Psikolojik Danma Sreci Dr r yesi Hatice Epli

Psikolojik Danışma Süreci Dr. Öğr. Üyesi Hatice Epli

YAPILAMA � Psikolojik danışmanın ilk oturumunda kullanılması gereken bir beceridir. Psikolojik danışmaya yeni gelen , psikolojik danışma hakkında pek bir şey bilmeyenlere bilgi vermek amacıyla kullanılır. Çok fazla uzun olmamalıdır. Ancak gereğinden kısa yapılan bir yapılama ise danışanın süreci ciddiye almamasına ya da danışanın kafasında soru işaretlerinin giderilmemesine neden olabilir. � Ayrıca psikolojik danışma kurallarından bahsetmek de yapılama içerisinde yer alır. Örneğin; her hafta aynı saatte birlikte olacağız, psikolojik danışma oturumları 55 dakika olacaktır, konuşulanlar aramızda gizli kalacaktır, gönüllülük esastır. . . vs.

� � Merhaba, ben Psikolojik Danışman …………, nasılsın? Sana süreç ile ilgili bilgi vererek başlayalım. Her hafta, kararlaştıracağımız bir saatte birlikte olacağız. Oturumlarımız yaklaşık 55 dakika olacaktır. Bu süreyi belirli ölçüde uzatmak ya da kısaltmak doğrudan bize, öncelikle de sana bağlıdır. Oturumlarımıza gelemeyeceğin zaman beni önceden bilgilendirmen gerekir, ben de aynı şekilde herhangi bir nedenle oturuma gelemeyecek olursam seni önceden bilgilendireceğim. Burada seni zorlayan yaşam olaylarını ele alacağız. Konuşulanlar seninle benim aramda kalacak ne senin tarafından ne de benim tarafımdan üçüncü bir kişiyle paylaşılmayacak. Ancak kendin ya da başka biri için riskli bir durum ortaya çıktığı takdirde senin de bilgin dahilinde ilgili yerlere bildirmekle yükümlüyüm. Bunun dışında konuştuklarımızın aramızda kalacağı konusunda bana güvenebilirsin. Danışmaya istekli ve gönüllü olarak geldiğin için kendini olabildiğince içten bir şekilde ortaya koyman süreçten üst düzeyde verim almanda oldukça önemli. Psikolojik danışma süreci içerisinde sana öğüt, nasihat vermeyeceğim senden kendini bana açmanı istiyorum. Danışma sürecinde edindiğin becerileri günlük yaşamda kullanılabilir olması amacıyla zaman ev ödevlerin olacak. Yine sürece ilişkin üst düzey verim almanı sağlayan bu ödevlendirmede sorumluluk alacağını umuyorum. Sürece ilişkin bana sormak istediğin herhangi bir şey var mı?

Yakından İlgilenme Yakından ilgilenme, danışanın danışma sürecinde özgüvenini arttırmak, insan olarak önemli ve saygın bir kişi olduğunu hissettirmek için kullanılır. Bu beceri, danışana insan olarak saygı duyulduğunu ve danışanın söylediklerine önem verildiğini gösterir. Danışanın güvenini arttırmak ve güvenli bir ortam oluşturmak için kullanılır. Ayrıca, yakından ilgilenme davranışıyla karşılaşan danışan hissettiklerini ve düşündüklerini daha rahat ifade edebilir. � Psikolojik danışman rahat ve doğal bir şekilde oturmalıdır. Rahat bir şekilde oturan danışman, danışanla daha rahat ilgilenebilir. Danışmanın danışanla gözle iletişim kurması önemlidir fakat gözlerini dikip danışanı rahatsız etmemelidir. Danışman danışanın söylediklerinden yola çıkarak tepkiler vermelidir. Yakından ilgilenme davranışı gösterilemeden danışmaya başlanmamalıdır. Her oturumda kullanılması gereken bir beceridir.

Yakından ilgilenme sonucunda kendini saygın ve güvenli hisseden danışan duygu ve düşüncelerini daha kolay anlatabilir ya da kendini açabilir. Psikolojik danışman kendi geliştirdiği uyarıcılardan çok öncelikle danışanın söylemlerinden kaynak alarak tepki vermek durumundadır. Yakından ilgilenme, her oturumda ve danışmanın başından sonuna dek gerçekleşen süreç içerisinde yapılması gereken bir özelliktir. Psikolojik danışmanın vazgeçilmez niteliğidir. Saydamlık, empati, somutluk, ilişkinin şimdi ve buradalığı kendini açma ve yüzleştirme, yakından ilgilenme sonucunda gerçekleşebilecek olan süreçler olmak durumundadır.

� Konuşmaya Açık Davet Bu beceri danışanın kendisini daha iyi anlatabilmesi amacıyla danışman tarafından açık uçlu sorular sorma becerisidir. Danışanın kendini açmasına yardımcı olan soru biçimi, açık uçlu sorulardır. Açık uçlu sorular, danışanın kendini açmasına sorunları üzerinde odaklaşmasına, daha önce baskı altına aldığı, anlatamadığı duygu ve düşüncelerinin anlatımını kolaylaştırır. Açık uçlu sorular danışanın daha uzun yanıtlar vermesine yardımcı olur. Danışanın kendini açması, kendini anlaması, ifade etmesi amacıyla psikolojik danışmanca kullanılır. Sorular danışmanın kendi merakını gidermesi amacıyla sorulmamalıdır. Bu beceri, danışanın dikkatini duyguları üzerine odaklaşmasını sağlar. Bugün neler hakkında konuşacağız? O durum hakkında biraz daha bahseder misin? Olay olduğunda neler hissettin? Mutluyum demekle neyi kastettin? Şu anda ne düşünüyorsun?

