1 Witam Pastwa na wykadzie z podstaw makroekonomii

1 Witam Państwa na wykładzie z podstaw makroekonomii, : )…

18. Powiedzmy, że pod naciskiem OPZZ i „Solidarności” rząd „zamroził płace” (chodzi o miesięczne wynagrodzenie) i wprowadził2 krótszy, 35 -godzinny tydzień pracy. a) Pokaż tę sytuację na rysunku. (Załóż, że początkowo rynek pracy był zrównoważony; na osiach pionowej i poziomej zaznacz – odpowiednio – godzinową stawkę płacy i roboczogodziny). Jak zmieni się płaca i zatrudnienie?

18. Powiedzmy, że pod naciskiem OPZZ i „Solidarności” rząd „zamroził płace” (chodzi o miesięczne wynagrodzenie) i wprowadził3 krótszy, 35 -godzinny tydzień pracy. a) Pokaż tę sytuację na rysunku. (Załóż, że początkowo rynek pracy był zrównoważony; na osiach pionowej i poziomej zaznacz – odpowiednio – godzinową stawkę płacy i roboczogodziny). Jak zmieni się płaca i zatrudnienie? a)

18. Powiedzmy, że pod naciskiem OPZZ i „Solidarności” rząd „zamroził płace” (chodzi o miesięczne wynagrodzenie) i wprowadził4 krótszy, 35 -godzinny tydzień pracy. a) Pokaż tę sytuację na rysunku. (Załóż, że początkowo rynek pracy był zrównoważony; na osiach pionowej i poziomej zaznacz – odpowiednio – godzinową stawkę płacy i roboczogodziny). Jak zmieni się płaca i zatrudnienie? a) Przeciętna godzinowa płaca realnej rośnie (z W* do W 1). Wszak – mimo mniejszej liczby godzin pracy w miesiącu – miesięczna płaca się nie zmienia. Zatrudnienie maleje z L do L 1.

18. Powiedzmy, że pod naciskiem OPZZ i „Solidarności” rząd „zamroził płace” (chodzi o miesięczne wynagrodzenie) i wprowadził5 krótszy, 35 -godzinny tydzień pracy. a) Pokaż tę sytuację na rysunku. (Załóż, że początkowo rynek pracy był zrównoważony; na osiach pionowej i poziomej zaznacz – odpowiednio – godzinową stawkę płacy i roboczogodziny). Jak zmieni się płaca i zatrudnienie? a) Przeciętna godzinowa płaca realnej rośnie (z W* do W 1). Wszak – mimo mniejszej liczby godzin pracy w miesiącu – miesięczna płaca się nie zmienia. Zatrudnienie maleje z L do L 1. b) Czy mimo to liczba osób pracujących może się zwiększyć? Dlaczego?

18. Powiedzmy, że pod naciskiem OPZZ i „Solidarności” rząd „zamroził płace” (chodzi o miesięczne wynagrodzenie) i wprowadził6 krótszy, 35 -godzinny tydzień pracy. a) Pokaż tę sytuację na rysunku. (Załóż, że początkowo rynek pracy był zrównoważony; na osiach pionowej i poziomej zaznacz – odpowiednio – godzinową stawkę płacy i roboczogodziny). Jak zmieni się płaca i zatrudnienie? a) Przeciętna godzinowa płaca realnej rośnie (z W* do W 1). Wszak – mimo mniejszej liczby godzin pracy w miesiącu – miesięczna płaca się nie zmienia. Zatrudnienie maleje z L do L 1. b) Czy mimo to liczba osób pracujących może się zwiększyć? Dlaczego? b) Spadek liczby zatrudnianych godzin pracy nie wyklucza wzrostu liczby zatrudnionych osób. Będzie tak przy stosunkowo małym spadku liczby zatrudnionych godzin i stosunkowo znacznym skróceniu tygodnia pracy. (Jeśli np. zatrudniana liczba godzin zmalała z 70 000 do 63 000 godzin tygodniowo, a tydzień pracy skrócono z 70 godzin do 35 godzin, zatrudnienie wzrośnie z 1000 do 1800 osób).

18. Powiedzmy, że pod naciskiem OPZZ i „Solidarności” rząd „zamroził płace” (chodzi o miesięczne wynagrodzenie) i wprowadził7 krótszy, 35 -godzinny tydzień pracy. a) Pokaż tę sytuację na rysunku. (Załóż, że początkowo rynek pracy był zrównoważony; na osiach pionowej i poziomej zaznacz – odpowiednio – godzinową stawkę płacy i roboczogodziny). Jak zmieni się płaca i zatrudnienie? a) Przeciętna godzinowa płaca realnej rośnie (z W* do W 1). Wszak – mimo mniejszej liczby godzin pracy w miesiącu – miesięczna płaca się nie zmienia. Zatrudnienie maleje z L do L 1. b) Czy mimo to liczba osób pracujących może się zwiększyć? Dlaczego? b) Spadek liczby zatrudnianych godzin pracy nie wyklucza wzrostu liczby zatrudnionych osób. Będzie tak przy stosunkowo małym spadku liczby zatrudnionych godzin i stosunkowo znacznym skróceniu tygodnia pracy. (Jeśli np. zatrudniana liczba godzin zmalała z 70 000 do 63 000 godzin tygodniowo, a tydzień pracy skrócono z 70 godzin do 35 godzin, zatrudnienie wzrośnie z 1000 do 1800 osób). c) Jak sądzisz, jak zmieni się konkurencyjność cenowa towarów z tego kraju na rynkach świata?

18. Powiedzmy, że pod naciskiem OPZZ i „Solidarności” rząd „zamroził płace” (chodzi o miesięczne wynagrodzenie) i wprowadził8 krótszy, 35 -godzinny tydzień pracy. a) Pokaż tę sytuację na rysunku. (Załóż, że początkowo rynek pracy był zrównoważony; na osiach pionowej i poziomej zaznacz – odpowiednio – godzinową stawkę płacy i roboczogodziny). Jak zmieni się płaca i zatrudnienie? a) Przeciętna godzinowa płaca realnej rośnie (z W* do W 1). Wszak – mimo mniejszej liczby godzin pracy w miesiącu – miesięczna płaca się nie zmienia. Zatrudnienie maleje z L do L 1. b) Czy mimo to liczba osób pracujących może się zwiększyć? Dlaczego? b) Spadek liczby zatrudnianych godzin pracy nie wyklucza wzrostu liczby zatrudnionych osób. Będzie tak przy stosunkowo małym spadku liczby zatrudnionych godzin i stosunkowo znacznym skróceniu tygodnia pracy. (Jeśli np. zatrudniana liczba godzin zmalała z 70 000 do 63 000 godzin tygodniowo, a tydzień pracy skrócono z 70 godzin do 35 godzin, zatrudnienie wzrośnie z 1000 do 1800 osób). c) Jak sądzisz, jak zmieni się konkurencyjność cenowa towarów z tego kraju na rynkach świata? Towary z tego kraju podrożeją. Przyczyną będzie wzrost kosztu godziny pracy w tym kraju.

