Prawne zagadnienia dowodw Dowodowa ochrona i penetracja tajemnic

Prawne zagadnienia dowodów Dowodowa ochrona i penetracja tajemnic dr Michał Rusinek

Plan • Informacje niejawne • Tajemnice zawodowe i funkcyjne

Definicja Informacje niejawne – informacje, których nieuprawnione ujawnienie spowodowałoby lub mogłoby spowodować szkody dla Rzeczypospolitej Polskiej albo byłoby z punktu widzenia jej interesów niekorzystne (art. 1 ust 1 u. o. i. n. )

Rodzaje klauzul • • ściśle tajne - „ 00” tajne - „ 0” poufne - „Pf” zastrzeżone - „Z”

Informacje niejawne jako dowód z zeznań Postępowanie karne Postępowanie cywilne Postępowanie administracyjne Art. 179 – „ 00” i „ 0” Art. 259 pkt 2 - „Pf” i „Z” Art. 82 pkt 2 - wszystkie klauzule Art. 180 § 1 – „Pf” i „Z” Ustawa z dnia 21 czerwca 1996 r. o niektórych uprawnieniach pracowników urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw wewnętrznych oraz funkcjonariuszy i pracowników urzędów nadzorowanych przez tego ministra – zob. art. 9

Art. 179 k. p. k. § 1. Osoby obowiązane do zachowania w tajemnicy informacji niejawnych o klauzuli tajności "tajne" lub "ściśle tajne" mogą być przesłuchane co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek, tylko po zwolnieniu tych osób od obowiązku zachowania tajemnicy przez uprawniony organ przełożony. § 2. Zwolnienia wolno odmówić tylko wtedy, gdyby złożenie zeznania wyrządzić mogło poważną szkodę państwu. § 3. Sąd lub prokurator może zwrócić się do właściwego naczelnego organu administracji rządowej o zwolnienie świadka od obowiązku zachowania tajemnicy. charakter zakazu organ uprawniony do zwolnienia dwie procedury

Art. 180 § 1 k. p. k. Osoby obowiązane do zachowania w tajemnicy informacji niejawnych o klauzuli tajności "zastrzeżone" lub "poufne" lub tajemnicy związanej z wykonywaniem zawodu lub funkcji mogą odmówić zeznań co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek, chyba że sąd lub prokurator dla dobra wymiaru sprawiedliwości zwolni te osoby od obowiązku zachowania tajemnicy, jeżeli ustawy szczególne nie stanowią inaczej. Na postanowienie w tym przedmiocie przysługuje zażalenie. charakter zakazu zwalnia sąd lub prokurator przesłanki zwolnienia „ustawy szczególne”

Art. 259 pkt 2 k. p. c. Świadkami nie mogą być: (. . . ) 2) wojskowi i urzędnicy niezwolnieni od zachowania w tajemnicy informacji niejawnych o klauzuli "zastrzeżone" lub "poufne", jeżeli ich zeznanie miałoby być połączone z jej naruszeniem; (…). charakter zakazu zwolnienie zakres podmiotowy; urzędnik = funkcjonariusz publiczny? informacje niejawne z wyższymi klauzulami (niefortunny efekt dostosowania do nowej ustawy o ochronie informacji niejawnych)

Art. 82 pkt 2 k. p. a. Świadkami nie mogą być: (. . . ) 2) osoby obowiązane do zachowania w tajemnicy informacji niejawnych na okoliczności objęte tajemnicą, jeżeli nie zostały w trybie określonym obowiązującymi przepisami zwolnione od obowiązku zachowania tej tajemnicy, (…). charakter zakazu zwolnienie dostęp do informacji o dowolnej klauzuli

Tajemnica zawodowa i funkcyjna • Definicja – wobec braku legalnej Obowiązek zachowania w dyskrecji informacji znanej ograniczonemu kręgowi osób • Mnogość źródeł i regulacji – ustawa, zwyczaj, umowa

Cel i ratio legis • Ochrona swobody komunikowania się (art. 49 i art. 51 Konstytucji) • Ochrona prawa do prywatności (art. 47 Konstytucji) • Ochrona zaufania na linii klientprofesjonalista • Czy także zaufania do zawodu?