� Görüşmeye başlamayla ilgili örnekler: ·Neler olup bitti? ·Bugün neler hakkında konuşacağız? ·Geçen haftadan beri neler oldu? � Belli bir noktada odaklaşmak için örnekler: ·O durum hakkında daha fazla söz eder misin? ·Anladığımı sanmıyorum, açıklama getirir misin? � Duygular üzerinde odaklaşmak için örnekler: ·Olay olduğunda neler hissettin? ·Şimdi duyguların nelerdir? � Örneklerin ortaya çıkarılması için örnekler: ·Bana örnek verir misin? ·Mutluyum demekle neyi kastettin? � Düşünceler üzerinde odaklaşmak için örnekler: ·Bu konuda neler düşünüyorsun? ·Şu anda neler düşünüyorsun?

Psikolojik danışmanın az düzeyde konuşup danışanın konuşmaya sevk edilmesidir. Danışanın söylediklerini açıklamaya başladıktan sonra psikolojik danışmanın görevi, danışanın konuşmasının devamını sağlamaktır. Tek kelimeden oluşan sorular, bazı anahtar kelimelerin tekrarı, basit “hmm, hhmm” lar ve baş sallamalar danışana dinlendiği mesajını verir. Bu beceri oturumların başında ilk oturumlarda kullanılmamalıdır. Tek başına değil diğer becerilerle kullanılmalıdır. Asgari düzeyde teşvik, danışanın söyledikleri içinde önemli olan anahtar sözcüğün tekrar edilmesi, tek kelimelik pekiştireçler kullanılması, kısa cümleler kullanılması şeklinde olabilir. � Anahtar sözcüklerin tekrarı: Danışan: Gözü hep bende, tiksiniyorum… Danışman: Gözü sürekli sende. � Tek kelimeli pekiştireçler: Sonra, evet, nasıl ve gibi sözcükler � Kısa cümleler: Danışanın anlatmaya devamını sağlamak için psikolojik danışman, “daha anlat” , “örnek ver” diyebilir �

� Duyguların Yansıtılması Danışanın duygularını yansıtılması psikolojik danışmanın temel ve öneli işlevlerinden birisidir. Danışanın duygularını başarıyla yansıtabilen danışman, duyguların belirginleşmesine, açık seçik ortaya çıkmasına, danışanın kendi duygularının farkına varmasına, farkına varmasıyla birlikte içgörü geliştirmesine ve en önemlisi de danışmanın danışanın duygularını doğru anlayıp anlamadığının denetlenmesine yardımcı olur. Danışmanın kendi duygularını doğru ve gerçekçi olarak algıladığını algılayan danışan, kendini açma ve problemlerini açık seçik anlatma yönünde çok daha isteklendirilmiş olur. Böylece duygularının farkına vararak, kendini daha iyi anlama sürecine girer.

Örnek: Danışan(Ağlamaklı): Üzerimde o denli sorumluluk var ki zaman çocuklarımı bile istemiyorum. Onlara ihtiyaçları olan şeyleri veremiyorum. Ancak onlar olmadan yaşayamam. Danışman: Üzerindeki baskılardan boğulduğunu hissediyorsun ve çocuklarına iyi annelik yapamıyorsun. Danışan: Kendimi önemsiz hissediyorum. Sanki karıma sağlamam gereken tek şey maddi destek. O, o denli yeterli ki sanki bana ihtiyacı yok gibi. Danışman: Bir eş olarak kendini yetersiz hissediyorsun. Sanki sadece maddi olarak bir şeyler vermen gerekir. Danışan: Sınıf içinde parmak kaldırıp söz almak, sorulara yanıt vermek içimden gelmiyor. Hem de bildiğim sorulara. Parmak kaldırmak istediğimde yüzüme ter basıyor. Klabim yuvasından fırlayacak gibi atıyor. Elim ayağım titriyor. Danışman: Başkalarının yanında konuşmak kaygı düzeyini arttırıyor.

� İçeriğin Yansıtılması: Danışanın söylediklerinin içerik bakımından açıklığa kavuşturulmasıdır. İçeriğin yansıtılması, danışanın düşüncelerinin psikolojik danışmanca doğru anlaşılıp anlaşılmadığını kontrol etmeye, fikirlerin daha belirgin bir şekilde ifade edilerek kristalleşmesine, Psikolojik danışmanın danışanın düşüncelerini anlamaya çalıştığını iletmeye yarar. Danışanın anlattığı konu ya da olayın, danışmanın özgün sözcük ve tümceleriyle yinelenmesi ya da aktarılması sürecidir. Bu noktada bu yineleme ve belirginleştirmede, danışanın kullandığı aynı sözcükler ve anlatımlar kullanılmamalıdır. Burada yineleme sözcüğü danışanın anlattıklarının içeriğinin korunması anlamına gelmektedir. Çünkü papağan benzeri tekrarlar danışama sürecinin dinamiğini olumsuz etkileyebilir.

� � � � Danışan: Öğretmen iyi hazırlanıyor, tartışma ortamı sağlıyor, öğrencilerine ders dışında da yardım ediyor. Danışman: Yeterli biri Danışan: Kasabada otumak. . . Burada hiçbir şey yapılmıyor. Danışman: Özgür değilsin Danışan: Okul rezil, ulaşım kötü, kaloriferler yanmıyor. Danışman: Kötü bir okula düştün. Danışan: Önüme bir problem çıktığında panikliyorum. Heyecanım en yükseğe çıkıyor. Sonra da birçok şey, ne oluyorsa oluyor, kendiliğinden çözülüyor. Her şey kendime acı çektirdiğimle kalıyorum. Danışman: Önüne çıkan problemlerle baş etmek yerine, onları olduklarından çok fazla büyüterek aşırı kaygılanıyorsun.

