Erken Mdahale Programlarna Giri Erken Mdahale Programlar Erken

Erken Müdahale Programlarına Giriş

Erken Müdahale Programları – Erken çocukluk müdahalesi, terimi hem erken müdahaleyi hem de okul öncesi özel eğitimi kapsamaktadır. – Erken çocukluk müdahalesinin erken müdahale (doğumdan 3 yaşına kadar) ve okul öncesi özel eğitimi (3 -5 yaş arası) olarak ikiye ayrılması ABD’ye özgüdür; diğer çoğu ülkede erken müdahale, doğumdan 6 yaşına kadar ve bazı durumlarda ise 8 yaşına kadar olan müdahaleyi kapsamaktadır. – ABD’de de federal yasa, erken müdahaleyi çocukların doğumundan 36 aya kadar olan hizmetler olarak tanımlamaktadır. Erken müdahale, yetersizliği olan, gelişim geriliği olan ya da gelişim geriliği riski bulunan çok küçük çocukların özel gereksinimlerini karşılamak için bebekler ve oyun çağı çocuklarına (0 -36 ay) ve ailelerine sunulan hizmetlerdir. – ABD’de de çocuklar, iki dalga halinde erken müdahaleye katılma eğilimi göstermektedir: bunlar 6 ile 12. aylar ve 18 ile 24. aylar arasındadır: İlk grup genellikle durumu tanılanmış olan (örneğin, Down sendromu), ikinci grup ise genellikle gelişimsel geriliği olan çocuklardır. – IDEIA/YOBEY (2004), eyaletlerin öncelikle aile eğitimi, danışmanlık ve ev ziyaretleri olmak üzere özel öğretim; dil konuşma patolojisi; iş-uğraşı terapisi ve fizyoterapi gibi 14 farklı hizmeti sağlamasını gerektirmektedir. – 2012 yılı itibari ile doğumdan 2 yaş sonuna kadar olan 333, 000 çocuk (bu yaş grubu çocuk popülasyonunun %2. 8’ini oluşturmaktadır) 50 eyalette ve başkent Washington’da erken müdahale hizmeti almaktadır. Erken müdahaleye dahil olan çocukların %87’den fazlası öncelikli erken müdahale ortamı olarak evlerinde, %76’sı toplum-temelli ortamlarda (örneğin, çocuk bakımı), %5. 1’i ise diğer ortamlarda (örneğin, klinik, yetersizliği olan çocuklar için sınıflar) hizmet almaktadır. – Türkiye’de erken müdahale hizmetlerinden yararlanan çocuk sayısı konusunda istatistiki bilgi bulunmamaktadır. Doç. Dr. Hatice Bakkaloğlu

Erken Müdahale Programları – Gelis imsel yetersizlig i bulunan ya da risk altında olan ku c u k c ocug un ve ailesinin gelis imini desteklemek u zere mu dahalelerde bulunmak ve bu mu dahalelerin mu mku n olan en kısa su rede c ocug a ve ailesine ulas masını sag lamak yas amsal bir o neme sahiptir. – Sunulacak mu dahalelerin iyi planlanmıs olması ve sistematik bir yaklas ımla kanıta dayalı uygulamaları ic ermesi hem c ocuk ve ailesine hem de topluma sag layacag ı yararlar ac ısından ayrı bir o nem tas ımaktadır. – Erken mu dahalenin; u lkemiz alanyazınında “erken sag altım, erken eg itim, erken c ocuklukta o zel eg itim, erken o zel eg itim hizmetleri” gibi c es itli isimlerde tanımlandıg ı; du nya literatu ru ne baktıg ımızda ise “early intervention, early childhood special education, early special intervention, preschool special education” terimlerinin kullanıldıg ı go ru lmektedir. – Bununla birlikte “erken mu dahale” kavramı, bu c ocuk ve ailelerine yas amın ilk altı yılında yapılan mu dahaleleri ve sunulan hizmetleri kapsayan genel bir terim olarak kullanılmaktadır. Bu bag lamda, erken mu dahale ya da erken c ocuklukta o zel eg itim kavramı; o zel eg itim alanında tarihsel ko kenleri olan, erken c ocukluk eg itiminden ise o g retim yo ntemlerine yer veren ayrı bir alan olma o zellig i tas ımaktadır. – Dig er yandan; erken mu dahale alanı kendine o zgu c alıs ma alanı, deg erleri, amac ları ve ortaya c ıkıs nedenleri ile kendi ic erisindeki etkililik uygulamalarıyla kendi profesyonel literatu ru ve aras tırmaları olan bir alandır. Doç. Dr. Hatice Bakkaloğlu

