Prawne zagadnienia dowodw Zakazy dowodowe dr Micha Rusinek

Prawne zagadnienia dowodów Zakazy dowodowe dr Michał Rusinek

Problem legalności dowodu • Legalność – wadliwość – nieważność - niedopuszczalność • Dwa rozumienia nielegalności dowodu: - jako skutek naruszenia regulacji procesowej, tj. 1) zakazu dowodowego, 2) innej regulacji procesowej (ujęcie wąskie) - jako skutek sprzeczności dowodu z normami innych działami prawa czy standardami praworządności (ujęcie szerokie) • odmienne podejście do naruszeń stron i organów procesowych (zasada legalności a zasada wolności) • w przypadku organów władzy (procesowych lub operacyjnych): 1) zgodność z ustawowymi warunkami podjęcia i przeprowadzenia czynności dowodowej, 2) celowość i proporcjonalność czynności dowodowej ingerującej w swobody jednostki • czy każdy dowód nielegalny jest niedopuszczalny w postępowaniu?

Problem legalności dowodu • czy każdy dowód nielegalny jest niedopuszczalny w postępowaniu? por. art. 75 k. p. a. § 1. Jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. (wyraźne wskazanie niedopuszczalności jako sankcji sprzeczności z prawem, ale jak rozumianej sprzeczności? ) • legalności – nielegalności nie da się stopniować • warunki stawiane czynności dowodowym nie mogą być iluzoryczne – potrzebna jest sankcja za ich naruszenie, a jedyną skuteczną jest niedopuszczalność • ale sankcje winny być proporcjonalne do doniosłości uchybienia • konkludując – nie każde naruszenie ustawowych regulacji pociąga nielegalność (a więc i niedopuszczalność) dowodu, ale nie jest możliwe wskazanie jakichkolwiek ostrych generalnych reguł • pewne wskazówki: niedopuszczalne są dowody 1) uzyskane bez podstawy prawnej lub faktycznej, 2) przez organ nieuprawniony, 3) bez wymaganej zgody lub zatwierdzenia, 4) z naruszeniem ustawowych reguł dotyczących celu czynności 5) naruszenie gwarancji uczestnika czynności? ? ?

Problem legalności dowodu • problem warunków legalności dowodów gromadzonych przez strony • w k. p. c. niewątpliwie dopuszczalne jest prywatne gromadzenie dowodów • w postępowaniu karnym podważano wręcz legalność gromadzenia dowodów przez strony • przeciwnym skrajnym poglądem jest teza, że strony nie są związane żadnymi ograniczeniami w gromadzeniu dowodów • w przypadku stron granice gromadzenia dowodów wyznaczają głównie normy pozaprocesowe, tj. prawo konstytucyjne i karne materialne • ochrona swobód konstytucyjnych nie jest absolutna, zatem dyskwalifikacja dowodu naruszającego te swobody nie jest automatyczna (zob. wyrok SN z 25. 4. 2003 r. , IV CKN 94/01) • ingerencja w swobody powinna być niezbędna dla pozyskania dowodu i proporcjonalna

art. 168 a k. p. k. – zakaz à rebours Art. 168 a. Dowodu nie można uznać za niedopuszczalny wyłącznie na tej podstawie, że został uzyskany z naruszeniem przepisów postępowania lub za pomocą czynu zabronionego, o którym mowa w art. 1 § 1 Kodeksu karnego, chyba że dowód został uzyskany w związku z pełnieniem przez funkcjonariusza publicznego obowiązków służbowych, w wyniku: zabójstwa, umyślnego spowodowania uszczerbku na zdrowiu lub pozbawienia wolności. • wbrew dotychczasowemu dorobkowi literatury i orzecznictwa (zob. np. I KZP 6/07, wyrok SA w Lublinie II Aka 122/08) • czy naruszenie zakazu niedopuszczalnym? ! dowodowego też nie czyni dowodu • co z zasadą legalności – art. 7 Konstytucji RP (działanie organów władzy na podstawie i w granicach prawa) • dotyczy także dowodów prywatnie zgromadzonych