18. Powiedzmy, że pod naciskiem OPZZ i „Solidarności” rząd „zamroził płace” (chodzi o miesięczne wynagrodzenie) i wprowadził9 krótszy, 35 -godzinny tydzień pracy. a) Pokaż tę sytuację na rysunku. (Załóż, że początkowo rynek pracy był zrównoważony; na osiach pionowej i poziomej zaznacz – odpowiednio – godzinową stawkę płacy i roboczogodziny). Jak zmieni się płaca i zatrudnienie? a) d) Jaki wpływ na alokację pracy w gospodarce wywrze takie działanie państwa w długim okresie?

18. Powiedzmy, że pod naciskiem OPZZ i „Solidarności” rząd 10 „zamroził płace” (chodzi o miesięczne wynagrodzenie) i wprowadził krótszy, 35 -godzinny tydzień pracy. a) Pokaż tę sytuację na rysunku. (Załóż, że początkowo rynek pracy był zrównoważony; na osiach pionowej i poziomej zaznacz – odpowiednio – godzinową stawkę płacy i roboczogodziny). Jak zmieni się płaca i zatrudnienie? a) d) Jaki wpływ na alokację pracy w gospodarce wywrze takie działanie państwa w długim okresie? Po „zamrożeniu” płac firmy nie będą w stanie wysokimi płacami skłonić pracowników do pracy, w tych zawodach (miejscach), w których praca tych pracowników jest szczególnie potrzebna. Dojdzie do zakłócenia efektywnej alokacji pracy w gospodarce (jej rozdziału między różne zastosowania). W jednych gałęziach będzie zatrudnionych zbyt wielu pracowników, a w innych będzie ich brakować. Na przykład, po wzroście popytu na motorynki, producenci motorynek mogą nie być w stanie zatrudnić dodatkowych pracowników przy produkcji motorynek. Rynek przestanie dostosowywać produkcję w gospodarce do zmieniających się potrzeb nabywców.

11 I N F L A C J A cd.

12 INFLACJA jest to wzrost przeciętnej ceny dóbr w pewnym okresie. Co to znaczy „przeciętnej ceny”? - WSKAŹNIK CEN KONSUMENTA (Consumer Price Index – CPI); - WSKAŹNIK CEN PRODUCENTA (Producer Price Index – PPI); - DEFLATOR…

13 DEFLATOR = (PKBN/PKBR) • 100 Jeśli DEFLATOR równa się np. 203, 2, oznacza to, że ceny wszystkich dóbr wliczanych do PKB (a nie ceny konsumpcyjnych dóbrreprezentantów) wzrosły przeciętnie o 103, 2% …

14 DEFLATOR = (PKBN/PKBR) • 100 Jeśli DEFLATOR równa się np. 203, 2, oznacza to, że ceny wszystkich dóbr wliczanych do PKB (a nie ceny konsumpcyjnych dóbr- między okresem bazowym, a okresem obecnym. reprezentantów) wzrosły przeciętnie o 103, 2%

15 Inflacja w Stanach Zjednoczonych, 1870 -1995 (poprzedni rok = 100).

16 Inflacja w Polsce w latach 1950 -2000; CPI, poprzedni rok = 100 Źródło: Dane GUS.

17 Inflacja w Polsce w latach 1989 -1990 (CPI, poprzedni miesiąc = 100 Źródło: Dane GUS.

18 Polska 2010 2011 2, 6 4, 3 Źródło: Dane GUS (2019). 2012 2013 2014 2015 2016 3, 7 0, 9 0, 0 -0, 9 -0, 6 2017 2018 2, 0 1, 6

ODMIANY INFLACJI 19 Przyj się rysunkowi poniżej i wskaż okres po II wojnie światowej, w którym w Polsce trwała: a) Inflacja galopująca. b) Inflacja pełzająca. c) Inflacja czysta. d) Deflacja. e) Dezinflacja. f) Hiperinflacja. g) Inflacja korekcyjna. h) Inflacja jawna. i) Inflacja ukryta. j) Inflacja bazowa. Za każdym razem uzasadnij swoje opinie.

Przyj się rysunkowi poniżej i wskaż okres po II wojnie świato-20 wej, w którym w Polsce trwała: a) INFLACJA GALOPUJĄCA. b) Inflacja pełzająca. c) Inflacja czysta. d) Deflacja. e) Dezinflacja. f) Hiperinflacja. g) Inflacja korekcyjna. h) Inflacja jawna. i) Inflacja ukryta. j) Inflacja bazowa. Za każdym razem uzasadnij swoje opinie. a) Na przykład 1989 rok.

Przyj się rysunkowi poniżej i wskaż okres po II wojnie świato-21 wej, w którym w Polsce trwała: a) Inflacja galopująca. b) INFLACJA PEŁZAJĄCA. c) Inflacja czysta. d) Deflacja. e) Dezinflacja. f) Hiperinflacja. g) Inflacja korekcyjna. h) Inflacja jawna. i) Inflacja ukryta. j) Inflacja bazowa. Za każdym razem uzasadnij swoje opinie. a) Na przykład 1989 rok. b) Na przykład druga połowa lat 70. XX wieku.

Przyj się rysunkowi poniżej i wskaż okres po II wojnie świato-22 wej, w którym w Polsce trwała: a) Inflacja galopująca. b) Inflacja pełzająca. c) INFLACJA CZYSTA. d) Deflacja. e) Dezinflacja. f) Hiperinflacja. g) Inflacja korekcyjna. h) Inflacja jawna. i) Inflacja ukryta. j) Inflacja bazowa. Za każdym razem uzasadnij swoje opinie. a) Na przykład 1989 rok. b) Na przykład druga połowa lat 70. XX wieku. c) Taka inflacja w praktyce się nie zdarza.

Przyj się rysunkowi poniżej i wskaż okres po II wojnie światowej, w którym w Polsce trwała: a) Inflacja galopująca. b) Inflacja pełzająca. c) Inflacja czysta. d) DEFLACJA. e) Dezinflacja. f) Hiperinflacja. g) Inflacja korekcyjna. h) Inflacja jawna. i) Inflacja ukryta. j) Inflacja bazowa. Za każdym razem uzasadnij swoje opinie. a) Na przykład 1989 rok. b) Na przykład druga połowa lat 70 XX wieku. c) Taka inflacja w praktyce się nie zdarza. d) Na przykład 1954 rok.

Przyj się rysunkowi poniżej i wskaż okres po II wojnie światowej, w którym w Polsce trwała: a) Inflacja galopująca. b) Inflacja pełzająca. c) Inflacja czysta. d) Deflacja. e) DEZINFLACJA. f) Hiperinflacja. g) Inflacja korekcyjna. h) Inflacja jawna. i) Inflacja ukryta. j) Inflacja bazowa. Za każdym razem uzasadnij swoje opinie. a) Na przykład 1989 rok. b) Na przykład druga połowa lat 70. XX wieku. c) Taka inflacja w praktyce się nie zdarza. d) Na przykład 1954 rok. e) Na przykład, rok 1991.

Przyj się rysunkowi poniżej i wskaż okres po II wojnie światowej, w którym w Polsce trwała: a) Inflacja galopująca. b) Inflacja pełzająca. c) Inflacja czysta. d) Deflacja. e) Dezinflacja. f) HIPERINFLACJA. g) Inflacja korekcyjna. h) Inflacja jawna. i) Inflacja ukryta. j) Inflacja bazowa. Za każdym razem uzasadnij swoje opinie. a) Na przykład 1989 rok. b) Na przykład druga połowa lat 70. XX wieku. c) Taka inflacja w praktyce się nie zdarza. d) Na przykład 1954 rok. e) Na przykład, rok 1991. f) Nie wystąpiła (patrz Philipa Cagana definicja hiperinflacji).

