Porodino pravo Porodino pravo osnovni pojmovi Pojam porodino

Porodično pravo

Porodično pravo – osnovni pojmovi • Pojam: porodično pravo je grana prava koja uređuje pravne odnose koji nastaju između lica koja su povezana brakom i srodstvom. Uređuje i druge odnose koji proizilaze iz vanbračne zajednice, usvojenja, hraniteljstva. • Predmet porodičnog prava su porodični odnosi koji proizilaze iz pravnorelevantnih činjenica kao što su brak, srodstvo, vanbračna zajednica, usvojenje, hraniteljstvo, starateljstvo. • Subjekti porodičnog prava su fizička lica. • Objekti porodičnih odnosa su ljudske radnje i stvari povodom kojih nastaju konkretna prava i obaveze.

STRUKTURA PORODIČNOG PRAVA • Tradicionalna podela – Bračno pravo – reguliše sklapanje braka, pravna dejstva braka, pravne odnose između supružnika, prestanak braka i pravna dejstva prestanka braka – Roditeljsko (dečje) pravo – reguliše odnose između deteta i roditelja, ali i odnose između drugih srodnika, te zaštitu dece bez roditeljskog staranja (usvojenje i hraniteljstvo) – Starateljsko pravo – reguliše starateljstvo koje predstavlja oblik zaštite lica koja ne mogu samostalno da se staraju o sebi. • Starateljstvo nad maloletnikom • Starateljstvo nad punoletnim licem lišenim poslovne sposobnosti • Starateljstvo za posebne slučajeve (oblik privremenog starateljstva)

IZVORI PORODIČNOG PRAVA • USTAV Republike Srpske – Načelo ravnopravnosti polova (član 10. Ustava), – Načelo o posebnoj zaštiti porodice, majke i deteta (član 36. Ustava) – Načelo o slobodnom odlučivanju i rađanju (član 36. Ustava) – Načelo o pravima deteta (član 36. Ustava) – Načelo o pravima i dužnostima roditelja (član 36. Ustava)

IZVORI PORODIČNOG PRAVA • ZAKON – I period 1918 -1941 pravni partikularizam 6 odvojenih građanskopravnih područja. U Srbiji SGZ iz 1844. i Zakon o starateljstvu iz 1872. godine – II period 1941 – 1946 - Zakon o nevažnosti pravnih propisa donetih pre 06. aprila 1941. – III period 1946 -1979. Osnovni zakon o braku 1946, Osnovni zakon o odnosima roditelja i dece 1947. , Osnovni zakon o starateljstvu 1947. – IV period 1979 -2002. Porodični zakon Bi. H, 21/79, 44/89) – V period 2002 - do danas. PZ od 2002.

IZVORI PORODIČNOG PRAVA • DOPUNSKI ZAKONI: – – – – Zakon o matičnim knjigama Zakon o vanparničnom postupku Zakon o opštem upravnom postupku Zakon o privatizaciji državnih stanova Zakon o državljanstvu Zakn o rešavanju sukoba zakona sa propisima drugih zemalja u određenim odnosima • Međunarodni ugovori – Konvencija o pravima deteta, Konvencija o eliminisanju svih oblika diskriminacije žena, Konvencija o pristanku na brak, o minimalnog starosti za sklapanje braka i o registrovanju brakova, Konvecija o građanskopravnim aspektima međunarodne otmice dece i dr. • Običaj, sudksa praksa, pravna nauka

PORODICA • Porodica je prirodna i osnovna ćelija društva i ima pravo na zaštitu od društva i države (Opšta deklaracija o pravima čoveka UN iz 1948. ) • Porodica je životna zajednica roditelja i dece i krvnih srodnika (Porodični zakon, čl. 2. ) – Bračna, vanbračna i adoptivna porodica – Potpuna i nepotpuna, reorganizovana – Funkcije porodice: • Reproduktivna • Psihološko-emotivna • Ekonomska • Vaspitno-obrazovna • Zaštitna

PLANIRANJE PORODICE • Podrazumeva pravo čoveka da slobodno odlučuje o rađanju dece. Osnovno i složeno ljudsko pravo. • Metodi planiranja porodice u cilju rađanja: – Pravo na začeće prirodnim putem ostvaruje se u braku ili van braka – Pravo na lečenje smanjene plodnosti odn. steriliteta (pravo na savet, lekove i hirurške intervencije) – Začeće uz biomedicinsku pomoć – kod nas nije regulisano zakonom. • Transfer gameta, in vivo fertilizacija (donor inseminacija) • Inseminacija semenom muža, in vitro fertilizacija (vantelesna oplodnja) • Surogat materinstvo (žena iznosi trudnoću a dete se predaje paru koji je naručio) – Homologna artificijelna inseminacija (otac je muž ili partner majke) – Heterologna artificijelna inseminacija (biološki otac je davalac sperme a pravni muž ili vanbračni partner majke)

PLANIRANJE PORODICE • Metodi planiranja porodice u cilju rađanja: – Donacija jajne ćelije je postupak u kome se pojavljuje žena kao davalac, a primenjuje se u slučaju medicinskih razloga – Donacija embriona je kombinacija donacije jajne ćelije i artificijelne inseminacije semenom donora – Surogat materinstvo je postupak u kome žena pristaje da iznese trudnoću sa namerom da dete preda paru koji je naručio trudnoću. Dva oblika: kada žena rađa dete koje je i genetski njeno i kada dete vodi genetsko poreklo od bračnog para koji želi dete ili je oplođena jajna ćelija treće žene (donora) ili je doniran embrion.

