YEN MEDYA KLTR VE SANAL KMLK AZZ ARSLAN

YENİ MEDYA KÜLTÜRÜ VE SANAL KİMLİK AZİZ ARSLAN 2501160976 SANAL KIMLIK VE TWITTER ÖZELINDE ANONIM KIMLIKLER

GIRIŞ Kişiler gerçek hayattan farklı olarak sosyal ağlardaki mecraların kendilerine tanımış oldukları özgür ve sınırlı sınırsız alanlar ve bu alanlar içerisindeki mecra özellikleri dahilinde kendi amaç ve beklentileri doğrultusunda kimlik arayışlarına girmektedirler. Bu arayış nihayete ermiş ise, akabinde yine bu kimliğin o mecraya uygun bir şekilde inşasına ve sonunda da yapılandırılmış ve konumlandırılmış o kimliğin, o mecra içerisinde sunumu ile faaliyete yani etkileşime geçmesi ile de sosyal ağlarda sanal kimlik sahiplenmesi gerçekleştirilmiş olmaktadır.

Kişiler tüm bu süreçleri çevrimiçi ortamlarda ve çevrimiçi profillerin imkanı dahilinde kimlik sahibi olabilmektedir. Kimileri gerçek kimliklerini kullanırken, kimileri idealize edilmiş bir kimlikleri tercih eder; kimileri kendilerine sahte (fake) kimlik uyarlarken, kimileri de anonim kimlikle kendilerini gizlerler. İşte biz de tam bu noktada, sanal kimlik ana konusu içerisinde en popüler ve bilindik sosyal ağlardan biri olan Twitter mecrasındaki anonim kimliklerin analizine ve irdelenmesine hem kendi literatürüne hem de yeni medya okuryazarlık alanına katkı sağlayacağı düşüncesiyle ela almış bulunmaktayız.

SANAL KIMLIK ÇATISI ALTINDA KIMLIK ARAYIŞI, KIMLIK INŞASI VE KIMLIK SUNUMU • Bireyler, sosyal medya ağ kullanıcısı olurken gündelik hayattaki gerçek ve olağan kimliğini mi tercih ederler? Yoksa olmadıkları/olmak istedikleri farklı bir kimlik/duruma göre çoklu kimlikleri mi tercih ederler? • Bireylerin sosyal ağlardaki sanal kimlik arayışlarının en belirleyici referans kaynağı gündelik sosyal hayatlarındaki mevcut durumları ve kazanımlarıdır. Sosyal statüler, sosyo-ekonomik durum, eğitim vs. gibi -Bireyin sahip olduğu kültürel, simgesel ve ekonomik sermayesinden beslenen beğenilerin gerçekleştirilme biçimleri aidiyet tasarımında önemli rol oynar (Binark, 2005; 118).

• Bireylerin sosyal medya mecralarında var olmalarını gösteren kimliğin inşası daha çok beğenilme ve kabul görme üzerine konumlandırılmıştır. • Sosya medya mecrasına göre kimlik inşası; insan su misali; bulunduğu sosyal medya mecrasına göre şekil alıyor. - Bireyler etkileşim sürecinde kimliklerini inşa ederken, diğerlerinin aynasında nasıl göründügünü oldukça önemseler (Kohut, 1986: 233). - İnsanların başkalarına sundukları kimlikleri, Goffman’ın deyimiyle performansları, toplumun onayladığı değerleri temsil etmektedir. İdeal bir kimlik oluşturulmak istenildiğinde, o kimlikle uyuşmayacak olan davranışlardan kaçınılmakta ya da o davranışlar gizlenmektedir. -“Kimlik temsili, performans sergilemek, profil oluşturmak, gözetlenmek, gözetlemek, teşhir etmek, sanal bedenler oluşturmak, örgütlenmek, sanal uzamda eylem/kampanya yapmak hatta çevrim dışı gündelik yaşama taşımak’’ (Toprak vd. , 2009; 88). • Bireyler nasıl görünmek istediklerine ve başkalarınca nasıl görülmek istediklerine ilişkin beklentilere sahip olmakta ve ona uygun bir kimlik sunmaktadırlar (Bakıroğlu, 2016)