Przyj się rysunkowi poniżej i wskaż okres po II wojnie światowej, w którym w Polsce trwała: a) Inflacja galopująca. b) Inflacja pełzająca. c) Inflacja czysta. d) Deflacja. e) Dezinflacja. f) Hiperinflacja. g) INFLACJA KOREKCYJNA. h) Inflacja jawna. i) Inflacja ukryta. j) Inflacja bazowa. Za każdym razem uzasadnij swoje opinie. a) Na przykład 1989 rok. b) Na przykład druga połowa lat 70. XX wieku. c) Taka inflacja w praktyce się nie zdarza. d) Na przykład 1954 rok. e) Na przykład, rok 1991. f) Nie wystąpiła (patrz Philipa Cagana definicja hiperinflacji). g) Przełom lat 1989 -1990.

27 Ceny towarów i usług konsumpcyjnych w Polsce w latach 1989 – 1992 (wzrost w % w stosunku do poprzedniego miesiąca) Miesiące 1989 1990 1991 1992 Styczeń Luty Marzec Kwiecień Maj Czerwiec Lipiec Sierpień Wrzesień Październik Listopad Grudzień 11, 0 7, 9 8, 1 9, 8 7, 2 6, 1 9, 5 34, 4 54, 8 22, 4 17, 7 79, 6 23, 8 4, 3 7, 5 4, 6 3, 4 3, 6 1, 8 4, 6 5, 7 4, 9 5, 9 12, 7 6, 7 4, 5 2, 7 4, 9 0, 1 0, 6 4, 3 3, 2 3, 1 7, 5 1, 8 2, 0 3, 7 4, 0 1, 6 1, 4 2, 7 5, 3 3, 0 2, 3 2, 2 Źródło: „Biuletyn Statystyczny GUS” 1991, nr 5, s. 15 i nr 11, s. 15; 1993, nr 1, s. 18.

Przyj się rysunkowi poniżej i wskaż okres po II wojnie świato-28 wej, w którym w Polsce trwała: a) Inflacja galopująca. b) Inflacja pełzająca. c) Inflacja czysta. d) Deflacja. e) Dezinflacja. f) Hiperinflacja. g) Inflacja korekcyjna. h) INFLACJA JAWNA. i) Inflacja ukryta. j) Inflacja bazowa. Za każdym razem uzasadnij swoje opinie. a) Na przykład 1989 rok. b) Na przykład druga połowa lat 70. XX wieku. c) Taka inflacja w praktyce się nie zdarza. d) Na przykład 1954 rok. e) Na przykład, rok 1991. f) Nie wystąpiła (patrz Philipa Cagana definicja hiperinflacji). g) Przełom lat 1989 -1990. h) Przełom lat 1989 -1990.

Przyj się rysunkowi poniżej i wskaż okres po II wojnie świato-29 wej, w którym w Polsce trwała: a) Inflacja galopująca. b) Inflacja pełzająca. c) Inflacja czysta. d) Deflacja. e) Dezinflacja. f) Hiperinflacja. g) Inflacja korekcyjna. h) Inflacja jawna. i) INFLACJA UKRYTA. j) Inflacja bazowa. Za każdym razem uzasadnij swoje opinie. a) Na przykład 1989 rok. b) Na przykład druga połowa lat 70. XX wieku. c) Taka inflacja w praktyce się nie zdarza. d) Na przykład 1954 rok. e) Na przykład, rok 1991. f) Nie wystąpiła (patrz Philipa Cagana definicja hiperinflacji). g) Przełom lat 1989 -1990. h) Przełom lat 1989 -1990. i) Kolejki w drugiej połowie lat 70. XX wieku.

30 Przyj się rysunkowi poniżej i wskaż okres po II wojnie światowej, w którym w Polsce trwała: a) Inflacja galopująca. b) Inflacja pełzająca. c) Inflacja czysta. d) Deflacja. e) Dezinflacja. f) Hiperinflacja. g) Inflacja korekcyjna. h) Inflacja jawna. i) Inflacja ukryta. j) INFLACJA BAZOWA. Za każdym razem uzasadnij swoje opinie. a) Na przykład 1989 rok. b) Na przykład druga połowa lat 70. XX wieku. c) Taka inflacja w praktyce się nie zdarza. d) Na przykład 1954 rok. e) Na przykład, rok 1991. f) Nie wystąpiła (patrz Philipa Cagana definicja hiperinflacji). g) Przełom lat 1989 -1990. h) Przełom lat 1989 -1990. i) Kolejki w drugiej połowie lat 70. XX wieku.

31 Inflacja bazowa jest tą częścią inflacji, która odzwierciedla oczekiwania inflacyjne i presję popytową oraz która jest niezależna od szoków podażowych. Wyeliminowany zostaje wpływ silnych wahań periodycznych i sezonowych oraz powstałych na skutek szoków podażowych, które najczęściej mają charakter przejściowy. Jej miary charakteryzują się na ogół mniejszą zmiennością w czasie niż wskaźniki inflacji CPI. NBP oblicza i publikuje m. in. następujące miary inflacji bazowej: ▪ inflacja po wyłączeniu cen administrowanych, ▪ inflacja po wyłączeniu cen najbardziej zmiennych, ▪ inflacja po wyłączeniu cen żywności i energii, https: //www. nbp. pl/statystyka/bazowa/metodyka. pdf

32 Przyj się rysunkowi poniżej i wskaż okres po II wojnie światowej, w którym w Polsce trwała: a) Inflacja galopująca. b) Inflacja pełzająca. c) Inflacja czysta. d) Deflacja. e) Dezinflacja. f) Hiperinflacja. g) Inflacja korekcyjna. h) Inflacja jawna. i) Inflacja ukryta. j) INFLACJA BAZOWA. Za każdym razem uzasadnij swoje opinie. a) Na przykład 1989 rok. b) Na przykład druga połowa lat 70. XX wieku. c) Taka inflacja w praktyce się nie zdarza. d) Na przykład 1954 rok. e) Na przykład, rok 1991. f) Nie wystąpiła (patrz Philipa Cagana definicja hiperinflacji). g) Przełom lat 1989 -1990. h) Przełom lat 1989 -1990. i) Kolejki w drugiej połowie lat 70. XX wieku. j) Inflacja bazowa trwała bez przerwy w całym okresie 1950 -2000, choć nie zawsze była mierzona.

ZADANIE Czy inflacja zmienia sposób spełniania przez pieniądz funkcji: (dlaczego? podaj przykłady): a) ŚRODKA PŁATNICZEGO? 33

ZADANIE Czy inflacja zmienia sposób spełniania przez pieniądz funkcji (dlaczego? podaj przykłady): a) ŚRODKA PŁATNICZEGO? 34 Tak. Kiedy inflacja jest wysoka, pieniądz szybko traci wartość. Ci, którzy przyjmują zapłatę w pieniądzu, tracą, bo posiadacze zasobów środka płatniczego płacą podatek inflacyjny. Trwa UCIECZKA OD PIENIĄDZA, ludzie rozglądają się za lepszym środkiem wymia-ny. Np. w Polsce u schyłku lat 80. XX w. środkiem wymiany stał się dolar amerykański. Taki proces może się zakończyć powrotem do transakcji barterowych i zanikiem korzyści z istnienia pieniądza.

