Metodyka realizacji prac dyplomowych Franciszek Mroczko 1 ZAGADNIENIA

Metodyka realizacji prac dyplomowych Franciszek Mroczko 1

ZAGADNIENIA 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Czym jest praca dyplomowa ? Temat pracy. Cele prac dyplomowych. Praktyczne wskazówki pisarskie. Język pisania pracy. Terminy naukowe. Zasady pisania tekstu naukowego. Błędy spotykane w pracach dyplomowych. 2

1. Czym jest praca dyplomowa ? • • • Praca dyplomowa stanowi integralną część studiów i jest finalnym etapem kształcenia studentów. Napisanie pracy i uzyskanie za nią pozytywnej oceny stanowi warunek ukończenia studiów i uzyskania dyplomu. Student, który tego warunku nie spełni nie może być traktowany jako osoba mająca wyższe wykształcenie. Praca dyplomowa odzwierciedla uzyskaną wiedzę i stanowi próbę samodzielnego rozwiązania zagadnienia o charakterze naukowobadawczym z określonej dziedziny wiedzy. Praca jest jedną z form kontroli wiedzy teoretycznej i praktycznej studenta oraz sprawdzianem, w jakim stopniu umie on korzystać z materiałów źródłowych oraz własnej wiedzy i umiejętności nabytych podczas studiów. 3

Od strony merytorycznej praca dyplomowa jest przede wszystkim koncepcyjnym rozwiązaniem pewnego problemu i dotyczy: • umiejętności formułowania problemu badawczego na poziomie podstawowym, • stosowania metod badawczych i rozwiązywania postawionego problemu na podstawie samodzielnych badań, a także wykorzystania literatury przedmiotu. 4

Praca powinna mieć charakter naukowy, który przejawia się m. in. : • w temacie wskazującym dziedzinę rzeczywistości oraz zakres problematyki jaką ma się zająć student, • stosowanie i pogłębianie podczas pisania pracy poznanych w czasie studiów pojęć, reguł i prawidłowości, które pozwolą studentowi logicznie formułować pytania dotyczące zgromadzonego materiału i poszukiwać na nie odpowiedzi w kategoriach przyczyny, przebiegu, skutków zjawisk oraz analizy i oceny poszczególnych problemów, 5

• znajomości i umiejętności stosowania odpowiednich metod badań naukowych oraz umiejętności dokumentowania ujmowanych w pracy tez i stwierdzeń za pomocą literatury przedmiotu, • w stosowaniu właściwego języka i stylu myślenia, jego rzeczowości, ostrości pojęć, precyzji sformułowań oraz w jasnym i przejrzystym toku rozumowania; • w zasadach tworzenia tekstu pracy o trójczłonowej strukturze obejmującej wstęp, rozdziały merytoryczne (człon główny) i zakończenia. 6

W pracy dyplomowej kończącej wyższe studia zawodowe student powinien wykazać się pogłębioną znajomością jednej z dyscyplin naukowych objętych programem studiów, stanowiącej przedmiot specjalizacji. Powinien w niej udokumentować umiejętność samodzielnego wyszukiwania literatury naukowej i posługiwania się nią, a także umiejętności korzystania z materiałów źródłowych oraz wiązania wiedzy teoretycznej z zagadnieniami praktycznymi. W pracy dyplomowej powinien być widoczny wkład pracy autora. 7

Praca magisterska winna wykazywać wyższy poziom niż praca licencjacka. Powinna odpowiadać sprecyzowanym przez uczelnię wymaganiom i ponadto mieć wyższy poziom naukowy. Może się to przejawiać przede wszystkim w lepiej i szerzej opracowanej problematyce teoretycznej, lepszym metodycznym przygotowaniu pracy jak i w pełniejszym przeglądzie literatury. Praca magisterska powinna też mieć charakter przynajmniej porządkujący, chociażby w niewielkim stopniu charakter odkrywczy wnoszący nowe elementy wiedzy o badanym zagadnieniu. 8

Praca magisterska jest sprawdzianem: • opanowania wiedzy zdobytej w trakcie studiów, • twórczości, pomysłowości i samodzielności myślenia podczas opracowywania wyznaczonego tematu, • umiejętności logicznego wyłożenia myśli, właściwej interpretacji wyników i umiejętności pisemnego precyzowania myśli oraz poglądów. W pracy magisterskiej autor powinien wykazać się umiejętnością oceny opisywanych zjawisk, logicznego łączenia nabytych wiadomości i posługiwania się nimi oraz samodzielnego myślenia. 9

Prace dyplomowe nie muszą kategorycznie wnosić nowych osiągnięć do dotychczasowego stanu wiedzy. Powinny jednak cechować się samodzielnością, pomysłowością i przedstawiać wyniki własnych badań oraz przemyśleń autora. Dobre prace przedstawiają wybrane pojedyncze zagadnienia w sposób możliwie nowy i wyczerpujący z punktu widzenia ich autorów. Prace powinny też w sposób krytyczny przedstawiać wykorzystaną literaturę i uwzględniać porównanie wyników badań własnych z badaniami innych autorów w zakresie analogicznego lub przybliżonego problemu. 10