Duygu Kaynaklı Çıkarsamalar Danışan, anlatımlarında kimi noktaları eksik bırakabilir, atlayabilir ya da onların sonuçlarıyla ilgili tamamlanmamış bilgiler verebilir. Bu durumda danışman, tamamlanmamış, eksik bırakılmış bölümleri tamamlar ya da onlardan mantıksal sonuçlar çıkarabilir. Danışanın algılayamadığı, kavrayamadığı kimi olayları, bütünleştirip belirli sonuçlar üretebilir. Ancak danışman çıkarsama yaparken ya da mantıklı bir ilişki kurarken çıkarımının kesin olmadığını, sadece bir öngörünün sonucu olduğunu danışanına hissettirilmelidir. � Danışan: Alıngan bir insanım. Arkadaşlarımın en küçük şakasını bile kaldıramıyorum. Elimde değil; burnun biraz büyük, çok yemek yiyorsun, obez olacaksın filan gibi şaka yollu sözler söylediklerinde bile kırılıyorum, küsüyorum onlara, görüşmek istemiyorum. Danışan: Abartılı alınganlığın arkadaşlarınla olan ilişkilerini kopararak, yalnız kalmana ve sosyal ilişkilerinin zayıflamasına neden oluyor.

Kişiselleştirme: Yardım etmede etkili olabilmek için danışanın söylediklerinin ötesine geçmeliyiz. Gerçek anlamda, danışanın söylediklerine eklemeler yapmalıyız. 4. ve 5. düzeyde empatik ilişkiyi gerçekleştirmenin koşulu olan bir tekniktir. � Anlamın kişiselleştirilmesi: İçerik, doğrudan danışana yönelik olarak yansıtıldığında etkili olabilir. Anlam yansıtması nedensellik ilişkisini içerir. Nedensellik için, duygunun nedenini belirterek yansıtma yapılır. Hissedilen duygu……………ve ……………. nedeni Çok öfkelisin çünkü kazanmak için fırsatı kaçırdın, Çok mutlusun çünkü annenle baban artık iyi geçiniyorlar Düş kırıklığına uğradın, çünkü arkadaşın sana defterini vermedi

Problemin kişiselleştirilmesi: Danışana sorunlarıyla ilgili yardım edildiğinde, problemin kişiselleştirilmesi söz konusudur. Problemde ise olumsuz bir durum ya da eylem vardır. Hissedilen olumsuz duygu……………ve ……………. nedeni Çok üzülüyorsun, çünkü başarısızsın Çok öfkelisi, çünkü anında cevap veremiyorsun Yüreğin sıkılıyor, çünkü istediklerini elde edemedin Amacın kişiselleştirilmesi: Anlam ve problemin kişiselleştirilmesi sonrası , danışanın problemiyle baş etmesine yönelik amacın kişiselleştirilmesi aşaması gelir. Hissediyorsun(duygu)…… çünkü(olumsuz yönelik istek cümlesi………… eylem)…… ve amaca Çok üzülüyorsun çünkü anında cevap veremiyorsun ve vermek istiyorsun Düş kırıklığına uğradın çünkü derslerinde başarısızsın ve başarılı olmak istiyorsun

� Özetleme psikolojik danışma sürecinde, önceki oturumdan sonraki oturuma geçerken belli bir zaman diliminin genel çizgilerini, vurgulanması gereken noktaları anahtar kavramlarla anımsatmak için yapılır. Özetleme kullanılırken danışanın konuştukları, tüm görüşme veya görüşmenin bir kısmı özetlenir. Bu beceri oturumların sonunda veya oturumun başında bir önceki oturumu hatırlatmak için ya da bir konudan diğerine geçerken kullanılır. Özetleme iki şekilde yapılır; ya psikolojik danışman kendisi yapar ya da danışana yaptırır. Psikolojik danışma oturumlarının başında ve sonunda özetleme oldukça önemldir. Çünkü danışanın davranışsal amacına yönelik çalışıp çalışmadığını anlamak için, danışmanın danışanı ilgiyle dinleyip daha önceki oturumlara ilişkin söylediklerini aklında tutabildiğini, bir başka deyişle danışanla ilgilendiğini göstermesi için ve danışanın kendine ilişkin birçok gerçeğin ve duygunun farkında olabilmesi için ve son olarak danışana yaptırılarak, danışanın sorumluluk almayı öğrenmesi için özetleme oldukça önemlidir.

Sonlandırma oturumuna hazır olunması için ve oturumlarda nasıl bir gelişme görüldüğü ve nerede tıkanıldığını anlamak için de yine özetleme yapılır. Danışman: Bir önceki oturumda ne olmuştu? Danışman: Bu oturumda neler oldu? Danışman: Bana öyle geliyor ki başka konuya geçiyorsunuz, öyleyse şimdiye kadar olanları bir özetler misiniz?

Bağlama Danışan, ayrı olaylar karşısında hemen aynı duyguları yaşıyorsa ya da aynı tepkileri veriyorsa olaylar ve duygular arasında bağ ya da koşutluk kurulur. Psikolojik danışmanın, danışanın daha önceki oturumlarda anlattıkları, yaşadıkları ile o anda anlattıkları ve yaşadıkları arasında paralellik kurmasıdır. Bağlama becerisini iyi kullanabilmek için, psikolojik danışmanın gerek gurupla psk. danışmada gerekse bireysel psk. danışmada sürece dikkat etmesi gerekir. Örneğin, farklı olaylar karşısında danışanda aynı duygu yaşanıyorsa danışanın dikkati bu noktaya çekilmelidir. Bağlama becerisi, danışanın farkındalık kazanmasını sağlar. � Danışman: Mutlu ya da acı bir olaya karşı yüz anlatımın hiç değişmiyor. Hep gülümsüyorsun. Danışman: Birisi seni gerçekten incittiğinde ya da belirli durumlara abartılı alınganlık gösterdiğinde hep aynı öfke tepkisini gösteriyorsun.