ZADANIE Czy inflacja zmienia sposób spełniania przez pieniądz funkcji (dlaczego? podaj przykłady): a) Środka płatniczego? 35 Tak. Kiedy inflacja jest wysoka, pieniądz szybko traci wartość. Ci, którzy przyjmują zapłatę w pieniądzu, tracą, bo posiadacze zasobów środka płatniczego płacą podatek inflacyjny. Trwa ucieczka od pieniądza, ludzie rozglądają się za lepszym środkiem wymiany. Np. w Polsce u schyłku lat 80. XX w. środkiem wymiany stał się $. Taki proces może się zakończyć powrotem do transakcji barterowych i zanikiem korzyści z istnienia pieniądza. b) ŚRODKA MIERZENIA WARTOŚCI?

ZADANIE 36 Czy inflacja zmienia sposób spełniania przez pieniądz funkcji (odpowiedzi uzasadnij; podaj przykłady): a) Środka płatniczego? Tak. Kiedy inflacja jest wysoka, pieniądz szybko traci wartość. Ci, którzy przyjmują zapłatę w pieniądzu, tracą, bo posiadacze zasobów środka płatniczego płacą podatek inflacyjny. Trwa ucieczka od pieniądza, ludzie rozglądają się za lepszym środkiem wymiany. Np. w Polsce u schyłku lat 80. XX w. środkiem wymiany stał się $. Taki proces może się zakończyć powrotem do transakcji barterowych i zanikiem korzyści z istnienia pieniądza. b) ŚRODKA MIERZENIA WARTOŚCI? Tak. Kiedy ceny zmieniają się bardzo szybko, kłopotliwe staje się informowanie nabywców o ich bieżącej wysokości. Używany do tej pory pieniądz przestaje być wygodną miarą wartości. Sprzedawcy szukają wówczas nowej miary wartości. Na przełomie lat 80. i 90. XX w. w Polsce na jednym z większych bazarów świata, czyli na warszawskim Stadionie Dziesięciolecia, bez trudu można było spotkać ceny wyrażone np. w niemieckich markach.

ZADANIE 37 Czy inflacja zmienia sposób spełniania przez pieniądz funkcji (odpowiedzi uzasadnij; podaj przykłady): a) Środka płatniczego? Tak. Kiedy inflacja jest wysoka, pieniądz szybko traci wartość. Ci, którzy przyjmują zapłatę w pieniądzu, tracą, bo posiadacze zasobów środka płatniczego płacą podatek inflacyjny. Trwa ucieczka od pieniądza, ludzie rozglądają się za lepszym środkiem wymiany. Np. w Polsce u schyłku lat 80. XX w. środkiem wymiany stał się $. Taki proces może się zakończyć powrotem do transakcji barterowych i zanikiem korzyści z istnienia pieniądza. b) Środka mierzenia wartości? Tak. Kiedy ceny zmieniają się bardzo szybko, kłopotliwe staje się informowanie nabywców o ich bieżącej wysokości. Używany do tej pory pieniądz przestaje być wygodną miarą wartości. Sprzedawcy szukają wówczas nowej miary wartości. Na przełomie lat 80. i 90. XX w. w Polsce na jednym z większych bazarów świata, czyli na warszawskim Stadionie Dziesięciolecia, bez trudu można było spotkać ceny wyrażone np. w niemieckich markach. c) ŚRODKA GROMADZENIA OSZCZĘDNOŚCI?

38 ZADANIE Czy inflacja zmienia sposób spełniania przez pieniądz funkcji (odpowiedzi uzasadnij; podaj przykłady): a) Środka płatniczego? Tak. Kiedy inflacja jest wysoka, pieniądz szybko traci wartość. Ci, którzy przyjmują zapłatę w pieniądzu, tracą, bo posiadacze zasobów środka płatniczego płacą podatek inflacyjny. Trwa ucieczka od pieniądza, ludzie rozglądają się za lepszym środkiem wymiany. Np. w Polsce u schyłku lat 80. XX w. środkiem wymiany stał się $. Taki proces może się zakończyć powrotem do transakcji barterowych i zanikiem korzyści z istnienia pieniądza. b) Środka mierzenia wartości? Tak. Kiedy ceny zmieniają się bardzo szybko, kłopotliwe staje się informowanie nabywców o ich bieżącej wysokości. Używany do tej pory pieniądz przestaje być wygodną miarą wartości. Sprzedawcy szukają wówczas nowej miary wartości. Na przełomie lat 80. i 90. XX w. w Polsce na jednym z większych bazarów świata, czyli na warszawskim Stadionie Dziesięciolecia, bez trudu można było spotkać ceny wyrażone np. w niemieckich markach. c) ŚRODKA GROMADZENIA OSZCZĘDNOŚCI? Tak. Próba oszczędzania w pieniądzu, który - pod wpływem inflacji - szybko traci siłę nabywczą, zwykle kończy się utratą znacznej części oszczędności. Przekonało się o tym wielu Polaków trzymających swoje złotówki w państwowych bankach u schyłku 80. lat XX w. Znowu - w takiej sytuacji rolę środka oszczędzania przejmują inne dobra. W końcu lat 80. Polacy oszczędzali np. w wódce, meblach lub w wykupionym ze sklepu cukrze.

39 PRZYCZYNY INFLACJI

40 Zdaniem zwolenników ILOŚCIOWEJ TEORII PIENIĄDZA przyczyną inflacji jest (ceteris paribus) wzrost ilości pieniądza w gospodarce.

41 Zdaniem zwolenników ILOŚCIOWEJ TEORII PIENIĄDZA przyczyną inflacji jest (ceteris paribus) wzrost ilości pieniądza w gospodarce. ILOŚCIOWĄ TEORIĘ PIENIĄDZA często prezentuje się, wykorzystując RÓWNANIE WYMIANY FISHERA, KTÓRE DOTYCZY M. IN. SZYBKOSCI OBIEGU PIENIĄDZA W GOSPODARCE.

42 SZYBKOŚĆ OBIEGU PIENIĄDZA, V - liczba transakcji (dobrami wliczanymi do PKB) obsługiwanych przez jednostkę pieniądza przeciętnie w ciągu roku. V = (Y • P)/MSN

43 V = (Y • P)/MSN Od czego zależy szybkość obiegu pieniądza , V, w gospodarce?

44 V = (Y • P)/MSN Od czego zależy szybkość obiegu pieniądza, V, (popyt na pieniądz…) w gospodarce? 1. Wysokość realnego oprocentowania, czyli koszt alternatywny trzymania pieniądza.

45 V = (Y • P)/MSN Od czego zależy szybkość obiegu pieniądza , V, (popyt na pieniądz…) w gospodarce? 1. Wysokość realnego oprocentowania, czyli koszt alternatywny trzymania pieniądza. 2. Tempo inflacji (wzrost cen powoduje utratę siły nabywczej środka płatniczego; zatem: im szybciej rosną ceny, tym większe jest tempo obiegu pieniądza w gospodarce).

