UYGULAMALI HMD HIZLI MARUZYET DEERLENDRME Dr Erkan ATMACA

UYGULAMALI HMD (HIZLI MARUZİYET DEĞERLENDİRME) Dr. Erkan ATMACA İşyeri Hekimi 13. 02. 2019 KOCAELİ TABİP ODASI

İŞE BAĞLI KAS-İSKELET SİSTEMİ HASTALIKLARI/İKİH -İşyerinde aktiviteler sırasında risklere maruz kalma sonucu gelişen İKİH endüstrileşmiş ülkelerde yaygın bir sağlık sorunudur. -Ülkemizde İKİH ve etkileri çalışanlar, işveren ve diğer paydaşlar tarafından yeterince bilinmemektedir. -İKİH genellikle kaslar, tendonlar, bağlar, sinirler gibi yumuşak dokuları ve bazen eklemler ve kıkırdakları etkiler. -En sık tutulan bölgeler bel, boyun, eller, el bilekleri, dirsekler ve omuzlardır. -Başlıca yakınmalar; rahatsızlık, ağrı, şişlik, hissizlik, karıncalanma ve yorgunluktur.

İŞE BAĞLI KAS-İSKELET SİSTEMİ HASTALIKLARI/İKİH Risk Faktörleri; -Elle ağır iş yapma(kaldırma, taşıma gibi) -Tekrarlayıcı ve zorlu hareketler -Tüm vücut veya el/kol titreşimi -Vücudun kötü pozisyonlarda kullanımı -İyi tasarımlanmamış işyerleri, aletler, ekipman veya çalışma yöntemlerinden kaynaklanan kötü sabit pozisyonlar -İş organizasyon yetersizliği -Kişiye bağlı; yaş, kondisyon yetersizliği, kilo, sigara kullanımı.

-Tüm kas iskelet sistemi hastalıklarının 1/3 i işe bağlı oluşmaktadır. -1 Yılda rapor edilmiş işe bağlı hastalıkların %65 i İKİH -Her yıl 1 milyonun üzerinde çalışan İKİH nedeniyle işten uzak kalıyor. -Yıllık yaklaşık maliyeti 1 trilyon ABD doları -AB ülkelerinde İKİH 3 gün ve üzeri hastalık izinlerinin %50 inden, kalıcı işgöremezliklerin %60 ından sorumludur.

-İlaç firmasında çalışanlarda bel ağrısı sıklığı %77 -Hemşirelerde bel ağrısı sıklığı %65 -Temizlik işlerinde çalışanlarda boyun ve üst ekstremitelerde %24, belde %40, dizlerde %24, %31 ayaklarda -Metal işlerinde çalışanlarda bel ağrısı %83, İKİH %65 Özcan E. ve ark. 2004 -2007 -2008

-Bel ağrıları; Mekanik, bulging, protrüzyon, herniasyon, kök basıları, dejeneratif OA, syatik, skolyoz. -Boyun ağrıları; Gergin boyun sendromu, bulging, protrüzyon, herniasyon, kök basıları. -De. Quervain tenosinoviti -Tetik parmak. -Lateral/medial Epikondilit -Karpal Tünel Sendromu -Omuz impegment sendromu -Bisipital tendinit -Supraspinatus tendiniti -Rotator Cuff sendromu

KLİNİK; -Erken evre; Çalışırken lokal ağrı ve yorulma, dinlenmekle azalma, performans etkilenmez. -Orta evre; İşin başlangıcında ağrı ve yorulma, evde ağrının devam etmesi, işlerde performansta azalma. -İleri evre; Ağrı dinlenmekle geçmez, gece ağrısı, ağrıyla uykudan uyanma, hem uyku hem performans etkilenir.

KORUNMA; -İşyerlerinde risk değerlendirme çalışması yapmak, -Çalışanların hastalıklar ve korunma hakkında bilgilendirilmesi ve uygun ekipman ve iş ortamı sağlanması. -Uygulamaları izleyerek programın etkinliğini değerlendirmek.

İKİH-Meslek Hastalıklarının Yükümlülük süreleri; -Boyun, bel, omuz, dirsek, el bileği hastalıkları; 2 yıl -Bursit; 3 ay -Tenosinovit; 3 ay -Periostit; 3 ay -Meniskopati; 3 ay -Vertebra proses yırtılması; 1 ay -Tuzak nöropatisi; 6 ay -Kas krampı; 1 ay

HIZLI MARUZİYET DEĞERLENDİRME HMD -HMD; İKİH oluşumu için en fazla risk altında olan 4 vücut bölgesini değerlendirir. -HMD; İş sağlığı ve güvenliği profesyonelleri için, küçük ve orta çaptaki işletmelerde kullanılmak üzere geliştirilmiştir. -Kullanılabildiği yerler; -Elle taşıma, -Tekrarlamalı, -Statik ve dinamik, -Ayakta ve oturarak, -Düşük ya da yüksek dikkat gerektiren, işlerdir.