Zakres tajemnicy zawodowej i funkcyjnej • Zakres podmiotowy – przedstawiciel zawodu, osoba pełniąca funkcję; problem sukcesji • Zakres przedmiotowy – wszystkie informacje pozyskane w związku z wykonywaniem zawodu lub funkcji, z niezbędnymi wyjątkami • Zakres temporalny – nieograniczony

Charakter tajemnicy • Teoria woli i interesu • Dylemat: relatywna/absolutna

Tajemnice de lege lata „absolutne”? Art. 10 ustawy o statystyce publicznej: Zbierane i gromadzone w badaniach statystycznych statystyki publicznej dane indywidualne i dane osobowe są poufne i podlegają szczególnej ochronie; dane te mogą być wykorzystywane wyłącznie do opracowań, zestawień i analiz statystycznych oraz do tworzenia przez służby statystyki publicznej operatu do badań statystycznych prowadzonych przez te służby; udostępnianie lub wykorzystywanie danych indywidualnych i danych osobowych dla innych niż podane celów jest zabronione (tajemnice statystyczne). Art. 12. Pracownicy służb statystyki publicznej, rachmistrze spisowi, ankieterzy statystyczni oraz inne osoby wykonujące czynności w imieniu i na rzecz statystyki publicznej, mający bezpośredni dostęp do danych indywidualnych i danych osobowych, są obowiązani do bezwzględnego przestrzegania tajemnicy statystycznej i mogą być dopuszczeni do wykonywania tych czynności po złożeniu w urzędzie statystycznym albo innej jednostce organizacyjnej służb statystyki publicznej pisemnego przyrzeczenia (…).

cd. - tajemnica adwokacka i radcowska Prawo o adwokaturze - art. 6. 1. Adwokat obowiązany jest zachować w tajemnicy wszystko, o czym dowiedział się w związku z udzielaniem pomocy prawnej. 2. Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej nie może być ograniczony w czasie. 3. Adwokata nie można zwolnić od obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej co do faktów, o których dowiedział się udzielając pomocy prawnej lub prowadząc sprawę. Identycznie art. 4 ustawy o radcach prawnych Zob. wyrok TK z 22. 10. 04 r. , SK 64/03 oraz wyrok TK z 13. 12. 11 r. , K 33/08 (tajemnica zawodowa jest relatywna, ale jej uchylanie musi być poddane standardowi proporcjonalności)

Przykłady tajemnicy zawodowej lekarska psychiatryczna adwokacka notarialna dziennikarska bankowa giełdowa statystyczna

Tajemnice zawodowe i funkcyjne w zeznaniach Postępowanie karne Postępowanie cywilne Postępowanie administracyjne Zasada – prawo odmowy Art. 261 § 2. - prawo Art. 83 § 2 - prawo zeznań z art. 180 § 1 odmowy odpowiedzi na na pytanie Wyjątki: - osiem wyróżnionych zawodów – art. 180 § 2 - bankowa – art. 104 i nast. p. b. Ponadto: Art. 52 u. o. z. p. Art. 199 k. p. k.

Art. 180. § 1 k. p. k. [tajemnice zawodowe nieobjęte § 2] Osoby obowiązane do zachowania w tajemnicy informacji niejawnych o klauzuli tajności "zastrzeżone" lub "poufne" lub tajemnicy związanej z wykonywaniem zawodu lub funkcji mogą odmówić zeznań co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek, chyba że sąd lub prokurator dla dobra wymiaru sprawiedliwości zwolni te osoby od obowiązku zachowania tajemnicy, jeżeli ustawy szczególne nie stanowią inaczej. Na postanowienie w tym przedmiocie przysługuje zażalenie. § 2. [osiem wybranych zawodów] Osoby obowiązane do zachowania tajemnicy notarialnej, adwokackiej, radcy prawnego, doradcy podatkowego, lekarskiej, dziennikarskiej lub statystycznej oraz tajemnicy Prokuratorii Generalnej, mogą być przesłuchiwane co do faktów objętych tą tajemnicą tylko wtedy, gdy jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu. W postępowaniu przygotowawczym w przedmiocie przesłuchania lub zezwolenia na przesłuchanie decyduje sąd, na posiedzeniu bez udziału stron, w terminie dłuższym niż 7 dni od daty doręczenia wniosku prokuratora. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie. § 3. [anonimat, tj. część tajemnicy dziennikarskiej] Zwolnienie dziennikarza od obowiązku zachowania tajemnicy nie może dotyczyć danych umożliwiających identyfikację autora materiału prasowego, listu do redakcji lub innego materiału o tym charakterze, jak również identyfikację osób udzielających informacji opublikowanych lub przekazanych do opublikowania, jeżeli osoby te zastrzegły nieujawnianie powyższych danych. § 4. [wyłącza § 3, powrót do § 2] Przepisu § 3 nie stosuje się, jeżeli informacja dotyczy przestępstwa, o którym mowa w art. 240 § 1 Kodeksu karnego.