Erken Müdahale Programları – Erken mu dahale; yas ları 0 ila 5/6 yas arasında deg is en gelis imsel yetersizlig i ya da risk altında olan c ocuklara disiplinlerarası bir hizmet anlayıs ı ile mu dahalede bulunulması su recidir. Bu su rec te sunulan mu dahaleler ile gelis imsel yetersizlig i ya da risk altında olan c ocug un gelis imini ve sag lıg ını desteklemek, var olan yeterlikleri arttırmak, sınırlılıkları ortadan kaldırmak ya da azaltmak, olası bir yetersizlig i o nlemek, ebeveynlik becerilerini ve genel aile is levlerini gelis tirmek amac lanmaktadır. – Dig er yandan, erken mu dahale su recinde gelis imsel yetersizlig i ya da risk altında olan c ocug u ve ailesini etkileyen olumsuz durumları en aza indirmek, yas am kalitelerini ise en u st du zeyde desteklemek u zere farklı alanlardaki personellerin is birlig i ile o nleme ve mu dahale c alıs maları gerc ekles tirilmektedir. – Bu bag lamda, erken mu dahale hizmetlerinin temelini gelis imsel yetersizlig i ya da risk altında olan c ocug un ailesini, c ocuklarının gelis imini nasıl gelis tirebilecekleri noktasında desteklemek ve gu c lendirmek u zere sunulan mu dahaleler olus turmaktadır. – Dig er bir deyis le, erken mu dahale su recinde c ocug un ailesinden ya da ic inde bulundug u c evreden ayrı du s u nu lemeyeceg i gerc eg inden yola c ıkılarak ailenin kapasitesini arttırmak yo nu nde mu dahaleler gerc ekles tirilmektedir. – Nitekim Guralnick (2005) erken mu dahaleyi; c ocuklarının gelis imlerini, sag lıklarını ve gu venliklerini en iyi s ekilde destekleyebilmek adına ebeveyn-c ocuk etkiles imlerini odag ına alarak, aileyi c ocuklarına nasıl deneyimler ve fırsatlar sunacakları noktasında gu c lendirmeyi amac layan bir sistem olarak tanımlamaktadır. – Bailey vd. (1999) tarafından erken mu dahale; ayrı bir olay deg il, aksine hem gelis imsel yetersizlig i olan c ocug un hem de ailesinin gelis imini ve davranıs larını destekleme ve eg itim sunma olmak u zere yerine getirilmesi gerekilen bu iki temel go revin u zerinde yog unlas an son derece etkiles ime ve kars ılıklı iletis ime dayanan kapsamlı su rec ler bu tu nu olarak tanımlanmaktadır. – Dunst (2007) ise erken mu dahaleyi, ebeveynleri ve dig er birincil bakıcıları gelis imsel yetersizlig i olan ku c u k c ocuklarının dig er bireyler ve nesnelerle kurdug u etkiles imlerinde uygun sosyal davranıs ları edinmeleri ve bunlara s ekil vererek yeterlilik kazanmaları ic in desteklemek ve gu c lendirmek u zere kapasitelerinin arttırılması su reci s eklinde tanımlamaktadır. Doç. Dr. Hatice Bakkaloğlu

Erken Müdahale Programları – Erken mu dahale, gelis imsel yetersizlig i ya da risk altında olan c ocug un normal gelis im go steren akranları ile bir arada oldug u dog al ortamı olan toplumsal (okul vb. ) ve ev ortamında alanında uzman olan ve yetis mis personeller tarafından sunulan birtakım mu dahaleleri ic ermektedir. – Erken mu dahale su reci ile dog um o ncesi do nemi de kapsayacak s ekilde yas amın ilk yılları olan 0 -5/6 yas arası do nemde ev ziyaretleri ile bas layan ve c ocug un yu ksek kalitede kurum temelli erken c ocukluk eg itimine devam etmesini o ngo ren bilimsel temelleri olan uygulamalar gerc ekles tirilmektedir. – Bu bag lamda, c ocug un ailesini ve c evresini de su rece da hil ederek c ocug u bir bu tu n olarak ele alan, disiplinerarası bir yaklas ımla bir grup profesyonel tarafından planlanan mu dahaleler sunulmaktadır. – Bu mu dahaleler; alanında yetis mis olan personeller tarafından kalıcılık, bilgi ve o neri sunma, periyodik aralıklarla deg erlendirme, ev ziyaretleri, ebeveyn destek grupları, ev ya da kurum temelli uygulamalar, koc luk, aile danıs manlıg ı ya da dig er o zelles mis terapiler s eklinde sıralanabilir. – Amerika Birles ik Devletleri ve dig er pek c ok u lkede bu mu dahalelerin alanında yetis mis olan o zel eg itim uzmanı, dil ve konus ma terapisti, odyolog, psikolog, is -ug ras terapisti, sosyal hizmet uzmanı, hems ire, aile terapisti, pediatri uzmanları ve dig er alan doktorları (c ocuk no rolog u, c ocuk doktoru vb. ) tarafından gerc ekles tirildig i go ru lmektedir. – Bu bag lamda; erken mu dahale su reci, birbirinden farklı o zelliklere sahip olan her bir c ocuk ic in bireyselles tirilmis bir program gelis tirmeyi amac edinen ve bu kapsamda hizmet sunanları, yasa gelis tiricileri, aras tırmacıları ve ebeveynleri is birlig i ic erisinde c alıs arak sunulacak hizmetleri planlamaya ve yu ru tmeye sorumlu tutan bir sistemdir. Doç. Dr. Hatice Bakkaloğlu