HMD -HMD; 1998 de Li ve Buckle tarafından Surrey Univercity, Robens Health Ergonomics Center, İngiltere’de geliştirilmiştir. -2003 de Woods, David ve Buckle tarafından revize edilmişitir. -İngiltere, Kanada, İran, Kore gibi birçok ülkede kullanılmaktadır. -Kullanımı kolay, rakamlarla ölçülebilen ve farklı işlerde kullanılabilmektedir. -Geçerliliği ve güvenirliliği gösterilmiştir. -Çalışanın aktif katılımını sağlar. -Türkçe adaptasyonu ve güvenirliliği çalışılmıştır. (İÜTF. FTR) -Rehberi hazırlanarak ÇSGB siteisnde yayımlanmıştır.

HMD --POPULER ERGONOMİ TESTLERİ -Quick Exposure Check list(QEC-HMD) -Rapid Entire Body Assesment(REBA) -Ovako Working Posture Analysis System(OWAS) -Manual Task Risk assesment Tool(man. TRA) -ACGIH Lifting -NİOSH Kaldırma denklemi -Snook Tables -Manuel handling Assesmennt Charts(MAC) -Rapid Upper Limb Assesment(RULA) -ACGIH Hand Activity Level(HAL) -CTD Risk İndex -Occupational Repetetive action İndex(OCRA)

HMD -Ergonomik girişim öncesi ve sonrası kas iskelet sistemi risk faktörlerine maruziyetindeki değişikliği değerlendirir. -Hem uygulayıcılar hem çalışanlar değerlendirmede ve değişiklikleri belirlemeye katılırlar. -İşyerlerinin iyileştirilmesini teşvik eder, sorunlar hakkında işverene somut, rakamlar riskler sunar. -İşveren, çalışanlar, i. SG profesyonelleri arasında İKİH farkındalığını arttırır. -Aynı işi yapan farklı insanlar arasında veya farklı işleri yapan insanlar arasında maruziyeti karşılaştırır.

HMD Başlangıç; 1 -Kendinizi tanıtınız ve maruziyet değerlendirmenin amaçlarını açıklayınız. 2 -Ayrıntılı bilgileri ön sayfaya kaydediniz. 3 -Her soruyu seçtiğiniz ve gözlemlediğiniz göreve göre yanıtlayınız. 4 -Gözlemci değerlendirmesi bölümündeki her soru için beln, boynun, ozun, kolun, el bileğinin duruş ve hareketlerini gözlemleyiniz. 5 -Her vücut hareketi için en kötü pozisyonu seçiniz. En hızlı tekrarı seçiniz. 6 -Çalışanı net göremiyorsanız pozisyonunuzu değiştiriniz. 7 -Çalışanların değerlendirmesi için çalışanlardan soruları yanıtlamasını ve uygun kutucuğa işaret koymasını isteyiniz. 8 -Gerekiyorsa gerekli teknik bilgileri(yük ağırlığı) isteyiniz. 9 -L, P, Q sorularını ayrıntılı sorabilirsiniz ve sayfanın altına not alabilirsiniz. 10 -değerlendirmeden sonra çalışanlara bilgi veriniz. 11 -Değerlendirmeyi skorlayınız. 12 -İyileştirmeler yapıldıktan sonra tekrar değerlendirme yapıp sonuçları karşılaştırınız.

HMD --ÇALIŞANA AİT BÖLÜM: -Elle kaldırılan, taşınan en fazla ağırlık -İş süresi -Bir elle uygulanan en yüksek kuvvet -İşin gerektirdiği görsel dikkat -Taşıt kullanma -Titreşim -İş temposu -İş stresi --HMD GÖZLEMCİYE AİT BÖLÜM: -Bel -Omuz/kol -El bileği/el -Boyun -İş postürü -Tekrarlama

HMD-FORMLAR

HMD-FORMLAR

HMD-FORMLAR

HMD-FORMLAR

HMD-DEĞERLENDİRME --BELİN DEĞERLENDİRİLMESİ; - Belin en kötü pozisyonu değerlendirilir!!! -A 1: Hemen hemen düzgün(0 -20 derece) -A 2: Orta derecede eğilmiş ya da yana dönmüş(20 -60 derece) -A 3: Aşırı eğilmiş veya yana dönmüş(60 dereceden fazla) -B 1: Bel hareketi var -B 2: Bel sabit pozisyondadır. -B 3: Seyrek bel hareketi -B 4: Sık bel hareketi -B 5: Çok sık bel hareketi B 1 -2: Otururken-ayakta sabit B 3 -4 -5: Belin hareketli olduğu işler. Bu 2 seçenekten biri değerlendirilir ve hasaplanır.

