Witam Pastwa na wykadzie z podstaw makroekonomii R

Witam Państwa na wykładzie z podstaw makroekonomii, : )…

R Y N E K P R A C Y 2

1. CO TO ZNACZY BEZROBOCIE? 3

Są dwa źródła danych o sytuacji na rynku pracy: - Badania Ekonomicznej Aktywności Ludności (BAEL); - Dane z urzędów pracy. 4

BAEL Ludność w wieku produkcyjnym Aktywni zawodowo Pracujący Bierni zawodowo Bezrobotni 5

BAEL Ludność w wieku produkcyjnym Aktywni zawodowo Pracujący Bierni zawodowo Bezrobotni PRACUJĄCY: pracują zarobkowo lub pomagają w prowa- dzeniu rodzinnego gospodarstwa rolnego albo rodzinnej działalności gospodarczej. BEZROBOTNI (w wieku 15 -74 lat): nie pracują, chcą praco- wać, mogą pracować. BIERNI ZAWODOWO: (w wieku 15 i więcej lat) nieaktywni zawodowo (np. student „stacjonar- ny”). 6

BAEL (IV kwartał 2015) Ludzie w wieku produkcyjnym 30 962 tys. Aktywni zawodowo 17 484 tys. Pracujący 16 276 tys. Bierni zawodowo 13 478 tys. Bezrobotni 1 208 tys. 7

BAEL (IV kwartał 2015) Ludzie w wieku produkcyjnym 30 962 tys. Aktywni zawodowo 17 484 tys. Pracujący 16 276 tys. Bierni zawodowo 13478 tys. Bezrobotni 1 208 tys. Na podstawie BAEL oblicza się także: WSKAŹNIK ZATRUDNIENIA (ang. employment rate), czyli udział pracujących w liczbie ludności (w wieku 15 lat i więcej) ogółem. oraz WSPÓŁCZYNNIK AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ (ang. activity rate), czyli udział aktywnych zawodowo w liczbie ludności (w wieku 15 lat i więcej) ogółem. 8

BAEL (IV kwartał 2015) Ludzie w wieku produkcyjnym 30 962 tys. Aktywni zawodowo 17 484 tys. Pracujący 16 276 tys. Bierni zawodowo 13478 tys. Bezrobotni 1 208 tys. Na przykład w Polsce, zgodnie z wynikami BAEL z IV kwartału 2015 r. : - WSKAŹNIK ZATRUDNIENIA wynosił 52, 6%, - WSPÓŁCZYNNIK AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ ludności w wieku 15 i więcej lat wynosił 56, 5%. 9

Współczynniki aktywności zawodowej (WAZ)A i wskaźniki zatrudnienia (WZ)B w 2014 r. w Polsce i w innych krajach (w %) KRAJ WAZ WZ Włochy 49, 1 55, 7 Grecja 51, 8 49, 4 Węgry 53, 7 61, 8 Polska 56, 2 61, 7 Francja 56, 3 64, 3 Portugalia 58, 8 62, 6 Finlandia 58, 9 68, 7 Hiszpania 58, 9 56 Czechy 59, 3 69 Japonia 59, 4 72, 7 Słowacja 59, 4 61 Meksyk 59, 8 - Irlandia 60 61, 7 Niemcy 60, 4 73, 8 Wielka Brytania 62, 7 71, 9 Stany Zjednoczone 62, 9 68, 1 Australia 64, 7 - Szwecja 64, 7 74, 9 Rosja 68, 5 (2013) - Szwajcaria 68, 7 79, 8 A Dotyczy ludności w wieku 15 i więcej lat. B Dotyczy ludności w wieku 15 -64 lat. Źródło: Dane GUS (WAZ) i dane Eurostatu (WZ). 10

URZĘDY PRACY (koniec grudnia 2015 r. ) Ludzie w wieku produkcyjnym 24 230 tys. (XII 2014 r. ) Aktywni zawodowo 16 949 tys. Pracujący 15 386 tys. Bierni zawodowo ok. 7 281 tys. Bezrobotni 1 563 tys. DANE Z URZĘDÓW PRACY [18 -59 lat (kobiety) i 18 -64 lata (mężczyźni)A] Pracujący (zatrudnieni i inni), zatrudnieni spełniają wymogi ustawy. Bezrobotni: nie pracują, chcą pracować, mogą pracować. --------------------------------------A Zob. Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytu- cjach rynku pracy (Dz. U. nr 99 z dnia 1 maja 2004 r. , z późniejszymi zmianami). 11

Ludzie w wieku produkcyjnym Aktywni zawodowo Pracujący Bierni zawodowo Bezrobotni ■ STOPA BEZROBOCIA (ang. unemployment rate) jest to stosunek liczby bezrobotnych do liczby aktywnych zawodowo. BAEL, IV kwartał 2015: 6, 9%. URZĘDY PRACY, koniec grudnia 2015 r. : 9, 8%. 12

Bezrobocie i stopa bezrobocia rejestrowane (w końcu roku) i „baelowskie”a (IV kwartał) w Polsce w latach 1990 – 2015 (w tys. ) Lata Ogółem Stopa bezrobocia (w %) 1990 1126 6, 5 1991 2156 12, 2 1992 2509 2394 14, 3 13, 7 1993 2890 2595 16, 4 14, 9 1994 2838 2375 16, 0 13, 9 1995 2629 2233 14, 9 13, 1 1996 2360 1961 13, 2 11, 5 1997 1826 1737 10, 3 10, 2 1998 1831 1827 10, 4 10, 6 1999 2350 2641 13. 1 15, 3 2000 2703 2760 15, 1 16, 0 2001 3115 3186 17, 5 18, 5 2002 3217 3375 18, 0 19, 7 2003 3176 3273 b 20, 0 b 19, 3 2004 3000 3081 19, 0 18, 0 2005 2773 2893 17, 6 16, 7 2006 2309 2076 14, 8 12, 2 2007 1747 1448 11, 2 8, 5 2008 1474 1154 9, 5 6, 7 2009 1893 1471 11, 9 8, 5 1955 2010 1649 12, 3 9, 3 2011 1983 1750 12, 5 9, 7 2012 2137 1757 13, 4 10, 1 2013 2158 1700 13, 4 8, 8 2014 1825 1410 11, 4 8, 1 2015 1563 1208 9, 8 6, 9 a Liczby pisane pogrubioną czcionką. b Od 2003 r. wyniki badań są uogólniane przy wykorzystaniu danych pochodzą- cych z Narodowego Spisu Powszechnego 2002 i nie są w pełni porównywalne z wynikami BAEL dla okresów wcześniejszych. 13 Źródło: Dane GUS.

