FEN BLMLER7 1 NTE GNE SSTEM VE TES

FEN BİLİMLERİ-7 1. ÜNİTE GÜNEŞ SİSTEMİ VE ÖTESİ 2. Güneş Sistemi Ötesi: Gök Cisimleri HALİM GÜNEŞ *

KAZANIMLAR: F. 7. 1. 2. 1. Yıldız oluşum sürecinin farkına varır. F. 7. 1. 2. 2. Yıldız kavramını açıklar. F. 7. 1. 2. 3. Galaksilerin yapısını açıklar. F. 7. 1. 2. 4. Evren kavramını açıklar. 2

Güneş Sistemi Ötesi: Gök Cisimleri Yıldız, Takımyıldız, Galaksi, Kara delik *

Gökyüzünde gördüğünüz parlak cisimler hakkında neler biliyorsunuz? Açıklayınız. Uzayda hangi gök cisimleri vardır? *

Gezegenler, Ay ve yıldızları gece gökyüzüne çıplak gözle bakarak bile görebilirsiniz. Bilim insanları gece gökyüzünde aradıklarını bulabilmek için yıldız haritası denilen haritalar kullanırlar. 5

Var olan her şeyi içinde bulunduran Dünya dışındaki evren parçasına uzay olarak adlandırılır. Uzayda Galaksiler (gök adaları), Asteroitler, Meteorlar , Güneş, Ay, gezegen, yıldız, takımyıldız ve bulutsu gibi cisimler bulunur. Doğal olan bu cisimlerin her biri gök cismi olarak adlandırılır. * *

Yıldız nedir? Gece parlak bir nokta şeklindeki yıldızların Dünya’dan çok uzakta bulunduğunu, Güneş’in de bir yıldız olduğunu biliyor musunuz? Takım yıldız nedir? Nasıl oluşur? Burcunuz ne? *

YILDIZ: Isı ve ışık kaynağı olan, bulutsu adı verilen gaz ve toz bulutlarından oluşan küre şeklindeki gök cisimleridir. Bazı yıldızlar ise bize yakın oldukları için parlak görünür. Yıdızlarda canlılar gibi doğar, yaşar ve ölür. *

Yıldızların özelliklerini başlangıçtaki kütlesi belirler. Bu özelliklerin arasında parlaklık, büyüklük, yıldızın gelişimi, yaşam süresi de bulunur. Yıldızların merkezlerinde bulunan yakıt zamanla biter. Böylece yıldız değişime uğrar ve sonuçta ölür. *

Küçük Kütleli Yıldız Beyaz Cüce Nebula (Bulutsu) Büyük Kütleli Yıldız Nötron Yıldızı Süpernova Kara * Delik

Büyük kütleli yıldızların hayatları süpernova patlaması ile son bulur ve yıldızdan geriye nötron yıldızları veya karadelikler kalır. Küçük kütleli yıldızların dış katmanları uzaya saçılır ve merkezlerinde metal ve karbon yığını olan beyaz cüce kalır. Ölen yıldızlar arkalarında toz ve gaz bulutu bırakır ve bunlar sonunda bulutsu halini alır. *

Yıldız oluşum sürecinin başlangıcında uzay boşluğunda bulunan sıcak gaz ve toz bulutlarının oluşturduğu kümeye bulutsu denir. Bazı bulutsular Orion Bulutsusu ve Kelebek Bulutsusu gibi parlak, bazı bulutsular karanlık gözlemlenir. Gökyüzündeki en parlak bulutsu Orion Bulutsusu olup Dünya’ya en yakın yıldız oluşum bölgesidir. *

Atbaşı Bulutsusu karanlık olarak gözlemlenen bulutsuya örnektir. Uzayda gözlemlenmiş en büyük bulutsulardan biri Tarantula Bulutsusu’dur. Büyük kütleli yıldızların bazıları yaşam sürecini tamamlayıp enerjilerini tamamen yitirdiklerinde kara deliklere dönüşür. *

Kara delikler: Işığı bile yutabilen çok güçlü çekim gücüne sahip gök cisimleridir. Kara delikler görülemez. Etraflarındaki cisimler üzerinde yaptıkları etkiler sonucunda var oldukları tahmin edilmektedir. Yıldızlar arasındaki mesafeler çok fazla olduğu için ışık yılı ile ifade edilir. Dünya’ya en yakın yıldız Güneş’tir. Dünyanın güneşe uzaklığı 149, 6 milyon km dir. *

Kendiliğinden ısı ve ışık yayabilen küresel şekilli doğal gök cisimlerine yıldız denir. Bulutsuz bir gecede gökyüzüne bakıldığında bazı yıldızlar parlak bazı yıldızlar daha sönük görünür. Yıldızların farklı parlaklıklarda görünmelerinin nedeni yıldızların büyüklüklerinin ve Dünya’ya olan uzaklıklarının farklı olmasıdır. *

En sıcak yıldızlar: Mavi veya beyazdır. Orta sıcaklıktaki yıldızlar: Sarıdır Soğuk yıldızlar: Kırmızıdır. *

