Witam Pastwa na wykadzie z podstaw makroekonomii 1

Witam Państwa na wykładzie z podstaw makroekonomii, : )…

1 RYNEK PIENIĄDZA

1. PIENIĄDZ I KORZYŚCI Z JEGO ISTNIENIA 3

PIENIĄDZ ■ PIENIĄDZEM jest wszystko to, co spełnia funkcję - ŚRODKA WYMIANY, a także jest MIERNIKIEM WARTOŚCI i ŚRODKIEM PRZECHOWYWANIA OSZCZĘD NOŚCI. 4

PIENIĄDZ ■ PIENIĄDZEM jest wszystko to, co spełnia funkcję - ŚRODKA WYMIANY, a także jest MIERNIKIEM WARTOŚCI i ŚRODKIEM PRZECHOWYWANIA OSZCZĘD NOŚCI. Zęby delfina na wyspach Polinezji, tytoń i whisky dawno temu w niektórych stanach USA, papierosy w obozach jenieckich, monety i banknoty w Polsce… 5

KORZYŚCI Z ISTNIENIA PIENIĄDZA (FUNKCJE PIENIĄDZA) 6

ŚRODEK WYMIANY Gospodarka pieniężna Łatwiej jest znaleźć partnera, transakcja staje się DWUETAPOWA… Więc maleją KOSZTY TRANSAKCYJNE i rozwija się ry -nek. 7

ZADANIE a) W gospodarce pieniężnej zbieżność zapotrzebowania i oferty uczestników transakcji przestaje być warunkiem koniecznym jej zawarcia. Transakcja zostaje podzielona na etapy. Podaj przykład. 8

ZADANIE a) W gospodarce pieniężnej zbieżność zapotrzebowania i oferty uczestników transakcji przestaje być warunkiem koniecznym jej zawarcia. Transakcja zostaje podzielona na etapy. Podaj przykład. Powiedzmy, że Piotr ma jabłko, a potrzebuje rybę. Aby doszło do wymiany, W GOSPODARCE NATURALNEJ Piotr musi spotkać kogoś, kto ma rybę i chce dostać jabłko. Natomiast W GOSPODARCE PIENIĘŻNEJ wystarczy, że Piotr najpierw spotka kogoś, kto szuka jabłka i ma pieniądze, a potem - zapewne już w innym miejscu i czasie - kogoś, kto ma rybę i potrzebuje pieniędzy. 9

ZADANIE a) W gospodarce pieniężnej zbieżność zapotrzebowania i oferty uczestników transakcji przestaje być warunkiem koniecznym jej zawarcia. Transakcja zostaje podzielona na etapy. Podaj przykład. Powiedzmy, że Piotr ma jabłko, a potrzebuje rybę. Aby doszło do wymiany, W GOSPODARCE NATURALNEJ Piotr musi spotkać kogoś, kto ma rybę i chce dostać jabłko. Natomiast W GOSPODARCE PIENIĘŻNEJ wystarczy, że Piotr najpierw spotka kogoś, kto szuka jabłka i ma pieniądze, a potem - zapewne już w innym miejscu i czasie - kogoś, kto ma rybę i potrzebuje pieniędzy. b) Dlaczego takie rozbicie transakcji na etapy powoduje zmniejszenie się kosztów transakcyjnych? 10

ZADANIE a) W gospodarce pieniężnej zbieżność zapotrzebowania i oferty uczestników transakcji przestaje być warunkiem koniecznym jej zawarcia. Transakcja zostaje podzielona na etapy. Podaj przykład. Powiedzmy, że Piotr ma jabłko, a potrzebuje rybę. Aby doszło do wymiany, w gospodarce naturalnej Piotr musi spotkać kogoś, kto ma rybę i chce dostać jabłko. Natomiast w gospodarce pieniężnej wystarczy, że Piotr najpierw spotka kogoś, kto szuka jabłka i ma pieniądze, a potem - zapewne już w innym miejscu i czasie kogoś, kto ma rybę i potrzebuje pieniędzy. b) Dlaczego takie rozbicie transakcji na etapy powoduje zmniejszenie się kosztów transakcyjnych? W gospodarce pieniężnej Piotrowi jest łatwiej spotkać kogoś chcącego zawrzeć transakcję. Odpowiednimi kandydatami są wszyscy potrzebujący jabłka i mający pieniądze, a nie tylko ci potrzebujący jabłka, którzy mają rybę. W drugim etapie transakcji partnerami Piotra stają się potrzebujący pieniędzy posiadacze ryby. W rezultacie, w gospodarce pieniężnej wysiłek Piotra związany z zawarciem, jedna po drugiej, dwóch transakcji etapowych jest mniejszy niż wysiłek niezbędny do zawarcia odpowiedniej transakcji barterowej. 11