Bezrobocie i stopa bezrobocia rejestrowane i „baelowskie” w Polsce w latach 1990– 2015 (w tys. osób, w %) 25 20 15 Stopa bezrobocia 10 5 19 9 19 0 9 19 1 9 19 2 9 19 3 9 19 4 9 19 5 9 19 6 9 19 7 9 19 8 9 20 9 0 20 0 0 20 1 0 20 2 0 20 3 0 20 4 0 20 5 0 20 6 0 20 7 0 20 8 0 20 9 1 20 0 1 20 1 1 20 2 1 20 3 1 20 4 15 0 Lata Bezrobocie rejestrowane BAEL 14

Stopy bezrobocia w 2014 r. w Polsce i w innych krajach (w % siły roboczej) KRAJ Japonia Szwajcaria Meksyk Niemcy Rosja Australia Czechy Wielka Brytania Węgry Szwecja Finlandia Polska Francja Irlandia Włochy Słowacja Portugalia Hiszpania Grecja BEZROBOCIE 4, 0 (2013 r. ) 4, 2 4, 9 5, 0 5, 2 6, 1 6, 2 7, 8 7, 9 8, 7 9, 0 9, 7 (2013 r. ) 11, 8 12, 8 13, 2 14, 0 24, 5 26, 6 Źródło: OECD. (2016), OECD Labour Force Statistics 2015, OECD Publishing, Paris. DOI: http: //dx. doi. org/10. 1787/oecd_lfs-2015 -en , s. 53. 15

STRUKTURA POLSKIEGO BEZROBOCIA 16

STRUKTURA GEOGRAFICZNA polskiego bezrobocia [bezrobocie rejestrowane, koniec XII 2015 r. ; średnia dla Polski 9, 8% WOJEWÓDZTWO STOPA BEZROBOCIA (w %) Wielkopolskie 6, 2 Śląskie 8, 2 Małopolskie 8, 4 Mazowieckie 8, 4 Dolnośląskie 8, 6 Pomorskie 9, 0 Opolskie 10, 2 Łódzkie 10, 3 Lubuskie 10, 6 Lubelskie 11, 7 Podlaskie 11, 8 Świętokrzyskie 12, 5 Podkarpackie 13, 2 Kujawsko-pomorskie 13, 3 Zachodnio-pomorskie 13, 3 Warmińsko-mazurskie 16, 3 Źródło: Dane GUS. 17

Struktura geograficzna bezrobocia w Polsce, koniec grudnia 2015 r. 18

Zróżnicowanie poziomu bezrobocia w Polsce jest jeszcze bardziej wyraźne NA POZIOMIE POWIATÓW Z jednej strony w woj. Mazowieckim w powiecie SZYDŁOWIECKIM stopa bezrobocia wynosiła 31, 5%, a w Radomskim – 25, 3%; 19

Serwis internetowy Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Szydłowcu (2010 r. ): „Na terenie miasta i gminy Szydłowiec marazm, bezradność, brak motywacji, pesymizm, spowodowane brakiem pracy, stają się wręcz cechami społeczeństwa lokalnego. Prawie 40 -sto procentowe bezrobocie powoduje, że problem ten dotyczy każdego, który albo jest bezrobotnym, albo żyje w obawie o utratę pracy w przyszłości, lub też ktoś z jego bliskich boryka się z tym problemem. Należy stwierdzić, że od 1995 r. gmina widnieje w rejestrach powiatów zagrożonych szczególnie wysokim bezrobociem strukturalnym. Brak znaczących inwestycji, jak również brak zainteresowania inwestorów zewnętrznych naszym regionem, rozdrobnione i nieefektywne rolnictwo, słaba infrastruktura techniczna sprawiają, że miejsc pracy ubywa. Im dłużej osoba pozostaje bez pracy, tym trudniejsze stają się do pokonania bariery osobowościowe i charakterologiczne, spada wiara we własne możliwości i zmniejsza się zaradność życiowa, co opóźnia podjęcie pracy”. 20

Zróżnicowanie poziomu bezrobocia w Polsce jest jeszcze bardziej wyraźne NA POZIOMIE POWIATÓW (≈13: 1). Z jednej strony w woj. Mazowieckim w powiecie SZYDŁOWIECKIM stopa bezrobocia wynosiła 31, 5%, w Radomskim – 25, 3%; w woj. Warminsko–mazurskim w powiecie KĘTRZYŃSKIM – była równa 27, 4%, w Braniewskim – 27, 3%, w Piskim – 26, 3%, w Bartoszyckim – 24, 6%, w Węgorzewskim – 24, 6%; 21

Zróżnicowanie poziomu bezrobocia w Polsce jest jeszcze bardziej wyraźne NA POZIOMIE POWIATÓW (≈13: 1). Z jednej strony w woj. Mazowieckim w powiecie SZYDŁOWIECKIM stopa bezrobocia wynosiła 31, 5%, w Radomskim – 25, 3%; w woj. Warminsko–mazurskim w powiecie KĘTRZYŃSKIM – była równa 27, 4%, w Braniewskim – 27, 3%, w Piskim – 26, 3%, w Bartoszyckim – 24, 6%, w Węgorzewskim – 24, 6%; w woj. Zachodnio-pomorskim w powiecie BIAŁOGARDZKIM stopa bezrobocia wynosiła 25, 4%, w Łobeskim 23, 9%; 22

Zróżnicowanie poziomu bezrobocia w Polsce jest jeszcze bardziej wyraźne NA POZIOMIE POWIATÓW (≈13: 1). Z jednej strony w woj. Mazowieckim w powiecie SZYDŁOWIECKIM stopa bezrobocia wynosiła 31, 5%, w Radomskim – 25, 3%; w woj. Warminsko–mazurskim w powiecie KĘTRZYŃSKIM – była równa 27, 4%, w Braniewskim – 27, 3%, w Piskim – 26, 3%, w Bartoszyckim – 24, 6%, w Węgorzewskim – 24, 6%; w woj. Zachodnio-pomorskim w powiecie BIAŁOGARDZKIM stopa bezrobocia wynosiła 25, 4%, w Łobeskim 23, 9%; w woj. Pomorskim w powiecie NOWODWORSKIM – 24, 0%; 23