W poszukiwaniu konwencyjnego standardu legalności dowodu art. 6 – prawo do rzetelnego procesu art. 8 – prawo do prywatności art. 3 – zakaz tortur, nieludzkiego i poniżającego traktowania

Art. 6 ust. 1. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej. (…) 2. Każdego oskarżonego o popełnienie czynu zagrożonego karą uważa się za niewinnego do czasu udowodnienia mu winy zgodnie z ustawą. 3. Każdy oskarżony o popełnienie czynu zagrożonego karą ma co najmniej prawo do: a) niezwłocznego otrzymania szczegółowej informacji w języku dla niego zrozumiałym o istocie i przyczynie skierowanego przeciwko niemu oskarżenia; b) posiadania odpowiedniego czasu i możliwości do przygotowania obrony; c) bronienia się osobiście lub przez ustanowionego przez siebie obrońcę, a jeśli nie ma wystarczających środków na pokrycie kosztów obrony - do bezpłatnego korzystania z pomocy obrońcy wyznaczonego z urzędu, gdy wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości; d) przesłuchania lub spowodowania przesłuchania świadków oskarżenia oraz żądania obecności i przesłuchania świadków obrony na takich samych warunkach jak świadków oskarżenia; e) korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie rozumie lub nie mówi językiem używanym w sądzie.

Artykuł 6 a reguły dowodowe Trybunał konsekwentnie twierdzi, że nie jest jego zadaniem ocena reguł rządzących dopuszczalnością dowodów w prawie krajowym, lecz ocena czy postępowanie jako całość, w tym ze względu na sposób dowodzenia w nim, było rzetelne także naruszenie reguł dowodowych prawa krajowego nie oznacza per se że proces był nierzetelny („…dopuszczalność dowodów jest przede wszystkim materią uregulowania prawa krajowego i co do zasady co sądów krajowych należy ocena (zgodności z prawem) dowodów przeprowadzanych przed nimi. ” Doorson p. Holandii, 20524/92) („…Nie jest rolą Trybunału rozstrzygać, dla zasady, czy dany dowód – na przykład pozyskany wbrew regułom prawa krajowego – jest dopuszczalny. Kwestią, którą rozstrzyga Trybunał, jest czy postępowanie jako całość, wliczając w to sposób pozyskania dowodów, był rzetelny. ” Gäfgen p. Niemcom, 22978/05)

Art. 3 EKPC - tortury i maltretowanie Art. 3 EKPC: Nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu. Tortury wg Konwencji ONZ w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania lub karania z 10 grudnia 1984 r. (Dz. U. z 1989 r. , Nr 63, poz. 378): „każde działanie, którym osobie zadaje się ostry ból lub cierpienie fizyczne bądź psychiczne, w celu uzyskania od niej lub od osoby trzeciej informacji lub wyznania w celu ukarania jej za czyn popełniony przez nią lub osobę trzecią (. . . ), a także w celu zastraszenia lub wywarcia nacisku (. . . ), powodowane przez funkcjonariusza państwowego lub inną osobę występującą w charakterze urzędowym lub z ich polecenia” Traktowanie uznawane jest za nieludzkie, jeśli było zamierzone, stosowane w sposób długotrwały bez przerwy oraz powodujące bądź urazy cielesne, bądź głębokie fizyczne i psychiczne cierpienie. (Labita p. Włochom, 26772/95) Traktowanie jest poniżające, jeśli powodowało o jednostki poczucie strachu, cierpienia i upokorzenia w stopniu będącym w stanie ją poniżyć bądź złamać jej psychiczną odporność; istotne jest też, czy poniżenie jednostki było zamierzone, oraz czy wywarło negatywny wpływ na osobowość jednostki. (Wieser p. Austrii, 2293/03)