46 V = (Y • P)/MSN Od czego zależy szybkość obiegu pieniądza , V, (popyt na pieniądz…) w gospodarce? 1. Wysokość realnego oprocentowania, czyli koszt alternatywny trzymania pieniądza. 2. Tempo inflacji (wzrost cen powoduje utratę siły nabywczej środka płatniczego; zatem: im szybciej rosną ceny, tym większe jest tempo obiegu pieniądza w gospodarce). 3. Częstotliwość wypłacania poborów (im bliżej do wypłaty, tym mniejszy jest potrzebny nam zapas środka płatniczego).

47 RÓWNANIE WYMIANY FISHERA (ang. quantuty equation of money) opisuje tę oczywistą prawdę, że w analizowanym okresie CAŁKOWITE WYDATKI na zakup dóbr ( WARTOŚCI NABYTYCH DÓBR ( M • V) są równe Y • P).

48 RÓWNANIE WYMIANY FISHERA (ang. quantuty equation of money) opisuje tę oczywistą prawdę, że w analizowanym okresie CAŁKOWITE WYDATKI na zakup dóbr ( WARTOŚCI NABYTYCH DÓBR ( SN M • V) są równe Y • P). = Y • P gdzie: MSN to nominalna podaż pieniądza, P to ogólny poziom cen, V to szybkość obiegu pieniądza, Y to realna wartość produkcji (PKB).

49 RÓWNANIE WYMIANY FISHERA (ang. quantuty equation of money) opisuje tę oczywistą prawdę, że w analizowanym okresie CAŁKOWITE WYDATKI na zakup dóbr ( WARTOŚCI NABYTYCH DÓBR ( SN M • V) są równe Y • P). = Y • P 6 • 2=4 • 3 gdzie: MSN to nominalna podaż pieniądza, P to ogólny poziom cen, V to szybkość obiegu pieniądza, Y to realna wartość produkcji (PKB).

50 MSN • V = Y • P RÓWNANIE WYMIANY FISHERA jest zawsze prawdziwe, właśnie dlatego, że: V = (Y • P)/MSN. Niezależnie od tego, jakie wartości Y, P i MSN zaobserwujemy, z definicji V ma zawsze taką wartość, że MSN • V = Y • P.

51 Z równania wymiany MSN • V = Y • P wynikają dwa wnioski. 1. Zwiększenie podaży pieniądza, MSN, musi (CETERIS PARIBUS) powodować taki sam (w kategoriach procentowych) wzrost cen, P.

52 Z równania wymiany MSN • V = Y • P wynikają dwa wnioski. 1. Zwiększenie podaży pieniądza, MSN, musi (CETERIS PARIBUS) powodować podobny (w kategoriach procentowych) wzrost cen, P. 2. Ewentualne różnice temp wzrostu ilości pieniądza, MSN, i cen, P, da się wytłumaczyć zmianami szybkości obiegu pieniądza, V, i realnej wielkości produkcji, Y.

53 Z równania wymiany MSN • V = Y • P wynikają dwa wnioski. 1. Zwiększenie podaży pieniądza, MSN, musi (CETERIS PARIBUS) powodować podobny (w kategoriach procentowych) wzrost cen, P. 2. Ewentualne różnice temp wzrostu ilości pieniądza, MSN, i cen, P, da się wytłumaczyć zmianami szybkości obiegu pieniądza, V, i realnej wielkości produkcji. TAKA WŁAŚNIE JEST TEZA ZWOLENNIKÓW ILOŚCIOWEJ TEORII PIENIĄDZA!

54 POLITYKA BUDŻETOWA A INFLACJA

55 POLITYKA BUDŻETOWA A INFLACJA G↑→AE ↑→(AE>Yp) →P↑

56 POLITYKA BUDŻETOWA A INFLACJA G↑→AE ↑→(AE>Yp) →P↑ Na rysunku z modelem ADAS inflacja spowodowana ekspansywną polityką budżetową wygląda tak oto: P LAS E 2 P 2 SAS 1 E 1 P 0 SAS 0 E 0 AD’ AD 0 YP Y 1 Y

57 Ten sam proces opisywany za pomocą równania wymiany wygląda następująco: MSN • V = Y • P Ekspansywna polityka budżetowa powoduje, że po lewej stronie równania wymiany Fishera, zależnie od sposobu sfinansowania dodatkowych wydatków państwa: 1. ROŚNIE NOMINALNA PODAŻ PIENIĄDZA, MSN i (lub) 2. ROŚNIE SZYBKOŚĆ OBIEGU PIENIĄDZA, V.

58 1. ROŚNIE NOMINALNA PODAŻ PIENIĄDZA, MSN… Powiedzmy, że wzrost wydatków państwa, G, jest finansowany wyłącznie DODATKOWĄ EMISJĄ PIENIĄDZA. Np. rząd zdobywa środki, zmuszając bank centralny do emisji pieniądza i kupna rządowych papierów wartościowych. Jeśli te papiery wartościowe nie zostaną WYSTERYLIZOWANE, (ang. sterilisation) czyli odsprzedane przez bank centralny np. bankom komercyjnym, nastąpi MONETYZACJA DEFICYTU (deficyt budżetu spowoduje, że w gospodarce zwiększy się nominalna podaż pieniądza, MSN) i – ceteris paribus – poziom cen, P. MSN • V = Y • P

59 2. ROŚNIE SZYBKOŚĆ OBIEGU PIENIĄDZA, V. A teraz załóżmy, że dodatkowe wydatki państwo finansuje emisją państwowych papierów wartościowych, kupowanych przez gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa na krajowym rynku kapitałowym.

60 W takiej sytuacji zwykle rośnie szybkość obiegu pieniądza, V, a więc także – ceteris paribus – poziom cen, P. Kiedy państwo finansuje swoje wydatki emisją długu publicznego, prywatne oszczędności stosunkowo szybko zamieniają się w wydatki państwa. Przekształcenie prywatnych oszczędności w prywatne inwestycje, które zwykle dokonuje się dzięki systemowi finansowemu, trwałoby dłużej. MSN • V = Y • P

61 Zauważ, że – po pierwsze - zarówno monetyzacja deficytu budżetowego i towarzyszący jej wzrost MSN, jak i zwiększenie się szybkości obiegu pieniądza, V, mogą zostać zneutralizowane zmniejszeniem przez bank centralny nominalnej podaży pieniądza, MSN, w gospodarce…

62 Po drugie, ekspansja budżetowa łatwiej doprowadzi do inflacji w gospodarce „klasycznej” niż w gospodarce „keynesowskiej” (z jej nie w pełni wykorzystanymi mocami produkcyjnymi i „lepkimi” cenami)…

63 PODSUMUJMY… Ekspansywna polityka budżetowa CZĘSTO powoduje zwiększenie się zagregowanego popytu w gospodarce i wzrost cen. Jest tak zwłaszcza wtedy, kiedy towarzyszy jej wzrost ilości pieniądza w obiegu. Jednakże zależność ta NIE JEST WYRAŹNA z powodu działania czynników zakłócających (np. charakter polityki banku centralnego; to, czy gospodarka jest „keynesowska”, czy „klasyczna”).