• Bireylerin, sosyal ağlar üzerinde ne tür kimlik sunumu eğiliminde olduklarına yönelik birden fazla psikolojik etmen olmasına rağmen ağırlıkla dile getirilen ‘arzu edilen soyut’ ihtiyaçların karşılanmasına yönelik olmuştur. Bu konu üzerine çalışan Zhao, Grasmuck ve Martin “istenilen muhtemel benlikler” tezini ortaya atmışlardır. Neticede yaptıkları çalışmaya göre; inşa edilen kimliklerin insanların çevrim dışı ortamlarda sahip olmayı istedikleri, ancak bir şekilde olamadıkları, toplum tarafından istenen kimlikler olduğu sonucuna ulaşılmıştır (Zhao vd. ’den aktaran Toprak vd. , 2009; 74). • Bireyler kimlik sunumu esnasında o mecraya uygun bir metinsel dil de uyarlamaktadır. • Bir de bireylerin yaşadıkları toplum içerisinde ya da mevcut kurulu düzen/sistem içerisinde vuku bulan; cinsiyet ayrımı, ırk, din ve mezhep farklılığı, politik fraksiyonlar, spor fanatizmi, popülist kültürsanat tüketimi gibi alanlarda kişiler mecburi bir şekilde tahrik edilmek suretiyle zoraki kimlik sunumuna itilmektedir. • Bunlardan ayrı olarak, birbirilerinden farklı olarak kimlik sunumları da mevcuttur; anonimlik, sahte (fake) kimlik, trollük, sanal/klavye aktivizmi vs.

ÇEVRIMIÇI KIMLIKLER/PROFILLER • İnternet dünyasının web 1. 0’dan web 2. 0’a geçişi ile sosyal ağların kendi içlerinden geçirdiği evrim sonucu kontrol artık üreticiden tükeciye yani kullanıcılara geçmesi ile birlikte çevrimiçi kimliklerin hakimiyeti ve onların ürettikleri içeriklerin metalaşması söz konusu olmuştur. • Sanal kimlik türlerinin her birinin doğmasına sebep veren ve kullanıcıların bir nevi özel alanı olan çevrimiçi profil alanları, bireylerin imaj verisinden, demografik verilerine kadar düzenleyip esnek bir şekilde konumlandırdığı sanal soyunma kabini görevi üstlenmektedir. Bu sebeple de çevrimiçi kimlik sunumu, çevrimdışı kimlik sunumuna göre cazip bir üstünlüğü olduğu görülmektedir. -Castells de bu noktaya değinmiştir ve bireylerin kurdukları bu kimlikleriyle mucizeler gerçekleştirebilme inançları olduğunu ifade etmiştir. • Çevrimiçi profil alanlarında kimlik oluşumu her daim dinamik bir yapıda gerçekleşmektedir. Her bir sosyal ağın kendi arayüz ayar özellikleriyle bireyler etkileşim sürecinde kimliklerini istenildiği düzeyde revize edebilmektedirler. -Hem gerçek hem de olası kişiliğin unsurları çevrimiçi profiller aracılığıyla paylaşılabilmekte ve bireyin kişiliği bu farklı benliklerin hangi ölçüde diğerleri ile paylaşıldığını belirlemektedir (Seidman, 2013’ten akt. Ertürk&Eray 2016).

• Çevrimiçi kimliğin oluşturulduğu bir başka farklı mecralar ise online oyun alanlarıdır. Bu alanlarda, özellikle çocuklar ve genç yaştaki bireyler oyunların içeriğine göre ve oyun karakterlerine göre kimlik oluşumuna yönelmektedirler. Çevrimiçi sosyal paylaşım siteleri kendini sunmanın yeni bir yöntemi olarak ele alınmaktadır. Bu siber sosyal aracın, kişilik ve kimliğin incelenmesinde yeni bir analiz ortamı sağladığı belirtilmektedir (Mehdizadeh, 2010’dan akt. Ertürk&Eray 2016). • Sosyal ağlarda oluşturulan öznel içerikli çevrimiçi kimlikler zamanla nesneleşerek diğer sosyal ağlar, kullanıcılar, kurum-kuruluşlar ve şirketler için ticari bir meta haline dönüşmektedirler. • İşte tam da bu noktada, çevrimiçi profil özellikleriyle oluşturulan ve etkileşimle birlikte paylaşılan içeriklerle derinleşen kimlikler, her ne kadar bireyin elindeymiş ve bu etkileşim süresince birey özgürmüş gibi gözükse de bu süreç farkında olmaksızın başkalarınca denetlenmekte ve gözetlenmektedir.

• Tüm bunlarla birlikte bir de, çevrimiçi profil alanlarının bireylerin kimliklerini bir başkalarının görmememesi için bellibaşlı sınırlandırma hakkı da tanımaktadır. Bu sınırlandırma seviyesi sosyal mecralara göre değişme göstermektedir. - Sosyal ağ kullanıcıları, diledikleri kullanızıların kendi bilgilerine erişimini sınırlandırabilmekte, bilgilerini belirli kişi ve gruplar dışındakikullanıcılara kapatabilmektedirler. Bu sınırlandırma seçenekleri çevrimiçi görünmezliği desteklemektedir. Bu görünmezlik ile bireyler kendi gerçek kimliklerini kullanarak ya da gizleyerek sosyal ağları kullanabilmektedirler (Chen, 2007’den akt. Barut, 2016).