Tortury jako naruszenie rzetelnego procesu Art. 15 Konwencji ONZ z 1984 r. : Każde Państwo Strona zapewni, aby jakiekolwiek oświadczenie, które, jak ustalono, zostało złożone w wyniku zastosowania tortur, nie zostało wykorzystane w charakterze dowodu w postępowaniu, z wyjątkiem wypadku, gdy jest ono wykorzystywane przeciwko osobie oskarżonej o stosowanie tortur, jako dowód na to, że oświadczenie zostało złożone. Harutyunyan p. Armenii, § 63: „Wykorzystanie dowodu uzyskanego z pogwałceniem Artykułu 3 w postępowaniu karnym rodzi poważne wątpliwości co do rzetelności takiego postepowania. Na dowodzie obciążającym – czy to w formie oświadczenia, czy dowodu rzeczowego – uzyskanym jako wynik aktu przemocy bądź innych form traktowania, które można opisać jako tortury, nie można opierać się przy ustaleniu winy, bez względu na jego dowodową wartość. ”

Maltretowanie W sprawie Gäfgen p. Niemcom, 166. „…dopuszczalność oświadczeń uzyskanych jako wynik tortur bądź innego traktowania z naruszeniem art 3, jako dowodów na fakty istotne dla postępowania karnego, czyni postępowanie nierzetelnym w całości. Ta konkluzja znajduje zastosowanie bez względu na wartość dowodową oświadczeń i bez względu na to, czy oświadczenia te były decydujące dla skazania. ” W sprawie El Haski p. Belgii, 85. „…użycie w postępowaniu karnym oświadczeń uzyskanych jako wynik naruszenia artykułu 3 – bez względu na zaklasyfikowanie ich jako tortury, traktowanie nieludzkie czy poniżające – automatycznie czyni postępowanie jako całe nierzetelnym. ” Sprawa Jalloh p. Niemcom 55. „Chociaż traktowanie skarżącego nie miało charakteru tortury, stanowiło naruszenie art. 3. Nie można wykluczyć, że w konkretnych okolicznościach sprawy użycie dowodu uzyskanego jako wynik maltretowania niebędącego torturami skutkować będzie nierzetelnością procesu jako całości, niezależnie od wagi przestępstwa, znaczenia dowodu dla skazania i możliwości zakwestionowania dopuszczalności dowodu. ”

Dopuszczalność prowokacji policyjnej standard dotyczący prowokacji policyjnej – Trybunał dopuszcza infiltrację, a wyklucza podżeganie przez policję „Podżeganie przez policję ma miejsce wtedy, gdy określeni funkcjonariusze – pracownicy sił bezpieczeństwa lub osoby działające na podstawie otrzymanych od nich instrukcji – nie ograniczają się do śledzenia działalności przestępczej w sposób, co do zasady, pasywny, ale wywierają takiego rodzaju wpływ na podmiot, że podżegają do popełnienia przestępstwa, które w przeciwnym razie nie zostałoby popełnione, w takim celu, by umożliwić ustalenie przestępstwa, to znaczy, dostarczyć dowód oraz wszcząć postępowanie karne. ” (…) „…w sytuacji, gdy oskarżony zarzuca, że był podżegany do popełnienia przestępstwa, sądy karne muszą dokładnie zapoznać się z materiałem w sprawie, ponieważ dla zapewnienia rzetelnego procesu w rozumieniu art. 6 § 1 Konwencji, wszystkie dowody uzyskane w wyniku podżegania przez policję muszą zostać wykluczone. ” „… przyznanie się do przestępstwa popełnionego w następstwie podżegania nie może wyeliminować samego podżegania czy jego skutków. ” Ramanauskas p. Litwie, § 55.