64 POZIOM PRODUKCJI, A BEZROBOCIE I INFLACJA

65 Jak pamiętamy: Szoki popytowe wytrącają gospodarkę z równowagi, powodując zmiany produkcji oraz SKIEROWANE W PRZECIWNYCH KIERUNKACH ZMIANY STOPY INFLACJI I STOPY BEZROBOCIA.

66 Np. po POZYTYWNYM makroekonomicznym szoku popytowym W KRÓTKIM OKRESIE stopa inflacji wzrasta powyżej zera, a stopa bezrobocia się zmniejsza (wszak produkcja rośnie). P LAS SAS 0 P 1 PA/B SAS 1 B E 1 A P 0 AD 1 E 0 AD 0 0 YB YP YA Y

67 Natomiast W DŁUGIM OKRESIE stopa inflacji powraca do zera, a stopa bezrobocia powraca do naturalnego poziomu (produkcja maleje). P LAS SAS 0 P 1 PA/B SAS 1 B E 1 A P 0 AD 1 E 0 AD 0 0 YB YP YA Y

68 Podsumujmy. Oto zmiany stóp bezrobocia i inflacji po pozytywnym szoku popytowym: P LAS P 1 PA/B B E 1 SAS 0 A P 0 AD 1 E 0 0 AD 0 YB YP YA Y

69 Podsumujmy. Oto zmiany stóp bezrobocia i inflacji po pozytywnym szoku popytowym: P LAS π SAS 1 SPC P 1 PA/B B E 1 SAS 0 A P 0 AD 1 E 0 0 AD 0 YB YP YA πA E 0 0 πB Y A’ UA U* UB U B’

70 Podsumujmy. Oto zmiany stóp bezrobocia i inflacji po pozytywnym szoku popytowym: P LAS π SAS 1 SPC P 1 PA/B B E 1 SAS 0 A P 0 AD 1 E 0 0 AD 0 YB YP YA πA E 0 0 πB Y A’ UA U* UB U B’

A oto zmiany stóp: bezrobocia i inflacji po negatywnym szoku popytowym: P LAS 71 π SAS 1 SPC P 1 PA/B B E 1 SAS 0 A P 0 AD 1 E 0 0 AD 0 YB YP YA πA E 0 0 πB Y A’ UB U UA B’

72 SPC – krótkookresowa krzywa Phillipsa P LAS π SAS 1 SPC P 1 PA/B B E 1 SAS 0 A P 0 AD 1 E 0 0 AD 0 YB YP YA πA A’ E 0 0 πB Y UB U UA B’ Wykres, który pokazuje krótkookresową zależność stopy bezrobocia i stopy inflacji, nazywamy KRÓTKOOKRESOWĄ KRZYWĄ PHILLIPSA (SPC).

LPC - długookresowa krzywa Phillipsa 73 Niech – ceteris paribus – MSN wzrasta w stałym tempie, równym – powiedzmy – 10% rocznie. Zgodnie z ilościową teorią pieniądza, stopa inflacji, π, również wynosi 10%, a nie np. 0%. MSN • V = Y • P

74 LPC - długookresowa krzywa Phillipsa π ●E 1 10% A E 0 0 U U* B PC 1 Niech – ceteris paribus – MSN wzrasta w stałym tempie, równym – powiedzmy – 10% rocznie. Zgodnie z ilościową teorią pieniądza, stopa inflacji, π, również wynosi 10%, a nie np. 0%. MSN • V = Y • P Jeśli tylko inne zmienne nominalne (np. płace nominalne) też zwiększają się w tempie 10%, ZMIENNE REALNE SIĘ NIE ZMIENIAJĄ. Jeżeli ludzie nie ulegają „iluzji pieniądza”, W GOSPODARCE TRWA RÓWNOWAGA (PUNKT E 1 NA RYSUNKU). Naturalna stopa bezrobocia równa się U*.

75 LPC - długookresowa krzywa Phillipsa π ●E 1 10% A E 0 0 U U* B PC 1 Niech – ceteris paribus – MSN wzrasta w stałym tempie, równym – powiedzmy – 10% rocznie. Zgodnie z ilościową teorią pieniądza, stopa inflacji, π, również wynosi 10%, a nie np. 0%. MSN • V = Y • P Jeśli tylko inne zmienne nominalne (np. płace nominalne) też zwiększają się w tempie 10%, ZMIENNE REALNE SIĘ NIE ZMIENIAJĄ. Jeżeli ludzie nie ulegają „iluzji pieniądza”, W GOSPODARCE TRWA RÓWNOWAGA (PUNKT E 1 NA RYSUNKU). Naturalna stopa bezrobocia równa się U*.

76 Długookresowa krzywa Phillipsa π A’ E 1 10% B’ A PC 2 E 0 0 U U* B PC 1 Odcinek PRZESUNIĘTEJ W GÓRĘ SPC między punktami B’ i A’ nadal ilustruje skutki makroekonomicznych szoków popytowych, czyli skierowane odwrotnie zmiany stopy inflacji, π, i stopy bezrobocia, U.

77 Długookresowa krzywa Phillipsa π A’ E 1 10% B’ A PC 2 E 0 0 U U* B PC 1 Odcinek PRZESUNIĘTEJ W GÓRĘ SPC między punktami B’ i A’ nadal ilustruje skutki makroekonomicznych szoków popytowych, czyli skierowane odwrotnie zmiany stopy inflacji, π, i stopy bezrobocia, U. Teraz szokami tymi są NIE ZMIANY NOMINALNEJ PODAŻY PIENIĄDZA, MSN, lecz ZMIANY TEMPA ZMIANY NOMINALNEJ PODAŻY PIENIĄDZA MSN.

78 Długookresowa krzywa Phillipsa π A’ E 1 10% B’ A PC 2 E 0 0 U U* B PC 1 W uproszczeniu: kiedy tempo wzrostu MSN się zmienia, w krótkim okresie ceny, P, zmieniają się w dotychczasowym tempie, które zależy od, ustalanego raz na jakiś czas w trakcie negocjacji płacowych, tempa wzrostu płac nominalnych.

79 Długookresowa krzywa Phillipsa π A’ E 1 10% B’ A PC 2 E 0 0 U U* B PC 1 W uproszczeniu: kiedy tempo wzrostu MSN się zmienia, w krótkim okresie ceny, P, zmieniają się w dotychczasowym tempie, które zależy od, ustalanego raz na jakiś czas w trakcie negocjacji płacowych, tempa wzrostu płac nominalnych. W takiej sytuacji realna podaż pieniądza, MS, zmienia się w tym samym kierunku, co nominalna podaż pieniądza: MSN/P=MS. Jest to przyczyną szoku popytowego. WŁAŚNIE TA SYTUACJA JEST POKAZANA NA RYSUNKU…

80 π LPC A’ E 1 10% B’ A PC 2 E 0 0 U U* B PC 1 Po szoku popytowym i niezbędnych dostosowaniach płac i cen bezrobocie cykliczne (lub cykliczny niedobór rąk do pracy) zanika i stopa bezrobocia zawsze powraca do swego naturalnego poziomu (np. w punkcie E 1).

81 π LPC A’ E 1 10% B’ A PC 2 E 0 0 U U* B PC 1 O tym, jaka stopa inflacji towarzyszy wtedy naturalnej stopie bezrobocia, decyduje tempo wzrostu nominalnej podaży pieniądza.