Sessizlik yerinde kullanıldığında danışanların söylenenleri kafasından geçirmesi, toparlaması, özümsemesi, bazı duygu ve özelliklerin farkında olması için çok yararlı olur. Eğer sessizlik psikolojik danışmanca bozulacaksa ilişkinin şimdi ve buradalığı koşulu kullanılmalıdır. ·Şu anda neler hissediyorsun? ·Şu anda seninle benim aramda neler geçiyor? ·Bu sessizlik ne anlama geliyor? gibi sorular sorulabilir. Bu tür sorular danışanın anı yaşaması, duygularının ve yaşadıklarının farkında olabilmesi için danışanı kamçılayan sorulardır. �

Terapötik Koşullar Psikolojik danışma ilişkisinde belli koşulların sağlanması ve bu koşulların bir arada olması gerekir. Bu koşullar, terapötik koşullar adını almaktadır. Olumlu terapötik ilişkide veya olumlu kişilerarası ilişkilerde bulunması gereken temel koşullar; � Empati, Ø Saygı, Ø Saydamlık, Ø Somutluk. Tüm bu koşullardan iki önemli nokta göz önünde bulundurularak söz edilir: Biri psikolojik danışman açısından, diğeri danışan açısından konuya eğilmektir. Psikolojik danışmanın iyi bir model olması açısından bu koşulları eksiksiz sağlaması oldukça önemlidir. Ø

� Carl Rogers, birçok psikolojik sanışma uygulamasından sonra danışana koşulsuz saygı ve kabul, empati, içtenlik ve samimiyet ile yaklaşıldığında farkındalığın arttığını ve danışanın çözüm yollarına daha motive olduğunu ortaya koymuştur. Psikolojik danışmada esas tekniğin etkin dinlemeyi ve danışana uygun tepkilerde bulunma esas olmaktadır. Bunun yanısıra şartsız olumlu kabul, saygı ve içtenlik, empatik anlayış, somutluk ve saydamlık, şimdi ve burada, soru sormak, yeniden çerçevelemek, yüzleştirme, sessizlik ve dirençlerin kırılmasıdır.

� Empati algılama ve anlama yeteneğidir. Empatide 2 yön söz konusudur; danışanın söylediklerini anlam bakımından anlamak, danışanın duygularını anlamak ve bunları ona iletmek. Anladığımızı danışana geri iletmek danışanın farkında olmadan yaşadıklarını fark etmesini sağlayacaktır. Empatik anlayışla oluşturulan yansıtıcı ifadeler ile danışanı ne kadar doğru anladığımızı kontrol ederek doğru anlamaya yönelebiliriz. Danışanın duygularını ona iletmek demek, söylediklerini aynen tekrar etmek değildir. Danışanın söylediklerine papağan gibi tepki vermek, olumsuz düzeyde empati kurmaktır.

� � � Empatiyle ilgili öncül araştırmalar yapan Carkhuff, empatinin beş düzey ile ifade edildiği ölçek geliştirmiştir. Ölçeğin birinci düzeyi en düşük düzeyde kişilerarası iletişim düzeyi içerirken, beşinci düzey ise danışanın anlattıklarının ötesine geçen, yani anlatmadığı ya da anlatamadığı, bilincinde olamadığı duyguların kavranıp yansıtıldığı düzeydir. Empati kurmak sadece danışanın sözel tepkilerine değil, ses tonuna, konuşma temposuna, jest ve mimiklerine, duruşuna dikkat etmek gerekir. Empati kurarken nesnelliği yitirmemek, danışanın korku, kaygı, incinme, neşe, öfke vb. duygularıyla bunalmamak gerekir.

� 1. düzey; psikolojik danışmanın, dinleme eksikliğiyle ortaya çıkan, danışanın bir kısım anlatımlarının göz ardı edilip, içeriğinin saptırılıp, eksik ya da yanlış yansıtıldığı, dahası doğrudan öğüt verme özelliğinin baskın olduğu düzeydir. Danışan: Kız arkadaşların benimle ilgilenmemeleri, kendime olan öz güvenimin azalmasına neden oluyor…. Danışman: Kız arkadaşlarına karşı özgüveninin olmadığını, onların ilgisini çekemediğin için kendini yalnız hissediyorsun. Danışan: Çok şişmanım. Bu yüzden hiç kız arkadaşım yok. Danışman: Nedenini biliyorsun, bu konuda neden bir şeyler yapmıyorsun? � 2. düzey: Psikolojik danışman ya içeriği ya da duyguları yanlış ya da çarpıtarak yansıtır. Dahası duygu ve içerik yansıtmasında eksiklikler ve yetersizlikler bulunur. Danışan: Çok şişmanım. Bu yüzden hiç kız arkadaşım yok. Danışman: Kız arkadaşının olmadığını söylüyorsun.

Danışan: Ergenliğe yeni girdim. Herkes öyle söylüyor. Tam 14 yaşındayım. Ama yüzüm bir çocuktan farksız. Arkadaşlarım benimle alay ediyor. Küçümseyerek bakıyorlar, köse, tüysüz diyorlar. Kimseye bunları açamıyorum. Anneme bile. Danışman: Ergenliğe yeni girdiğini söylüyorsun, ergenliğin doğal olan güçlüklerini yaşıyorsun, ergenlik sonrası her şey çözümlenir sanıyorum. � 3. düzey: Bu düzeydeki yansıtmalar hem duygunun hem de içeriğin değiştirilmeden danışanın söylediklerinin aynısının korunarak yapılan yansıtmadır. Bu düzey yansıtmalar duygulara inmez ya da danışanın söylediklerinden kaynak alarak çıkarımlar yapmaz. Danışan: Son zamanlarda insanların benim hakkımda kötü şeyler düşündüklerini, gereksiz dedikodular yaydıklarını düşünüyorum. Danışman: Son zamanlarda insanların senin hakkımda kötü şeyler düşündüklerinden kuşkulanıyorsun.

