HORMONLARIN KLNK KULLANIMLARI Do Dr Nilgn Gltiken Endokrin

HORMONLARIN KLİNİK KULLANIMLARI Doç. Dr. Nilgün Gültiken Endokrin bezlerden salgılanan, Kan ve lenf yolu ile, Hedef doku ve organlara taşınan, Kimyasal habercilerdir.

HORMONLARIN SINIFLANDIRILMASI(1) l Kimyasal yapılarına göre Peptit hormonlar Glikoprotein hormonlar Steroid hormonlar l Salgılandıkları endokrin beze göre l Hedef dokularına göre

HORMONLARIN SINIFLANDIRILMASI(2) l PEPTİD HORMONLAR Gonadotropin salgılatıcı hormon (Gn. RH) Oksitosin Antidiüretik hormon

HORMONLARIN SINIFLANDIRILMASI(2) l GLİKOPROTEİN HORMONLAR Follikül uyarıcı hormon(FSH) Luteinleştirici hormon(LH) Gebe kısrak gonadotropini(PMSG) İnsan koryonik gonadotropini(h. CG)

HORMONLARIN SINIFLANDIRILMASI(2) l STEROİD HORMONLAR Progestagenler Östrojenler Androjenler Adrenokortikotropik hormon(ACTH)

PEPTİD HORMONLAR • Gonadotropin Salınım Hormonu Hipotalamustan sentezlenen dekapeptid yapıda bir hormondur. Hipotalamus Adenohipofiz Gn. RH FSH/LH

Gonadotropin Salınım Hormonu Endikasyonları Ovaryum kistlerinin sağaltımları Ovulasyonu uyarmak amacıyla Luteal yetersizliklerde Ovaryumların postpartum fonksiyon bozukluklarında Hakiki anöstrus

Gonadotropin Salınım Hormonu Uygulanma Yolları Gn. RH analogları Fertirelin, inekte 100 mcg. Gonadorelin, inek 0. 5 mcg. Buserelin, inek 10 -20 gr. , at 40 gr. Deslorelin (OVARELİN – RECEPTAL – FERTAGYL) Bucerelin Gonadorelin

PEPTİD HORMONLAR • Oksitosin Hipotalamustan sentezlenen oktapeptid yapıda bir hormondur. Hipotalamus Neurohipofiz Genel dolaşıma Meme bezleri ve uterustaki düz kaslar

Oksitosin Endikasyonları Sütün indirilmesi Doğumun uyarılması Retentio secundinarum Postpartum akut metritis olgularında Sezaryen operasyonu Prolapsus uteri Luteal regresyonu sağlamak amacıyla

Oksitosin Uygulanma Yolları Sütü indirmek için 10 – 20 IU inek, 5 -10 IU koyun, 1 -5 IU kedi-köpek. Uterusu boşaltmak için 50 – 100 IU inek, 30 – 50 IU koyun. (SYNPIVET – OKSİTOSİN – HİPOSİN – PİTOSAL)

Oksitosin • Gebeliğin 1. ve 3. trimesterında sakıncalıdır. • Adrenalin oksitosinin meme myoepitellerindeki kontraktik etkisini bloke eder. • Uterus yırtılmasına neden olmamak için uygulama öncesinde yavrunun prezentasyonu, torsio uteri gibi durumlar kontrol edilmelidir.

PEPTİD HORMONLAR • Antidiüretik Hormon Hipotalamustan sentezlenen peptid yapıda bir hormondur. Hipotalamus Nörohipofiz Böbreklerde su retensiyonu Düz kaslarda kontraksiyon Vasokonstriksiyon

GLİKOPROTEİN HORMONLAR • Follikül Uyarıcı Hormon (FSH) Ovaryumlarda folliküler gelişmeyi sağlar. FSH Folliküler gelişme Östrojen

Follikül Uyarıcı Hormon Endikasyonları İnaktif ovaryum olgularında Postpartum hakiki anöstruslarda Ovaryumlarda süperfollikülasyon oluşturmak üzere Spermatogenezisin uyarılması

Follikül Uyarıcı Hormon (FSH) Uygulanma yolları İnek: 1500 – 3000 IU Koyun: 500 – 1500 IU Karnivor: 250 – 500 IU

GLİKOPROTEİN HORMONLAR Gebe kısrak gonadotropini (PMSG, e. CG) • Gebe kısraklarda endometrial kaplardaki trophoplast hücrelerinden sentezlenen PMSG önemli oranda FSH, az miktarda da LH aktivitesine sahiptir. • Ovaryumlardaki sekunder folliküllerden 40. gün civarında sekunder corpus luteum şekillenmesini sağlar.