Erken Müdahale Programları Erken mu dahalenin en temel amac ları – Genetik ve biyolojik sorunların u stesinden gelme veya sorunları minimuma indirmek – Ebeveynlere ve tu m aile bireylerine yeni duruma uyum sag lamaları ve c ocuk ile uzun su reli nitelikli bir etkiles im kurabilmelerine yo nelik bilgi, destek ve o neriler sunmak – Gelis imin tu m alanlarında c ocug u destekleyecek uygun gelis imsel deneyimler sunmak ve c ocug un ic inde bulundug u c evreyi zenginles tirmek – Ebeveyn-c ocuk etkiles imini desteklemek, uygun olmayan etkiles imsel davranıs ları o nlemek – Mu mku n oldug unca gelis imin farklı alanlarında c ocug un bag ımsızlık kazanmasını sag lamak – Mu dahale stratejilerini mu mku n oldug unca dog al ortamda ve c ocug un gu nlu k rutinlerinde uygulamak ve bilimsel dayanag ı olmayan uygulamalardan uzak durmak Doç. Dr. Hatice Bakkaloğlu

Erken Müdahale Programları – Gu nu mu zde erken mu dahale ile amac lananların daha kapsamlı hale geldig i ve farklılas tıg ı go ru lmektedir. – Bu bag lamda, erken mu dahale su recinin en temel amacının “c ocug un yas am boyu o g renmesi ic in bir temel olus turmaya hizmet etmek” olarak boyut deg is tirdig i go ru lmektedir – Nitekim sunulan erken mu dahale hizmetlerinin c ocuk ic in is levsel olması, c ocug un var olan tu m potansiyelini ac ıg a c ıkarması, c ocug un aile ve okul ortamına ve topluma tam katılım sag lamasını ve iyi bir yas am kalitesine sahip olmasını destekleyecek nitelikte olması gerektig i savunulmaktadır. – Bu bag lamda, o zellikle gu nu mu zde erken mu dahalenin etkililig ini tartıs mak yerine, ku c u k yas grubundaki gelis imsel yetersizlig i ya da risk altında olan c ocuk ve ailesi ic in etkili ve nitelikli programlar gelis tirmeye, c ocug un yas amındaki gec is lerin bas arılı bir s ekilde planlanması ve bir c ocug un yararına olacak tu m kuramları bir araya getiren bu tu nles tirilmis /kapsamlı yaklas ımlara yer verilmesi gerektig i u zerinde durulmaktadır. – Bunun yanı sıra, erken mu dahale kapsamında sunulan hizmetlerin ya da uygulamaların yu ksek kalitede olması durumunda bas arılı ve etkili sonuc ların elde edilebileceg i ileri su ru lmektedir. Bu noktada, o zellikle gelis imsel olarak uygun uygulamalara yer veren, kanıta dayalı olan, c ocug un dog al ortamını dikkate alan kapsamlı mu dahalelerin etkili sonuc lar sag layacag ı belirtilmektedir. Bu bag lamda, erken mu dahale su recinde c ocug a ve ailesine sunulacak hizmetlerin etkililiklerinin bilimsel aras tırmalarla kanıta dayandırılmıs olması ve o nerilen uygulamaları ic ermesi son derece o nemlidir. – Bundan hareketle bazı o nemli kurum ve kurulus lar tarafından uygulamalara ilis kin yapılan etkililik c alıs malarının deg erlendirildig i veya etkili ve bas arılı uygulamalar ic in o nerilerin ileri su ru ldu g u go ru lmektedir. Erken C ocukluk Bo lu mu (Division for Early Childhood) [DEC]; Olag anu stu C ocuklar Konseyi’nin (Council for Exceptional Children) [CEC] bir kurulus udur. Bu kurulus 0 -8 yas arasında gelis imsel yetersizlig i ya da risk altında olan c ocug un gelis imini ve ailesini desteklemek u zere kanıta dayalı uygulamaların neler oldug unu o nermekte ve bu dog rultuda yasalar gelis tirmektedir. Doç. Dr. Hatice Bakkaloğlu