MIERNIK WARTOŚCI Jest mniej cen, co ułatwia rachunki i handel. Dobro Gospodarka pieniężna Gospodarka naturalna A PA A/B; A/C; A/D B PB B/C; B/D C PC C/D D PD 12

ZADANIE W gospodarce są tylko 4 dobra: A, B, C, D. a) Ile „cen” jest w tej gospodarce, kiedy nie ma pieniądza, a ile, kiedy pieniądz jest? 13

ZADANIE W gospodarce są tylko 4 dobra: A, B, C, D. a) Ile „cen” jest w tej gospodarce, kiedy nie ma pieniądza, a ile, kiedy pieniądz jest? Kiedy nie ma pieniądza, istnieje co najmniej 6 „cen”: A/B; A/C; A/D; B/C; B/D; C/D. „Co najmniej”, bo odwrotności tych stosunków wymiennych także można uznać za ceny. Oczywiście, w gospodarce z pieniądzem istnieją tylko 4 ceny. W przypadku większej liczby dóbr ta różnica staje się bardzo duża. 14

ZADANIE W gospodarce są tylko 4 dobra: A, B, C, D. a) Ile „cen” jest w tej gospodarce, kiedy nie ma pieniądza, a ile, kiedy pieniądz jest? Kiedy nie ma pieniądza, istnieje co najmniej 6 „cen”: A/B; A/C; A/D; B/C; B/D; C/D. „Co najmniej”, bo odwrotności tych stosunków wymiennych także można uznać za ceny. Oczywiście, w gospodarce z pieniądzem istnieją tylko 4 ceny. W przypadku większej liczby dóbr ta różnica staje się bardzo duża. b) Dlaczego większa liczba cen utrudnia wymianę? 15

ZADANIE W gospodarce są tylko 4 dobra: A, B, C, D. a) Ile „cen” jest w tej gospodarce, kiedy nie ma pieniądza, a ile, kiedy pieniądz jest? Kiedy nie ma pieniądza, istnieje co najmniej 6 „cen”: A/B; A/C; A/D; B/C; B/D; C/D. „Co najmniej”, bo odwrotności tych stosunków wymiennych także można uznać za ceny. Oczywiście, w gospodarce z pieniądzem istnieją tylko 4 ceny. W przypadku większej liczby dóbr ta różnica staje się bardzo duża. b) Dlaczego większa liczba cen utrudnia wymianę? Trudniej jest zapamiętać i porównać wszystkie „ceny”. Może się np. zdarzyć, że „bezpośredni” stosunek wymienny 2 dóbr (np. B/C) różni się od stosunku ustalonego w sposób „pośredni” (B/C wynikający z A/C i A/B). Komplikuje to i utrudnia handel. 16

ŚRODEK OSZCZĘDZANIA Łatwiej jest przechowywać wartość… 17

Zatem, dzięki istnieniu pieniądza W GOSPODARCE MALEJĄ KOSZTY TRANSAKCYJNE i ROŚNIE EFEKTYWNOŚĆ GOSPODAROWANIA. Oprócz tych – BEZPOŚREDNICH – korzyści z istnienia pieniądza są jeszcze wynikające z nich korzyści POŚREDNIE. 18

KORZYŚCI POŚREDNIE Z ISTNIENIA PIENIĄDZA 1. Pieniądz ułatwia SPECJALIZACJĘ, sprzyja ROZWOJOWI RYNKU, i wzmaga KONKURENCJĘ (efektywność!). 19

2. Pieniądz ułatwia porównywanie nakładów i efektów projektów inwestycyjnych. Taki RACHUNEK EKONOMICZNY ułatwia EFEKTYWNĄ ALOKACJĘ ZASOBÓW (efektywność!). 20