Brak obrońcy przesłuchaniu – Salduz p. Turcji 55. „…Trybunał uważa, że aby prawo do rzetelnego procesu pozostało rzeczywiste i efektywne, artykuł 6 wymaga, co do zasady, aby dostęp do obrońcy dotyczył już pierwszego przesłuchania podejrzanego przez policję, chyba że ujawniły się w sprawie szczególne okoliczności, które zmuszają do ograniczenia tego prawa. Nawet jeśli przekonujące powody mogą wyjątkowo uzasadniać odmowę dostępu do obrońcy, takie ograniczenie – niezależnie od przyczyn – nie może nadmiernie ograniczać praw podejrzanego wynikających z art. 6. Prawo do obrony zasadniczo zostanie nieodwracalnie ograniczone jeśli obciążające oświadczenia złożone w czasie przesłuchania przez policję pod nieobecność obrońcy, staną się podstawą skazania. ” Bez znaczenia możliwość późniejszego podważania wiarygodności dowodu

Podejście holistyczne - kiedy proces jest nierzetelny z powodu dopuszczonego dowodu? Decyduje raczej sposób posłużenia się dowodem, niż sposób jego pozyskania Kryteria oceny rzetelności procesu, w którym użyto : - rola, jaką dowód odgrywał w przypisaniu winy (wyłączny lub decydujący? ) - możliwość zakwestionowania dopuszczalności dowodu - możliwość zakwestionowania jego wiarygodności (zob. Khan p. Wielkiej Brytanii, § 30 -40)

Art. 6 - standard dotyczący świadka „utajonego” Zagwarantowane w art. 6 ust. 3 lit. d) prawo do przesłuchania „świadków oskarżenia” jest względne – oparcie się na dowodzie z zeznań świadka anonimowego jest zasadniczo dopuszczalne, lecz: obrona musi mieć prawo aktywnego udziału w przesłuchaniu dowód taki nie może być jedynym dowodem, ani o decydującym znaczeniu (Van Mechelen i in. p. Holandii. par. 691 i n. )

Art. 6 – nemo se ipsum accusare tenetur Allan p. Wielkiej Brytanii, § 52 „…skarżący przesłuchiwany przez policję po aresztowaniu za radą adwokata skorzystał z prawa do milczenia. H. , który był doświadczonym informatorem policji, został umieszczony w celi skarżącego, w celu wydobycia od niego informacji łączących go z przestępstwami, o które był podejrzany. Dowody przedstawione w procesie skarżącego, pokazują, że policja instruowała H. (…) Inaczej niż w sprawie Khan, przyznanie złożone przez skarżącego informatorowi H. , które stało się decydującym dowodem w procesie przeciwko niemu, nie było spontanicznym oświadczeniem skarżącego, lecz zostało wywołane powtarzającym się przepytywaniem przez H. , który za poleceniem policji, kierował ich rozmowy na tematy dotyczące zabójstwa, w sposób, który może być uznany za ekwiwalent przesłuchania, bez gwarancji, które normalnie przesłuchaniu towarzyszą. Choć prawdą jest, że między skarżącym a H. nie było szczególnej relacji i że nie stwierdzono żadnych przejawów bezpośredniej presji, Trybunał stwierdził, że skarżący był poddany psychicznej presji, która skutkowała „dobrowolnym” przyznaniem dokonanym przez skarżącego: był podejrzany w sprawie o zabójstwo, pozbawiony wolności oraz pod bezpośrednią presją policji w czasie przesłuchań, zatem był skłonny obdarzyć H. , z którym spędził kilka tygodni w celi, zaufaniem. W tych okolicznościach, informacja uzyskana dzięki wykorzystaniu H. może być uznana za zdobytą wbrew woli skarżącego, a zatem jej wykorzystanie w procesie naruszyło jego prawo do milczenia i prawo do niedostarczania dowodów

Nemo se ipsum cd. - Bykov p. Rosji - tajna operacja policji w domu Bykova (prawo do prywatności) nagranie rozmowy V. z wnioskującym Bykovem (nemo se…) dowody rzeczowe z domu ofiary Wątpliwości co do legalności operacji (eksperyment operacyjny) Wyznanie na nagraniu było dobrowolne, bez nacisków na skarżącego Znaczenie dowodu dla skazania nie było decydujące, lecz pomocnicze Dowód bardzo starannie oceniono – opinia biegłych językoznawców Choć było naruszenie prawa do prywatności (art. 8), to proces był rzetelny

Art. 8 – prawo do prywatności 1. Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji. 2. Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa, z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności innych osób.