HMD-DEĞERLENDİRME --OMUZ-KOL POZİSYONU; -C 1: Bel düzeyinde ya da altında mı? -C 2: Yaklaşık göğüs düzeyinde mi? -C 3: Omuz düzeyi ve ya üzerinde mi? --OMUZ-KOL HAREKETİ; -D 1: Seyrek mi? (Aralıklı hareket) -D 2: Sık mı? (arada duraklamalarla düzenli hareket) -D 3: Çok sık(Hemen hemen sürekli hareket)

HMD-DEĞERLENDİRME --EL-BİLEK; -İŞ YAPARKEN; -E 1: Bilek hemen düzgün pozisyonda mı? (yak. 15 derece) -E 2: Bilek yana eğilmiş yada bükülmüş pozisyonda mı? (15 dereceden fazla) -BENZER TEKRARLI HAREKETLERİN SAYISI; -F 1: Dakikada 10 kez ya da daha az mı? -F 2: Dakikada 11 -20 kez mi? -F 3: Dakikada 20 kezden fazla mı? --BOYUN; -İş yaparken baş/boyun aşırı derecede öne ve ya da arkaya eğik mi ya da yana dönük mü? (20 derece) -G 1: -HAYIR -G 2: EVET, BAZEN -G 3: EVET, SÜREKLİ

HMD ÇALIŞAN DEĞERLENDİRME --KALDIRILAN/TAŞINAN EN FAZLA AĞIRLIK: H 1 -H 4 --İŞ İÇİN HARCANAN ZAMAN: J 1 -J 3 --EN FAZLA KUVVET DÜZEYİ: K 1 -K 3 --GÖRSEL DİKKAT: L 1 -L 2 --TAŞIT KULLANMA: M 1 -M 3 (Tüm vücut titreşimi)) --TİTREŞİM: N 1 -N 3 (el ve kol titreşimi) --İŞ TEMPOSU: P 1 -P 3 --İŞ STRESİ: Q 1 -Q 4

HMD SKORLAMA SKOR DÜŞÜK ORTA YÜKSEK ÇOK YÜKSEK BEL(STATİK) 8 -15 16 -22 23 -29 30 -40 BEL(HAREKETLİ) 10 -20 21 -30 31 -40 41 -56 OMUZ/KOL 10 -20 21 -30 31 -40 41 -56 BİLEK/EL 10 -20 21 -30 31 -40 41 -46 BOYUN 4 -6 8 -10 12 -14 16 -18 SKOR DÜŞÜK ORTA YÜKSEK ÇOK YÜKSEK ARABA KULLANMA 1 4 9 _ TİTREŞİM 1 4 9 _ İŞ TEMPOSU 1 4 9 _ STRES 1 4 9 16

HMD DEĞERLENDİRME

HMD GİRİŞİMLER&TEKRAR DEĞERLENDİRME -Ergonomi yaklaşımı; Yapılan işler, iş gereksinimleri, uygun ekipman ve çalışma alanları, işorganizasyonu ve çevresey faktörlerin tümünü değerlendirerek iş sistemini yeniden yapılandırmaya çalışmaktır. -HMD ; çalışma sisteminin bazı yönlerini değerlendirmede yardımcıdır, fakat ek bilgi toplamak ve kullanmak gerekir. -Çalışanların iyileştirme önerileri önemsenmelidir. -İş ve üretim sürecindeki değişiklikler ve iyileştirmelerden sonra tekrar değerlendirme yapmak gerekir. -ergonomi bir ekip işidir. HMD bazlı ergonomik çalışmalarda ‘Ergonomi Ekibi’ kurulması, düzenli ve multidisipliner çalışmaların yapılması önemlidir.

TEŞEKKÜR EDERİM. . dreratmaca@hotmail. com İnstagram: dr. e. atmaca Şubat 2019 Kocaeli Tabip Odası