Prace dyplomowe powinny zawierać elementy teoretyczne i praktyczne powiązane w logiczną całość. Autor pracy powinien dołożyć starań aby ustrzec się występków: • typowe fałszerstwo jako oszustwa polegające na świadomym stosowaniu niewłaściwych procedur, • wybiórcze przedstawienie wyników oraz • kradzież własności intelektualnej. Ten ostatni występek to plagiat, na popełnienie którego narażony jest każdy twórca, objawiający się bardzo skromnym korzystaniem z odwołań do cytowanej literatury. 11

2. Cele prac dyplomowych Praca dyplomowej powinna spełnić następujące cele: • sprawdzić dojrzałość studenta w zakresie samodzielnego rozwiązywania problemów teoretycznych lub praktycznych; • sprawdzić umiejętność korzystania z materiałów źródłowych, literatury fachowej i posiadanej wiedzy oraz stopień poprawnego rozumowania kategoriami analizowania, syntetyzowania i wnioskowania; • zapewnić przyswojenie i ugruntowanie umiejętności ścisłego wypowiadania oraz ujmowania swoich myśli i faktów w sposób jasny, przystępny i logicznie powiązany; 12

• nauczyć posługiwania się zdobytą wiedzą i samodzielnego jej poszerzania; • dowieść opanowania przez autora podstawowego zasobu wiedzy o metodach badawczych i pracy naukowej; • wdrożyć studenta do prawidłowego rozumowania i jasnego przedstawiania swoich myśli i wywodów na piśmie; 13

3. Temat pracy • Właściwy dobór tematu pracy w znacznym stopniu decyduje o prawidłowym przebiegu procesu tworzenia pracy. • Temat warunkuje dobór literatury, wybór problemów, wstępny układ pracy. • Treść pracy w części teoretycznej jak i praktycznej powinna odpowiadać tematowi określonemu w tytule. • Wymagania dotyczące tytułu: ma być krótki, językowo poprawny, informacyjnie nośny, poznawczo intrygujący, budujący u czytelnika i autora tekstu pożądane nastawienie. 14

Temat określa treść pracy i zakres przestrzenny oraz czasowy poruszanej problematyki badawczej. Temat pracy dyplomowej powinien: • umożliwić uzyskanie pozytywnych wyników badań, • wiązać się z kierunkiem studiów, • nadawać się do rozwiązania w warunkach, jakie uczelnia stwarza studentom, • umożliwić zakończenie pracy w przewidzianym terminie, • być dostosowany do możliwości przeciętnie zdolnego studenta, • umożliwić promotorowi opiekę nad pracą i kontrolę nad nią pod względem metodycznym i dydaktycznym. 15

Praca dyplomowa jest pracą kierowaną. • Temat pracy, zakres, cel i metodę badawczą akceptuje promotor. Promotor sprawuje także kontrolę i nadzór nad poprawnym i terminowym opracowaniem poszczególnych rozdziałów oraz redakcję całości. • Temat pracy powinien interesować autora i być dostosowany do jego zainteresowań i uzdolnień. • Temat pracy dyplomowej powinien zmuszać studenta do pogłębienia przyswojonej w czasie studiów wiedzy teoretycznej i praktycznej, zapoznania się z nowymi teoriami i poglądami na konkretne problemy w drodze samodzielnych studiów uzupełniających, poznania literatury. 16

4. Praktyczne wskazówki pisarskie • precyzować własne myśli i zwracać uwagę na styl i język, • materiał dokumentujący w postaci tabel, rysunków i cytatów - w odpowiednim miejscu w powiązaniu z tekstem i tokiem własnego rozumowania musi być spożytkowany, • styl pracy powinien być zwięzły, prosty, przystępny i skromny, • każde wysunięte twierdzenie powinno być przekonywująco uzasadnione lub udowodnione, 17

• ogólny ton twierdzeń powinien być skromny i opierać się na wadze dowodów i ich logicznej kolejności, • materiał pracy powinien być przedstawiony w logicznej kolejności tak, aby z jednego twierdzenia wynikało następne, • oznacza to prawidłową strukturę pracy, określoną kolejność rozdziałów i zagadnień oraz ich proporcjonalność. 18

Jasność zwięzłość i prostotę stylu możemy uzyskać przestrzegając następujących zasad: 1. Każde kolejne zadanie powinno logicznie wynikać z poprzedniego. 2. Toku rozumowania nie powinno się rozbijać dygresjami luźno związanymi z tematem. 3. Budować zdania krótkie i przejrzyste gdyż zdania długie są trudne do zrozumienia i często zawierają błędy stylistyczne. 4. Należy przestrzegać poprawności i czystości językowej i nie powtarzać w małych odstępach a nawet w tym samym zdaniu tych samych wyrazów i zwrotów. 5. Usuwać błędy gramatyczne, przestrzegać zasad interpunkcji i ortografii. Źle umieszczony przecinek, kropka lub inny znak przestankowy zmienia często zupełnie sens zdania. 19