Powiedzmy, że spośród wielu projektów inwestycyjnych chcemy wybrać najlepszy. Wskaźnik efektywności i-tego projektu, Φi, (grec. fi) równa się: Φ i= Ei – odpowiadające i-temu projektowi efekty (np. 99 par sandałów, 38 par półbutów, 9 par butów z cholewką) Ni – odpowiadające i-temu projektowi nakłady (np. 5 litrów benzyny, godzina pracy hydraulika) 21

Φ i= Ei – odpowiadające i-temu projektowi efekty (np. 99 par sandałów, 38 par półbutów, 9 par butów z cholewką) Ni – odpowiadające i-temu projektowi nakłady (np. 5 litrów benzyny, godzina pracy hydraulika) Bez pieniądza i cen odpowiednie sumowania i ustalenie współczynników efektywności rozważanych projektów byłoby trudne lub niemożliwe. 22

O powstaniu pieniądza… Ważne cechy substancji pieniądza: TRWAŁOŚĆ 23

O powstaniu pieniądza… Ważne cechy substancji pieniądza: TRWAŁOŚĆ, RZADKOŚĆ 24

O powstaniu pieniądza… Ważne cechy substancji pieniądza: TRWAŁOŚĆ, RZADKOŚĆ, PODZIELNOŚĆ 25

O powstaniu pieniądza… Ważne cechy substancji pieniądza: TRWAŁOŚĆ, RZADKOŚĆ, PODZIELNOŚĆ, JEDNORODNOŚĆ. 26

Rodzaje pieniądza Pieniądz może być: -TOWAROWY 27

Rodzaje pieniądza Pieniądz może być: -TOWAROWY -SYMBOLICZNY (PRZYMUSOWY) (ang. fiat money) 28

Rodzaje pieniądza Pieniądz może być: -TOWAROWY -SYMBOLICZNY (PRZYMUSOWY) (ang. fiat money) - BEZGOTÓWKOWY (bankowy, wkładowy, żyrowy) 29

2. BANKI W SYSTEMIE FINANSOWYM 30

31 Przypomnij sobie ruch okrężny wydatków i dochodów w gospodarce i odpływający w bok strumień oszczędności , S…

32 Przypomnij sobie ruch okrężny wydatków i dochodów w gospodarce i odpływający w bok strumień oszczędności , S… I S X Z Y 1 = C+I+G+X-Z C G GOSPODARSTWA DOMOWE Yd = Y 2 - NT PAŃSTWO NT=T d –B PRZEDSIĘBIORSTWA Y 2

33 Przypomnij sobie ruch okrężny wydatków i dochodów w gospodarce i odpływający w bok strumień oszczędności , S… I S X Z Y 1 = C+I+G+X-Z C G GOSPODARSTWA DOMOWE PAŃSTWO PRZEDSIĘBIORSTWA Yd = Y 2 - NT NT=Td–B Y 2

34 I S X Z Y 1 = C+I+G+X-Z C G GOSPODARSTWA DOMOWE PAŃSTWO PRZEDSIĘBIORSTWA Yd = Y 2 - NT NT=Td–B Y 2 Przemianę oszczędności, S, w inwestycje, I, umożliwia SYSTEM FINANSOWY, czyli m. in. RYNKI FINANSOWE i POŚREDNICY FINANSOWI.

Na RYNKACH FINANSOWYCH handlują pożyczkami – BEZPOŚREDNIO – oszczędzający i inwestorzy. Np. oszczędzający kupują od inwestujących akcje i obligacje. 35

Na RYNKACH FINANSOWYCH handlują pożyczkami – BEZPOŚREDNIO – oszczędzający i inwestorzy. Np. oszczędzający kupują od inwestujących akcje i obligacje. Natomiast POŚREDNICY FINANSOWI [np. BANKI, fundusze wspólnego inwestowania (ang. mutual funds)] pomagają oszczędzającym i inwestującym w uzgodnieniu planów. 36

■ BANKI KOMERCYJNE przechowują pieniądze, płacąc właścicielom odsetki. Zgromadzone wkłady pożyczają, za wyższe wynagrodzenie, przedsiębiorstwom, konsumentom, państwu. 37

Przyjmy się uproszczonemu przykładowi bilansu banku… Bilans Bank of Hypothetia sporządzony na dzień 31 grudnia 2008 r. (w mln gb) 2008 38

Bilans Bank of Hypothetia sporządzony na dzień 31 grudnia 2008 r. (w mln gb) 2008 Stopa rezerw (r) to relacja zasobu gotówki banku komercyjnego (R) do ulokowanych weń wkładów płatnych na żądanie (D) r=R/D. 39