Erken Müdahale Programları DEC tarafından erken mu dahale su recinde sıralanan su rec lerin yer alması gerektig i o nerilmektedir; _ C ocug a ve aileye en u st du zeyde ve en iyi kalite hizmet sunulması temeldir. Bu noktada; yasa gelis tiriciler, yu ksek eg itim mezunları, eg itim koordinato rleri gibi pek c ok kis i erken mu dahale hizmetlerinin c ocuk ve ailesine ulas tırılmasında liderlik go revini u stlenmelidir. Liderler, o nerilen uygulamaların benimsenmesinde, etik kurallara go re uygulanmasında, uygulamaya ilis kin mesleki gelis imin sag lanmasında, uygulamaya ilis kin gu ncel o nerileri ve yasal du zenlemeleri takip etmede, kaynaklara ulas mada, uzmanlar ve aileler arasında ko pru go revi kurarak is birlig i ve ekip c alıs masını sag lamada anahtar role sahiptir. _ C ocug un ve ailesinin gereksinimlerini ortaya koyan ve en uygun hizmetleri belirleyen iyi bir deg erlendirme su reci temeldir. Bu noktada; iyi bir deg erlendirme su recinde alanında uzman olan personeller ile olus turulacak bir ekip da hilinde bu tu ncu l bir bakıs ac ısı ile deg erlendirme gerc ekles tirilir, uygun ve birden c ok deg erlendirme aracı ile c ocug un tu m gelis im alanları dikkate alınır, c ocug un ve ailenin gereksinimleri ortaya konulur, c ocuk ve aile c oklu ortamlarda deg erlendirilir, c ocuk ve aile ic in en uygun olacak program olus turulur. _ C ocug un ic inde bulundug u c evrenin dog al o g retim fırsatlarına do nu s tu ru lmesi esastır. Erken mu dahale su recinde yer alanlar; c ocug un o g renme deneyimlerini arttırmak ve c ocug un etkin birer katılımcı olabilmesini sag lamak ic in dog al ortamlarda (ev, okul vb. ) yer alan gu nlu k rutin, gec is ve etkinliklerde c ocug u desteklemeye yo nelik uygulamalar gerc ekles tirmelidirler. _ C ocug un eg itilmesi ic in ailenin eg itilmesi s arttır. Bu noktada, erken mu dahale su recinde aileyi tu m su rec lere (deg erlendirme, karar alma, eg itim, uygulama vb. ) da hil etmek, ebeveync ocuk etkiles imini gu c lendirmek u zere bilgiler sunmak, ailenin gereksinimlerini en u st du zeyde belirlemek ve bunlara en u st du zeyde c o zu m o nerisi sunmak, ailenin gu c lu yo nlerini kes fetmesine yardımcı olmak ve aileye haklarına ilis kin farkındalık kazandırmak o nemlidir. _ Eg itim, temel yapı tas ıdır. Bu bag lamda, sunulacak eg itimin amac lı ve sistematik stratejileri ic ermesi gerektig i o ngo ru lmektedir. Erken mu dahale ya da erken c ocuklukta o zel eg itim su recinde c ocug a ve ailesine ne o g retileceg inin, ne zaman o g retileceg inin, eg itimin etkisinin nasıl deg erlendirileceg inin ac ık bir s ekilde belirlenmesi sag lanmalıdır. _ Multidisipliner bir yaklas ımla ekip olus turmak ve is birlig i ic erisinde hizmet sunmak esastır. Erken mu dahale su recinde c ocug un ve ailenin gereksinimlerini en u st du zeyde kars ılamak u zere uzmanların, eg itimcilerin ve ailenin sistematik bir s ekilde c alıs ması, sorunları ortaya koyması ve c o zmesi, uygulamaları gerc ekles tirmesi, planları deg erlendirmesi ve bilgi aktarımında bulunulması sag lanmalıdır. _ C ocuk ve aile ic in en uygun olan gec is su recinin belirlenmesi ve hazırlık c alıs malarının gerc ekles tirilmesi temeldir. Erken mu dahalenin bas arılı sonuc lar sag layabilmesi ic in erken mu dahale hizmetlerinden erken c ocuklukta o zel eg itime gec is , erken c ocukluk eg itiminden ilkokula gec is su rec lerinde c ocuk ve ailenin gec is ten o nce, gec is sırasında ve gec is sonrasında bilgilendirilmesi ve bu gec is lerin planlanması o nemlidir. Doç. Dr. Hatice Bakkaloğlu