Danışan: Çok şişmanım. Bu yüzden hiç kız arkadaşım yok. Danışman: Kız arkadaşın yok, çünkü şişmansın, bundan dolayı üzülüyorsun. � 4. düzey: Bu düzey yansıtmalarda danışanın içerik ve duygularının, çeşitli anlamlarını çeşitli sıfatlarla güçlendirmek ya da daha öz bir niteliğe kavuşturmak, derinlemesine anlamlar vermek için değiştirilir. Yani psikolojik danışman içeriğe ya da duygulara eklemeler yapar. Danışanın söylediklerine daha derin anlam katar. Bunun için de kişiselleştirilme kullanılabilir. Danışan: Benden büyükler karşısında konuşmak hep bana zor gelmiştir. Onların önünde elim ayağım tutulur gibi olur. Kafam, beynim dağılır. Güçsüzleşip ezilirim. . Bu duygu nedir? Danışman: Senden büyüklerle karşılaştığın zaman nedenini bilmediğin bir eziklik ve utangaçlık yaşıyorsun. Bu duyguları yaşamak istemiyorsun, onları itiyorsun ve bunun kaynağına inmek istiyorsun Danışan: Çok şişmanım. Bu yüzden hiç kız arkadaşım yok. Danışman: Kız arkadaşın yok, çünkü şişmansın, bundan dolayı üzülüyorsun

� 5. düzey: Bu aşamada danışanın söylemlerinin hem içeriğine hem de duygularına eklemlemeler yapılır ve danışanın söylediklerinin ötesine geçilerek, anlatamadığı ama yaşadığı gerçek duyguları kavrayarak yansıtma gerçekleştirilir. Bu düzeydeki empatik yansıtmalarda, danışanın içeriğinden kaynak alarak çıkarsamalar, öngörüler ve kimi zaman danışanın söylemedikleri de ya da söyleyemedikleri içerik ve duyguları dile getirilir. Danışan: Patronumu memnun etmek için işimde elimden geleni yapıyorum. Çok zor. Danışman: Patronu memnun etmek çabalarından ötürü işinden bunalmışsın ve umutsuzsun. İşini kaybetmekten korkuyorsun. Danışan: Çok şişmanım. Bu yüzden hiç kız arkadaşım yok. Danışman: Kız arkadaşın yok, çünkü çok şişmansın, bu durumdan dolayı dünyan zindan oluyor ve anlamlı ilişkiler içine girmek istiyorsun.

Şartsız Olumlu Kabul, Saygı ve İçtenlik Psikolojik danışmada saygı iki yönlü ele alınan bir olgudur. Hem danışmanın kendine olan saygısı, kendini olumlu özellikleriyle gerçekçi olarak kabul etmesi hem de danışanın aynı nitelikleriyle kendini kabul etmesi ve o tür özellikleriyle kendini sevmesi ve sayması anlamını taşır. Kendini kabul ve kendine saygı davranışı psikolojik danışmanın en temel niteliklerinden biridir. Kendini olumlu ve olumsuz yönleriyle kabul etmeyen bireyin başkasını kabul etmesi olanaksızdr. � Kabul etmeme ya da saygı davranışı dışında olan temel ölçütler; danışanı eleştirmek, yargılamak, suçlamak, danışanı zor durumda bırakmak, danışanın söylediklerini dikkate almamak, onaylamamak, küçümsemek, değersiz olarak görmek, danışanı edilgen olarak kabul edip sadece öğüt ve tavsiyeler yoluyla davranışı değiştirmeye çalışmak olarak sıralanabilir.

� � Koşulsuz saygıya temel olabilecek kimi davranışsal öğeler ise; ses tonunun yeterince doğal, yumuşak ve yatıştırıcı olması, yüz anlatımında içtenlikli ve gülümsemeli ilgi, duruş doğal, dingin ve hafif danışana doğru eğimli olması, göz teması, gerektiğinde nazikçe danışana dokunma, beden dilinde açıklık ve sadelik olarak sıralanabilir. 1. ve 2. düzey, yansıtmalarda danışan suçlanmakta, yargılanmakta, doğrudan öğüt verici bir davranış içinde bulunulmakta ve duygular açık bir biçimde yansıtılmamaktadır. Danışan: Öğretmenlerin bizleri küçümseyici, azarlayıcı davranışlarından bıktım. Danışman: Bence biraz öğretmenleri de anlamak gerekir, öğrenciler daha büyümemiş davranışlar gösterdikçe, öğretmenler de azarlayıcı ve suçlayıcı oluyor.

� 3. düzey, bu düzeyin temel niteliği danışanın anlattıklarını hemen aynı sözcük ve tümcelerle, danışanı olduğu gibi kabul ederek, saygı göstererek ve papağan benzeri yinelemelerle yansıtmaktır. Danışan: Öğretmenlerin bizleri küçümseyici, azarlayıcı davranışlarından bıktım. Danışman: Öğretmenlerinin sizleri küçümsediğinden ve azarladığından bahsediyorsun, bunlardan bıktığını söylüyorsun. � 4. düzey, içerik ve duygu yansıtmasının birlikte yapılabildiği, danışanın kabul edildiği ve değer duygusunu geliştirebildiği bir düzey olarak anlaşılır. Danışman bunları kendi özgün sözcük ve cümleleriyle yapar. Ve danışanın anlattığı duyguların derinine iner. Danışan: Öğretmenlerin bizleri küçümseyici, azarlayıcı davranışlarından bıktım. Danışman: Öğretmenlerinin size yönelik örseleyici tutumları olduğu için kendini bunalmış hissediyorsun.

