RNEKLEME ve RNEKLEME YNTEMLER Evren Evren aratrma sonularnn

ÖRNEKLEME ve ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ

Evren • Evren, araştırma sonuçlarının geçerli olacağı büyük grup. Evren birimi, evrenin sınırlandırılmış bir parçasıdır. Sayım, evrenin tüm birimlerine ulaşılarak bilgilerin toplanmasıdır. • Hedef evren, araştırmacının ulaşmak istediği, ancak ulaşması güç olan ve ideal seçimini yansıtan soyut evrendir. Ulaşılabilir evren, araştırmacının ulaşabileceği, gerçekçi seçimi olan somut evrendir. • Evren değer (parametre), evreni betimlemek için evrenden elde edilen verilerden hesaplanan veya tahmin edilen değerlerdir. 2

Örneklem ve örnekleme • Örneklem, belli bir evrenden, belli kurallara göre seçilmiş ve seçildiği evreni temsil yeterliği kabul edilen küçük kümedir. Ya da evrenle ilgili çalışmak için seçilen evrenin sınırlı bir parçasıdır. • Örneklem değer (istatistik), örneklemlerden elde edilen verilerden hesaplanan ve örneklemi betimlemede kullanılan değerlerdir. • Örnekleme, evrenden örneklem için birim çekme işlemine denir. 3

4

Tipik olarak evren çok büyüktür veya tüm evren elemanları hakkında bilgiler elde etmek imkânsızdır veya elde etmek için evreni değiştirmek veya elemanlarına zarar vermek gerekecektir veya çok büyük masraf ve emek gerektirecektir. Bu nedenle tam sayım ile tüm sayısal değerlerin öğrenilmesi istenmez. Örnekleme ile kullanılabilir büyüklükte altküme elde edilir. Örnek verileri toplanır; örnek verileri hakkında istatistikler hesaplanır ve örnek istatistikleri üzerinde çıkarımsal istatistik veya ekstrapolasyonlar kullanarak evren hakkında bilgiler elde edilir. 6

• Örneğin, Türkiye'de üniversite öğrencilerinin sağlık bilimleri hakkındaki tavırları ölçülmek istensin ve bu tavırları açıklayan 10 soruluk bir anket hazırlanabileceği bilinsin. "Türkiye'de 2009 -2010 öğretim yılında üniversite öğrencisi" olanların tümünün bu 10 soruya sayısal şekilde yanıt verdiği varsayılsın. Her bir soruya verilen yanıtın sayısal değerlerinin tümü birer evren olur. Burada dikkat edilecek nokta, istatistik bilimi için evrenin sayısal değerler olması ve üniversite öğrencisi olmamasıdır. Üniversite öğrencilerinin hepsi evren çerçevesi olarak anılır. Bu türlü sonuç bulmak ya imkânsızdır; ya da büyük emek, para ve zaman istemektedir. Bu nedenle örnekleme metodunun uygulanması tercih edilir. 7

• Bu evrenin örneklemini elde etmek için evren çerçevesi olan 2009 -2010 öğretim yılında Türkiye'deki üniversitelerde okuyanlardan küçük bir grup seçilir. Bu, daha küçük grup elemanlarına örnekleme çerçevesi adı verilir. Örnekleme çerçevesi, örnekleme seçilecek bireylerin tanımlanmasıdır. 8

Eğer her üniversiteden uygun bir sayıda öğrenci çeşitli örnekleme tekniklerini kullanarak seçilirse, bunların tümü örnekleme çerçevesini oluşturur. Yine örneği açıklamaya devam edersek, bu daha nispeten küçük gruba (dikkat edilirse örneğinde verilen örnekleme çerçevesi yine de sayıca küçük olmaz) bu hazırlanmış on soruluk anket uygulanır. Her 10 soruya bu küçük grup elemanlarının verdiği sayısal yanıtlar birer örnekleme olur. Örnek, örnekleme çerçevesi üzerinde belirlenmiş bir değişken üzerinde yapılan sayım veya ölçüm ile elde edilen sayısal verilerdir. Tekrar dikkat çekilmelidir ki istatistik bilimi için örnek kavramı özel bir şekildedir ve genelde kullanılan örnek sözcüğü anlamından değişiktir. İstatistik için örnekleme çerçevesi elamanları (bu örnekte seçilen üniversite öğrencileri) örneği oluşturmazlar; her 9

• Örneklem planlamasının amacı, istenen kesinlik ve mevcut kaynaklar arasındaki dengeyi ayarlamaktır. 10

• ÖRNEKLEME VE ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ Kavramlar - Evren - Örnekleme ve Örnekleme Süreci - Örnekleme Yapmayı Gerekli Kılan Sebepler - Örnekleme Sürecinin Aşamaları - Örnekleme Sürecinde Göz Önüne Alınması Gereken İlkeler Örnekleme Yöntemleri - Olasılıklı Olmayan Örnekleme Yöntemleri

Örnekleme Yapmayı Gerekli Kılan Sebepler sağlamak bulunması - Maliyet tasarrufu sağlamak - Zaman tasarrufu sağlamak - Doğru bilgi edinme imkanı - Pratik imkansızlık halinin Örnekleme Sürecinin Aşamaları 1. Aşama: 2. Aşama: evreninin 3. Aşama: 4. Aşama: belirlenmesi 5. Aşama: 6. Aşama: Evrenin tanımlanması Çerçevenin belirlenmesi (Araştırma belirlenmesi) Örnekleme yönteminin seçimi Örneklem büyüklüğünün Örneklem birimlerinin seçimi Verilerin derlenmesi