Prócz banków komercyjnych istnieje także BANK CENTRALNY… ■ Bank centralny w imieniu państwa dba o jakość pieniądza, prowadzi politykę pieniężną, wpływając na wielkość zagregowanych wydatków w gospodarce, pomaga innym bankom i nadzoruje ich działalność. 40

41 ILE PIENIĄDZA JEST W GOSPODARCE? Jest wiele miar ilości pieniądza w gospodarce… 1. M 0 = R+C ---------------------------------------R – Gotówka w kasach banków komercyjnych (ich rezerwy). C – Gotówka w obiegu poza kasami banków.

42 ILE PIENIĄDZA JEST W GOSPODARCE? Jest wiele miar ilości pieniądza w gospodarce… 1. 2. M 0 = R+C M 1 = C + D ---------------------------------------R – Gotówka w kasach banków komercyjnych (ich rezerwy) C – Gotówka w obiegu poza kasami banków D – Wkłady płatne na żądanie (rachunki czekowe, a vista)

43 ILE PIENIĄDZA JEST W GOSPODARCE? Jest wiele miar ilości pieniądza w gospodarce… 1. 2. 3. M 0 = R+C M 1 = C + D M 2 = M 1 + „małe” wkłady terminowe ---------------------------------------R – Gotówka w kasach banków komercyjnych (ich rezerwy) C – Gotówka w obiegu poza kasami banków D – Wkłady płatne na żądanie (rachunki czekowe)

44 ILE PIENIĄDZA JEST W GOSPODARCE? Jest wiele miar ilości pieniądza w gospodarce… 1. 2. 3. 4. M 0 = R+C M 1 = C + D M 2 = M 1 + „małe” wkłady terminowe M 3 = M 1 + wszystkie wkłady terminowe ---------------------------------------R – Gotówka w kasach banków komercyjnych (ich rezerwy) C – Gotówka w obiegu poza kasami banków D – Wkłady płatne na żądanie (rachunki czekowe)

45 ILE PIENIĄDZA JEST W GOSPODARCE? Jest wiele miar ilości pieniądza w gospodarce… 1. 2. 3. 4. 5. M 0 = R+C M 1 = C + D M 2 = M 1 + „małe” wkłady terminowe M 4 = M 1 + wszystkie wkłady terminowe i oszczędnościowe Jest jeszcze NIBY-PIENIĄDZ (ang. near money), czyli inne bardzo płynne aktywa… ---------------------------------------R – Gotówka w kasach banków komercyjnych (ich rezerwy) C – Gotówka w obiegu poza kasami banków D – Wkłady płatne na żądanie (rachunki czekowe)

1. 46 Rekompensatą za malejąca płynność kolejnych rodzajów „M” jest coraz wyższe oprocentowanie.

1. 47 Rekompensatą za malejąca płynność kolejnych rodzajów „M” jest coraz wyższe oprocentowanie. 2. Granice oddzielające „pieniądz” od „niepieniądza” i poszczególne funkcje spełniane przez pieniądz są trudne do wytyczenia… Kiedyś za pieniądz uważano środek wymiany, który nie daje odsetek, lecz jest płynny. Jednak w latach 80 -tych XX w. wkłady czekowe zaczęły dawać oprocentowanie. Podobnie, możliwe stało się czerpanie płynnej gotówki z wkładów oszczędnościowych bez straty odsetek.