� 5. düzey, içerik ve duygu yansıtmasının birlikte yapılabildiği, danışanın söyleyemediği, var olup da anlatamadığı duyguları bir üst düzey yansıtma biçimidir. Bunu da danışanın anlattıklarından kaynak alan çıkarsamalı anlatımla yapar. Danışan: Öğretmenlerin bizleri küçümseyici, azarlayıcı davranışlarından bıktım. Danışman: Öğretmenlerinin sizlere yeterli değeri vermediğini düşünüyorsun ve bu seni çok yıpratmışa benziyor. Öğretmenlerinle daha saygın bir ilişki geliştirmeyi karşılıklı saygı çerçevesinde ilişkilenmeyi istiyorsun.

Saydamlık hem danışan hem de danışman için psikolojik danışma sürecinin vazgeçilmez bir özelliği olarak kabul edililr. İçtenlik, doğallık, doğruluk, dürüstlük ve daha doğrusu cam gibi olmak gibi nitelikleri içerir. Saydamlıkta kişinin rol yapmaksızın sadece kendisi olması, maskesiz, abartısız ve savunmasız olması temeldir. Danışan ve danışman arasında açık ve dürüst, saydam bir ilişkinin kurulabilmesi, psikolojik danışmanın verim ve başarısının ön koşuludur. � Saydamlığa zıt olan tepkilerden birincisi danışan ve danışmanın kararlı olmayan çelişkili ya da tutarsız söylemleridir. Dahası danışan ve danışman arasında sözel ve sözel olmayan tepkileri arasındaki çelişkidir. Saydamlığın oluşması için güven ortamının sağlanması gerekir. Danışanın güveninin sağlanması saydamlığı da beraberinde getirecektir.

1. Düzey Saydamlık Danışan: Aslında ben yalnız ve bir başına yaratılmış bir insanım. Çocukluğumdan beri yalnızım yani. Şimdi de öyle. Siz bu konuda nasılsınız, benimle ortak yanlarınız var mı? Danışman: Şu aşamada benimle ilgili soru sorman uygun değil. Benim yaşadıklarımın sana bir şey kazandırabileceğini sanmıyorum. � 2. Düzey Saydamlık Danışan: İnsan ilişkilerinde kendimi güvende hissetmiyorum. Örneğin ya onların, öncelikle büyüklerin ya da benden kültürlü olanların düşüncelerini kabul etmek zorunda kalıyorum. Danışman: Senden yaşça ve eğitim düzeyi yüksek kişiler karşısında kendini ifade etmekte güçlükler yaşıyorsun. Ben bu söylediklerini doğrusu hiç yaşamadım, hep kendim olmaya, ne pahasına olursa olsun kendi düşüncelerimi ileri sürmeye çaba gösterdim. �

3. Düzey Saydamlık Danışan: Ben kendimi saklamaya alıştıran genç bir kızım. En yakın arkadaşıma kendimi açtığım zaman bile sorunlar yaşadım. Bu yüzden hep kendimi gizledim. Ama bu da çözüm değil ki… Danışman: Kendini başkalarına açtığın zaman hep sorunlar yaşadığını, bu yüzden kendi içine kapanık bir kişi olduğunu ama bundan da rahatsız olduğunu söylüyorsun. � 4. Düzey Saydamlık Danışan: Bunu söylemekte zorlanıyorum ama dinsel değerler benim için bir şey ifade etmiyor. Bana bir şey öğretmiyor. İnsanlar için sadece bir avuntu duygusu gibi geliyor bana, hep bir güvenlik arayışı içinde olmak gibi bir şey… Bu konuda siz ne düşünüyorsunuz? Danışman: Dinsel değerlere anlamsız, insanlara avutan, yalancı bir güvenlik duygusu veren değerler olarak bakıyorsun. Bu konuda yorum yapmak öyle kısa süre içinde yapılabilecek şey değil. Ben de gençliğimde but tür sorgulamalar içinde olduğumu itiraf edeyim. Sanırım bu konuda son dönemlerde yaşadığın şeyler olmalı. Bu konuda kendini açar mısın? �

5. Düzey Saydamlık Danışan: Toplum içinde kız ve erkek arkadaşlığıyla ilgili tutucu yaklaşımlar beni rahatsız ediyor. Bir yandan karşıt cinse yönelik oldukça doğal olan bir eğilim, bir içgüdü; öte yandan bunu sınırlayan bastıran değerler, kurallar…Ben bu baskıyı çelişkiyi hep yaşıyorum. Bunu daha yeni kız arkadaşımla yaşadım. Parkta oturmuş karşımızdaki manzarayı seyrediyorduk. Biri geldi yanımıza ‘delikanlı, bizi rahatsız ediyorsunuz, biraz terbiyeli olun’ dedi. Oysa biz ne yapmıştık sadece elim kız arkadaşımın elinin üzerindeydi. İsyan ediyorum. Danışman: Kız arkadaşınla yaşadığın son derece sevgi dolu bir ilişkinin hiç tanımadığın insanlarca yadırganıp, sözüm ona ahlak değerleriyle suçlanması, öfkeni kamçılamış. Toplumun bu tepkilerini budalaca buluyor ve isyan ediyorsun. Açıkçası eğer her şey söylediğin gibiyse, ben de seninle aynı duyguları paylaşırdım. �

Somutluk Psikolojik danışmada danışan sorunlarını ifade etmekte güçlük çekebilir. Danışma süreci içerisinde danışanın soyut ifadelerini gözlenebilir ve ölçülebilir hale getirmek gerekmektedir. Örneğin, danışan ‘canım sıkılıyor’ dediğinde danışman ‘ bu can sıkıntısı nasıl bir şey tarif eder misin’ diye sorar. Danışanın ‘nefesim daralıyor, yapacak hiçbir şey bulamıyorum ve sanki bir felaket olacakmış gibi hissediyorum’ demesi somutlaştırmadır. 1. Düzey Somutluk Danışan: İnsanların bu denli bencil ve çıkarcı olması beni şaşırtıyor. Danışman: Karşılaştığın insanlar sana karşı hep bencil olmuş ve sen de bunu tüm insanlara genelliyorsun. 2. Düzey Somutluk Danışan: İnsanların bu denli bencil ve çıkarcı olması beni şaşırtıyor. Danışman: İnsanların hep kendilerini düşünen çıkarcı ve bencil olmaları seni şaşırtıyor. �

3. Düzey Somutluk Danışan: İnsanların bu denli bencil ve çıkarcı olması beni şaşırtıyor. Danışman: İnsanların hep kendilerini düşünen çıkarcı ve bencil olmalarını kabullenemiyorsun ve buna öfke duyuyorsun. 4. Düzey Somutluk Danışan: İnsanların bu denli bencil ve çıkarcı olması beni şaşırtıyor. Danışman: İnsanların hep kendilerini düşünen çıkarcı ve bencil olmaları seni hayal kırıklığına uğratmışa benziyor. Peki neler yaşıyorsun ilişkilerinde? Bir örnek verebilir misin? 5. Düzey Somutluk Danışan: İnsanların bu denli bencil ve çıkarcı olması beni şaşırtıyor. Danışman: Yaşamına giren insanlarla yaşadığın ilişkilerde sana karşı bencil ve faydacı tutumlar seni gerçekten çok yıpratmışa benziyorç Bunları hak etmediğini düşünüyorsun. Çünkü ilişkilerin karşılıklı iyi niyete dayalı olması gerektiğine inanıyorsun. Peki son dönemde buna yönelik yaşadığın her hangi bir şey oldu mu? Örnek verebilir misin?

Burada ve Şimdi Danışma sürecinde yaşanılan, hissedilen duygular, sonraki saklanmış duygular şimdi boyutunda farkındalık geliştirmek amacıyla Gestalt tekniklerini kullanarak canlandırılıp yeniden yaşatılır. Zaman ve mekan hep şimdi boyutunda algılanır ve yaşanır. ‘Şu anda neler hissediyorsun? ’, ‘Neler yaşıyorsun şu anda? ’, ‘ O gün orada yaşadıklarını anımsa ve onları yeniden yaşamaya çalış. ’ İlişkinin şimdi ve buradalığı sürecinde geçmişte yaşanmış ama bitmemiş, bitirilmemiş yaşantılar ‘şimdi’ boyutunda yeniden yaşatılır. Böylece gizli ve üstü kapalı duygular yeniden canlandırılarak açığa çıkabilir. � 1. Düzey Danışan: Ailemden uzağım. Uzun zaman oldu. Onları özlüyorum. Özlüyorum ama ayrılık kaygısı canıma okuyor. Danışman: Ailene yönelik bu kadar özlem yaşamanın nedenleri üzerine eğilmeliyiz.

2. Düzey Danışan: Ailemden uzağım. Uzun zaman oldu. Onları özlüyorum. Özlüyorum ama ayrılık kaygısı canıma okuyor. Danışman: Aileni çok özlemen normal, uzun zamandır görmediğini söylüyorsun. 3. Düzey Danışan: Ailemden uzağım. Uzun zaman oldu. Onları özlüyorum. Özlüyorum ama ayrılık kaygısı canıma okuyor. Danışman: Ailenle uzun süredir ayrı kalman, onları özlemene ve ayrılık kaygısı oluşmasına neden olmuş. 4. ve 5. Düzey Danışan: Ailemden uzağım. Uzun zaman oldu. Onları özlüyorum. Özlüyorum ama ayrılık kaygısı canıma okuyor. Danışman: Kaygılısın çünkü aileni uzun zamandır görmüyorsun ve onları kaybetmeye yönelik endişelerin artmışa benziyor. Kendini onların yanında güvende ve huzurlu hissediyorsun. Peki şuan ailenle birlikte olsaydın neler hissederdin? Benimle paylaşır mısın lütfen?

Yüzleştirme Psikolojik danışmanın danışana saygısını kaybetmeden empati kurarak, zamanlamayı iyi yaparak, kesin olmadan danışanın ideal benliğiyle gerçek benliği, sözleriyle davranışları arasındaki tutarsızlık ve çelişkileri ortaya koyma sürecine yüzleştirme denir. Yüzleştirme 3 açıdan yapılır: � İdeal benlikle gerçek benlik arasındaki tutarsızlıkta � Sözlerle davranışlar arasındaki tutarsızlıkta Danışanın kendini algılamasıyla, danışman tarafından algılanması arasındaki tutarsızlıkta Sorumluluk yüklenerek yapılan yüzleştirmenin özellikleri: � Empatiyle yapılır, danışanın önemsendiği mesajını verir � Danışanın davranışlarını keşfetmesi için bir davet niteliğindedir � Danışanın farkında olmadığı güçlerini keşfetmesi için bir davet niteliğindedir. � Kesin olmamalıdır. Sorumsuzca yapılan yüzleştirmenin özellikleri: � Danışana dikkate alınmadığı imajını verir. � Danışanı cezalandırıcı niteliktedir. � Danışanı suçlayıcıdır ve yetersizlikleri ortaya çıkarır ·Kesin ve itham edicidir �

1. Düzey Danışan: Psikolojik danışman olarak sorunumla ilgili sizden yardım bekliyorum. Danışman: Ben hazırım burun (sessizlik) Danışman: Hem benden yardım beklediğini söylüyorsun hem de kendini açmıyorsun. 2. Düzey Danışan: Çok çalışmam gerektiğini biliyorum ama çalışmıyorum Danışman: Ama çalışman gerektiğini bildiğini söylüyorsun. Bu ikircikli bir durum. 3. Düzey Danışan: Ondan nefret ediyorum. Yine de ona verdiğim randevuya gitmeden duramadım. Danışman: Ona artık sevmediğini söyledin ama yine de tam zamanında yanına gitmekten kendini alamadın.