Zróżnicowanie poziomu bezrobocia w Polsce jest jeszcze bardziej wyraźne NA POZIOMIE POWIATÓW (≈13: 1). Z jednej strony w woj. Mazowieckim w powiecie SZYDŁOWIECKIM stopa bezrobocia wynosiła 31, 5%, w Radomskim – 25, 3%; w woj. Warminsko–mazurskim w powiecie KĘTRZYŃSKIM – była równa 27, 4%, w Braniewskim – 27, 3%, w Piskim – 26, 3%, w Bartoszyckim – 24, 6%, w Węgorzewskim – 24, 6%; w woj. Zachodnio-pomorskim w powiecie BIAŁOGARDZKIM stopa bezrobocia wynosiła 25, 4%, w Łobeskim 23, 9%; w woj. Pomorskim w powiecie NOWODWORSKIM – 24, 0%; w woj. Kujawsko-pomorskim w powiecie WŁOCŁAWSKIM – 23, 5%. 24

Z drugiej strony – w POZNANIU stopa bezrobocia równała się – 2, 4%, w SOPOCIE – 3, 3%, w WARSZAWIE 3, 4%, we WROCŁAWIU - 3, 4%, w KATOWICACH – 3, 8%, w GDAŃSKU – 4, 1%, w KRAKOWIE – 4, 5%. (Bezrobocie zarejestrowane, dane dotyczą końca grudnia 2015 r. ) 25

WAŻNE GRUPY BEZROBOTNYCH Bezrobocie DŁUGOOKRESOWE Bezrobocie MŁODYCH Bezrobocie UKRYTE i FIKCYJNE 26

BEZROBOCIE DŁUGOOKRESOWE Odsetek bezrobotnych pozostających w 2014 r. bez pracy przez rok lub dłużej w Polsce i w innych krajach (w %) KRAJ Meksyk Szwecja Australia Stany Zjednoczone Finlandia Rosja Wielka Brytania Polska Japonia Szwajcaria Francja Niemcy Czechy Węgry Hiszpania Irlandia Portugalia Włochy Słowacja Grecja BEZROBOCIE 1, 2 16, 8 21, 8 23, 0 23, 1 28, 1 35, 7 36, 2 37, 6 37, 7 42, 7 44, 3 44, 5 48, 9 52, 8 59, 2 59, 6 61, 4 66, 8 73, 5 Źródło: OECD. (2016), OECD Labour Force Statistics 2015, OECD Publishing, Paris. 27 DOI: http: //dx. doi. org/10. 1787/oecd_lfs-2015 -en.

Zarejestrowani bezrobotni w Polsce według czasu pozostawania bez pracy (w końcu grudnia 2015 r. ; w tys. ; w %) Czas pozostawania bez pracy (liczba miesięcy) Ogółem Do 3 1 563 459 3 -6 235 6 -12 12 -24 248 241 Ponad 24 379 100, 0 29, 4 15, 0 15, 9 15, 4 24, 2 Źródło: Dane Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej (MRi. PS). 28

W końcu 2015 r. w Polsce pozbawionych pracy 12 i więcej miesięcy było 39, 6% osób bezrobotnych. 29

BEZROBOCIE MŁODYCH Stopa bezrobocia a wiek w 2014 r. w Polsce i w innych krajach Unii Europejskiej (w %)A KRAJ Unia Europejska (28 krajów) Niemcy Szwajcaria Czechy Wielka Brytania Węgry Finlandia Szwecja Irlandia Polska Francja Słowacja Portugalia Włochy Grecja Hiszpania Osoby w wieku Wszystkie 15 -24 lat osoby 22, 2 10, 4 7, 7 8, 6 15, 9 16, 9 20, 4 20, 5 22, 9 23, 9 24, 2 29, 7 34, 8 42, 7 52, 4 53, 2 5, 1 4, 7 6, 2 6, 3 7, 8 8, 1 11, 5 9, 1 10, 3 13, 2 14, 5 12, 9 26, 7 24, 6 A Osoby w wieku 15 – 64 lat. Źródło: Dane Eurostatu. 30

Zarejestrowani bezrobotni w Polsce według wieku (w końcu grudnia 2015 r. ; w tys. , w %). Ogółem Wiek (w latach) Do 24 25 -34 35 -44 45 -54 55 i więcej 1 563 237 430 333 288 276 100, 0 15, 2 27, 5 21, 3 18, 4 17, 7 Źródło: Dane MRi. PS. 31

BEZROBOCIE UKRYTE I FIKCYJNE Analizując sytuację na rynku pracy, należy także zwrócić uwagę na bezrobocie ukryte i bezrobocie fikcyjne. UKRYCI BEZROBOTNI to pozbawione pracy osoby, które – z różnych przyczyn – nie zarejestrowały się jako bezrobotne. Z kolei z BEZROBOCIEM FIKCYJNYM mamy do czynienia, gdy część zarejestrowanych bezrobotnych wcale nie chce podjąć pracy. 32

BEZROBOCIE A WYKSZTAŁCENIE Stopa bezrobocia a wykształcenie wyższe w 2014 r. w Polsce i w innych krajach Unii Europejskiej (w %)A KRAJ Unia Europejska (28 krajów) Niemcy Czechy Węgry Wielka Brytania Szwajcaria Szwecja Polska Finlandia Francja Słowacja Irlandia Włochy Portugalia Hiszpania Grecja Osoby z wykształceniem wyższym Wszystkie osoby 5, 7 9, 1 2, 5 2, 6 2, 7 3, 2 4, 0 4, 1 4, 4 5, 8 6, 1 7, 6 8, 9 13, 8 19, 1 4, 8 5, 5 6, 7 4, 5 4, 1 5, 9 7, 7 7, 1 8, 9 11, 8 10, 3 10, 8 12, 8 22, 4 24, 9 A Osoby w wieku 25 – 64 lat. Źródło: Dane Eurostatu. 33

Zarejestrowani bezrobotni z wykształceniem wyższym w Polsce (w końcu grudnia; w tys. , w % wszystkich bezrobotnych). Lata 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Ogółem 205 226 251 259 225 200 % 10, 5 11, 4 11, 7 12, 0 12, 3 12, 8 Źródło: Dane MRi. PS. 34

Zdaniem wielu obserwatorów: Absolwenci wielu wyższych uczelni w Polsce nie mają praktycznych umiejętności. Brakuje im też odpowiedzialności, kreatywności, lojalności oraz umiejętności radzenia sobie ze stresem. Do niskiego poziomu nauczania dochodzi zła struktura kształcenia. Wciąż uczelnie opuszczają humaniści czy specjaliści od marketingu i zarządzania, choć na rynku od lat nie ma dla nich pracy. Wyższe wykształcenie coraz bardziej się dewaluuje. 35