Kontrola „korespondencji” (komunikowania się) standard nie dotyczy ingerencji osób prywatnych chyba że organy władzy współdziałały z osobami prywatnymi, w sposób istotny przyczyniając się (M. M. p. Holandii, § 36 -43)

„przewidziane przez ustawę” – warunek zgodności z prawem ("in accordance with law”) wymaga nie tylko zgodności z prawem krajowym, ale odnosi się też do jakości tego prawa, wymagając by było ono zgodne z zasadami praworządności. (. . . ) W kontekście kontroli operacyjnej stosowanej przez organy władzy, w tym wypadku przez policję, prawo krajowe musi wprowadzać ochronę przed arbitralną ingerencją w prawa jednostki wynikające z art. 8. Co więcej, postanowienia prawa muszą wystarczająco jasno wskazywać jednostce okoliczności i warunki, w których organy władzy są uprawnione sięgnąć po takie środki. ” Govell p. Wielkiej Brytanii, § 61

warunki legalności formalnej istnienie podstawy prawnej zezwalającej na kontrolę korespondencji (podsłuch) podstawa prawna jest dostępna i precyzyjna wprowadza wystarczające i efektywne gwarancje przeciw nadużyciom zgoda na kontrolę powinna być zasadniczo uprzednia i być poddana kontroli sądu, wyjątkowo innego organu zewnętrznego, niezależnego organów ścigania (Klass p. Niemcom)

Użyteczność standardu dowodowego jako kryterium dopuszczalności dowodu Bezpośrednie stosowanie Konwencji przez sądy Konsekwencje ujęcia holistycznego Ograniczona możliwość uznania dowodu za niedopuszczalny – wyłącznie w przypadkach kategorycznych zakazów sformułowanych przez Trybunał

Pojęcie zakazu dowodowego Norma stanowiąca poszukiwaniu lub dowodów Funkcje: prakseologiczna gwarancyjna ograniczenie w wykorzystywaniu

Charakter prawny normy adresowane do organu procesowego (nie tylko) wyjątek od zasady swobodnego dowodzenia problem wykładni i źródeł zakazów dowodowych normy pozaprocesowe umowy dowodowe

Klasyfikacja – trzy zasadnicze grupy zakazy dotyczące tezy dowodowej, tj. dowodzenia pewnych okoliczności (tzw. zupełne, ograniczenia dowodzenia) zakazy dotyczące środka dowodowego, tj. korzystania z pewnych środków dowodowych (tzw. niezupełne, ograniczenia dowodowe) zakazy korzystania z pewnych metod dowodzenia

Inne kryteria zakazy pozyskania i wykorzystywania dowodów zakazy bezwarunkowe i warunkowe

Prawo odmowy zeznań - szczególny zakaz warunkowy odmowa zeznawania w ogóle bądź na niektóre okoliczności uruchomienie zakazu zależy od woli świadka (problem małoletnich) ograniczony obowiązek pouczenia o tym prawie charakter oświadczenia, treść i forma termin odwołalność odmowa nie może być podstawą żadnych domniemań, co do stanu faktycznego (zob. wyrok SN 26. 10. 71, I CR 446/71)

Zakaz przesłuchania obrońcy Czy istnieje „tajemnica obrońcy (obrończa)”? Art. 178 k. p. k. : Nie wolno przesłuchiwać jako świadków: 1) obrońcy lub adwokata albo radcy prawnego działającego na podstawie art. 245 § 1, co do faktów, o których dowiedział się udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę, 2) duchownego co do faktów, o których dowiedział się przy spowiedzi. charakter zakazu zakres pojęcia „obrońcy” trudności interpretacyjne