Art. 261 k. p. c. § 2. Świadek może odmówić odpowiedzi na zadane mu pytanie, (. . . ) jeżeli zeznanie miałoby być połączone z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej. (…). charakter zakazu zakres chronionej tajemnicy związanie sądu odmową

Art. 83 k. p. a. § 2. Świadek może odmówić odpowiedzi na pytania, gdy odpowiedź mogłaby (…) spowodować naruszenie obowiązku zachowania prawnie chronionej tajemnicy zawodowej. charakter zakazu zakres chronionej tajemnicy związanie odmową

Art. 199 k. p. k. Złożone wobec biegłego albo wobec lekarza udzielającego pomocy medycznej oświadczenia oskarżonego, dotyczące zarzucanego mu czynu, nie mogą stanowić dowodu. Zakaz zupełny bezwarunkowy Lex specialis wobec art. 180 § 2 k. p. k. (wyrok SN z 24. 01. 08 r. , V KK 230/07) Nie tylko przyznanie Nie dotyczy oświadczeń składanych w obecności lekarza, ale adresowanych do innych osób (por. postanowienie SN z 28. 06. 12 r. , III KK 366/11)

Art. 52 u. o. z. p. Art. 52 ust. 1. Nie wolno przesłuchiwać osób obowiązanych do zachowania tajemnicy, stosownie do przepisów niniejszego rozdziału, jako świadków na okoliczność wypowiedzi osoby, wobec której podjęto czynności wynikające z niniejszej ustawy, co do popełnienia przez nią czynu zabronionego pod groźbą kary. 2. Zakaz określony w ust. 1 stosuje się odpowiednio do lekarzy wykonujących czynności biegłego. Zakaz niezupełny bezwarunkowy (zob. post. SN z 20. 04. 05 r. , I KZP 6/05) Znikome znaczenie normatywne wobec art. 199 k. p. k. Zakres podmiotowy – art. 50 u. o. z. p. „osoby wykonujące czynności wynikające z niniejszej ustawy„

Definicja i zakres tajemnicy bankowej Art. 104 ust. 1 p. b. : „Bank, osoby w nim zatrudnione oraz osoby, za których pośrednictwem bank wykonuje czynności bankowe, są obowiązane zachować tajemnicę bankową, która obejmuje wszystkie informacje dotyczące czynności bankowej, uzyskane w czasie negocjacji, w trakcie zawierania i realizacji umowy, na podstawie której bank tę czynność wykonuje. ” Wszystkie informacje uzyskane w związku z wykonywaniem usługi (zakres doktrynalny tajemnicy zawodowej) Wszystkie informacje dotyczące czynności bankowej, uzyskane w czasie negocjacji, w trakcie zawierania i realizacji umowy, na podstawie której bank tę czynność wykonuje (art. 104 ust. 1 p. b. ) Fakt prowadzenia negocjacji, zawarcia umowy, wykonania usługi, przebieg tych czynności

Tryby udostępniania tajemnicy bankowej dla potrzeb postępowania karnego art. 105 ust. 1 pkt 2 lit. b) i c) p. b. art. 106 a p. b. art. 106 b p. b. art. 106 c p. b.

Relacja prawa bankowego do k. p. k. • prawo bankowe regulacją bardziej szczegółową i rozbudowaną – lex specialis • w uchwale SN (I KZP 21/15) przyjął, że regulacje nie konkurują, lecz się uzupełniają: „art. 105 ust. 1 pkt 2 lit. b pr. b. stanowi samodzielną, niezależną od przepisu art. 217 § 1 i 2 k. p. k. , podstawę prawną żądania przez prokuratora lub sąd udzielenia przez bank informacji stanowiących tajemnicę bankową. (…) Tak więc w rezultacie za prawidłowy uznać należy wniosek, że przesłuchując w charakterze świadka osobę obowiązaną do zachowania tajemnicy bankowej, prokurator lub sąd może zwolnić ją na podstawie art. 180 § 1 k. p. k. od tego obowiązku tylko w takim zakresie, w jakim miałby prawo żądać stosownych informacji bezpośrednio od banku na podstawie przepisów prawa bankowego. Analogicznie przyjąć należy, że organ procesowy może na podstawie art. 217 k. p. k. żądać od banku wydania rzeczy będących nośnikami określonych informacji objętych tajemnicą bankową także tylko wtedy, gdy w myśl odrębnych przepisów bank miałby obowiązek udzielenia prokuratorowi lub sądowi - na jego żądanie - informacji, które na tych nośnikach zostały utrwalone. • odróżnienie pozyskania informacji (przepisy p. b. ) od jej procesowego wykorzystania (k. p. k. ), ale powiązanie zakresów przedmiotowych ich dopuszczalności

Wyjątkowy charakter udostępniania – przesłanka niezbędności W art. 106 b p. b. brak wyraźnie wskazanej przesłanki odnoszącej się do niezbędności udostępnienia. Art. 31 ust. 3 Konstytucji RP: „Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. (…)” Postanowienie SA we Wrocławiu z 23. 05. 06 r. , II AKz 274/06: „(…) uchylenie przez sąd okręgowy tajemnicy bankowej, jest uzasadnione wtedy, gdy udostępnienie tych informacji jest rzeczywiście konieczne, a ich brak w istotny sposób komplikowałby dotarcie do prawdy. ” zob. też postanowienie SA w Lublinie z 22. 10. 08 r. , II AKz 508/08; postanowienie SA w Krakowie z 5. 04. 07 r. , II AKz 134/07

Dziękuję!