Kuramsal Çerçeve Kullanımlar ve Doyumlar: Genelde iletişim kuramları ve yaklaşımları kitle iletişim araçlarının insanlar üzerindeki etkisini inceler ve irdelerken, bu yaklaşımla birlikte insanların kitle iletişim araçlarına etkisini yani onlar ile ne yaptıklarını inceler ve irdeler olmuştur. Bu temel saik ile kullanımlar ve doyumlar yaklaşımıdahilinde bireyler var olan psikolojik ve sosyolojik ihtiyaçlarını gidermesi ve karşılaması için KİA’larının tüketme yolunu gitmektedirler. Klasik anlamda bireylerin medya yoluyla verilenleri tüketerek bahsettiğimiz bu ihtiyaçları gidererek bir doyuma vardığını görmekteyiz. Lakin yeni medya içersinde yer alan internet ile bilgisayarın birleşimi içerisinde web 2. 0 özelliklerini de kattığımızda, artık bireyler medyanın içerisinde içerik oluşumuna da dahil olduğunda mevcut doyum miktarı oldukça artmıştır. . Bu süreç neticesinde gün geçtikçe sosyal ağ kullanıcı saysı artmakta ve bu sayı içerisinde farklı haz ve doyum alma arzusu da farklı kimlikler üretmektedir. Burada özellikle anonim kimlikten bahsedebiliriz ve de bu kimlikle üretilen içerikleri paylaşıp kullanarak doyuma ulaşma isteği ile bu tüketim olgusu devam etmektedir.

Suskunluk Sarmalı; İletişim kuramları içerisinde yer alan ve pek çok konuda kuramsal olarak değinilen bu yaklaşım, sosyal ağlardaki anonim kimlik kullanımı ile yakından ilişkili olduğunu söyleyebiliriz. Suskunluk sarmalının etkisi altında kaldığını hisseden bireyler, bunun salınımını Twitter gibi popüler olan sosyal ağlarda oluşturdukları anonim kimliklerle birlikte yapmaktadırlar. Bu bireyler, yaşadıkları toplumun sosyo-kültürel yapısı gereği bir takım konularda düşüncelerini rahat bir şekilde dile getirememektedirler. Keza, yine bazı bireylerin reel hayatta marjinal kimlikleri ve düşünceleri toplumun çoğunluğuna anormal gelmesi sebebiyle bu söz konusu bireyle kendileri reel hayattan sanal hayattaki ‘sınırlı sınırsız özgürlük’ sunan mecralara yönelerek bir nevi kendilerini rahatlatma yoluna girmektedirler. Hatta, geniş bir aile içerisindeki çoçukların ebeveynleri tarafından belli başlı konularda söz hakkı vermeyişleri bile o çoçukların söyleyecekelerini yine Twitter gibi sosyal medya sitelerinde anonim kimlik vasıtasıyla dile getirmelerine sebebiyet verecektir.

TWITTER ÖZELİNDE ANONİM KİMLİKLER Sosyal ağlar genelinde ve Twitter özelinde bireylere hem görünür kılma imkanı hem de gizlenme imkanı vermektedir. Yani, bir taraftan gerçek kimliğini kullanma diğer bir taraftan ise de, anonim kimliği kullanma fırsatı sunmaktadır. İnternetin sosyal mekanı sınırsızdır. Tekil olmayıp çoğuldur. Anlık olarak arda, yana, iç içe pencereler açarak kullanıcıyı simulasyonun gerçekliğine taşır. Kimliklerin bilişsel, sosyal ve duygusal gereksinimlerini giderir. Bu ekranlarda bireyler günün modasına göre, neleri nasıl algılayıp, hangi rol elbiselerini giyip çıkaracağına diğerlerinin ve diğerlerinin kendi kimliğine yönelik algılarını nasıl yöneteceğine etkileşim macerasının akışına göre karar verirler. Ancak alınan kararlar hiçbir zaman stabil olmayıp, degişken özellik göstermektedir (Armağan, 2013). Kimliklerin, yeni dünya düzensizliği içinde medya dolayımı ile oluştugunu vurgulamakta ve kimliklerin belirsiz, kuralsız, kendi başına buyruk doğası içinde olmasına karşın, özgünlük ve farklılığı ön plana çıkaran ve imaj peşinde koşan ve imajla merkezileştirilen simgesel varlıklara dönüştügünü belirtmektedir (Bauman, 1997: 60)