PRZEPŁYWY NA RYNKU PRACY Między poszczególnymi zbiorami osób na rynku pracy trwa zaskakująco intensywny ruch. Np. tylko w grudniu 2015 r. w Polsce napływ do zasobu bezrobocia (zarejestrowanego) wynosił 232, 4 tys. osób, a odpływ 199, 7 tys. osób. (Dane MRi. PS) 36

PRZEPŁYWY NA RYNKU PRACY Przepływy wewnątrz zbioru aktywnych zawodowo: BAEL: 16 276 tys. w IV kw. 2015 r. BAEL: 1 208 tys. w IV kw. 2015 r. (14 016, 0 tys. ) 37

PRZEPŁYWY NA RYNKU PRACY Przepływy między zbiorem aktywnych zawodowo, a zbiorem biernych zawodowo: BAEL: 16 276 tys. w IV kw. 2015 r. BAEL: 1 208 tys. w IV kw. 2015 r. (BAEL: 13 478 tys. ) 38

PRZEPŁYWY NA RYNKU PRACY Przepływy między zbiorem aktywnych zawodowo, a zbiorem biernych zawodowo: BAEL: 16 276 tys. w IV kw. 2015 r. BAEL: 1 208 tys. w IV kw. 2015 r. (BAEL: 13 478 tys. ) 39

PRZEPŁYWY NA RYNKU PRACY Przepływy między zbiorem aktywnych zawodowo, a zbiorem biernych zawodowo: BAEL: 16 276 tys. w IV kw. 2015 r. BAEL: 1 208 tys. w IV kw. 2015 r. (BAEL: 13 478 tys. ) 40

PRZEPŁYWY NA RYNKU PRACY Przepływy między zbiorem aktywnych zawodowo, a zbiorem biernych zawodowo: BAEL: 16 276 tys. w IV kw. 2015 r. BAEL: 1 208 tys. w IV kw. 2015 r. (BAEL: 13 478 tys. ) 41

PRZEPŁYWY NA RYNKU PRACY Przepływy między zbiorem aktywnych zawodowo, a zbiorem biernych zawodowo: BAEL: 16 276 tys. w IV kw. 2015 r. BAEL: 1 208 tys. w IV kw. 2015 r. (BAEL: 13 478 tys. ) 42

2. RODZAJE BEZROBOCIA 43

Równowaga i nierównowaga na rynku pracy W E W* AJ 0 LF F LD N 44

Równowaga i nierównowaga na rynku pracy W E W* AJ 0 LF F LD N 45

Równowaga i nierównowaga na rynku pracy W E W* AJ 0 LF F LD N 46

Równowaga i nierównowaga na rynku pracy W E W* AJ 0 LF F LD N 47

Równowaga i nierównowaga na rynku pracy W E W* AJ 0 LF F LD N 48

Równowaga i nierównowaga na rynku pracy W E W* AJ 0 F LF LD N RÓWNOWAGA NA RYNKU PRACY oznacza, że - przy danej płacy - zapotrzebowanie na pracę równa się ofercie pracy (AJ) [punkt E na rysunku]. 49

Równowaga i nierównowaga na rynku pracy W A B W 1 C W 2 D AJ LF 0 LD N NIERÓWNOWAGA NA RYNKU PRACY może być spowodowana zbyt wysokim lub zbyt niskim poziomem płac. 50

BEZROBOCIE NATURALNE I PRZYMUSOWE Równowaga i nierównowaga na rynku pracy W W E W* A B W 1 F C W 2 AJ 0 LF D AJ LD LF N 0 LD N Równowaga na rynku pracy oznacza, że zapotrzebowanie na pracę równa się ofercie pracy [punkt E na rysunku (a)]. Istnieje wówczas BEZROBOCIE NATURALNE (odcinek EF tamże). 51

BEZROBOCIE NATURALNE I PRZYMUSOWE Równowaga i nierównowaga na rynku pracy W W E W* A B W 1 F C W 2 AJ 0 LF D AJ LD LF N 0 LD N Równowaga na rynku pracy oznacza, że zapotrzebowanie na pracę równa się ofercie pracy [punkt E na rysunku (a)]. Istnieje wówczas BEZROBOCIE NATURALNE (odcinek EF tamże). ■ NATURALNIE (DOBROWOLNIE) BEZROBOTNI należą do zasobu pracy, lecz z własnej woli (winy? ) nie pracują za rynkową płacę. 52

BEZROBOCIE NATURALNE I PRZYMUSOWE Równowaga i nierównowaga na rynku pracy W W E W* A B W 1 F C W 2 AJ 0 LF D AJ LD LF N 0 LD N Równowaga na rynku pracy oznacza, że zapotrzebowanie na pracę równa się ofercie pracy [punkt E na rysunku (a)]. Istnieje wówczas BEZROBOCIE NATURALNE (odcinek EF tamże). ■ NATURALNIE (DOBROWOLNIE) BEZROBOTNI należą do zasobu pracy, lecz z własnej woli (winy? ) nie pracują za rynkową płacę. ■ NATURALNA STOPA BEZROBOCIA jest to iloraz bezrobocia dobrowolnego (naturalnego) i zasobu pracy. 53

BEZROBOCIE NATURALNE I PRZYMUSOWE Równowaga i nierównowaga na rynku pracy W W E W* A B W 1 F C W 2 AJ 0 LF D AJ LD LF N 0 LD N Jeśli realna płaca jest wyższa od płacy, której odpowiada równowaga na rynku pracy, pojawia się BEZROBOCIE PRZYMUSOWE [zob. odcinek AB na rysunku (b)]. 54

BEZROBOCIE NATURALNE I PRZYMUSOWE Równowaga i nierównowaga na rynku pracy W W E W* A B W 1 F C W 2 AJ 0 LF D AJ LD LF N LD 0 N Jeśli realna płaca jest wyższa od płacy, której odpowiada równowaga na rynku pracy, pojawia się BEZROBOCIE PRZYMUSOWE [zob. odcinek AB na rysunku (b)]. ■ PRZYMUSOWO BEZROBOTNI to ci aktywni zawodowo, którzy nie mogą znaleźć pracy za obowiązującą na rynku płacę. 55

BEZROBOCIE NATURALNE I PRZYMUSOWE Równowaga i nierównowaga na rynku pracy W W E W* A B W 1 F C W 2 AJ 0 LF D AJ LD LF N 0 LD N NIEDOBÓR RĄK DO PRACY [zob. odcinek CD na rysunku (b)] istnieje przy płacy realnej niższej od płacy równowagi. 56

