WPYW INTEGRACJI SENSORYCZNEJ na rozwj dziecka mgr Katarzyna

WPŁYW INTEGRACJI SENSORYCZNEJ na rozwój dziecka mgr Katarzyna Bajszczak

J. Ayres – twórczyni metody integracji sensorycznej (SI) Twórczynią teorii integracji sensorycznej jest dr Jean Ayres (1920 – 1989), psycholog, terapeuta i pracownik naukowy Uniwersytetu Kalifornijskiego w USA. W latach 60 -tych XX wieku badaczka sformułowała hipotezy wskazujące na związki procesów integracji sensorycznej z procesami uczenia się.

Definicja Integracji Sensorycznej. „Integracja sensoryczna to proces, w którym mózg informacje ze zmysłów przyjmuje, przesiewa i eliminuje, rozpoznaje, interpretuje oraz integruje z już posiadanymi, aby następnie odpowiedzieć właściwą reakcją ruchową, działaniem, czyli „zastosować je do użytku”. Definicja wg Jean Ayres Integracja sensoryczna to zdolność dziecka do odczuwania, rozpoznawania i rozumienia oraz porządkowania informacji przekazywanych przez zmysły ze świata zewnętrznego i własnego organizmu.

Układ nerwowy człowieka odbiera informacje receptorów wszystkich zmysłów: Zmysły zewnętrzne: Ø Wzrokowe Ø Słuchowe Ø Węchowe Ø Smakowe Zmysły wewnętrzne: Ø Dotykowe (czucie powierzchniowe) Ø Proprioceptywne (czucie głębokie) Ø Przedsionkowe (zmysł równowagi, odbierający ruch) z

Proces integracji sensorycznej Ø Zaczyna się i rozwija od pierwszych tygodni życia płodowego do 7 -8 roku życia. Ø Najintensywniej pomiędzy 3 rokiem życia , a pierwszymi klasami szkoły podstawowej. Ø Z rozwojem integracji sensorycznej wiąże się całokształt funkcjonowania człowieka. Ø Podstawowe znaczenie dla rozwoju integracji zmysłowej ma funkcjonowanie trzech układów odbierających i analizujących informacje związane z ciałem, są to: Ø układ przedsionkowy, Ø układ proprioceptywny, Ø układ dotykowy.

Układ przedsionkowy – zmysł równowagi. Znajduje się w uchu wewnętrznym człowieka i wg założeń Integracji Sensorycznej stanowi ramę do stymulacji innych zmysłów, gdyż inne rodzaje doznań sensorycznych są przetwarzane w odniesieniu do układu przedsionkowego. Wpływa na: Ø bezpieczeństwo grawitacyjne Ø ruch i równowagę Ø napięcie mięśniowe Ø obustronną koordynację Ø przetwarzanie słuchowo-językowe Ø przetwarzanie wzrokowo-przestrzenne Ø planowanie ruchu Ø poczucie bezpieczeństwa emocjonalnego Ø przetwarzanie słuchowo-językowe •

Układ dotykowy – zawiera receptory dotyku, uścisku, faktury, ciepła, zimna, bólu i ruchu włosków na skórze. Wpływa na: Øświadomość ciała Øpraksję Øjęzyk Øuczenie się szkolne Øbezpieczeństwo emocjonalne Øumiejętności społeczne

Układ proprioceptywny – czucie głębokie. Zmysł orientacji ułożenia części własnego ciała. Receptory tego zmysłu ulokowane są w mięśniach, ścięgnach i stawach. Wpływa na: Ø świadomość ciała Økontrolę i planowanie ruchu Østopniowanie ruchu Østabilizację posturalną Øpoczucie bezpieczeństwa emocjonalnego

Zaburzenia integracji sensorycznej. Aby w porę zauważyć nieprawidłowości w rozwoju integracji sensorycznej należy wnikliwie obserwować aktywność ruchową dziecka, rozwój mowy, skupienie uwagi, reakcje na bodźce, koordynację ruchową, itp. Zaburzenia integracji sensorycznej mają wpływ na: Ø uczenie się, Ø samodzielność, Ø rozwój społeczny Ø funkcjonowanie w grupie/klasie

Zaburzenia integracji sensorycznej mają wpływ na: uczenie się, samodzielność, rozwój społeczny funkcjonowanie w grupie/klasie. Nadwrażliwość sensoryczna – polega na odczuwaniu wszystkich zmysłowych doznań z dużą intensywnością oraz unikaniu wrażeń sensorycznych (dziecko przestymulowane) Podwrażliwość sensoryczna – polega na poszukiwaniu wrażeń zmysłowych (dziecko niedostymulowane)