DYGRESJA 48 W końcu 2002 r. w USA rozróżniano 4 rodzaje podaży pieniądza: M 1, M 2, M 3, L. (Rekompensatą za ich malejąca płynność jest coraz wyższe oprocentowanie). M 1 – zasoby wysoce płynnego środka płatniczego (gotówka* plus np. różne nieoprocentowane i oprocentowane wkłady czekowe ) ; (M 1: 4 190$/os. ). M 2 – ten agregat DODATKOWO obejmuje pewne mniej płynne aktywa, np. wkłady oszczędnościowe (trzeba zawiadomić bank o zamiarze ich tran-sferu na rachunek czekowy), małe (do 100 000$) wkłady terminowe (ich wycofanie przed uzgodnionym terminem jest karane obniżką odsetek); udziały w funduszach inwestycyjnych rynku pieniądza (czeki wystawiane przez ich właścicieli muszą mieć pewną minimalną wysokość); (M 2: 20 080$/os. ). M 3 – DODATKOWO obejmuje np. duże wkłady terminowe i duże wkłady bankowe dokonywane na indywidualnych warunkach; (M 3: 29 480$/os. ). L – DODATKOWO obejmuje aktywa, które nie są pieniądzem, lecz jego bliskim substytutem (np. obligacje rządu USA dla „małych ciułaczy”; bony skarbowe „krótsze” niż 12 miesięcy). W praktyce granice oddzielające „pieniądz” od „niepieniądza” i poszczególne funkcje spełniane przez pieniądz są trudne do wytyczenia. Kiedyś za pieniądz uważano środek wymiany, który nie daje odsetek, lecz jest płynny. Jednak w latach 80 -tych XX w. wkłady czekowe zaczęły dawać oprocentowanie. Podobnie, możliwe stało się czerpanie płynnej gotówki z wkładów oszczędnościowych bez straty odsetek. ----- • Zgodnie z danymi FED w 1995 r. w USA na osobę przypadało prawie 1400$ gotówki; przeciętny Amerykanin trzymał ok. 100$ gotówki (wielkie ilości gotówki obsługiwały zatem płatności w „szarej strefie” i za granicą). KONIEC DYGRESJI

KREACJA PIENIĄDZA PRZEZ BANKI KOMERCYJNE W Hipotecji JEST 5 BANKÓW KOMERCYJNYCH, Hipotecjanie preferują żadnego z nich… g = C/D = 0 (Hipotecjanie zdecydowanie wolą D od C!) 49

KREACJA PIENIĄDZA PRZEZ BANKI KOMERCYJNE W Hipotecji JEST 5 BANKÓW KOMERCYJNYCH, Hipotecjanie preferują żadnego z nich… g = C/D = 0 (Hipotecjanie zdecydowanie wolą D od C!) r = R/D = 0, 1 (Zdaniem bankierów każde 10 gdybów wkładów na żądanie wymaga 1 gb rezerwy gotówkowej). 50

KREACJA PIENIĄDZA PRZEZ BANKI KOMERCYJNE W Hipotecji JEST 5 BANKÓW KOMERCYJNYCH, Hipotecjanie preferują żadnego z nich… g = C/D = 0 (Hipotecjanie zdecydowanie wolą D od C!) r = R/D = 0, 1 (Zdaniem bankierów każde 10 gdybów wkładów na żądanie wymaga 1 gb rezerwy gotówkowej). W obiegu pojawia się oto 1000 gb DODATKOWEJ GOTÓWKI: ktoś znalazł skarb i ulokował go w Bank of Hypothetia, który przystąpił do kreacji pieniądza… 51

Wycinek bilansu Bank of Hypothetia, luty 2008 AKTYWA 1. 1 1000 PASYWA 1000 1. 2 1. 3 2. 1 2. 2 2. 3 3. 1 Źródło: Hypothetian Banking, nr 3, 2008 r. , s. 234. 52

Wycinek bilansu Bank of Hypothetia, luty 2008 AKTYWA 1. 1 1000 + PASYWA 900 1000 + 900 1. 2 1. 3 2. 1 2. 2 2. 3 3. 1 Źródło: Hypothetian Banking, nr 3, 2008 r. , s. 234. 53

Wycinek bilansu Bank of Hypothetia, luty 2008 AKTYWA PASYWA 1. 1 1000 + 900 1. 2 100 + 900 1000 + 0 1. 3 2. 1 2. 2 2. 3 3. 1 Źródło: Hypothetian Banking, nr 3, 2008 r. , s. 234. 54

Wycinek bilansu Bank of Hypothetia, luty 2008 AKTYWA PASYWA 1. 1 1000 + 900 1. 2 100 + 900 1000 + 0 1. 3 280 + 900 1180 + 0 2. 1 2. 2 2. 3 3. 1 Źródło: Hypothetian Banking, nr 3, 2008 r. , s. 234. 55

Wycinek bilansu Bank of Hypothetia, luty 2008 AKTYWA PASYWA 1. 1 1000 + 900 1. 2 100 + 900 1000 + 0 1. 3 280 + 900 1180 + 0 2. 1 280 + 1062 1180 + 162 2. 3 3. 1 Źródło: Hypothetian Banking, nr 3, 2008 r. , s. 234. 56