4. Düzey Danışan: Onu çok sevdiğim halde, bir türlü ona sevgimi anlatamadım. O benim yüreğimde uzun zamandır taht kurmuş biridir. Ama elimde değil ki korkuyorum. Danışman: Onu çok sevdiğin halde uzun zamandır sevgini içinde taşıyorsun. Sevgini ona açtığında reddedilmekten korkuyorsun. Bu bir çelişki. 5. Düzey Danışan: Ben aslında özgür ve demokratik bir aile reisiyim. İnsanların çekinmeden düşüncelerini söylemeleri gerektiğini düşünüyorum. Ama bunu aile içinde yapabildiğimi söyleyemem. Çocuklarıma ve karıma hep yön vermek ve hep benim sözümü dinlemelerini istiyorum. Danışman: Kendinizi düşünce özgürlüğüne sahip bir insan olarak gördüğünüz halde, aynı davranışı aile içerisinde yapamıyorsunuz. Düşündüklerinizle yaptıklarınız arasında çelişki yaşıyorsunuz. Peki bu çelişkiyi yaşamak sizi nasıl etkiliyor.

Kendini Açma Kendini açma psikolojik danışma sürecinde hem danışman hem de danışan için vazgeçilmezdir. Kendini açma yeterliliği geliştirilmiş bir psikolojik danışma süreci, danışan ve danışman arasındaki açık ve saydam iletişimi kolaylaştırır. Danışanın kendini yalnız hissetmemesi, iç görü kazanması amacıyla, psk. danışmanın kendi yaşantı ve duygusuyla ilgili paylaşımda bulunması ile gerçekleşir. Danışan ve danışman arasındaki ilişkiyi yakınlaştırır, sıcaklaştırır ve paylaşma duygularını arttırır. � 1. Düzey Danışan: Siz de ergenlik döneminde benim yaşadıklarımı yaşadınız mı? Danışman: Benim ergenlik döneminde yaşadıklarımı merek ediyorsun. Ama izin ver, bunlar bende kalsın.

2. Düzey Danışan: Çocukluğumda yaşadığım kötü şeylerdi. Gerçek bir aile sevgisini ise ben hiç tatmadım. Sanırım sizin çocukluğunuz böyle olmamıştır. Danışman: Kuşkusuz benim de aile içerisinde olumsuzluklarım oldu, belki sizin kadar olmasa bile. Bence seni konuşmak daha yerinde olacak. 3. Düzey Danışan: Kız arkadaşımla ilişkime önce çok hevesle başlasam bile çok kısa sürüyor. Tam üç kez böyle oldu. Siz de gençliğinizde böyle şeyler yaşadınız mı? Danışman: Kız arkadaşlarınla ilişkilerinin çok kısa sürmesinden yakınıyorsun. Kimi zaman böyle şeyler yaşamış olmama rağmen şu an yakınmamı gerektiren bir süreç yaşadığımı sanmıyorum. 4. Düzey Danışan: Bu soruyu sorarken biraz tedirginim ama sizin ailenizde de anne ve babanız kavga eder miydi? Danışman: Benim ailemde anne ve babamın kavga edip etmediğini merak ediyorsun. Tabi oldu. Çok şiddetli olmasa bile kimi zaman kavgalarına şahit oldum. Bazen ailelerde böyle şeyler yaşanabiliyor. Ama şimdi beni boş verelim, seni dinleyelim.

5. Düzey Danışan: Benim annemle olan ilişkilerim hep kavgalı geçti. Annem ekonomik zorluklar yüzünden biraz cimri bir kadındı. Benim en doğal gereksinimlerimi karşılamaya kimi zaman karşılamadı ya da erteledi. Onunla belli zamanlarda hep çatıştım. Biraz garip olacak ama bu soruyu sormadan edemeyeceğim. Sizin annenizle ilişkileriniz nasıldı? Danışman: Annenle olan ilişkilerinin hep sorunlu olduğunu söyledin. Sen böyle anlatınca, doğrusunu söylemek gerekirse kendi annemi anımsadım. Garip acılı bir duygu çöktü yüreğime. Babasız büyüdüm ben. Geçimimiz çok zor olmasa bile, gereksinimlerimin karşılanmasında zorlanırdım ben de. O zaman da başlardı tartışma.

KAYNAKLAR � Topses, G. ve Bulut-Serin, Nergüz. (2016). Psikolojik Danışma İlke Ve Teknikleri. Nobel Akademik Yayıncılık. Ankara. � Sarı, E. (2018). Psikolojik Danışma ve Psikoterapi. Vize Akademik. Ankara � Voltan-Acar, N. (2018). Yeniden Terapötik İletişim. Nobel Akademik Yayıncılık. Ankara. � Tan, H. (1992). Psikolojik Yardım İlişkileri: Danışma ve Psikoterapi, 3. b. , Milli Eğitim Basımevi, İstanbul. � http: //www. siirt. edu. tr/dosya/personel/terapotik -beceriler-ve-kosullar-siirt 201992695436136. pdf