Wybrane objawy zaburzeń u dzieci w wieku przedszkolnym. Dziecko: Ø Potyka się, obija o przedmioty, ma słabą równowagę, jest niezgrabne ruchowo. Ø Jest nadwrażliwe na hałas (często zatyka uszy, samo hałasuje – mruczy, śpiewa pod nosem), nadwrażliwe na pewne zapachy. Ø Nie lubi pewnych typów ubrań, narzeka na metki. Ø Jest nadmiernie aktywne, lub też jest letargiczne, ospałe. Ø Ma trudności z opanowaniem lub unika czynności takich jak: zapinanie ubrań, zdejmowanie butów, wiązanie butów, rysowanie, wycinanie. Ø Szybko przechodzi od płaczu do śmiechu, ma nagłe wybuchy złości. Ø Opóźnienia w rozwoju mowy, kłopoty z artykulacją. Ø Dziecko ma trudności ze zrozumieniem poleceń. Ø Dziecku trudno skupić się na jednej czynności.

Wybrane objawy zaburzeń u dzieci w wieku szkolnym. Dziecko: Ø Nie może usiedzieć w miejscu, jest wciąż w ruchu, wierci się w ławce, wstaje podczas lekcji lub też jest ospałe. Ø Ma trudności z czytaniem zwłaszcza na głos. Ø Ma kłopoty z pisaniem, pisze wolno, nie mieści się w liniach, nieprawidłowo trzyma długopis. Ø Wolno wykonuje zadania, jest prawie zawsze ostatnie. Ø Przyjmuje nieprawidłową postawę w ławce. Ø Myli słowa dźwiękowo podobne. Ø Ma trudności z koncentracją uwagi.

Dysfunkcje integracji sensorycznej. Występują u osób z trudnościami w uczeniu się: - z dysleksją, - z ADHD, autyzmem, w tym z Zespołem Aspergera, - innymi opóźnieniami rozwojowymi. Dzieci, u których nie stwierdza się znaczących lub diagnozowalnych problemów: - nazywane są jako „niegrzeczne”, - przeszkadzające, - zaczepiające się o własne nogi, - nie pamiętające kolejności wykonywania czynności, - zaczepiające rówieśników, - mające problemy emocjonalne lub w kontaktach społecznych,

Zabawy rozwijające zmysł dotykowy. Ø Szczotkowanie różnymi materiałami Ø Dotykanie, pocieranie różnymi materiałami/ fakturami Ø Zabawy w materiale sypkim (poszukiwanie skarbów) Ø Dotykowe pudełko (odgadywanie przez dotykanie, bez udziału wzroku) Ø Malowanie palcami Ø Zabawy ciastoliną, plasteliną, gliną, itp. Ø Domino dotykowe Ø Pisanie po plecach Ø Masażyki (idą słonie po betonie…) Ø Praca z materiałem o różnorodnej fakturze (pianka do golenia, pieniący płyn do kąpieli, krem do rąk, wilgotny piasek, błoto itp. )

Zabawy rozwijające zmysł dotykowy. Ø Dotykowy tor przeszkód: chodzenie, przeskakiwanie, podskakiwanie, turlanie po podłodze lub czołganie po szlaku, chodzenie bardzo cicho, nawet po szeleszczących materiałach, chodzenie z zamkniętymi oczami. Ø Przebieranki (przebieranie, oglądanie w lustrze, odgrywanie ról) Ø Wykorzystanie materiału przyrodniczego (np. przyrodnicza bransoletka lub paleta)

Zabawy rozwijające zmysł przedsionkowy. Ø Siedzenie na piłce: słuchanie bajek, śpiewanie piosenek z pokazywaniem (głowa, ramiona…), podrzucanie i łapanie woreczków, odrabianie lekcji (także podczas zajęć) Ø Kołyski na plecach, na brzuchu Ø Turlanie Ø Kołysanie i obroty w siadzie Ø „Otrzepywanie pieska” (na czworakach- po kolei ruszamy każdą „łapką” Ø Przyjmowanie i utrzymywanie pozycji „bocian”, jaskółka” Ø „Orły na śniegu” Ø Kołysanie w kocu Ø Bujanie (koń/fotel na biegunach )