Rodzaje bezrobocia (I) BEZROBOCIE NATURALNIE (DOBROWOLNIE) PRZYMUSOWE ■ NATURALNIE (DOBROWOLNIE) BEZROBOTNI należą do zasobu pracy, lecz z własnej woli (winy? ) nie pracują za rynkową płacę. ■ PRZYMUSOWO BEZROBOTNI to ci aktywni zawodowo, którzy nie mogą znaleźć pracy za obowiązującą na rynku płacę. 57

BEZROBOCIE FRYKCYJNE, STRUKTURALNE, CYKLICZNE Ekonomiści rozróżniają także bezrobocie: FRYKCYJNE - spowodowane naturalną mobilnością pracowników (np. zmiany miejsca pracy młodocianych). 58

BEZROBOCIE FRYKCYJNE, STRUKTURALNE, CYKLICZNE Ekonomiści rozróżniają także bezrobocie: FRYKCYJNE - spowodowane naturalną mobilnością pracowników (np. zmiany miejsca pracy młodocianych) STRUKTURALNE - powstaje, gdy struktura zapotrzebowania na pracę – np. geograficzna, czasowa, kwalifikacji – nie odpowiada podaży pracy. 59

BEZROBOCIE FRYKCYJNE, STRUKTURALNE, CYKLICZNE Ekonomiści rozróżniają także bezrobocie: FRYKCYJNE - spowodowane naturalną mobilnością pracowników (np. zmiany miejsca pracy młodocianych). STRUKTURALNE - powstaje, gdy struktura zapotrzebowania na pracę – np. geograficzna, czasowa, kwalifikacji – nie odpowiada podaży pracy. CYKLICZNE - wywołane zmniejszeniem się zagregowanych wydatków, AEPL, w gospodarce. 60

BEZROBOCIE FRYKCYJNE, STRUKTURALNE, CYKLICZNE Rodzaje bezrobocia (II) BEZROBOCIE FRYKCYJNE STRUKTURALNE CYKLICZNE 61

Zdaniem wielu NATURALNE bezrobocie JEST SUMĄ bezrobocia STRUKTURALNEGO i FRYKCYJNEGO. Natomiast bezrobocie PRZYMUSOWE STANOWI głównie bezrobocie CYKLICZNE. 62

3. SZKODY POWODOWANE PRZEZ BEZROBOCIE Bezrobocie zmniejsza EFEKTYWNOŚĆ GOSPODAROWANIA. Z posiadanych zasobów trapione bezrobociem społeczeństwo wytwarza mniej dóbr niż przy pełnym zatrudnieniu. W efekcie potrzeby ludzi są gorzej zaspokojone. Np. pozbawieni pracy robotnicy budowlani nie budują nowych mieszkań, więc bezdomni mieszkają na dworcach. 63

3. SZKODY POWODOWANE PRZEZ BEZROBOCIE Bezrobocie zmniejsza EFEKTYWNOŚĆ GOSPODAROWANIA. Z posiadanych zasobów trapione bezrobociem społeczeństwo wytwarza mniej dóbr niż przy pełnym zatrudnieniu. W efekcie potrzeby ludzi są gorzej zaspokojone. Np. , pozbawieni pracy robotnicy budowlani nie budują nowych mieszkań, więc bezdomni mieszkają na dworcach. Bezrobocie zaprzecza także SPRAWIEDLIWOŚCI, bo powoduje żywiołowe (przez nikogo nie kontrolowane) zmiany dochodów. 64

BEZROBOCIE A EFEKTYWNOŚĆ Największym marnotrawstwem we współczesnej gospodarce jest wartość dóbr, które nie zostały wytworzone z powodu bezrobocia. Marnotrawstwo gospodarcze w okresach wysokiego bezrobocia Okres Wielki Kryzys (1930 -1939) Stagnacja lat 50. XX w. (1954 -1960) Stagnacja lat 1975 -1984 Utracona produkcja Przeciętna stopa w mld dolarów w % przeciętnego bezrobocia (w %) PNB z tego okresu z 1984 r. 18, 2 2100 340 5, 2 40 2 7, 8 1150 35 Źródło: P. A. Samuelson. W. D. Nordhaus, Ekonomia, t. I, Warszawa 1995, s. 327. 65

„POLSKI” PRZYKŁAD: Według wyliczeń Mieczysława Kabaja z IPi. SS w Warszawie np. wzrost bezrobocia w Polsce w latach 1999– 2002 o 1, 3 mln osób spowodował utratę PKB o wartości około 115 mld zł (15, 7% PKB i 82% dochodów budżetu państwa w 2001 r. ). 66

Także CZĘŚĆ wartości zasiłków i pomocy socjalnej dla bezrobotnych jest dla społeczeństwa kosztem. (Wszak te zasoby można by wykorzystać inaczej). Jednakże reszta tych środków służy właściwej alokacji pracy (dzięki nim na rynku pracy podaż i popyt są lepiej dopasowane, co zwiększa wydajność pracy). 67

BEZROBOCIE A SPRAWIEDLIWOŚĆ Bezrobocie jest również niesprawiedliwe, bo powoduje niekontrolowane zmiany dochodów. Zyski i straty konkretnych osób często nie są wtedy „zasłużone” (nie odpowiadają akceptowanym przez społeczeństwo kryteriom sprawiedliwości), lecz są przypadkowe. Na przykład, ktoś traci pracę (i dochody) na skutek bankructwa firmy, które jest niezależne od niego. 68

Zdaniem wielu ekonomistów, BEZROBOCIE DOBROWOLNE jest bardziej „zasłużone”, a więc mniej niesprawiedliwe, od BEZROBOCIA PRZYMUSOWEGO. Dobrowolnie (frykcyjnie i strukturalnie) bezrobotni SAMI decydują o swoim losie. Np. zamiast zmiany kwalifikacji, pracy i zarobku wybierają zasiłek i świadczenia socjalne, wolny czas i możliwość natrafienia na szczególnie atrakcyjną ofertę pracy. 69

Jednakże dobrowolne bezrobocie CZĘSTO pogarsza sytuację dotkniętych nim osób. (Pomyśl o strukturalnych bezrobotnych postawionych przed wyborem między migracją w poszukiwaniu pracy w nie swoim zawodzie, a brakiem jakiejkolwiek pracy). Skoro tak, to również bezrobocie dobrowolne MOŻE zostać uznane za przyczynę niesprawiedliwości. . . 70