82 π LPC A’ E 1 10% B’ A PC 2 E 0 0 U U* B PC 1 O tym, jaka stopa inflacji towarzyszy wtedy naturalnej stopie bezrobocia, decyduje tempo wzrostu nominalnej podaży pieniądza. Wykres, który ilustruje te procesy, nazywamy DŁUGOOKRESOWĄ KRZYWĄ PHILLIPSA (LPC).

83 W wielu krajach stopy: inflacji, π, i bezrobocia, U, zmieniają się JEDNAK inaczej, niż to wynika z teorii Phillipsa. Na przykład wzrostowi π towarzyszy jednoczesny wzrost U. . . Żeby zrozumieć te sytuacje, dokładniej zbadamy teraz skutki makroekonomicznych szoków PODAŻOWYCH.

84 SKUTKI NEGATYWNEGO SZOKU PODAŻOWEGO P LAS SAS 1 PB B SAS 0 P 0 E 0 AD 0 YB YP Y

85 SKUTKI NEGATYWNEGO SZOKU PODAŻOWEGO P LAS SAS 1 PB B SAS 0 P 0 E 0 AD 0 YB YP Y STAGFLACJĄ nazywamy inflację, której towarzyszy zmniejszanie się produkcji i wzrost bezrobocia.

86 SKUTKI NEGATYWNEGO SZOKU PODAŻOWEGO P LAS SAS 1 PB B SAS 0 P 0 E 0 AD 0 YB YP Y STAGFLACJĄ nazywamy inflację, której towarzyszy zmniejszanie się produkcji i wzrost bezrobocia. ZAUWAŻ: TYM RAZEM STOPA INFLACJI I STOPA BEZROBOCIA ZMIENIAJĄ SIĘ W TYM SAMYM KIERUNKU!

87 P LAS SAS 1 PB B SAS 0 P 0 E 0 AD 0 YB YP Y Rozwój sytuacji w długim okresie – PIERWSZY scenariusz ZAUWAŻ: STOPA INFLACJI I STOPA BEZROBOCIA ZNOWU ZMIENIAJĄ SIĘ W TYM SAMYM KIERUNKU!

88 P P 1 PB LAS SAS 1 E 1 B SAS 0 P 0 E 0 AD 1 AD 0 YB YP Rozwój sytuacji w długim okresie – DRUGI scenariusz ZAUWAŻ: STOPA INFLACJI I STOPA BEZROBOCIA ZNOWU ZMIENIAJĄ SIĘ W TYM SAMYM KIERUNKU!

89 INFLACJA POPYTOWA I INFLACJA KOSZTOWA Właśnie rozróżniliśmy inflację spowodowaną szokiem popytowym oraz inflację spowodowaną szokiem podażowym. . .

90 SZKODY POWODOWANE PRZEZ INFLACJĘ Inflacja jest w gospodarce przyczyną NIEEFEKTYWNOŚCI i NIESPRAWIEDLIWOŚCI. Ich skala zależy m. in. od tego, jak skutecznie społeczeństwo potrafi się dostosować do warunków inflacji.

INFLACJA A EFEKTYWNOŚĆ 91 PO PIERWSZE, inflacja powoduje WZROST KOSZTÓW TRANSAKCYJNYCH w gospodarce, co oznacza ubytek PKB. W szczególności chodzi o:

92 PO PIERWSZE, inflacja powoduje WZROST KOSZTÓW TRANSAKCYJNYCH w gospodarce, co oznacza ubytek PKB. W szczególności chodzi o: 1. KOSZTY ZDZIERANYCH ZELÓWEK (ang. shoe-leather costs), czyli o koszty transakcyjne powodowane ucieczką od pieniądza (np. czas tracony w kolejkach do sklepów),

93 PO PIERWSZE, inflacja powoduje WZROST KOSZTÓW TRANSAKCYJNYCH w gospodarce, co oznacza ubytek PKB. W szczególności chodzi o: 1. KOSZTY ZDZIERANYCH ZELÓWEK (ang. shoe-leather costs), czyli o koszty transakcyjne powodowane ucieczką od pieniądza (np. czas tracony w kolejkach do sklepów), 2. KOSZTY ZMIENIANYCH JADŁOSPISÓW (ang. menu cost), czyli koszt adaptowania się podmiotów gospodarczych do wzrostu cen (np. koszt zmiany konstrukcji aparatów wrzutowych akceptujących monety w urządzeniach do automatycznej sprzedaży biletów).

94 Koszty zdzieranych zelówek i koszty zmienianych jadłospisów są szczególnie duże w przypadku inflacji sięgającej wielu tysięcy procent rocznie, którą nazywamy HIPERINFLACJĄ.

95 PO DRUGIE, INFLACJA, której tempa zwykle nie da się przewidzieć, UTRUDNIA PROWADZENIE RACHUNKU EKONOMICZNEGO. Przyszły poziom cen i wielkość przyszłych dochodów nie są znane. Nie wiadomo, jakie będą koszty i przychody związane z realizacją konkretnego przedsięwzięcia.

96 PO DRUGIE, INFLACJA, której tempa zwykle nie da się przewidzieć, UTRUDNIA PROWADZENIE RACHUNKU EKONOMICZNEGO. Przyszły poziom cen i wielkość przyszłych dochodów nie są znane. Nie wiadomo, jakie będą koszty i przychody związane z realizacją konkretnego przedsięwzięcia. Bojąc się ryzyka, inwestorzy mogą wtedy zaprzestać inwestycji. Tym samym, w gospodarce zmniejsza się nie tylko zagregowany popyt, lecz również tempo wzrostu produkcji potencjal-nej (tempo wzrostu gospodarczego) i maleje efektywność gospodarowania.

INFLACJA A SPRAWIEDLIWOŚĆ 97 Skutkiem inflacji jest także ŻYWIOŁOWA REDYSTRYBUCJA DOCHODÓW. Gwałtowny wzrost cen czyni bogatymi nielicznych, zaś miliony osób ponoszą straty.

INFLACJA A SPRAWIEDLIWOŚĆ 98 Skutkiem inflacji jest także ŻYWIOŁOWA REDYSTRYBUCJA DOCHODÓW. Gwałtowny wzrost cen czyni bogatymi nielicznych, zaś miliony osób ponoszą straty. Podobnie, jak w przypadku bezrobocia TE ZYSKI I STRATY ZWYKLE NIE ODPOWIADAJĄ AKCEPTOWANYM PRZEZ SPOŁECZEŃSTWO KRYTERIOM SPRAWIEDLIWOŚCI I BYWAJĄ PRZYPADKOWE.

KTO TRACI? PRZYKŁADY STRAT POWODOWANYCH INFLACJĄ: a) Posiadacze gotówki płacą PODATEK INFLACYJNY. 99

KTO TRACI? PRZYKŁADY STRAT POWODOWANYCH INFLACJĄ: 100 a) Posiadacze gotówki płacą PODATEK INFLACYJNY. b) Gospodarstwa domowe i firmy mogą też tracić na skutek DRENAŻU FISKALNEGO, czyli w wyniku niedostosowania systemu podatkowego do rosnących cen.