Wycinek bilansu Bank of Hypothetia, luty 2008 AKTYWA PASYWA 1. 1 1000 + 900 1. 2 100 + 900 1000 + 0 1. 3 280 + 900 1180 + 0 2. 1 280 + 1062 1180 + 162 2. 2 118 + 1062 1180 + 0 2. 3 3. 1 ………………………………. . Źródło: Hypothetian Banking, nr 3, 2008 r. , s. 234. 57

Wycinek bilansu Bank of Hypothetia, luty 2008 AKTYWA PASYWA 1. 1 1000 + 900 1. 2 100 + 900 1000 + 0 1. 3 280 + 900 1180 + 0 2. 1 280 + 1062 1180 + 162 2. 2 118 + 1062 1180 + 0 2. 3 150, 4 + 1062 1212, 4 + 0 3. 1 ………………………………. . Źródło: Hypothetian Banking, nr 3, 2008 r. , s. 234. 58

AKTYWA PASYWA 1. 1 1000 + 900 1. 2 100 + 900 1000 + 0 1. 3 280 + 900 1180 + 0 2. 1 280 + 1062 1180 + 162 2. 2 118 + 1062 1180 + 0 2. 3 150, 4 + 1062 1212, 4 + 0 3. 1 ………………………………. . Ile pieniądza powstało po zakończeniu „ 2. cyklu kreacji pieniądza” w Bank of Hypothetia? 59

AKTYWA PASYWA 1. 1 1000 + 900 1. 2 100 + 900 1000 + 0 1. 3 280 + 900 1180 + 0 2. 1 280 + 1062 1180 + 162 2. 2 118 + 1062 1180 + 0 2. 3 150, 4 + 1062 1212, 4 + 0 3. 1 ………………………………. . Ile pieniądza powstało po zakończeniu „ 2. cyklu kreacji pieniądza” w Bank of Hypothetia? Tyle: C + D 1 = 849, 6 gb D 2 = 1212, 4 gb A zatem, TYLKO TEN JEDEN BANK z 1000 gb na naszych oczach „zrobił” 849, 6 gb + 1212, 4 gb = 2062 gb środka płatniczego! 60

A wszystkie 5 banków w Hipotecji? Ile pieniądza są one w stanie stworzyć z 1000 gb gotówki nieoczekiwanie pojawiającej się w obiegu? 61

A wszystkie 5 banków w Hipotecji? 62

A wszystkie 5 banków w Hipotecji? 63

A wszystkie 5 banków w Hipotecji? 64

A wszystkie 5 banków w Hipotecji? 65

A to znaczy, że jeśli M 0 wzrośnie o ΔM 0, to – CETERIS PARIBUS M 1 wzrośnie o: ΔM 1=Kp • ΔM 0! 66

■ MNOŻNIK KREACJI PIENIĄDZA to liczba, która in- formuje, o ile – ceteris paribus – MOŻE* wzrosnąć podaż pieniądza M 1 pod wpływem zwiększenia się podaży pienniądza M 0 o ΔM 0. -------* Warunkiem jest, że „g” i „r” się nie zmienią. 67

3. RYNEK PIENIĄDZA 68

Pora na analizę działania rynku pieniądza. Towarem jest tu środek płatniczy M 1. Po kolei omówimy: 1. PODAŻ PIENIĄDZA (środka płatniczego) na rynku pieniądza. 2. 3. POPYT NA PIENIĄDZ (środek płatniczy) na rynku pieniądza. RÓWNOWAGĘ na rynku pieniądza i powstawanie STOPY PROCENTOWEJ. 69

PODAŻ PIENIĄDZA 70

PODAŻ PIENIĄDZA Podażą pieniądza steruje bank centralny… Stopa dyskontowa M 1=M 0 • kp=M 0 • (1+g)/(g+r) Operacje otwartego rynku Stopa rezerw minimalnych 71

OPERACJE OTWARTEGO RYNKU Stopa dyskontowa M 1=M 0 • kp=M 0 • (1+g)/(g+r) OPERACJE OTWARTEGO RYNKU stopa rezerw minimalnych 72

STOPA REZERW MINIMALNYCH Stopa dyskontowa M 1=M 0 • kp=M 0 • (1+g)/(g+r) Operacje otwartego rynku STOPA REZERW MINIMALNYCH 73