Jeszcze bardziej dotkliwe od dobrowolnego jest BEZROBOCIE PRZYMUSOWE. . . Przedłużający się spadek dochodów prowadzi do obniżenia się poziomu życia. Następuje wyobcowanie spowodowane przerwaniem kontaktów w środowisku zawodowym, dochodzi do powolnego zaniku kwalifikacji, pojawiają się: stres związany z poczuciem mniejszej wartości, choroby, uzależnienia, przestępstwa, rozwody, samobójstwa. 71

Zwykle bezrobocie najmocniej dotyka osoby z niskimi dochodami. Skutkiem bywają wtedy nędza, bezdomność, przestępstwa, SAMOBÓJSTWA. W końcu 2015 r. w Polsce tylko 14% bezrobotnych miało prawo do zasiłku (np. 831, 1 zł przez 6 miesięcy). 72

Oto wypowiedź rzecznika prasowego GUS, prof. Wiesława Łagodzińskiego: „Na samym dole drabiny społecznej znajdują się ubodzy ubogich, czyli ludzie żyjący w nędzy (. . . ). W Polsce jest takich ludzi blisko 1 mln 900 tys. – 5% społeczeństwa. Znajdują różne sposoby na przeżycie – mieszkają na dworcach lub w kanałach, żyją w śmietnikach, zdecydowana większość przymiera głodem. Niektórzy z rozpaczy podejmują próby samobójcze. Samobójstwo z powodu nędzy jest w naszym kraju nowym zjawiskiem, podobnie jak dziedziczenie biedy. Dotyczy często bezdomnych, narkomanów, alkoholików, chorych na AIDS (. . . ). Szczególnie biedotwórcze jest BEZROBOCIE”. (E. Olczyk, Strach przed biedą, „Rzeczpospolita” z 27 sierpnia 1999 r. ) W latach 1990– 1995 liczba dokonanych samobójstw w Polsce wzrosła o około 56%. 73

BEZROBOCIE A SAMOBÓJSTWA W POLSCE Liczba bezrobotnych (w tys. ) i samobójstw w Polsce, 1990 -2000. (Zob. B. Czarny, A. Kurowska, Horror oeconomicus, czyli prywatny koszt bezrobocia w Polsce. . , w: http: //ksap. gov. pl/BSP/rynek_pracy ).

BEZROBOCIE A SAMOBÓJSTWA W POLSCE II (Zob. Kurowska, A. Bezrobocie a zamachy samobójcze, „Ekonomista”, nr 3; 2006 r. ) 75

Opinie osób bezpośrednio stykających się z problemem „bezrobocie a samobójstwa” są dość jednoznaczne. Oto typowa wypowiedź. „Co trzeci łodzianin, który podjął próbę samobójczą, przyznaje, iż bezpośrednią przyczyną desperackiego kroku była utrata pracy. Psychologowie ostrzegają, że w mieście przybywa bezrobotnych, którzy nie widzą dla siebie przyszłości. Potwierdza to przerażająca statystyka: każdego dnia co najmniej kilka osób pozostających bez pracy usiłuje się zabić. (. . . ) – Każdego roku mamy coraz więcej wizyt u potencjalnych samobójców - mówią w centrum powiadamiania ratunkowego Wojewódzkiej Stacji Ratownictwa Medycznego w Łodzi. Na swe życie najczęściej usiłują targnąć się kobiety w wieku 35 - 50 lat. - (. . . ) Brak pracy i środków na utrzymanie rodziny powoduje bezsilność, która może doprowadzić ludzi o słabszym systemie obronnym do głębokiej depresji - twierdzą eksperci od ludzkiej duszy. -Wtedy są tylko o krok od targnięcia się na własne życie. Urzędnicy z łódzkich „pośredniaków” potwierdzają, że większość bezrobotnych jest w złym stanie psychicznym. Osoby bez pracy tracą wiarę, gdy systematycznie zgłaszają się po oferty w wyznaczonych terminach, ale wciąż nie ma dla nich etatu”. [es, Bezrobotni nie chcą żyć, Expres Ilustrowany, 27 lutego 2004 r. ]. 76

4. CO MOŻE ZROBIĆ PAŃSTWO? „KLASYCY” i „KEYNESIŚCI” w teorii makroekonomii KLASYCY – intelektualni spadkobiercy Adama Smitha. KEYNESIŚCI – intelektualni spadkobiercy Johna Maynarda Keynesa. 77

4. CO MOŻE ZROBIĆ PAŃSTWO? ZWALCZANIE BEZROBOCIA PRZYMUSOWEGO Aby zmniejszyć przymusowe bezrobocie, KLASYCY chcą ułatwiać rynkowi pracy osiągnięcie stanu równowagi (np. chcą osłabiać związki zawodowe). W H G E W* AJ F LF LD 0 N 78

ZWALCZANIE BEZROBOCIA PRZYMUSOWEGO Zdaniem KEYNESISTÓW takie środki nie są skuteczne, bo – w krótkim okresie - płace są względnie stabilne, a główna przyczyna bezrobocia to za mały popyt na pracę. Ich zdaniem lekarstwem na bezrobocie cykliczne jest ekspansywna polityka budżetowa i pieniężna. W H G E W* F LD 1 AJ LF LD 0 N 79

ZWALCZANIE BEZROBOCIA PRZYMUSOWEGO [PRAWO OKUNA i HISTEREZA (samoutrwalanie się bezrobocia) utrudniają walkę z bezrobociem]. 80

ZWALCZANIE BEZROBOCIA PRZYMUSOWEGO [PRAWO OKUNA i HISTEREZA (samoutrwalanie się bezrobocia) utrudniają walkę z bezrobociem]. PRAWO OKUNA: żeby stopa bezrobocia zmieniła się o 1 p. proc. , potrzebna jest skierowana w przeciwną stronę zmiana wielkości produkcji (PKB) o 2, 0 -2, 5%. 81

ZWALCZANIE BEZROBOCIA PRZYMUSOWEGO PRAWO OKUNA i HISTEREZA (samoutrwalanie się bezrobocia) utrudniają walkę z bezrobociem. . . PRAWO OKUNA: żeby stopa bezrobocia zmieniła się o 1 p. proc. , potrzebna jest skierowana w przeciwną stronę zmiana wielkości produkcji (PKB) o 2, 0 -2, 5%. HISTEREZA (samoutrwalanie się bezrobocia, „efekt zapadki”) Np. w czasie recesji pracodawcy i pracobiorcy „odzwyczajają się” od szukania – odpowiednio – pracownikow i zatrudnienia. Po wzroście popytu w gospodarce powstaje mniej miejsc pracy. 82