KTO TRACI? PRZYKŁADY STRAT POWODOWANYCH INFLACJĄ: 101 a) Posiadacze gotówki płacą PODATEK INFLACYJNY. b) Gospodarstwa domowe i firmy mogą też tracić na skutek DRENAŻU FISKALNEGO, czyli w wyniku niedostosowania systemu podatkowego do rosnących cen. c) Różne grupy społeczne walczą o zachowanie zagrożonej inflacją siły nabywczej swoich dochodów. Niektórzy – np. pracownicy zorganizowani w agresywne związki zawodowe – osiągają ten cel, inni – np. emeryci – tracą, ponieważ nominalna wartość ich dodatkowych dochodów nie nadąża za wzrostem cen.

102 JAK SOBIE RADZIĆ Z INFLACJĄ? ROLA INSTYTUCJI Chodzi o takie ZMIANY SPOSOBU ZORGANIZOWANIA I DZIAŁANIA GOSPODARKI, KTÓRYCH SKUTKIEM JEST POWSTA -NIE TRWAŁYCH BODŹCÓW, SPRZYJAJĄCYCH STABILNOŚ -CI CEN I OGRANICZENIU SZKÓD POWODOWANYCH INFLACJĄ.

103 ROLA INSTYTUCJI 1. Przykładem jest konstytucyjne zobowiązanie banku centralnego do dbania o stabilność cen, a także ograniczenie możliwości wymuszania przez rząd na władzach banku centralnego zwiększania nominalnej podaży pieniądza.

104 ROLA INSTYTUCJI 1. Przykładem jest konstytucyjne zobowiązanie banku centralnego do dbania o stabilność cen, a także ograniczenie możliwości wymuszania przez rząd na władzach banku centralnego zwiększania nominalnej podaży pieniądza. 2. Zmiany instytucjonalne obejmują również mechanizmy ułatwiające społeczeństwu życie z inflacją, takie jak indeksowanie („waloryzowanie”), czyli automatyczne korygowanie zmiennych nominalnych o skutki inflacji (np. indeksowanie płac, emerytur, progów podatkowych oraz zmiany oprocentowania lokat bankowych).

105 ŚRODKI POLITYKI GOSPODARCZEJ Kiedy mimo zabezpieczeń instytucjonalnych pojawia się inflacja, jej zahamowaniu służą zwykle środki polityki gospodarczej, czyli RESTRYKCYJNA POLITYKA PIENIĘŻNA.

106 W wyniku restrykcyjnej polityki pieniężnej w krótkim okresie spada tempo inflacji, π, i rośnie stopa bezrobocia, U. π LPC E 0 A SPC 1 0 U

107 W wyniku restrykcyjnej polityki pieniężnej w krótkim okresie spada tempo inflacji, π, i rośnie stopa bezrobocia, U. π LPC E 0 A SPC 1 0 U W długim okresie sytuacja może się rozwinąć w różny sposób…

I. 108 Scenariusz optymistyczny - ADAPTACYJNE OCZEKIWANIA INFLACYJNE (ang. adaptative expectations) PLUS WIARYGODNA polityka państwa Ludzie sądzą, że w przyszłości sytuacja nie zmieni się, więc gdy obecne tempo inflacji maleje, STOPNIOWO maleje także przewidywana przez ludzi przyszła stopa inflacji. TEN SPADEK OCZEKIWAŃ INFLACYJNYCH POWODUJE SPADEK RZECZYWISTEGO TEMPA INFLACJI.

I. 109 Scenariusz optymistyczny - ADAPTACYJNE OCZEKIWANIA INFLACYJNE (ang. adaptative expectations) PLUS WIARYGODNA polityka państwa Ludzie sądzą, że w przyszłości sytuacja nie zmieni się, więc gdy obecne tempo inflacji maleje, STOPNIOWO maleje także przewidywana przez ludzi przyszła stopa inflacji. TEN SPADEK OCZEKIWAŃ INFLACYJNYCH POWODUJE SPADEK RZECZYWISTEGO TEMPA INFLACJI.

I. 110 Scenariusz optymistyczny - ADAPTACYJNE OCZEKIWANIA INFLACYJNE (ang. adaptative expectations) PLUS WIARYGODNA polityka państwa Ludzie sądzą, że w przyszłości sytuacja nie zmieni się, więc gdy obecne tempo inflacji maleje, STOPNIOWO maleje także przewidywana przez ludzi przyszła stopa inflacji. TEN SPADEK OCZEKIWAŃ INFLACYJNYCH POWODUJE SPADEK RZECZYWISTEGO TEMPA INFLACJI.

I. 111 Scenariusz optymistyczny - ADAPTACYJNE OCZEKIWANIA INFLACYJNE (ang. adaptative expectations) PLUS WIARYGODNA polityka państwa Ludzie sądzą, że w przyszłości sytuacja nie zmieni się, więc gdy obecne tempo inflacji maleje, STOPNIOWO maleje także przewidywana przez ludzi przyszła stopa inflacji. TEN SPADEK OCZEKIWAŃ INFLACYJNYCH POWODUJE SPADEK RZECZYWISTEGO TEMPA INFLACJI.

112 II. WARIANT PESYMISTYCZNY - BRAK WIARYGODNOŚCI polityki państwa

113 POLITYKA CELU INFLACYJNEGO banku centralnego alternatywą dla bezpośredniego sterowania podażą pieniądza. Współcześnie banki centralne zwykle ogłaszają docelowe tempo inflacji na najbliższe 2 -3 lata, a następnie za pomocą znanych nam już z rozdziału pt. Rynek pieniądza warunkowych operacji otwartego rynku typu REPO i REVERSE REPO*, bezpośrednio sterując stopą procentową, zmierzają do osiągnięcia tego CELU INFLACYJNEGO. (Podwyższają stopy procentowe, kiedy rzeczywista inflacja przewyższa cel inflacyjny i obniżają je w odwrotnej sytuacji; zob. ramka 3. 5 w rozdziale pt. Rynek pieniadza). ------------------* Operacja repo polega na sprzedaży, a operacja reverse repo na kupnie przez bank centralny papierów wartościowych.

114 Politykę celu inflacyjnego można „ZAUTOMATYZOWAĆ”. Bank centralny musi wtedy stosować się do konkretnego wzoru matematycznego (np. tzw. reguły Taylora), który jednoznacznie uzależnia poziom stopy procentowej m. in. od bieżącego tempa inflacji. Chodzi m. in. o wyeliminowanie ewentualnej uznaniowości i niekompetencji pracowników banku centralnego.

115 Reguła Taylora uzależnia docelowy poziom stopy procentowej od wielkości luki PKB i odchylenia rzeczywistego tempa inflacji od zakładanego przez bank centralny docelowego tempa inflacji. Na przykład przy ustalaniu poziomu stopy procentowej, i, banki centralne mogą stosować wzór: i=2%+π+½ • (y–y*)/y*+½ • (π–π*), gdzie: π to przeciętna stopa inflacji w ostatnim roku; π* to docelowa dla banku centralnego stopa inflacji; y to rzeczywista realna wielkość produkcji (realny PKB); y* to oszacowana potencjalna wielkość produkcji.

116 Od poziomu ustalanej tym sposobem na rynku międzybankowym krótkookresowej stopy procentowej zależy poziom długookresowych stóp procentowych w całej gospodarce. Wszak substytutem długoterminowej pożyczki jest seria zaciąganych jedna po drugiej pożyczek krótkoterminowych…