HORMONLAR Hormonlar Metabolik dengenin salanmas ve kontrolnde endokrin

HORMONLAR

Hormonlar Ø Metabolik dengenin sağlanması ve kontrolünde endokrin sisteme ait bezlerde üretilen, kana salınıp hedef organlarda metabolik etkilere yol açan maddelerdir. Ø Hormon çok uzaklara etki edebilir (telekrin), komşu hücrelerde etkili olabilir (parakrin) veya salgılandığı hücre üzerinde etkilidir (otokrin)

Sentezlendikleri Yere Göre Hormonlar • Hipotalamus hormonları • Hipofiz hormonları Ön lop hormonları Orta lop hormonu Arka lop hormonları • Tiroit hormonları • Paratiroit hormonu • Pankreas kormonları • Böbrek üstü bezi hormonları Adrenal korteks hormonları Adrenal medülla hormonları • Cinsiyet bezleri hormonları Erkek cinsiyet hormonları Dişi cinsiyet hormonları • Gastrointestinal ve diğer doku hormonları

Yapılarına Göre Hormonlar • Peptit ve protein yapısındakiler • Steroid yapısındakiler • Amino asit türevi hormonlar:

Depolanma Durumuna Göre Hormonlar • Peptit ve protein yapılı hormonlar • Katekolaminler • Tiroglobulin yapısındaki tiroit hormonları • Steroid hormonlar

Hormonların Kimyasal Yapısı • Modifiye aminoasidler • Küçük peptidler • Orta büyüklükte peptidler • Büyük peptitler • Glikoproteinler • Steroidler

Hormonların Salgılanmasının Kontrolü • Hormonların kontrolü; sentez basamağında, reseptör ve hedef organ seviyesinde ve hormon katabolizması aşamalarında yapılır. • Hormonların salgılanması, • sinir sistemi, • negatif ve pozitif feedback mekanizmalar ile kontrol edilmektedir.

Hormonların Taşınmaları ve Yıkımları • Peptid yapıdaki hormonlar, suda çözünebildikleri için kanda serbest halde bulunur. • Steroid hormonların suda çözünür halde bulunabilmesi için taşıyıcı proteine ihtiyaç vardır. • Aminoasit türevi hormonların bazıları bağlı, bazıları serbest olarak taşınırlar. • Serbest hormonlar aktivite gösterdiklerinde proteaz enzimleri ile yıkılarak peptidlerine ayrılırlar. • Glikoprotein hormonlar da glukozidaz enzimi tarafından yıkılırlar. • Hormonların kandan temizlenmesinde KC ve böbrekler rol oynar.

Hormon Reseptörleri • Hormonlar, özgül reseptörlerinin bulunduğu bir veya birkaç dokuda (hedef dokular) etki gösterirler. • Reseptörler, plazma membranında, sitoplazmada veya çekirdekte bulunurlar. • Reseptörler, çoğunlukla glikoprotein yapısındadırlar, hormonu tanır ve bağlarlar.

Endokrin Fonksiyon Bozuklukları • Yetersiz miktarda hormon salgılanması • Aşırı miktarda hormon salgılanması • Hormona karşı doku duyarlılığında azalma

HİPOTALAMUS ve HİPOFİZ HORMONLARI

Hipotalamus • Üst beyin merkezlerinden birisidir. • Tüm endokrin sistemdeki siklik değişimler üzerinde etkileri vardır.

Hipotalamus Hormonları • Supraoptik ve paraventriküler çekirdekte oluşanlar Antidiüretik hormon (ADH, vazopressin) Oksitosin (pitosin)

Hipotalamus Hormonları • Peptiderjik nöronlardan salgılanan, Adenohipofiz hormonlarının sekresyonunu düzenleyen hormonlar Tirotropin salgılatıcı hormon (TRH): Kortikotropin salgılatıcı hormon (CRH): Gonadotropin salgılatıcı hormon (Gn. RH): Büyüme hormonu salgılatıcı hormon (GHRH): Somatostadin: Prolaktin salgılatıcı hormon (PRH): Prolaktin salınımını inhibe edici hormon (PIH):

Hipofiz • Fasülye tanesi büyüklüğünde yaklaşık 0, 5 gram ağırlığında bir endokrin bezdir. • Beyin tabanında, hipotalamusun altında bir çıkıntı şeklinde uzanır. • Hipofiz hormon üretip salgılayarak Homeostaziyi düzenler. Bunu bütün iç salgı bezlerini denetleyerk yapar.