Tajemnica spowiedzi Kan. 983 – Codex iuris canonici z 1983 r. § 1. Tajemnica sakramentalna jest nienaruszalna; dlatego nie wolno spowiednikowi słowami lub w jakikolwiek inny sposób i dla jakiejkolwiek przyczyny w czymkolwiek zdradzić penitenta. § 2. Obowiązek zachowania tajemnicy ma także tłumacz, jeśli występuje, jak również wszyscy inni, którzy w jakikolwiek sposób zdobyli ze spowiedzi wiadomości o grzechach. Kan. 984 § 1. Bezwzględnie zabrania się spowiednikowi korzystania z wiadomości uzyskanych w spowiedzi, powodujących uciążliwość dla penitenta, nawet przy wykluczeniu wszelkiego niebezpieczeństwa wyjawienia. § 2. Kto posiada władzę, nie może w żaden sposób korzystać w zewnętrznym zarządzaniu z wiadomości, jakie uzyskał o grzechach wyznanych w jakimkolwiek czasie w spowiedzi.

Tajemnica spowiedzi a dowodzenie Postępowanie karne Postępowanie cywilne Postępowanie administracyjne Art. 178 pkt 2 zakaz bezwarunkowy, niezależny od woli świadka Art. 261 § 2 zd. 2 prawo odmowy zeznań „Duchowny może Art. 82 pkt 3 zakaz bezwarunkowy, niezależny od woli świadka odmówić zeznań co do faktów powierzonych mu na spowiedzi. ” „Świadkami nie mogą być (…) duchowni co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi” tylko wyznania uznane w Polsce? tylko spowiedź tzw. uszna możliwość zwolnienia z tajemnicy a zakaz dowodowy osoby niebędące duchownym dokument? spowiedź na odległość?

Art. 259 pkt 3 -4 k. p. c. „Świadkami nie mogą być: (. . . ) 3) przedstawiciele ustawowi stron oraz osoby, które mogą być przesłuchane w charakterze strony jako organy osoby prawnej lub innej organizacji mającej zdolność sądową; (. . . )” żaden podmiot nie może być przesłuchiwany w tej samej sprawie jako świadek i strona (zob. art. 300 k. p. c. ) pełnomocnik strony być przesłuchany jako świadek „ 4) współuczestnicy jednolici. ” art. 73 k. p. c. „z istoty spornego stosunku prawnego lub z przepisu ustawy wynika, że wyrok dotyczyć ma niepodzielnie wszystkich współuczestników” art. 260. „Współuczestnik sporu, nie będący współuczestnikiem jednolitym, może być świadkiem co do faktów dotyczących wyłącznie innego współuczestnika. ” także interwenient uboczny samoistny – art. 81 k. p. c.

Art. 259¹ k. p. c. „Mediator nie może być świadkiem co do faktów, o których dowiedział się w związku z prowadzeniem mediacji, chyba że strony zwolnią go z obowiązku zachowania tajemnicy mediacji. ” Zakaz warunkowy, ale niezależny od woli świadka Zwolnienie przez obie strony Zob. art. 184 § 2. Mediator jest obowiązany zachować w tajemnicy fakty, o których dowiedział się w związku z prowadzeniem mediacji, chyba że strony zwolnią go z tego obowiązku.

art. 178 a k. p. k. – zakaz przesłuchania mediatora Art. 178 a. Nie wolno przesłuchiwać jako świadka mediatora co do faktów, o których dowiedział się od oskarżonego lub pokrzywdzonego prowadząc postępowanie mediacyjne, z wyłączeniem informacji o przestępstwach, o których mowa w art. 240 § 1 Kodeksu karnego. • zakaz niezależny od woli mediatora • dotyczy okoliczności, o których dowiedział pokrzywdzonego (a obrońca/pełnomocnik? ) się od oskarżonego lub • własne spostrzeżenia mediatora? np. zawartość akt sprawy • brak możliwości zwolnienia przez strony – por. art. 259 (1) k. p. c. • informacje o przestępstwach z 240 k. k. – niekoniecznie będących przedmiotem mediacji • rozciąga się na dokumenty zawierające tego rodzaju fakty – zob. art. 226 k. k.