PLANIRANJE PORODICE • Metodi planiranja porodice u cilju sprečavanja rađanja – Preventivni metodi: kontracepcija i sterilizacija – Korektivni metodi: prekid trudnoće (Zakon o uslovima i postupku prekida trudnoće Sl. gl. 34/2008. ) • Prekid trudnoće na zahtev trudnice do 10 nedelja statosti ploda • Trudnica koja je navršila 16 godina može samostalno da traži prekid trudnoće • Dozvola za prekid – indikacije: medicinske, eugenične i krivično-pravne.

POPULACIONA POLITIKA • Politika na državnom nivou prema stanovništvu: – Pronatalitetna – Politika ograničenja nataliteta • Populaciona politika u R Srpskoj: – Zakon o radu- podstiče rađanje trećeg i četvrtog deteta (porodiljsko odsustvo 18 meseci, Žena – majka stiče pravo na penziju za jednu godinu manje staža osiguranja za svako rođeno dijete u odnosu na uslove za sticanje prava na penziju uređene Zakonom o penzijsko invalidskom osiguranju. )

NASILJE U PORODICI • Krivični zakon čl. 190. (Sl. gl. RS, 64/17) • • • Ko primjenom nasilja, prijetnjom da će napasti na život ili tijelo, drskim ili bezobzirnim ponašanjem ugrožava spokojstvo, tjelesni integritet ili duševno zdravlje člana svoje porodice ili porodične zajednice i time dovede do povrede njegovog fizičkog ili psihičkog integriteta, kazniće se novčanom kaznom ili kaznom zatvora do tri godine. Ako je učinilac prilikom preduzimanja nasilničkih radnji, prijetnje da će napasti na život ili tijelo, drskog ili bezobzirnog ponašanja koristio oružje, opasno oruđe ili drugo sredstvo pogodno da tijelo teško povrijedi ili zdravlje naruši, kazniće se kaznom zatvora od šest mjeseci do pet godina. Ako je usljed djela iz st. 1. i 2. ovog člana nastupila teška tjelesna povreda ili teško narušavanje zdravlja ili su djela učinjena prema djetetu ili u prisustvu djeteta, učinilac će se kazniti kaznom zatvora od dvije do deset godina. Ako je usljed djela iz st. 1, 2. i 3. ovog člana nastupila smrt člana porodice ili porodične zajednice, učinilac će se kazniti kaznom zatvora od tri do petnaest godina. Ko prekrši zaštitne mjere ili hitne mjere zaštite od nasilja u porodici koje mu je sud odredio na osnovu zakona, kazniće se novčanom kaznom i kaznom zatvora od tri mjeseca do tri godine.

NASILJE U PORODICI • U smislu nasilja u porodici članovima porodice se smatraju: • supružnici ili bivši supružnici i njihova djeca i djeca svakog od njih, • vanbračni partneri ili bivši vanbračni partneri, njihova djeca ili djeca svakog od njih, • srodnici po tazbini zaključno do drugog stepena bez obzira na činjenicu da je bračna zajednica prestala, • roditelji sadašnjih i bivših bračnih i vanbračnih partnera, • srodnici iz potpunog usvojenja u pravoj liniji bez ograničenja, a u pobočnoj zaključno sa četvrtim stepenom, kao i srodnici iz nepotpunog usvojenja, • lica koja vezuje odnos starateljstva, lica koja žive ili su živjela u istom porodičnom domaćinstvu, bez obzira na srodstvo, • lica koja imaju zajedničko dijete ili je dijete začeto, iako nikada nisu živjela u istom porodičnom domaćinstvu.

NASILJE U PORODICI • Mere zaštite od nasilja u porodici – Udaljenje iz zajedničkog domaćinstva (čl. 81. KZ) ne može biti kraće od šest mjeseci, niti duže od dvije godine, a u vrijeme njenog trajanja ne uračunava se vrijeme provedeno na izdržavanju kazne zatvora ili u ustanovi za liječenje – Zabrana približavanja i komunikacije članu porodice na određenoj udaljenosti (čl. 79. KZ) – Obavezan psihosocijalni tretman (čl. 80. KZ)

NASILJE U PORODICI • Zakon o zaštiti od nasilja u porodici RS (2005. ) • Zaštitu od nasilničkog ponašanja, dužni su pružiti policija, tužilaštva, organ starateljstva i sud • Policija je dužna u roku od 24 sata po prijemu prijave dostaviti izvještaj nadležnom tužilaštvu i Centru za socijalni rad, a Tužilaštvo se obavezuje odmah preduzeti potrebne mjere i o tome obavjestiti nadležni sud. Rješenje o izrečenoj zaštitnoj mjeri nadležni sud je dužan donijeti odmah, a najkasnije u roku od 3 (tri) dana.

NASILJE U PORODICI • Prekršajna sankcija za zaštitu od nasilja u porodici je zaštitna mjera. • Sud može nasilniku u porodici izreći sljedeće zaštitne mjere: 1. udaljenje iz stana, kuće ili nekog drugog stambenog prostora (od 30 dana do šest meseci) 2. zabrane približavanja žrtvi nasilja (200 m, od 30 dana do godinu dana) 3. osiguranje zaštite žrtve nasilja 4. zabrane uznemiravanja ili uhođenja žrtve nasilja 5. obaveza psihosocijalnog tretmana 6. obavezno liječenje od zavisnosti 7. rad u korist humanitarne organizacije ili lokalne zajednice.

SRODSTVO • Odnos između dva lica koji nastaje na osnovu određenih činjenica: rođenje, sklapanje braka i usvojenje. • Krvno srodstvo • Adoptivno srodstvo • Tazbinsko srodstvo

LIČNO IME • Lično ime se sastoji od imena i prezimena. Upisuje se u matičnu knjigu rođenih. • Svako lice ima pravo na promenu ličnog imena • Zaštita prava na lično ime

HVALA NA PAŽNJI!