Erken Müdahale Programlarının Özellikleri 1. Ev ziyaretleri 2. Aile-merkezli uygulama 3. Koçluk 4. Yanıtlayıcı öğretim 5. Rutin-temelli ya da gömülü müdahaleler 6. Hizmet koordinasyonu 7. Okul öncesine geçiş Doç. Dr. Hatice Bakkaloğlu

Erken Müdahale Programlarının Özellikleri 1. Ev ziyaretleri, ABD’de sıklıkla kullanılan bir hizmet sunma şeklidir. – Araştırmalarda ev ziyaretçilerinin zamanlarının yarısından çoğunu doğrudan çocukla öğretim yaparak geçirdikleri ve ailelere koçluk yapmak için zamanın %1’inden daha az zaman ayırdıkları görülmüştür. – Ziyaret sırasındaki roller incelendiğinde, ebeveynlerin geleneksel ev ziyaretlerinin yarısından çoğunda gözlemci oldukları görülmüştür. – Oysaki “katılım-temelli” olarak adlandırılan ev ziyaretlerinde, ebeveynlerin rolü ziyaretin %100’ünde çocukla doğrudan etkileşim kurmaktır. – Hizmet sunanların; ev ziyaretlerinde katılım-temelli uygulamaları tam olarak anlamadıkları; çocuğun aile ya da toplumsal etkinliklere ve rutinlere katılımını arttırma rollerinden bahsetmedikleri; ebeveynlerin çocuğun katılımını ve öğrenmesini destekleme rollerinden nadiren bahsettikleri; pek çok ailenin özelliklerinin engel olması sebebiyle katılım-temelli ziyaretleri az sayıda ailede kullanabildikleri belirlenmiştir. – OSB olan küçük çocuklar için ailelerin kapasitelerinin desteklenmesine ilişkin 4 strateji: ailelerin bilgi gereksinimlerinin belirlenmesi, müdahale bağlamı olarak ailelerin doğal ortamlarının kullanılması, müdahale sürecinde aktif olmaları için ailelerin katılımının sağlanması, bakıcıların kendini ifade etmelerinin ve değerlendirmelerinin desteklenmesidir. – Ev ziyaretleri ailelerin kapasitelerini geliştirmeli, ailelere birlikte oldukları zamanlarda çocuklarına öğretim yapmak için fırsatları nasıl değerlendirebileceklerini öğretmeli ve çocuktan daha çok ebeveyne yönelik olmalıdır. Doç. Dr. Hatice Bakkaloğlu

Erken Müdahale Programlarının Özellikleri 2. Aile-merkezli uygulama, aile-düzeyinde gereksinimlerin belirlenmesini, aileler ile etkileşim kurma yollarını ve ailelere karar-alma fırsatları sunmayı içerir. – Erken müdahale uzmanları aile-merkezli yaklaşımın erken dönemde kullanılması yönünde çağrı yapmış olmalarına karşın, yapılan müdahalelerin odak noktası çocuk merkezli ya da hatta uzman merkezli uygulamalara doğru kaymıştır. – Aile merkezli olma farklı bileşenlerden meydana gelir: aile olumlu ilişkiler kurmak, ailenin ihtiyaçlarını karşılamak ve ailelere karar verme fırsatları sunmak. – Araştırmacılar ailelere karşı nazik olmanın yeterli olmadığını ve onların ihtiyaçlarının karşılanmasının gerekli olduğunu ifade etmişlerdir. – Aile merkezli uygulamaların temelinde uzmanların yaptıkları ziyaretlerin arasında geçen sürede ailelerin ve çocuklar ile ilgilenen kişilerin çocukla çalıştıkları inancı bulunur. Doç. Dr. Hatice Bakkaloğlu