• Twitter’da bireylerin, görünmezlik ve bilinmezlik zırhının arkasına saklanmasının birbirinden farklı pek çok nedenleri mevcuttur. -Zaman zaman cinsiyetin bile gizlenebildigi ve süper-egonun baskısının hissedilmedigi bu sanal ortamda gençler yalnızlık ve güvensizlik hissini görece hafifletebilmektedir (Rheingold, 1993: 140). • Twitter özelinde anonimliğin tercih edilme nedenlerinden başta kişisel veri kaygısı, ifade özgürlüğü, farklı haz anlaşıyışı, gizem katıp ilgi çekme, trollük vs. gibi etmenler de mevcuttur. -Sanal ortamlardaki anonim kimlik yapıları bedenin fiziksel gerçekliğinden ve sınırlarından sıyrılmasını da sağlamaktadır (Uysal, 2007’den akt. Dursun&Barut, 2016). • Bu sebeple de, Twitter’daki anonimliğin gerçek kimliğe oranla daha fazla özgürlük alanı vadettiği gibi bir anlayışı ortaya çıkarmaktadır. Bu da kimi zaman, sanal ağlarda siber zorbalık, dolandırıcılık, nefret söylemi, internet korsansılığı gibi siber suçlara katılım da arttırdığı söylenebilir.

ARAŞTIRMACININ KENDİ TWİTTER HESABINDA TAKİPLEŞTİĞİ ANONİM KULLANICILARA YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA Araştırmanın amacı Araştırmanın öz niyeti, sanal kimlik kavramı içerisinde kendine hayat bulan bir nevi sanal kimliğin kesiti olan ‘anonim kimlikler/profiller’ üzerine odaklanmaktır. Tabi bu odaklanma alanının en net tezahür ettiği mecra da haliyle Twitter’dır. Tüm bu belirlenmiş çalışma alanlarının toplamında, araştırmacının kendi Twitter hesabında takipleştiği kullanıcılar arasındaki anonim kimlikleri yeni medya okuryazarlığı bağlamında, kullanıcıların profillerini hangi temel saiklere dayandırarak oluşturduklarını, aynı mecrada oluşturdukları içeriklerin kimlikleriyle olan ilintisini ve hangi amaçla bu anonim kimlik sunumunu gerçekleştirdiklerini saptamak, bu araştırma çalışmasının temel amacını ortaya koymaktadır.

• Twitter’daki anonim kullanıcıların sanal kimliği daha çok ‘kendilerindeki beni’ mi? ya da tam anlamıyla kendilerini buldukları ‘idealize edilmiş’ kimliği mi tercih etmektedirler? • Twitter’daki anonim kimliklerin oluşturdukları içerikler sosyal hayattaki tutum ve davranışlarından farklı mıdır? • Anonim kimlikli kullanıcıların takip ve içerik oluştuma açısından yeni medya okuryazarlığı ilkeleriyle uyuşmakta mıdır? Araştırmanın Yöntemi Konuyla ilgili literatür taraması yapılmıştır. Kavramsal çerçeve bağlamında demografik sorular ve konuyu destekleyici anket soruları hazırlanıp rastgele seçilmek usulü ile araştırmacının Twitter’da karşılıklı olarak takipleştiği anonim kullanıcılarına uygulanmıştır. Anket soruları çoktan seçmeli olup 12 maddeden oluşmaktadır. Arastırmanın yöntemi betimsel özellik göstermektedir ve tarama modeline göre desenlenmistir. Verilerin toplanması süreci internet üzerinden kullanıcılarına çevrimiçi anket özelliği sunan google doc’ta hazırlanmış olup, anketi sitenin sosyal medya paylaşım özelliği vasıtasıyla twitter üzerinden paylaşılmıştır. Ve aynı zamanda, bu araştırma esnasında bir yandan da twitter arayüzünde ana sayfa üzerinden twit atan anonim kullanıcalara o an için direk mesaj yöntemiyle link paylaşılmış ve cevaplanması rica edilmiştir. Ve bu süreç sadece üç tam gün sürmüştür. Verilerin güvenilirliği ve geçerliği site tarafından kontrol altına alınmaktadır.

