22 MARTDNYA SU GN Doa Emanetileri evre Eitim

22 MARTDÜNYA SU GÜNÜ Doğa Emanetçileri Çevre Eğitim Derneği Hoşgeldiniz.

UTKU KIZILTAN MAKINE MÜHENDISI Doğa Emanetçileri Çevre Eğitim Derneği

TARİH BOYUNCA İSTANBUL’UN SU SERÜVENİ ROMA-BİZANS DÖNEMİ

MÖ 658 KURULUŞ Sarayburnu çevresinde ilk yerleşim ile İstanbul şehri kuruldu. Küçükçekmece üstü ve Kadıköy’ün de en eski diğer iki yerleşim bölgesi olduğu tarihi belgelerde belirtilmiştir.

MS 117 -138 HADRİYEN DÖNEMİ İlk suyolu yapımı ile Sur dışından Haliç’e doğru (kısaca şehrin batısından) su cazibeli şekilde akıtılmıştır. Sonraki dönemlerde, özellikle Kostantin Dönemi ( 324 -337) su isale faaliyetleri yürütülmüştür.

MS 364 -378 VALENS DÖNEMİ Mazul ve Valens (Bozdoğan) Kemerleri’nin yapımı gerçekleştirilmiştir. Böylece, İstanbul tepelerine su ulaştırılmıştır. Mazul Kemer’ine Mazlumkemer de denir.

MS 378 -395 TEODOSYUS 1. DÖNEMİ 3. ve 4. suyollarının inşası Roma’nın son döneminde yapılmıştır. İletim hatları sonraki dönemde (6. ve 7. yüzyıl sonrası) savaşlar, istilalar ve doğal süreçler sonucu tahrip edilmiştir.

MS 525 -569 JUSTİNYANUS DÖNEMİ Bazalika (Yerebatan) Sarnıcı yapılmıştır. İç boyutları 138 X 64. 5 m. olup, içersinde 12 sıra 9 m. yüksekliğinde 336 sütun bulunmaktadır. İnşaatında 7000 kölenin çalıştığı rivayet edilen yapı yaklaşık 1800 metrekare olup 100. 000 ton su depolama kapasitesine sahiptir.

MS 1204 LATİN İSTİLASI Binbirdirek Sarnıcı 64 x 56 m. ebadında olup içinde 224 sütun bulunmaktadır. Sütunlar ortalarında bilezik bulunan, üste oturtulmuş iki ayrı parçadan oluşturulmuştur. 1200’lü yıllardaki haçlı istilası sırasında şehir içi şebekeler tahrip edilmiştir. Açık ve kapalı sarnıçlar ve elle su taşıma önem kazanmıştır.

OSMANLI DÖNEMİ - 1453 FATİH DÖNEMİ Fatih Sultan Mehmet ilk olarak Valens (Bozdoğan) Kemeri’ni onarttı ve güçlendirdi. İlave eklemeler yaptı. Ayrıca Kanuni döneminde mükemmelleştirilen Kırkçeşme Su Sistemi’nin ilk temelleri atılmıştır. Kanuni Sultan Süleyman’ın talimatı ile Kırkçeşme Su Sistemi Mimar Sinan tarafından yapıldı. Daha sonra bir çok kemer bu sisteme bağlandı.

OSMANLI DÖNEMİ - 1453 FATİH DÖNEMİ KIRK ÇEŞMELERDEN ÖRNEKLER

1554 -1563 KIRKÇEŞME SULARI Uzunkemer, Kavukkemer, Paşakemeri ve Mağlova Kemerleri’nin yapımı gerçekleştirildi. Halen yaşayan bu eserler Mimar Sinan’ın en güzide yapıtlarını oluşturmaktadır. Bu kemerler Belgrad Ormanları’ndan şehre su taşıyan ana arterleri oluşturmuştur. İlk örnekleri 4. asra dayanır. Kemerler, genellikle Horasan harçlı galerilerle (60 cm. en, 175 cm. yükseklik) su iletimini sağlamışlardır. Künk borular sonraki dönemlerde pik ve kurşun borularla değiştirilmiştir.

1730 – 1731 TAKSİM SULARI 1. Mahmut döneminde Taksim Su Sistemi devreye girmiştir. 1839’da ilaveler yapılmıştır. Derelerden kagir galeri, künk boru ve kısmen kurşun borularla su sağlanmıştır.

1451 – 1755 HALKALI SULARI Sert memba suları zaman içinde künkleri tıkadığından sistem pik ve kurşun borularla takviye edilmiştir. Halkalı suyunun 1925’deki durumu 1300 metre kurşun boru, 12550 metre pik (font) boru şeklindedir.