Art. 182 k. p. k. § 1. Osoba najbliższa dla oskarżonego może odmówić zeznań. § 2. Prawo odmowy zeznań trwa mimo ustania małżeństwa lub przysposobienia. § 3. Prawo odmowy zeznań przysługuje także świadkowi, który w innej toczącej się sprawie jest oskarżony o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem. art. 115 § 11 k. k. Osobą najbliższą jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu. wspólne pożycie, a konkubinat i inne relacje małoletni (uchwała SN z 19. 02. 03 r. , I KZP 48/02) termin – art. 186

Art. 185 k. p. k. Art. 185. Można zwolnić od złożenia zeznania lub odpowiedzi na pytania osobę pozostającą z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym, jeżeli osoba taka wnosi o zwolnienie. inny, niż w art. 182 k. p. k. , jednak równie silny stosunek łączący świadka z oskarżonym; zob. wyrok SN z 16. 03. 79 r. , IV KR 36/79; post. SN z 22. 06 r. , III KK 222/05 termin – art. 186 na wniosek lub z urzędu

Art. 186 k. p. k. § 1. Osoba uprawniona do odmowy złożenia zeznań albo zwolniona na podstawie art. 185 może oświadczyć, że chce z tego prawa skorzystać, nie później jednak niż przed rozpoczęciem pierwszego zeznania w postępowaniu sądowym; poprzednio złożone zeznanie tej osoby nie może wówczas służyć za dowód ani być odtworzone. termin prekluzyjny skutek – zakaz zupełny wykorzystania i odtwarzania treści zeznań (także wyjaśnień – wyrok SN z 17 sierpnia 1984 r. , IV KR 180/84) „Przewidziany w art. 186 § 1 k. p. k. zakaz dowodowy nie stoi na przeszkodzie odtwarzaniu innych wypowiedzi świadka niż poprzednio złożone przezeń zeznania” (wyrok SN z 5. 07. 02 r. , WA 9/02) Zob. też post. SN z 4. 06 r. , III KK 297/05; post. SN z 21. 03 r. , II KKN 314/01; wyrok SN z 27. 05. 02, V KK 51/02

Art. 261 k. p. c. § 1. Nikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka, z wyjątkiem małżonków stron, ich wstępnych, zstępnych i rodzeństwa oraz powinowatych w tej samej linii lub stopniu, jak również osób pozostających ze stronami w stosunku przysposobienia. Prawo odmowy zeznań trwa po ustaniu małżeństwa lub rozwiązaniu stosunku przysposobienia. Jednakże odmowa zeznań nie jest dopuszczalna w sprawach o prawa stanu, z wyjątkiem spraw o rozwód. bez konkubinatu! małżeństwa unieważnione, lub nieistniejące art. 662 „. . . świadkowie testamentu nie mogą odmówić zeznań ani odpowiedzi na pytanie, ani też nie mogą być zwolnieni od złożenia przyrzeczenia. ”

Art. 83 k. p. a. § 1. Nikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka, z wyjątkiem małżonka strony, wstępnych, zstępnych i rodzeństwa strony oraz jej powinowatych pierwszego stopnia, jak również osób pozostających ze stroną w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli. Prawo odmowy zeznań trwa także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli. bez konkubinatu! także opiekun i kurator

Prawo odmowy odpowiedzi na pytanie Postępowanie karne Art. 183 jeżeli udzielenie odpowiedzi mogłoby narazić świadka lub osobę dla niego najbliższą na odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe. Postępowanie cywilne Art. 261 § 2 jeżeli zeznanie mogłoby narazić świadka lub jego bliskich na: - odpowiedzialność karną, - hańbę - dotkliwą i bezpośrednią szkodę majątkową jeżeli zeznanie miałoby być połączone z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej. Postępowanie administracyjne – art. 83 § 2 gdy odpowiedź mogłaby narazić świadka lub bliskich na: - odpowiedzialność karną, - hańbę - bezpośrednią szkodę majątkową gdy odpowiedź mogłaby spowodować naruszenie obowiązku zachowania prawnie chronionej tajemnicy