Erken Müdahale Programlarının Özellikleri 3. Koçluk, farklı isimler ile anılabilir ancak aileler ile işbirlikli bir yaklaşımla çalışmayı içerir. – Koçluk bir eylemin ya da yöntemin etkililiğini değerlendirme, var olan ve gelecekteki durumlarda kullanılmak üzere iyileştirme için plan hazırlama becerilerinin koç tarafından öğretildiği bir yetişkin öğrenme stratejisi olarak tanımlanmaktadır. – Koçluğun içeriğinde çocuk odaklı sohbet ve bilgi paylaşımı, geri dönüt ile aile uygulaması, demonstrasyon, doğrudan öğretim, erken müdahale, geri dönüt ile rehberli uygulamalar, bireyleştirilmiş aile destek planı, ortak etkileşim, gözlem ve problem çözme/yansıtma stratejileri yer alır. – Bu stratejilerin hepsi aileler ile çalışmanın işbirlikli doğasını yansıtmamaktadır. – Adına koçluk, ortaklık ya da danışmanlık denilmesi fark etmeksizin, uzmanların bebeklerin ve yeni yürüyen çocukların aileleri ile müdahale oturumları sırasındaki etkileşim biçimleri halen erken müdahalenin dikkate değer bir özelliğidir. – Uzmanların aileler ile koçluk yoluyla çalışması işbirlikli danışmanlık ve ortak problem çözme yaklaşımı içerisinde yetişkin öğrenme ilkelerini kullanmalarını içerir. Doç. Dr. Hatice Bakkaloğlu

Erken Müdahale Programlarının Özellikleri 4. Yanıtlayıcı öğretim, erken müdahalecilerin ailelerle çalışmasını şekillendiren bir ebeveyn-çocuk etkileşim biçimidir. – Yetişkinlerin çok küçük çocukların etkileşim ve öğrenmelerini arttırmak amacıyla etkileşime girmeleri için en iyi yol nedir? Deliller yanıtlayıcılığı işaret etmektedir. – Model için çocuğun davranışlarına katılımı, çocuğun davranışlarını taklit etmeyi vurgulayan yanıtlayıcı öğretim terimi uygun bulunmuştur. – Model karşılıklı, tesadüfi, etkili ve etkileşimli öğretimi geliştirmektedir. – Tesadüfi yanıtlayıcılık, çocuk arzu edilen bir davranışı gösterdiğinde davranışı pekiştirmek amacıyla yetişkin tarafından verilen uyaranların sistematik olarak uygulamasını gerektirir. Doç. Dr. Hatice Bakkaloğlu

Erken Müdahale Programlarının Özellikleri 5. Rutin-temelli ya da gömülü müdahaleler, hizmetlerin içeriğini oluşturmaktadır. – Yetişkinler çocuklar ile etkileşime nerede girerler? Yanıt, evde ya da sınıfta günlük rutinlerin içerisindedir. – Yetişkinlerin çocukla etkileşimlerinin yerine ve zamanına verilen dikkat, bu rutinlerin formal öğretim zamanı dışında öğrenme fırsatları olduğunun fark edilmesi ile artmıştır. – “Rutinlerin” tanımı da farklılık gösterir. Rutinler, aileler tarafından tanımlanan günün belirli zamanları olarak tanımlamıştır. Aileler tarafından çocuklarının bir gününün raporlandığı bir çalışmada 13 rutin belirlemiştir: uyanma, yemekler, giyinme, tuvalet-bez değiştirme, dışarı çıkma, diğerleri ile oyun oynama, yalnız oynama, öğle uykusu, banyo, boş zaman/kitaplar/televizyon, market alışverişi, dışarı çıkma ve uyku zamanı. – Doğrudan bire-bir yaklaşımın problemleri: doğal öğrenme ortamında uygulamacı çocuk ile bağlam dışı çalışır ise bağlam doğallığını kaybedebilir, aile katılımı olmadan çocuk ile çalışılan süre bir hafta içerisinde oldukça kısadır ve etkili olması mümkün değildir. – Çocukların rutinler içerisindeki bireysel hedeflerine yönelik gömülü müdahaleler, ailelerin fırsat ortaya çıktıkça “anlamlı” etkinlikler içerisinde yapabileceği uygulamalar olarak tanımlanmıştır. Gömülü müdahalelerin odak noktası günlük rutinlerdir. Doç. Dr. Hatice Bakkaloğlu