Evren ve Örneklem Araştırma çalışmasının evrenini, Twitter’da bulunan 17 yaş üstü ki, daha çok 17 – 32 yaş arası Türk gençlerini temsilen tüm anonim kullanıclar; örneklemi ise, araştırmacının kendi Twitter hesabındaki takipleştiği ve belirtilen yaş grubundaki tüm anonim hesaplardan oluşturmaktadır. Anket Formu Bu form araştırmacı tarafından kapalı uçlu olmak üzere 12 sorudan oluşmaktadır. 1. ve 2. sorularda katılımcıların yaş ve cinsiyetleri, 3. soruda hangi eğitim düzeyinde oldukları, 4. soruda ise Twitter’ı günlük kullanma süreleri sorulmaktadır. 5. ve 6. sorular anonim kimlik inşasına yönelik sorulardan oluşmaktadır. 7. soruda anonim kimliğin devamlılığına yönelik süreç bazlı bir sorudur. 8. ve 9. sorular ise anonim kimliğinin hem takipleşme hem de içerik oluşturmadaki etkisi ve yansımalarını belirlemek amaçlı oluşturulmuştur. 10 – 12. sorular da ise anonim kimlik sahibinin gerçek kimliği arasındaki farklılığı saptanmak istenmiştir.

ANKET FORMU YANITLARI

SONUÇ Bireylerin oluşturmaya çalıştıkları ideal kimlikleri sunmak için son derece uygun bir ortam olan sosyal ağlarda, tüm çevrimiçi profil bileşenleri ideal kimliğe yakınlaşma çabası için kullanılmaktadır. Bu ideal kimlik yeri geliyor kişinin bizatihi kendi kimliği oluyor, yeri geliyor olmak istediği fantasya içerikli biri oluyor ya da bunların haricinde hiç kimse oluyor yani görünmez biri olarak karşımıza çıkıyor. Tam da burada, o gizli kişilerin niyet ve amaçları çok önem arz ediyor. Kimi kendine göre iyi niyetli bir biçimde anonim kimlikliğiyle kendini olabildiğince rahat ifade etmek isterken ya da kişisel veri kaygısı güttüğünde ya da farklı bir eğlence anlayışına sahipken; art niyetli birileri de maalesef siber zorbalık peşinde olabilmektedir. Nasıl ki birey fiziksel varlığına rağmen gerçek dünyada anonim kalabiliyorsa, sanal ortamdaki görünürlüğün de bireye anonim olmak kadar fırsat sunabileceği unutulmamalıdır (Dursun&Barut, 2016).

KAYNAKÇA • Binark, M. (2005) Kimlik(lenme), Dipnotsuz İletişim ve Etnik Laflama Odaları, Mutlu Binark ve Barış Kılıçbay (Der. ) İnternet, Toplum, Kültür, Ankara: Epos. • Toprak, A. , Yıldırım, A. , Aygül, E. , Binark, M. , Börekçi, S. ve Çomu, T. (2009) Toplumsal Paylaşım Ağı Facebook, İstanbul: Kalkedon. • Ertürk, D. ve Eray T. E. (2016). Fenomenolojik Bir Kavram Olarak Kendilik Ve Sosyal Ağlarda Kendilik Sunumu İle Narsistik Eğilimler İlişkisi: İletişim Fakültesi (İ. Ü. İ. F. ) Öğrencileri Üzerine Bir Ön Çalışma. Intermedia International e-Journal, 3(1). • Goffman, E. (2004). Günlük Yaşamda Benliğin Sunumu, İstanbul: Metis • Armağan, A. (2013). Kimlik Yapılarında Degişim ve Sanallaşan Kimlik Sunumları: Ögrenciler Üzerinde Bir Araştırma. Akademik Bakış Dergisi, Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, 37(1) https: //asosindex. com/cache/articles/article-1423867752. pdf • http: //www. sosyalarastirmalar. com/cilt 6 sayi 27_pdf/armagan_ahsen. pdf (Ahsen Armağan/Gençlerin Sanal Alanı Kullanım Tercihleri Ve Kendilerini Sunum Taktikleri: Bir Araştırma) • http: //ab. org. tr/ab 13/bildiri/228. pdf (Cemile Tokgöz Bakıroğlu/ Sosyalleşme ve Kimlik İnşası Ekseninde Sosyal Paylaşım Ağları • Dursun Ö. Ö. ve Barut E. (2016). Sosyal Medyanın Yeni Sorunsalı: Sanal Kimlikler, Eğitim Teknolojileri Okumaları, s. 535 -551. • https: //www. academia. edu/3496405/Sanal_Maske_Personan%C 4%B 1 n_Sosyal_Medyada ki_%C 4%B 0 zd%C 3%BC%C 5%9 F%C 3%BCm%C 3%BC_-_Bayram_Karakullukcu