GLİKOPROTEİN HORMONLAR Gebe kısrak gonadotropini (PMSG, e. CG) • Endometrial kaplar gebeliğin; 36 -40. günlerinde oluşurlar, 70. günden sonra dejenere olmaya başlarlar, 120. – 160. günler arasında fonksiyonlarını yitirirler. • PMSG kanda 36 -40. günlerde ölçülmektedir.

Gebe kısrak gonadotropini (PMSG, e. CG) Endikasyonları Embriyo transferi Koyunlarda siklus başlatmak için Köpeklerde anöstrus döneminde östrus başlatmak için Küçük dozları ovaryumları, orta dozları ikizliği, yüksek dozları süperfollikülasyonu uyarır.

Gebe kısrak gonadotropini (PMSG, e. CG) Uygulanma yolları İnekte süperovulasyon; 2000 – 3000 IU. Koyun süperovulasyon; 1200 – 1500 IU. Östrus uyarmak için; 600 -800 IU. İkizliği uyarmak için; 600 -800 IU. Köpek östrusun uyarılması; 500 IU (8 -9 gün) Kedi östrusun uyarılması; 100 IU. 1. gün, 25 – 100 UI. X 7 gün. (FOLLİGON)

GLİKOPROTEİN HORMONLAR Luteinleştirici Hormon (LH) İnsan koryonik Gonadotropini (h. CG) l Graf follikülünde ovulasyon ve corpus luteum formasyonu ile progesteron salgısında rol oynar. l Erkeklerde ise Leydig hücrelerinden testosteron salgısını uyarır.

Luteinleştirici Hormon (LH) İnsan koryonik Gonadotropini (h. CG) Endikasyonları Hormonal kökenli anovulasyon olguları Ovulasyon gecikmesi Folliküler kistler Suböstrus olayları Gerçek anöstrus (FSH ile kombine) Senkronize edilen hayvanlarda ovulasyon ve gebelik şansının yükseltilmesi Boğalarda libidoyu artırmak için Köpeklerde testis hipoplazisi ve kriptorşidi tedavisinde Luteal yetersizlikler

Luteinleştirici Hormon (LH) İnsan koryonik Gonadotropini (h. CG) Uygulanma yolları İnek Kistik ovaryum 3000 – 5000 UI. (iv. ), 1500 UI (kist içi) Ovulasyonun uyarılması 1500 UI Anöstrus 1500 – 3000 UI Kısrak Anöstrus 1500 – 3000 UI im. Ovulasyonun uyarılması 1500 – 3000 UI. im. Köpek Anöstrus PMSG’yi takiben östrusun 1. günü 500 UI im. Ovulasyon gecikmesi 100 -500 UI im. (Vaginal akıntı kaybolana kadar tekrarlanır) Kedi Ovulasyonun uyarılması 250 UI.

STEROİD HORMONLAR Progestagenler l l l Corpus lutemdan salgılanır Uterusta embriyonik endometrial myometrial aktiviteyi azaltır ve dönemdeki besin kaynağı olarak bezlerden uterus sütünü salgılatır T lenfositleri bloke ederek immunsupresif etki yapar ve fötustaki antijenlerin anne tarafından reddini engeller (NİAGESTİN - CORLUTON AMPUL – PERLUTEX)

Progestagenler Endikasyonları Siklik ve nonsiklik hayvanlarda üremenin denetlenmesi Nonenfeksiyoz ve özellikle hormonal kökenli abortlardan korunmak amacıyla Hakiki anöstrus olgularında Kistik ovaryumlarda Köpeklerin siklik düzensizliklerinde, uzayan proöstrus ve östrus olgularında Yarış atlarında uygun olmayan zamanda östrusu engellemek amacıyla Dişi kedi ve köpeklerde östrusun geciktirilmesi amacıyla Köpeklerde davranış bozuklukları kontrolünde Köpeklerde prostat hiperplazisi tedavisinde

Progestagenler Yan Etkileri l l l Uzun süreli kullanımları endometriumda kistik glanduler hiperplaziye predispoze kılar. Progesteron uygulandıktan sonra bölgede tüy dökülmesi ve pigment kaybı görülebilir. Dişi köpeklerde letarji, kilo alma ve endometrite olabilir. l Kedilerde irreverzibl diabetes mellitusa yol açabilir. l Karnivorlarda pubertas öncesi endike değildir. l neden Genital enfeksiyon bulunmaması gerekir, enfeksiyonun şiddetini arttırır

STEROİD HORMONLAR Östrojenler l l l Ovaryumlardan, placentadan, adrenal korteksten ve kısmen de testislerden salgılanan steroid yapıda bir hormondur. Östrus sırasında fiziki ve psikolojik belirtilerin ortaya çıkmasında ve üreme organlarının gelişmesinde görev alır. Dişi genital kanalın gebeliğe hazırlanmasında rol alır. Meme bezlerinin gelişmesi, laktopoez ve galaktopoez olaylarında rol alır. Doğum sürecinde görev alır.