Erken Müdahale Programlarının Özellikleri 6. Hizmet koordinasyonu, hizmetlerin düzenlenmesi, kaynakların sağlanması ve BAHP’ın yönetilmesinden oluşur. – Hizmet koordinatörü, BAHP’ın geliştirilmesinden, gözden geçirilmesinden, güncellenmesinden ve tamamlanmasından sorumludur. – Hizmet koordinatörleri ailelerin BAHP hedeflerine ulaşmaları için ihtiyaçları olan kaynakları bulmalarına yardımcı olurlar. – BAHP geliştirilirken amaçlar belirlendikten sonra hizmetlere karar verilir. – İyi bir şekilde yürütülen hizmet koordinasyonunun altında yatan mantık: hizmetlerin düşünülmeden kullanılmasınırlandırmak ve hizmeti sağlayan uzmanlardan farklı olarak ailelerin hizmetlere ilişkin endişelerini rahatça paylaşabilecekleri bireyin daha olmasını sağlamaktır. – Hizmet koordinasyonunun nasıl yönetileceğine devlet karar verir. – Esasen bir hizmet koordinatörü ne kadar aile merkezli modele bağlı kalırsa aileler sağlanan hizmetlerden daha çok memnun kalmaktadır. Doç. Dr. Hatice Bakkaloğlu

Erken Müdahale Programlarının Özellikleri 7. Okul öncesine geçiş, bazı önerilen uygulamaları da içeren ve düzenlenmiş bir süreçtir. – Çocuklar üç yaşına geldiklerinde erken müdahaleden okul öncesine geçiş gerçekleşir. – Bütün çocuklar ve aileler için geçişler planlanmalıdır, ancak özellikle 3 yaş zor bir dönemdir: yeni doğan-bebeklik dönemi hizmet sistemi okul öncesi eğitim hizmet sisteminden oldukça farklıdır, aileler özel gereksinimli bir çocuğa uyum sağlamaya çalışırlarken diğer taraftan geçiş sürecine dahil olurlar, erken müdahale uzmanları ile kurmuş oldukları yakın ilişkileri bırakmak zorunda kalırlar. – Ev temeli erken müdahaleden okul öncesi eğitim hizmetlerine geçişin çocuklar 3 yaşında olduklarında gerçekleşmesi ebeveynleri endişelendirmektedir. Bir çalışmada ailelerin %43’ünün geçişle ilgili rahatsızlık hissettikleri, ancak ailelerin çocuklarının okul öncesi kurumlara girmelerinden de mutlu oldukları belirlenmiştir. – Programlar arasındaki geçişleri kolaylaştırmak için üç uygulama: Ø Bir sonraki ortamın gerekliliklerini belirlemek ve ihtiyaç duyulan becerileri öğretmek Ø Personel ve/ya da aileyi bir sonraki ortama geçiş için hazırlamak Ø Sorunsuz geçişler için kurumlar arası anlaşma/uyum sağlamak – Etkili geçişlerin önündeki engeller: zaman sınırlılığı ve hizmet koordinatörlerinin verdiği desteğin zayıf olmasıdır. Doç. Dr. Hatice Bakkaloğlu

Erken Müdahale Programları Geleceğe Yönelik Fikirler 1. Hizmet Sunumu Modelleri 2. Teknoloji Kullanımı 3. Eğitim ve Denetim 4. Sınıf Temelli Seçenekler Doç. Dr. Hatice Bakkaloğlu

Erken Müdahale Programları Geleceğe Yönelik Fikirler 1. Hizmet Sunumu Modelleri – Doğumdan 3 yaşa kadar çocuklar için uygulamacıların ev ziyaretleri yaptığı ya da çocuklar tarafından ziyaret edildiği, uzmanların doğrudan çocukla çalıştığı multidisipliner hizmet sunma modeli ABD’de ve pek çok ülkede halen daha yaygındır. – Oturumun aktif bir katılımcısı olan ebeveynler, oturum sona erdikten sonra profesyonellerin benimseyecekleri erken müdahale yaklaşımı ve müdahalelerin ev ortamlarında uygulanması olasılığı açısından çok önemlidir. – Eğer BAHP “ekibinin” ailenin kapasitesini geliştirebileceğine inanılıyorsa, her kişinin aileyi çocuk ile çalışmak için ayrı ziyaret etmesini tekrar düşünebilirler. – Birincil hizmet sağlama yaklaşımı ekip çalışmasını güçlendirme bakımından umut vaat eden bir uygulamadır (aileleri olduğu kadar birbirlerini de destekleyen uzmanlar), aileleri desteklemenin fark edilmesi ve ziyaretler sırasında onlar ile işbirliği içerisinde olunması çocukla doğrudan çalışmaya göre daha büyük etki potansiyeline sahiptir. Doç. Dr. Hatice Bakkaloğlu