ZWALCZANIE BEZROBOCIA NATURALNEGO BEZROBOCIE NATURALNE Równowaga na rynku pracy W E W* AJ 0 F LF LD N Równowaga na rynku pracy oznacza, że zapotrzebowanie na pracę równa się ofercie pracy (punkt E na rysunku). Istnieje wówczas BEZROBOCIE NATURALNE (odcinek EF tamże). 83

ZWALCZANIE BEZROBOCIA NATURALNEGO Instrumenty służące zmniejszaniu bezrobocia naturalnego. Należą do nich m. in. : 1. Obniżki opodatkowania dochodów z pracy. (Pamiętasz? Podatek podnosi cenę placoną przez nabywcę, obniża cenę otrzymywana przez sprzedawcę i ZMNIEJSZA SKALĘ HANDLU OPODATKOWANYM DOBREM…). S’ PB S P 1 E 1 P* B P 2 A E D Q 1 Q* Q 84

ZWALCZANIE BEZROBOCIA NATURALNEGO Należą do nich m. in. : 1. Obniżki opodatkowania dochodów z pracy, 2. Zmniejszanie zasiłków dla bezrobotnych* (niższa relacja zasiłku do płac, czyli tzw. stosunek zastąpienia). -------------------------------------------*Zasiłek ten państwo wypłaca przez pewien czas bezrobotnemu po utracie przezeń pracy w celu ochrony jego poziomu życia. Na przykład, w kwietniu 2016 r. w Polsce wypłacany co miesiąc przez pół roku (w zasadzie) zasiłek wynosił 831, 1 zł (pierwsze 3 miesiące, brutto), a potem 652, 6 zł (następne 3 miesiące, brutto). 85

ZWALCZANIE BEZROBOCIA NATURALNEGO Inne instrumenty służą do zmniejszania bezrobocia naturalnego. Należą do nich m. in. : 1. Obniżki opodatkowania dochodów z pracy, 2. Zmniejszanie zasiłków dla bezrobotnych* (niższa relacja zasiłku do płac, czyli tzw. stosunek zastąpienia). 3. Środki służące aktywnemu zwalczaniu bezrobocia; np. : - ulepszanie systemu pośrednictwa pracy, 86

ZWALCZANIE BEZROBOCIA NATURALNEGO Inne instrumenty służą do zmniejszania bezrobocia naturalnego. Należą do nich m. in. : 1. Obniżki opodatkowania dochodów z pracy, 2. Zmniejszanie zasiłków dla bezrobotnych* (niższa relacja zasiłku do płac, czyli tzw. stosunek zastąpienia). 3. Środki służące aktywnemu zwalczaniu bezrobocia; np. : - ulepszanie systemu pośrednictwa pracy, - ułatwianie pracownikom zdobycie nowych kwalifikacji (tanie szkolenia, dotowanie firm zatrudniających na okres próbny ab solwentów itp. . ), Np. „bon szkoleniowy” (w Polsce w 2016 r. osoba bezrobotna do 30 roku życia, zarejestrowana w Urzędzie Pracy może ubiegać się o przyznanie bonu szkoleniowego; bon ten umożliwia opłacenia kosztów, które zostaną poniesione w związku z podjęciem szkolenia). 87

ZWALCZANIE BEZROBOCIA NATURALNEGO Inne instrumenty służą do zmniejszania bezrobocia naturalnego. Należą do nich m. in. : 1. Obniżki opodatkowania dochodów z pracy, 2. Zmniejszanie zasiłków dla bezrobotnych* (niższa relacja zasiłku do płac, czyli tzw. stosunek zastąpienia). 3. Środki służące aktywnemu zwalczaniu bezrobocia; np. : - ulepszanie systemu pośrednictwa pracy, - ułatwianie pracownikom zdobycie nowych kwalifikacji (np. tanie szkolenia, dotowanie firm zatrudniających na okres próbny ab solwentów), -tanie kredyty na założenie przez bezrobotnych własnej firmy. 88

ZWALCZANIE BEZROBOCIA NATURALNEGO Inne instrumenty służą do zmniejszania bezrobocia naturalnego. Należą do nich m. in. : 1. Obniżki opodatkowania dochodów z pracy, 2. Zmniejszanie zasiłków dla bezrobotnych* (niższa relacja zasiłku do płac, czyli tzw. stosunek zastąpienia). 3. Środki służące aktywnemu zwalczaniu bezrobocia; np. : - ulepszanie systemu pośrednictwa pracy, - ułatwianie pracownikom zdobycie nowych kwalifikacji (np. tanie szkolenia, dotowanie firm zatrudniających na okres próbny ab solwentów), -tanie kredyty na założenie przez bezrobotnych własnej firmy. 4. Zwiększanie mobilności bezrobotnych. Np. „bon na zasiedlenie” (w Polsce w 2016 r. pieniądze przyznane w ramach „bonu na zasiedlenie, maksymalnie 200% przeciętnego wynagrodzenia za pracę, przeznacza się np. na pokrycie kosztów zamieszkania związanych z podjęciem zatrudnienia). Ogólnie , istotny jest stan sieci transportu, z Szydłowca do Warszawy jest tylko około 125 km… 89

Przedmiotem sporów jest skuteczność PRZEPISÓW CHRONIĄCYCH MIEJSCA PRACY (ang. employment protection legislation, EPL) Chodzi o PRAWNE UTRUDNIENIE ZWALNIANIA PRACOWNIKÓW (np. długie okresy wypowiedzenia, wysokie odprawy). 90

Prawne utrudnienie zwalniania pracowników (np. długie okresy wypowiedzenia, wysokie odprawy). Maleje wtedy popyt na pracę, LD, i podaż pracy, AJ i LF. Firmy niechętnie zatrudniają pracowników w niepełnym wymiarze czasu pracy, co powoduje np. zawodową dezaktywizację kobiet. 91

Prawne utrudnienie zwalniania pracowników (np. długie okresy wypowiedzenia, wysokie odprawy). Maleje wtedy popyt na pracę, LD, i podaż pracy, AJ i LF. Firmy niechętnie zatrudniają pracowników w niepełnym wymiarze czasu pracy, co powoduje np. zawodową dezaktywizację kobiet. Wielkość bezrobocia zwykle się nie zmienia. Trudniej jest stracić pracę i trudniej jest znaleźć pracę. Korzystają już pracujący, tracą bezrobotni. Ludzie przeciętnie mają pracę dłużej, a także dłużej szukają pracy. Rośnie odsetek długookresowych bezrobotnych. 92