STOPA DYSKONTOWA M 1=M 0 • kp=M 0 • (1+g)/(g+r) Operacje otwartego rynku stopa rezerw minimalnych 74

Podaż pieniądza i jej zmiany in MS A/ in B/ 0 0 M M W naszym modelu oferowana w gospodarce ilość M 1 nie zależy zatem od stopy procentowej. Przecież wśród zmiennych decydujących o wielkości M 1 nie ma stopy procentowej: M 1=M 0 • kp=M 0 • (1+g)/(g+r). 75

POPYT NA PIENIĄDZ 76

POPYT NA PIENIĄDZ Popyt na środek płatniczy powstaje, kiedy gospodarstwa domowe i firmy rezygnują z trzymania części swojego majątku w formie np. nieruchomości, papierów wartościowych i wkładów oszczędnościowych i trzymają go w formie gotowego do użytku środka płatniczego (KASY TRANSAKCYJNEJ). 77

POPYT NA PIENIĄDZ Pomyśl o korzyściach z trzymania pieniądza, M 1… Główne motywy skłaniające do trzymania pieniądza: -TRANSAKCYJNY 78

POPYT NA PIENIĄDZ Pomyśl o korzyściach z trzymania pieniądza, M 1… Główne motywy skłaniające do trzymania pieniądza: -Transakcyjny -PRZEZORNOŚCIOWY 79

POPYT NA PIENIĄDZ Pomyśl o korzyściach z trzymania pieniądza, M 1… Główne motywy skłaniające do trzymania pieniądza: -Transakcyjny -Przezornościowy -PORTFELOWY 80

MB MB 0 M Krańcowa korzyść z trzymania pieniądza, MB (ang. marginal benefit), MALEJE… 81

MB MB 0 M Krańcowa korzyść z trzymania pieniądza, MB (ang. marginal benefit), MALEJE… Np. zmiany wielkości produkcji w gospodarce zmieniają popyt na pieniądz. 82

A teraz pomyśl o stratach spowodowanych trzymaniem pieniądza, M 1. Te straty to: REALNA WARTOŚĆ UTRACONEGO OPROCENTOWANIA 83

A teraz pomyśl o stratach spowodowanych trzymaniem pieniądza, M 1. Te straty to: REALNA WARTOŚĆ UTRACONEGO OPROCENTOWANIA + STRATA WARTOŚCI (SIŁY NABYWCZEJ) M 1 SPOWODOWANA INFLACJĄ 84

A teraz pomyśl o stratach spowodowanych trzymaniem pieniądza, M 1. Te straty to: realna wartość utraconego oprocentowania+strata wartości (siły nabywczej) M 1 spowodowana inflacją. MC Wielkość „MC” jest wprost proporcjonalna do in=ir+π MC* 0 M Krańcowy koszt trzymania pieniądza, MC (ang. marginal cost), jest proporcjonalny do nominalnej stopy procentowej i stały. Przecież: in=ir+π. 85

Konfrontacja malejącej krańcowej korzyści z trzymania kolejnych porcji środka płatniczego, MB 1, ze stałym kosztem krańcowym ich trzymania, MC, wyznacza zapotrzebowanie na środek płatniczy, MD. Na rysunku wynosi ono M 1. MB, MC MC 1 0 MB 1 MD 86

Popyt na pieniądz i jego zmiany MB, MC MC* MB 1 MB 2 0 M 1 M 2 MD Zapotrzebowanie na pieniądz jest wprost proporcjonalne do wielkości produkcji w gospodarce, Y… 87

Popyt na pieniądz i jego zmiany MB, MC MC 2 MC 1 MB 0 M 2 M 1 MD Zapotrzebowanie na pieniądz jest wprost proporcjonalne do wielkości produkcji w gospodarce, Y… i odwrotnie proporcjonalne do poziomu nominalnej stopy procentowej, in. 88

in B A MD 0 M 2 M 1 MD A zatem, w powyższym układzie współrzędnych zmiany nominalnej stopy procentowej, in, powodują przesunięcia wzdłuż linii popytu na pieniądz, MD… 89

in B 0 M 2 A M 1 MD A zatem, w powyższym układzie współrzędnych zmiany nominalnej stopy procentowej, in, powodują przesunięcia wzdłuż linii popytu na pieniądz, MD, a zmiany wielkości produkcji, Y, przesunięcia całej tej linii. 90