Yıldızların Genel Özellikleri nelerdir? Güneş ile dünya arasın daki uzaklık ne kadardır? Biliyor musunuz? *

YILDIZLAR Tekli halde veya takım halinde bulunurlar. Hem Kendi ekseni etrafında hem de galaksi yörüngelerinde dolanırlar. Doğal Isı ve ışık kaynağıdırlar. Sıcaklıklarına göre farklı renklerde gözlenirler. Canlılar gibi doğar, büyür ve ölürler. Işıkları tireşimli görünür. *

Yıldızlar gökyüzünde grup hâlinde bazı şekiller oluşturur. Buna takımyıldız denir. Takımyıldızlarını oluşturan yıldızlar, birbirine çok uzaktır. Birbirine yakınmış gibi görünmelerinin nedeni aynı yönde yer almalarıdır. *

Açık denizlerde ve ormanlık alanda yön bulmak için yıldızlar kullanılabilir Örneğin küçük-ayı takımyıldızının en parlak yıldızı, Kutup Yıldızı'dır ve bu yıldız kuzey yönü gösterir. *

TAKIMYILDIZLARI Çoban Çalgı Kuğu Küçük Ayı Orion(Avcı) Büyük Ayı *

Koç, boğa, ikizler, yengeç, aslan, başak, terazi, akrep, yay, oğlak, kova ve balık olarak adlandırılan burçlar birer takımyıldızıdır. Köpek, Yılan, Ejderha, Kuzey Tacı ve Orion(Avcı) vb. takımyıldızları bazı canlılar ve nesnelere benzetilmiştir. *

Işık yılı bir uzaklık birimidir. Gök cisimleri arasındaki uzaklığı belirlemede kullanılılır. Işığın boşlukta 1 saniyede aldığı yol 300. 000 (300 bin) km’dir. Işığın bu hızla 1 yılda kat etmiş olduğu mesafeye 1 ışık yılı denir. Güneşe en yakın yıldız Alpha Centauri (Alfa Senturi)’ye 40 trilyon km uzaklıktadır. Kısaca 4, 3 ışık yılı uzaklıktadır denilir. *

Yıldızlardan, yıldızlar arası gaz ve toz bulutlarından, kara deliklerden, gezegenler ve doğal uydularından oluşan dev sistemlere Galaksi ya da gök ada denir. Uzayda birbirinden çok uzakta olan eliptik, sarmal, düzensiz ve çubuklu sarmal olmak üzere farklı boyutta milyonlarca gök ada (Galaksi) bulunur. *

Samanyolu, Andromeda ve Sombrero vb. Galaksiler vardır. Samanyolu Galaksisi’ne en yakın galaksi Andromeda Galaksisi’dir. Samanyolu’na uzaklığı 2, 5 milyon ışık yılıdır. Eliptik galaksiler genel olarak küçük yapıdadır. Bu galaksilerde yıldızlar arası gaz ve toz bulutları azdır. Ayrıca yeni yıldız oluşma oranı da oldukça düşüktür. * *

Sarmal galaksilerin çevresinde, merkezinden dışa doğru uzanan parlak kollar mevcuttur. Galaksinin merkezinde yaşlı yıldızlar, kollarda ise daha genç yıldızlar bulunur. Çubuk Sarmal Galaksiler, Sarmal galaksiden farklı olarak merkezlerinde ince uzun bir çubuk şekli görülür. Galaksinin sarmal kolları bu çubuğun uçlarından başlar. * *

Düzensiz Galaksiler Bu galaksiler belli bir biçime sahip olmadığından düzensiz galaksi olarak adlandırılır. Güneş sistemi sekiz gezegeni ile birlikte sarmal kollu olan Samanyolu gök adasının içinde bulunur. Dünya’mız samanyolu gök adasının dış kenarına yakın Avcı kolu üzerinde bulunur. * *

Evren, var olan her şeydir. Uçsuz bucaksız olan evren, trilyonlarca gök cismi içerir. Evrenin merkezi ya da kenarları yoktur. Gök cisimlerinin tamamı aralarındaki boşluklarla birlikte evren olarak nitelendirilir. 28

Evrenin nasıl oluştuğu konusunda pek çok teori öne sürülmüştür. Bu teorilerden en çok kabul göreni “Büyük Patlama (Big Bang) Teorisi” dir. Bu teori evrenin 13. 7 milyar yıl önce aşırı yoğun ve sıcak bir noktadan büyük bir patlamayla meydana geldiğini savunmaktadır. Evrenin bir başlangıcı ve sonu vardır. * *

Gök bilimci Edwin Hubble (Edvın Habıl), 1929 yılında galaksilerin hem birbirinden hem de Dünya’dan uzaklaştığını keşfetti. Bu sayede evrenin oluşumundan günümüze kadar sabit kalmayıp sürekli genişlediğini ispatladı. Bir diğer teori ise durağan, başlangıcı ve sonu olmayan bir evren fikrini savunur. *

KONUMUZ BİTMİŞTİR. KONUYU EVDE TEKRAR ETMEYİ UNUTMAYIN. BİR SONRAKİ KONUYA HAZIRLANARAK GELİN. *