PODSUMOWANIE Różne kraje zwalczają bezrobocie różnymi metodami. . . 93

PODSUMOWANIE Różne kraje zwalczają bezrobocie różnymi metodami… STANY ZJEDNOCZONE unikają interwencji państwa na rynku pracy (słabe związki, niskie podatki od wynagrodzeń, niskie zasiłki, niskie wydatki na aktywne wspieranie zatrudnienia, słaba prawna ochrona miejsc pracy). 94

PODSUMOWANIE Różne kraje zwalczają bezrobocie różnymi metodami. STANY ZJEDNOCZONE unikają interwencji państwa na rynku pracy (słabe związki, niskie podatki od wynagrodzeń, niskie zasiłki, niskie wydatki na aktywne wspieranie zatrudnienia, słaba prawna ochrona miejsc pracy). SZWECJA działa odwrotnie (silne związki zawodowe, wysokie podatki od wynagrodzeń, wysokie zasiłki, wysokie wydatki „aktywne”). 95

PODSUMOWANIE Różne kraje zwalczają bezrobocie różnymi metodami. Stany Zjednoczone unikają interwencji państwa na rynku pracy (słabe związki, niskie podatki od wynagrodzeń, niskie zasiłki, niskie wydatki na aktywne wspieranie zatrudnienia, słaba prawna ochrona miejsc pracy). Szwecja działa odwrotnie (silne związki zawodowe. A, wysokie podatki od wynagrodzeń, wysokie zasiłki, wysokie wydatki „aktywne”). ------------------------------------------A Obserwatorzy zwracają uwagę na zalety koordynacji, czyli scentralizowa- nego charakteru negocjacji płacowych w Szwecji. Zapobiega ona wzajemnej rywalizacji silnych gałęziowych związków o wysokość podwyżek płac i wyścigowi roszczeń płacowych. Podobne znaczenie ma koordynacja działań reprezentantów pracodawców. 96

PODSUMOWANIE Różne kraje zwalczają bezrobocie różnymi metodami. Stany Zjednoczone unikają interwencji państwa na rynku pracy (słabe związki, niskie podatki od wynagrodzeń, niskie zasiłki, niskie wydatki na aktywne wspieranie zatrudnienia, słaba prawna ochrona miejsc pracy). Szwecja działa odwrotnie (silne związki zawodowe. A, wysokie podatki od wynagrodzeń, wysokie zasiłki, wysokie wydatki aktywne). Mimo to w obu krajach poziom bezrobocia jest podobny (np. w Szwecji przeciętna stopa bezrobocia w latach 1985 -2005 wynosiła 5, 5%, a w Stanach 5, 7%B). ------------------------------------------A Obserwatorzy zwracają uwagę na zalety koordynacji, czyli scentralizowa- nego charakteru negocjacji płacowych w Szwecji. Zapobiega ona wzajemnej rywalizacji silnych gałęziowych związków o wysokość podwyżek płac i wyścigowi roszczeń płacowych. Podobne znaczenie ma koordynacja działań reprezentantów pracodawców. BZob. OECD, Employment Outlook; obliczenia własne. 97

Tabela zawiera wyniki szacunków Nickela i Van Oursa siły oddziaływania różnych metod obniżania bezrobocia w Wielkiej Brytanii i w Holandii u schyłku XX w. Sugerują one podobną skuteczność brytyjskich metod rynkowych i holenderskiej intensywnej interwencji państwa. Przyczyny spadku bezrobocia w Holandii i w Wielkiej Brytanii w latach 90. XX wieku Przyczyna Mniejsze związki zawodowe Słabszy wpływu związków na płace Aktywne zwalczanie bezrobocia Koordynacja negocjacji płacowych Stosunek zastąpienia Podatki od wynagrodzeń ŁĄCZNIE Zmiana udziału w stopie bezrobocia (w p. proc. ) Holandia Wielka Brytania -0, 83 -1, 47 0, 58 -1, 25 -1, 09 -2, 53 -0, 41 -0, 24 -4, 52 0, 16 0 -0, 48 -0, 72 -3, 76 Źródło: S. J. Nickel, J. van Ours, The Netherlands and the UK: A European Unemployment Miracle, w: Economic Policy, 2000, vol. 30, s. 135 -80. 98

Tabela zawiera wyniki szacunków Nickela i Van Oursa siły oddziaływania różnych metod obniżania bezrobocia w Wielkiej Brytanii i w Holandii u schyłku XX w. Sugerują one podobną skuteczność brytyjskich metod rynkowych i holenderskiej intensywnej interwencji państwa. Przyczyny spadku bezrobocia w Holandii i w Wielkiej Brytanii w latach 90. XX wieku Przyczyna Mniejsze związki zawodowe Słabszy wpływu związków na płace Aktywne zwalczanie bezrobocia Koordynacja negocjacji płacowych Stosunek zastąpienia Podatki od wynagrodzeń ŁĄCZNIE Zmiana udziału w stopie bezrobocia (w p. proc. ) Wielka Brytania Holandia -0, 83 -1, 47 0, 58 -1, 09! -2, 53! -0, 41 -0, 24 -4, 52 -1, 25 0, 16 0 -0, 48 -0, 72 -3, 76 Źródło: S. J. Nickel, J. van Ours, The Netherlands and the UK: A European Unemployment Miracle, w: Economic Policy, 2000, vol. 30, s. 135 -80. 99

Tabela zawiera wyniki szacunków Nickela i Van Oursa siły oddziaływania różnych metod obniżania bezrobocia w Wielkiej Brytanii i w Holandii u schyłku XX w. Sugerują one podobną skuteczność brytyjskich metod rynkowych i holenderskiej intensywnej interwencji państwa. Przyczyny spadku bezrobocia w Holandii i w Wielkiej Brytanii w latach 90. XX wieku Przyczyna Mniejsze związki zawodowe Zmiana udziału w stopie bezrobocia (w p. proc. ) Holandia -0, 83 Wielka Brytania -1, 47! Słabszy wpływu związków na płace 0, 58 -1, 25! Aktywne zwalczanie bezrobocia -1, 09 Koordynacja negocjacji płacowych -2, 53 Stosunek zastąpienia -0, 41 Podatki od wynagrodzeń -0, 24 ŁĄCZNIE -4, 52 0, 16 0 -0, 48 -0, 72! -3, 76 Źródło: S. J. Nickel, J. van Ours, The Netherlands and the UK: A European Unemployment Miracle, w: Economic Policy, 2000, vol. 30, s. 135 -80. 100