RÓWNOWAGA NA RYNKU PIENIĄDZA I POWSTAWANIE STOPY PROCENTOWEJ in MS E MD 0 M* M W gospodarce powstaje taka cena środka płatniczego, M 1, czyli stopa procentowa, in, której poziom zapewnia zrównanie się zapotrzebowania na M 1 z zaoferowana ilością M 1. Dzieje się to na rynku pieniądza. 91

in MS MD↓→i↓ E MD 1 MD 2 0 M 2 M* M Np. , po zmniejszeniu się popytu na pieniądz z MD 1 do MD 2 przy stopie procentowej zapotrzebowanie na pieniądz jest mniejsze od zaoferowanej na rynku ilości pieniądza (M 2<M*). 92

in MS MD↓→i↓ E MD 1 MD 2 0 M 2 M* M M 1 jest za dużo i ludzie zamieniają nadwyżki M 1 na papiery wartościowe, więc np. cena obligacji wzrasta, co oznacza, że obniża się stopa zysku od przeznaczonego na ich zakup kapitału. Banki odnotowują wzrost wkładów oszczędnościowych i mogą sobie pozwolić na zmniejszenie ich oprocentowania. 93

in MS E MD 2 MD↑→i↑ MD 1 0 M* M 1 M Po zwiększeniu się popytu na pieniądz z MD 1 do MD 2 przy stopie procentowej chętni chcą trzymać więcej środka płatniczego, niż pozwala na to zaoferowana w gospodarce ilość środka płatniczego (M 1>M*). 94

in MS E MD 2 MD↑→i↑ MD 1 0 M* M 1 M Spada wtedy cena papierów wartościowych i rośnie stopa zwrotu z inwestycji w ich kupno. Również banki podwyższają oprocentowanie. 95

in in * in M S 1 M S E 2 MS↓→i↑ E 1 1 M 0 M 2 M 1 D M Bank centralny zmniejsza ilość pieniądza z M 1 do M 2 (np. sprzedaje papiery wartościowe). Przy dotychczasowym poziomie stopy procentowej, in 1, ludzie chcą trzymać M 1 środka płatniczego. Jednak niektórzy mają go za mało (bo kupili zań papiery banku!), więc na M 1 zamieniają oszczędności i papiery wartościowe. 96

in in * in M S 1 M S E 2 MS↓→i↑ E 1 1 M 0 M 2 M 1 D M Bank centralny zmniejsza ilość pieniądza z M 1 do M 2 (np. sprzedaje papiery wartościowe). Przy dotychczasowym poziomie stopy procentowej, in 1, ludzie chcą trzymać M 1 środka płatniczego. Jednak niektórzy mają go za mało (bo kupili zań papiery banku!), więc na M 1 zamieniają oszczędności i papiery wartościowe. Tanieją obligacje (i akcje), czyli rośnie stopa procentowa. Także banki podnoszą oprocentowanie, usiłując zapobiec wycofywaniu wkładów oszczędnościowych. 97

in 1 in S M 1 E 1 MS↑→i↓ E 2 in * D M 0 M 1 M 2 M Bank centralny zwiększa podaż M 1 (np. skupuje bony skarbowe). Przy in 1 ludzie chcą trzymać M 1 pieniądza. Okazuje się jednak, że niektórzy mają M 1 za dużo, więc zamieniają M 1 na papiery wartościowe i wkłady oszczędnościowe. 98

in 1 in S M 1 E 1 MS↑→i↓ E 2 in * D M 0 M 1 M 2 M Na rynku kapitałowym drożeją obligacje (i akcje), czyli spada stopa procentowa. W obliczu napływu wkładów oszczędnościowych także banki obniżają oprocentowanie. 99

Ta TEORIA STOPY PROCENTOWEJ, KTÓRA ZALEŻY OD PREFERENCJI PŁYNNOŚCI (ang. liquidity preference theory of intrest) wyjaśnia powstawanie bardzo krótkoterminowych stóp procentowych na rynku międzybankowym. 100

Ta TEORIA STOPY PROCENTOWEJ, KTÓRA ZALEŻY OD PREFERENCJI PŁYNNOŚCI (ang. liquidity preference theory of intrest) wyjaśnia powstawanie bardzo krótkoterminowych stóp procentowych na rynku międzybankowym. Od nich zależą z kolei średnioterminowe i długoterminowe stopy procentowe. 101