1547 -1874 ÜSKÜDAR SULARI Üsküdar suları vakıf ağırlıklıdır. 18 adet suyolu ve hayır çeşmelerinden meydana gelmiş olup, küçük galeriler, künk, pik, kurşun ve galvaniz borular (son dönem) ana iletim araçlarıdır.

1868 TERKOS ŞİRKETİ Sultan Abdülaziz tarafından Fransız imtiyazı ile kurulmuştur. Cumhuriyet döneminde İstanbul Türk Anonim Su Şirketi adını almıştır.

1902 – 1904 HAMİDİYE SULARI Sultan 2. Abdülhamit tarafından yaptırılan ve Kemerburgaz kaynaklı olan (günlük verimi 1200 metreküp) Hamidiye Suyu Beyoğlu civarındaki Kışlaları, Sarayları ve 50 kadar çeşmeyi beslemiştir.

1933 İSTANBUL SULAR İDARESİ (İSİ) Terkos’un imtiyazı 1932’de Fransız şirketinden alındı ve İstanbul Sular İdaresi (İSİ) 1933 yılında kuruldu. 1. Elmalı barajından sonra 1953’de 2. Elmalı barajı devreye girmiştir.

1981 – 2000’LER İSTANBUL SU VE KANALİZASYON İDARESİ (İSKİ) İSKİ, İstanbul Büyük Şehir Belediye’sine bağlı olarak kurulmuştur. (1981) Sonraki yıllarda, başta İkitelli ve Ömerli olmak üzere 10’u aşkın arıtma tesisi, çok sayıda baraj ve terfi merkezi ve iz bırakan çevre projeleri (Haliç’ten 5 milyon ton çamur çekilmiş ve altın boynuz balıklara geri verilmiştir) İSKİ İstanbullulara hizmeti sürdürmektedir.

GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE SU İLETİM HATLARINDA KULLANILAN BORULAR MÖ 5000’de AHŞAP, bu tarihten önce açık kanal su iletimi uygulanıyordu. MÖ 4000’de KİL, İlk gerçek boru antik şehir Babil’de (Boruların doğduğu yer) kilden yapılmıştır. MÖ 3000’de BAKIR, Bakır boruyu su ve atık su iletiminde ilk defa Mısır’lılar kentlerde yoğun olarak kullanmıştır.

MÖ 2500’de KURŞUN, Doğada çok bulunması, düşük ergime sıcaklığı ve kolay şekil alması nedeniyle antik şehirlerde kullanılmıştır. MS 300’ler MERMER, Roma-Bizans döneminde ve sonrasında asırlarca kullanılmıştır. 1500’ler DÖKME DEMİR, Dökme demir boruların ilk kullanımları Almanya (1455), Fransa (1664)

1840’lar BETON, 1824’de Portland çimentonun bulunması ile beton borular daha ucuz ve daha kolay işlenebildiğinden uzun zaman kullanılmıştır. 1880’ler ÇELİK (DÜZ), Çelik borular büyük miktarlarda yüksek fırın prosesi geliştirildikten sonra üretilmiş ve kullanılmışlardır.

1890’lar ÇELİK (YİVLİ), Yivli çelik borular yüksek et kalınlıklı çelik borulara göre fiyat avantajı olduğundan çokça kullanılmıştır. 1900’ler ÇELİK TAKVİYELİ BETON, İlk çelik takviyeli beton boru 1905 yılında üretilerek kullanılmaya başlanmıştır. 1930’lar PLASTİK (PVC) PVC boru 1920’lerde tesadüfen üretildi. İlk PVC boru fabrikası 1930’da kuruldu. Halen kullanılmaktadır.

1940 lar ASBEST ÇİMENTO, asbest lifleri ile çimentonun oluşturduğu hafif beton borulardır. Kırılgandırlar uygun yerlerde kullanılmışlardır. 1950’ler PLASTİK KOMPOZİT, (CTP)cam takviyeli plastiklerin ilk üretimi 1956 yılında İsveç ve İsviçre’de başlamıştır.

1960’lar PLASTİK (YYPE), üretim metotlarında ve teknolojilerde gelişme ile beraber ilk yüksek yoğunluklu polietilen borular yapılmış ve halen kullanılmaktadırlar. 1970’ler DÜKTİL DEMİR (DIP), tesadüf eseri bulunan düktil demir, gri dökme demire üstün özelliklere sahiptir.

1980’ler FİBER TAKVİYELİ BETON (BETON KOMPOZİT), Fiber takviyeli beton teknolojisi (FTB) 1980’lerde hafif, uzun ve mukavemetli boru olarak kullanılmaya başlanmıştır. 2000’li yıllarda bu boru tiplerinin bir çoğu halen kullanılmaya devam edilmektedir.

22 MART DÜNYA SU GÜNÜ SABIRLA DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM Doğa Emanetçileri Çevre Eğitim Derneği ( DEÇED ) Makine Mühendisi Utku Kızıltan