Erken Müdahale Programları Geleceğe Yönelik Fikirler 2. Teknoloji Kullanımı – 2013 yılında ABD de yetişkinlerin %56’sının akıllı telefon sahibi olduğu ve dünya internet kullanıcı sayısında Çin’den sonra %85. 75’lik bir oran ile ikinci sırada yer aldıkları bulunmuştur. – Günümüzde ailelere yalnızca yüze destek verilen günler geride kalmaya başlamıştır. – Halen aileler erken müdahale uzmanlarına göstermek için çocuklarının videolarını çekmektedirler, uzmanlar ve aileler web sitelerine ilişkin fikir alışverişi yapmakta ve uzmanlar müdahalelerin örnek videolarını ailelere göstermektedirler. – Yaygınlaşması beklenilen yenilikler: ailelere müdahale yöntemlerini öğreten i. Pad uygulamaları, ailelere teknoloji destekli performans geri dönütü verme, telekonferans yoluyla sanal ev ziyaretleri yapma, işitme yetersizliği olan çocukların ailelerine telepractice ile koçluk vermedir. – Sanal ev ziyaretleri olan “telehealth, telepractice ve telerehabilitation” uygulamalarının hepsinde uzman ve aile farklı ortamlarda bulunur. Uzmanlar bunu ek bir hizmet olarak tanımlamaktadır, çünkü yüze desteğin yerini tamamen alacağı düşünülmemektedir. Ancak özellikle ailelerin kırsal alanlara dağılmış olduğu, hava şartlarının ev ziyaretlerine engel oluşturduğu ve diğer erişim engellerinin olduğu zamanlarda “Skype ya da Facetime” aracılığıyla “teleintervention” kullanılması umut vaat eden bir uygulamadır. – Bir diğer yenilik ise çocuk ve yetişkin seslendirmelerinin yanı sıra elektronik sesleri (örneğin, televizyon, radyo) gün boyu kaydederek seslendirmelerin grafiği kayıt altına alan Language Environment Analysis (LENA TM)’dir. Çocuk kayıt cihazını yakasında taşır ve LENATM yazılımı kullanılarak verileri bilgisayara aktarır. Özellikle ailelere çocukları ile ne kadar ve günün hangi zamanı konuştuklarına ilişkin değerli geri dönütler sunma ve çocuklarının ürettikleri sözcüklerin sayısını ve kalitesini görebilmelerini sağlama potansiyeli vardır. Doç. Dr. Hatice Bakkaloğlu

Erken Müdahale Programları Geleceğe Yönelik Fikirler 3. Eğitim ve Denetim – Erken müdahale çoğunlukla evlerde çalışan uzmanların özel bir meselesidir. – Farklı yetişkinlerin sınıf içinde ve dışında olabileceği okul programlarının aksine, eve dayalı programlar sık gözlenmemektedir. – Ev ziyareti uygulamaları için süreç içerisinde eğitim ve denetimin ne derece gerçekleştiği konusunda sorular vardır. – Öğretimlerde de kullanılabilecek bazı protokoller geliştirilmiştir. – Alanda yetersizliği olan bebekler ve yeni yürüyen çocuklar ile ailelerine hizmet edecek iyi eğitimli uzmanların olması için uzman geliştiricilere ve denetleyicilere engellerin aşılması ve gözlem ve performans temelli geri dönüt verilebilmesine ihtiyaç bulunmaktadır. Doç. Dr. Hatice Bakkaloğlu

Erken Müdahale Programları Geleceğe Yönelik Fikirler 4. Sınıf Temelli Seçenekler – Yetersizliği olan bebekler ve yeni yürüyen çocuklar için sınıf temelli seçenekler üzerindeki araştırmalar sınırlıdır. – Özellikle yoğun müdahaleye ihtiyacı olan ancak ihtiyaçlarının çeşitliğine dayalı olarak ayrıştırılmaması gereken çocukların artışıyla bir diğer orta yolun keşfedilmesi gereklidir. – Sınıf temelli bir program, çocuklara özel müdahaleler sunan, aileleri bilgilendiren, hem yetersizliği olan ve hem de yetersizliği olmayan çocuklar için yararlı bir seçenek olabilir. – Önümüzdeki yıllarda erken müdahalenin günlük rutinlere daha çok ilgi göstermesi, aileler ile daha güçlü ilişkiler kurarak özellikle çocukları ile öğrenme fırsatlarını değerlendirebilmeleri için ailelere yardım sağlama yönünde ilerlemesi beklenmektedir. Doç. Dr. Hatice Bakkaloğlu