Zabawy rozwijające zmysł przedsionkowy. Ø Chodzenie po murku, równoważni, ruchomych ścieżkach Ø Huśtanie na platformach, huśtawkach, linach, w hamaku, w kocu, fotelu bujanym, itp. (plus układanki, łapanie, rzuty, kopanie, masaż, ściskanie piłeczek, itp. ) Ø Kręcenie na karuzeli, ciuciubabka Ø Skakanie na trampolinie, materacu (gra w klasy, gumę, skoki na skakance) Ø Turlanie po materacu, z górki, w beczce, w kocu Ø Jazda na hulajnodze, deskorolce, rolkach, rowerze

Zabawy stymulujące zmysł proprioceptywny. Ø Podskoki, zeskoki, w worku, na piłce, przez linę Ø Turlanie po nierównym, twardym, zróżnicowanym podłożu Ø Zawijanie w koc, chowanie się w pudełku lub pod krzesłem Ø Rzuty ciężkimi piłkami (np. zbijanie kręgli) Ø Pchanie ściany, ciągnięcie liny, przyciąganie się za linę Ø Rozciąganie gumy, magnesów Ø Boksowanie i kopanie wałka, dużej piłki Ø Czołganie w wąskim tunelu Ø Zabawy masażerem z wibracjami, wibrującymi zabawkami i poduszkami

Zabawy stymulujące zmysł proprioceptywny. Ø Przeciąganie po ławce (także w górę) Ø Przypinanie klamerek do palców Ø Pstrykanie palcami Ø Gumowa piłka – ściskanie Ø Kozłowanie dużą piłką Ø Chodzenie po dętce

Zabawy rozwijające zmysł powonienia i smaku. Zapachy zazwyczaj pobudzające: Zapachy zazwyczaj uspokajające: • cytryna • banan • pomarańcza • jabłko • bazylia • cynamon • kawa • sosna • mięta • konwalia • ocet • lawenda • oregano • olejek migdałowy • cebula • olejek waniliowy • czekolada • rumianek

Ćwiczenia rozwijające małą motorykę. Ø Koreczki z warzyw i owoców (pianek, żelek, popcornu, sera). Ø Obieranie fistaszków, jajek, odwijanie skarbów. Ø Ściskanie butelek, gumowych zabawek. Ø Zabawa magnesami. Ø Piłki do ściskania. Ø Wałkowanie (samodzielna oburęczna koordynacja). Ø Pacynki na palce. Ø Zaciskanie dłoni (kciuki na zewnątrz). Ø Stukanie palcami w stół. Ø Pstrykanie palcami. Ø Siłowanie na palce. Ø Dociski kolejnych palców do kciuka. Ø Zabawy paluszkowe.

Zabawy rozwijające planowanie motoryczne (praksję). Ø „Ojciec Wirgiliusz” Ø „Twister” Ø „Robot” Ø „Rączki na stopy, paluszki na nosy…” Ø Tory przeszkód Ø Hula –hop Ø „Orły na podłodze” Ø Podrzucanie i łapanie woreczka (również z klaskaniem) Ø Żonglowanie

Praktyczne wskazówki dotyczące pracy z dzieckiem zaburzeniami przetwarzania sensorycznego. z Ø Daj dziecku więcej czasu. Ø Jeżeli dziecko ma potrzebę ruchu, zapewnij mu ją. Ø Nie zmuszaj dziecka do niczego. Ø Mów do dziecka w sposób prosty, nieskomplikowany. Ø „Rozkładaj” zadania na małe kroki, dawaj jasną instrukcję. Ø Dziecko z zaburzeniami koncentracji powinno siedzieć z przodu sali. Ø Dziecko z obronnością dotykową może chcieć siedzieć z tyłu sali, a także chodzić w ostatnich parach na spacerze. Ø Zapewniaj poczucie bezpieczeństwa poprzez uprzedzanie o nadchodzących wydarzeniach. Ø Zwróć uwagę na kolor ścian w klasie, kolor dywanu, gazetki wiszące przy ławkach, tykający zegar – są to przedsmioty rozpraszające dziecko. Ø Pozwól dziecku z nadwrażliwością słuchową nosić stopery – np. na w-f, kiedy przeszkadza mu dźwięk gwizdka.

Literatura: 1. Dziecko, a integracja sensoryczna A. Jean Ayres 2. Integracja sensoryczna, a zaburzenia uczenia się. A. Jean Ayres 3. Nie – zgrane dziecko w świecie gier i zabaw C. S. Kranowitz 4. Nie – zgrane dziecko. Zaburzenia przetwarzania sensorycznego – diagnoza i postępowanie C. S. Kranowitz 5. Trudności w nauce i problemy z zachowaniem wynikające z zaburzeń integracji sensorycznej Krystyna Jacków – Sowa