Östrojenler Endikasyonları Uterusun boşaltılması Retentio secundinarum ve metritis İneklerin vaginitis olgularında Östrus belirtilerinin başlatılması Kalıcı corpus luteuma bağlı anöstrus olgularında Memeleri geliştirip laktasyonu başlatmak amacıyla Erkek köpeklerde prostat bezinin hiperplazisinde Deve ve kısraklarda gebelik teşhisi

Östrojenler Yan Etkileri Kistik ovaryum Süt salgısında azalma Kemik iliği baskılanması Gebelik sırasında fötüste ürogenital anomali, cervix gevşemesi ve abort CEH-pyometra riskini artırır Karnivorlarda bilateral alopecia, epidermal hiperpigmentasyon, vulvanın büyümesi ve jinekomasti

Testosteron l Testislerin interstitiel Leydig hücrelerinden salgılanır. l l Penis ve eklenti bezlerinin gelişmesi Libidonun oluşması ve spermatogenezisin uyarılmasından sorumludur. l İneklerde seksüel siklusun 16. – 17. günlerinde uterustan salgılanıp CLun regresyonuna neden olur. Gebe ineklerde ise PG salgısı inhibe olur, CL etkilenmez ve gebelik devam eder.

Testosteron Erkek hayvanlarda endikasyonları Libidoyu uyarmak amacıyla. Sekunder erkeklik karakterlerinin gelişmesi için Anabolizan olarak Köpeklerde hipogonadizm ve kriptorşidi olgularında Dişi hayvanlarda endikasyonları Uterus kanamalarında Meme ve genital organ tümörlerinde büyümeyi önlemede Östrusun ertelenmesi Köpeklerin yalancı gebeliklerinde

Prostaglandin F 2α Reprodüktif sistem: Siklik luteolizisi sağlar. Gebe uterusu doğum için uyarır. l Respiratorik sistem: PGE bronşiyal dilatasyon, PGF ise bronşiyal konstriksiyon oluşturur. l Kardiyovasküler sistem: Arteriyel ve venöz basınçta azalma l Renal sistem: Diüretik etkilidir. l Merkezi sinir sistemi: Pyrexia, Na salınımını kontrol eder. l GİS: Gastrik sekresyonu inhibe eder. l

Prostaglandin F 2α PGF 2α’nın sekresyonunu başlatan nedenler : l Diöstrusta uzun süren progesteron hormonunun etkisi, l Luteal dönemde foliküllerden salgılanan östradiol, l Ovaryum kaynaklı oksitosin olabilir.

Prostaglandin F 2α PGF 2α’nın luteolitik etkisi: l LHve prolaktine karşı antagonizm oluşturur. l Lizozimlerin frajilitesini arttırır. l l l Utero-ovaryen venlerde vazokonstriksiyon oluşturarak ovaryuma kan dolaşımını yavaşlatır. Progesteron prekursorlarının ve kolesterol esterlerinin depolanmasını azaltır. Esteraz aktivitesini düşürür.

Prostaglandin F 2α Endikasyonları l l l l l Seksüel siklusun denetiminde ve kontrollü tohumlama amacıyla Suböstrus olgularında Kısraklarda uzayan diöstrus olgularında Pyometrada Kronik metritislerde Luteal kistlerde Gebeliğin sona erdirilmesi Patolojik gebeliklerde Gebeliğin uzaması, dev yavrular ve metabolik sorunlarda doğumun uyarılması amacıyla Yetiştirmelerde fertiliteyi yükseltmek için

Prostaglandin F 2α Kontraendikasyonları l l Gebe, gastrointestinal ve respiratorik hastalıkları olan hayvanlarda endike değildir. Yan Etkileri Karnivorlarda huzursuzluk, taşikardi, kusma, istemsiz defekasyon, diyare ve salivasyon artışına neden olabilir.