5. Język pisania pracy Ze względu na stopień dokładności można wyróżnić cztery rodzaje języków formułowania wypowiedzi: Język potoczny, w którym autor wypowiedzi nadaje dowolne znaczenie poszczególnym terminom. W języku tym najłatwiej wyrazić autorowi wszelkie niuanse i szczegóły. Jednakże nie ma pewności czy nastąpiło pełne porozumienie pomiędzy partnerami komunikowania się, jeżeli nie mają oni podobnych skojarzeń słowno - znaczeniowych. 20

Żargon zawodowy, w którym znaczenie - ważnych dla danej grupy zawodowej terminów jest ściśle określone i znane osobom posługującym się tym językiem. Znaczenie tych terminów nie jest nigdzie zapisane i może nie być oczywiste dla osób spoza danej grupy. Język naukowy (profesjonalny), w który znaczenie podstawowych terminów jest ściśle określone i zapisane w dostępnej literaturze. Ze znaczeniem tych terminów można zapoznać się nie należąc do danej grupy zawodowej. 21

Język powinien spełniać takie wymagania jak: dokładność, jasność, obrazowość, zwięzłość, emocjonalność, popularność i wnikliwość. • Dokładność języka uzyskamy przez ujmowanie materiału prawidłowo bez sprzeczności logicznych z zastosowaniem odpowiedniej terminologii naukowej. • Jasność języka wynika z jasności myśli i sprzyja jej znajomość dużego zasobu słów. Należy unikać skomplikowanych zdań, szablonowych zwrotów, wyrażeń gwarowych. • Obrazowość języka przejawia się w umiejętnym powiązaniu języka polskiego z terminologią naukową bez używania słów zbędnych i nieprawidłowych zwrotów. • Emocjonalność i popularność języka jest ściśle związana z jego środkami literackimi pozwalającymi przekazywać nie tylko myśli autora ale i jego napięcie emocjonalne oraz zaangażowanie i pasję. • Zwięzłość czyni język przystępnym i zrozumiałym ale nie powinna zubażać pracy i zacieśniać kręgu myśli autora. 22

Komunikatywność języka osiąga się przez konkretne, logiczne, przekonywujące ujęcie treści oraz zręczne zestawienie faktów. Duży wpływ na komunikatywność wywiera konstrukcja stylistyczna zdań. Zdania rozwlekłe, drętwe i skomplikowane utrudniają czytanie. Z drugiej strony pracę pisana krótkimi zdaniami też czyta się z trudnością. Umiejętne wykorzystanie bogatych możliwości języka powinno doprowadzić do unikania powtarzania tych samych słów na tej samej stronie. Powinniśmy korzystać ze słownika synonimów. 23

6. Terminy naukowe W różnych dziedzinach nauki i techniki powstają nowe terminy. Powstają one dzięki: • procesom słowotwórczym, np. : obwodnica – szosa okrążająca miasto, wyświetlacz – urządzenie wyświetlania danych; • nadawanie wyrazom znanym nowego znaczenia, np. : pamięć, • nowym połączeniom słownym, np. : pamięć dyskowa – informacja utrwalona na dysku ; • przenoszeniu nazwisk, np. odkrywców zjawisk, na rzeczowniki pospolite (rentgen, dżul, wat), • zapożyczeniom. 24

7. Zasady pisania tekstu naukowego Do ostatecznego sukcesu pisarskiego może nas doprowadzić przestrzeganie zasad: 1. Pisać w sposób ciągły 2 -3 godziny dziennie, aż do zakończenia danego zagadnienia. 2. Po każdym czytaniu napisanego fragmentu pracy należy wnieść poprawki i uzupełnienia. Po kilku dniach przerwy w pisaniu koniecznie przeczytać to co zostało uprzednio napisane. 3. Każdy fragment pracy traktować tak jakby na nim miała się kończyć praca. 4. Po napisaniu pracy powinny ją przeczytać 1 -2 osoby przed oddaniem do kierownika pracy. 25

8. Błędy spotykane w pracach dyplomowych Do błędów spotykanych w pracach dyplomowych należą: • wadliwe proporcje poszczególnych części tekstu; • zbyt szerokie przedstawienie tła problemu; • nadanie całej pracy i jednemu z rozdziałów takiego samego tytułu; • tytuły rozdziałów i zagadnień nie odpowiadają zawartej w nich treści; • brak lub zdawkowe potraktowanie zakończenia; • tworzenie złej konstrukcji pracy jako zlepku fragmentów różnych opracowań; • brak wniosków lub występowanie takich, które nie wynikają z treści pracy; • chaotyczny układ treści i powtarzanie tych samych myśli w różnych częściach pracy; 26

• • skromny wykaz bibliograficzny; przedstawianie wyników pracy niezgodnie z jej logiczną kolejnością; złe opracowanie zestawień tabelarycznych; zamieszczanie materiałów statystycznych, tabel, wykresów bez należytego objaśnienia ich treści i wykorzystania w tekście pracy do sformułowania odpowiednich wniosków; błędy w analizie i omawianiu wyników badań; brak porównania wyników badań własnych z wynikami innych autorów; wyciąganie wniosków nieadekwatnych do wyników badań; błędy językowe, stylistyczne i ortograficzne. 27

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ 28