Zakazy zupełne Postępowanie karne Postępowanie cywilne Wynikające ze związania innymi rozstrzygnięciami: Art. 8 Inne: Art. . 199 Art. 14 u. ś. k. Art. . 186 Art. 108 Art. 15 Postępowanie administracyjne brak

Art. 8 k. p. k. § 1. Sąd karny rozstrzyga samodzielnie zagadnienia faktyczne i prawne oraz nie jest związany rozstrzygnięciem innego sądu lub organu. § 2. Prawomocne rozstrzygnięcia sądu kształtujące prawo lub stosunek prawny są jednak wiążące. wyjątki – recydywa i zapytanie prawne problem decyzji administracyjnych

Art. 15 k. p. c. Ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym. Jednakże osoba, która nie była oskarżona, może powoływać się w postępowaniu cywilnym na wszelkie okoliczności wyłączające lub ograniczające jej odpowiedzialność cywilną. tylko w zakresie ustaleń co do „istoty” popełnionego przestępstwa (wyrok SN z 14. 04. 77 r. , IV PR 63/77), tj. podmiotu przestępstwa, jego działania lub zaniechania, czynu przypisany i przedmiotu przestępstwa, przedmiotowej bezprawności czynu i jego niezgodności z prawem oraz winy, skutku przestępnego, w tym związku przyczynowego; nie wiąże uzasadnienie wyroku (wyrok SN z 6. 03. 74 r. , II CR 46/74) wysokość szkody – jeśli należy do „istoty” „Prawomocny wyrok skazujący za przestępstwo nieumyślne nie wyłącza w świetle art. 11 k. p. c. możliwości ustalenia w postępowaniu cywilnym, że sprawca działał umyślnie. ” (uchwała SN z 28. 04. 83 r. , III CZP 14/83)

Art. 108 k. p. k. i art. 14 u. ś. k. Art. 108. § 1. k. p. k. Przebieg narady i głosowania nad orzeczeniem jest tajny, a zwolnienie od zachowania w tym względzie tajemnicy nie jest dopuszczalne. Art. 14. 1. u. ś. k. W razie zagrożenia życia lub zdrowia świadka koronnego lub osoby dla niego najbliższej w rozumieniu przepisów Kodeksu karnego, mogą być oni objęci ochroną osobistą, a także uzyskać pomoc w zakresie zmiany miejsca pobytu lub zatrudnienia, a w szczególnie uzasadnionych wypadkach można wydać im dokumenty umożliwiające używanie innych niż własne danych osobowych, w tym uprawniające do przekroczenia granicy państwowej, jak również mogą uzyskać inną formę pomocy, a zwłaszcza przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego usuwającego charakterystyczne elementy wyglądu lub operacji plastycznej. (. . . ) 4. Niedopuszczalna jest czynność dowodowa zmierzająca do ujawnienia okoliczności, o których mowa w ust. 1, 1 b i 2.

Zakazy co do sposobu dowodzenia cd. Art. 174 – zakaz zastępowania dowodów osobowych treścią pism: „Dowodu z wyjaśnień oskarżonego lub z zeznań świadka nie wolno zastępować treścią pism, zapisków lub notatek urzędowych. ” „Zastąpienie” - sytuacja, gdy wykorzystuje się dowo pismo, mimo dostępności wyjaśnień lub zeznań Wyrok SA w Lublinie z 2006. 01. 10, II AKa 284/05 „Notatka urzędowa sporządzona z rozmowy z osobą, która winna zostać przesłuchana w charakterze świadka, nie może zostać ujawniona i wprowadzona do procesu jako dowód, nawet w sytuacji, gdy osoba ta nie może już zostać przesłuchana (…). ”

Konsekwencje naruszenia zakazów dowodowych Niemożność wykorzystania Inne błędy przeprowadzaniu dowodów Dowody „pośrednio nielegalne”

Dziękuję!