ÖN HİPOFİZ HORMONLARI adenohipofiz • • • ARKA HİPOFİZ HORMONLARI Prolaktin (PRL) • Vazopressin (ADH) Büyüme hormonu (GH, somatotropin) • Oksitosin Adrenokortikotropin (ACTH) Luteinizan hormon (LH) Follikül stimüle edici hormon (FSH) Tiroid stimüle edici hormon (TSH) ORTA HİPOFİZ HORMONLARI • Melanosit stimüle edici hormon (MSH)

TİROİD HORMONLARI

TİROİD HORMONLARI ü Tiroid bezi folliküler hücrelerden sentezlenen hormonlar: • T 4 (tiroksin, tetraiyodotironin) • T 3 (triiyodotironin) amino asit türevi hormonlardır. ü Tiroid bezinin parafolliküler C hücrelerinden salgılanan kalsitonin hormonu, ü hipofizden salgılanan TSH tarafından düzenlenir. ü İyot da düzenleyici bir faktör

TİROİD HORMONLARI • Tiroit hormonları, kanda serum proteinlerine bağlanarak taşınırlar. Taşıyıcıların en önemlisi glikoprotein yapısındaki tiroksin bağlayıcı globulin (TBG)dir. • Diğerleri transtrein (pealbümin) ve albümindir.

Parathormon (PTH) • Paratiroid bezinden salgılanır • Polipeptit yapısındadır. • Böbrekler, kemik ve GIS üzerine etkileri sonucu kandaki Ca yükselir, P düşer. • Böbrek tübülüslerinden Ca geri emilimini artırır, P emilimini azaltır. İdrarla fosfat, bikarbonat, potasyum atımını artırır.

ADRENAL BEZ HORMONLARI

ADRENAL BEZ HORMONLARI • Adrenal bez korteks ve medulladan oluşur. • Adrenal Korteks Hormonları: – Glukokortikoidler (Kortizol) – Mineralokortikoidler (Aldosteron) – Adrenal korteks androjenleri (Dehidroepiandrosteron sülfat (DHEAS) • Adrenal Medulla Hormonları – Katekolaminler: • Epinefrin (adrenalin) • Norepinefrin (noradrenalin) • Dopamin

Adrenal steroidlerin taşınmaları • Steroid hormonlar, sentez edildikleri depolanmadan plazmaya verilirler. organlarda • Kortizol, kanda serbest (biyolojik olarak aktif) veya proteine bağlı olarak bulunur. • Transkortin veya kortikosteroid bağlayıcı globulin (CBG) olarak adlandırılan proteine kortizolün %80 -90 kadarı bağlıdır. • Aldosteron albümine zayıf bağlarla bağlanır.

Adrenal korteks hormonları patolojisi ile ilgili klinik durumlar • Glukokortikoid azlığında Addison hastalığı, fazlalığında Cushing sendromu veya Cushing hastalığı ortaya çıkar. • Mineralokortikoid fazlalığı primer aldosteronizmde (Conn sendromu) görülür. • Adrenal korteks androjenleri fazlalığında adrenogenital sendrom ortaya çıkar.

Katekolaminlerin Etkileri • Biyolojik etkileri • Metabolik etkileri • Kardiyovasküler etkileri

PANKREAS HORMONLARI

Pankreas Hormonları Langerhans adacıklarının hücrelerinden • Glukagon: A (α) hücrelerinden • İnsülin: B ( ) hücrelerinden • Somatostatin: D ( ) hücrelerinden • Pankreatik polipeptit: F hücrelerinden salgılanır

GASTROİNTESTİNAL HORMONLAR

GASTROİNTESTİNAL HORMONLAR • Gastrointestinal sistemde bulunan farklı endokrin hücrelerden sentez edilen çok sayıda polipeptide gastrointestinal hormonlar adı verilir. • Gastrin • Kolesistokinin-pankreozimin (CCK-PZ) • Sekretin • Gastrik inhibitör polipeptit • Vazoaktif intestinal polipeptit (VİP) • Somatostatin • Motilin • Pankreatik polipeptit • Nörotensin

GONAD HORMONLAR

Gonad Hormonları • Erkek cinste Androjenler Testosteron • Dişi cinste Östrojenler Östradiol Progestinler Progesteron