bilgilerin Belirlenmesi Toplanacak bilgilerin ancak kullanılacak bilgiler olması gerekir. Aksi takdirde gereksiz bilgiler toplandığında örneklemenin maliyeti ve değerlendirme süresi artar. Bu nedenle kişilere yöneltilen sorular kolay ve anlaşılabilir olmalı. 35

Bu nedenle kişilere yöneltilen sorular kolay ve anlaşılabilir olmalı. Gizlilik arzetmemeli ve hatırlanmasında güçlük çekilmemeli. Örneğin ; olayların tarihi gibi 36

Bilgi Alma Yönteminin Belirlenmesi Kitle hakkında bilgi edinmek için yapılan çalışmanın amacına uygun olarak seçilen örneklem birimlerine anket, görüşme yada gözlem yöntemlerinden birisi uygulanmalıdır. Bu yöntemleri kısaca tanımlayalım. 37

Bilgi Alma Yönteminin Belirlenmesi ANKET : Kalem yada kağıt yolu ile kişi yada grupların hakkında bilgi vermesi biçiminde tarif edilebilir. Bundan başka; telefon anket, mektupla anket, internetle anket yapılabilir. 38

Bilgi Alma Yönteminin Belirlenmesi GÖRÜŞME: Soru yolu ile veri toplama teknikleri arasında görüşme (mülakat), görüşmecinin cevap alma amacı ile soruları sözlü ve genellikle yüze olmak koşulu ile deneklere yönelttiği bir biçimdir. 39

Bilgi Alma Yönteminin Belirlenmesi GÖZLEM : Bir yada birden fazla kimsenin gerçek hayat içinde olup bitenleri bir plan dahilinde izlemesi ve kaydetmesidir. Bu teknik sosyal bilimlerde, Tıp da ve Tabiat bilimlerinde çok kullanılmaktadır. 40

Verilerin Elde Edilmesinde Araştırmanın Güven Düzeyinin Belirlenmesi Verilerin elde edilmesinde iste Tam Sayım ister örnekleme yöntemi kullanılsın her araştırmanın bir hata payı vardır. Özellikle örnekleme yöntemi kullanılmasında belirli bir hata payı ile olur. 41

4. ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ 1. Olasılıksız örnekleme yöntemleri 2. Olasılıklı örnekleme yöntemleri

4. 1. Olasılıksız Örnekleme Yöntemleri • Evrende bulunan elemanların belli bir olasılık ve eşit şansla seçilme olasılığı olmayabilir ya da buna gerek duyulmayabilir. Bu durumlarda araştırmacılar bu yöntemi kullanabilirler. Bu yöntemde birimler rastgele seçilmez. Yani her birimin araştırmaya girme şansı eşit değildir.

4. 1. 1. Gelişigüzel örnekleme 4. 1. 2. Kota örneklemesi 4. 1. 3. Amaçlı örnekleme 4. 1. 4. Kartopu Örnekleme

Gelişigüzel örnekleme • Araştırma konusu için en uygun kişileri seçme işlemidir. Okulda bulunan hiperaktif çocukların incelenmesi gibi…

Kota Örneklemesi • Evren yaş cinsiyet, öğrenim düzeyi gibi değişkenlere göre tabakalanır. • Bu tabakalar homojendir. Her tabakayı temsil edecek örneklem sayısı belirlenir. • Kota belirlendikten sonra her kotadan istenilen kişiler ile belirlenir.

Amaçlı Örnekleme • Evren birbirine benzer tabakalara ayrılır. Bunlar içinde araştırmacının sorununu en iyi temsil edebilecek tabaka seçilir.

Kartopu Örnekleme • Kartopu örneklemede öncelikle evrene ait birimlerden birisi ile temas kurulur. Temas kurulan birimin yardımıyla ikinci birime, ikinci birimin yardımıyla üçüncü birime gidilir. Bu şekilde, sanki bir kartopunun büyümesi gibi örneklem büyüklüğü genişler Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nin kuruluş yıllarındaki felsefesini çalışmak isteyen bir araştırmacı için, Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde emekliliği yaklaşmış veya emekli olmuş birkaç öğretim üyesi çalışmanın ilk örneklemini oluşturabilir. Araştırma süreci ilerledikçe, ulaşılan kişilerin yardımıyla daha fazla kişi listeye dahil edilecek ve liste kartopu gibi büyüyecektir