Ttn Kontrolnde Aile Hekiminin Rutindeki Rol Dr Zeynep

Tütün Kontrolünde Aile Hekiminin Rutindeki Rolü Dr Zeynep Ayfer Aytemur İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları AD Malatya

Sunum Planı 1 Hekim Sorumlulukları 2 Sigara Neden İçilir? 3 4 Sigara İçen Bireylerin Özellikleri Pratik Yaklaşım

Louis Pasteur (1822 -1895) Bir hastalık üzerinde çalışırken hiçbir zaman ona ilaç bulmayı düşünmedim; bunun yerine hastalığın korunma yollarını araştırdım

1 Hekim Sorumlulukları Hekimlerin tütün mücadelesindeki önemi n n n Hastalıklar hakkında ayrıntılı bilgi Tarafsız ve sağlık konusunda uzman Sağlık konusunda birey ve kuruluşlara danışman Hasta ile birebir görüşme ve tavsiye sunma olanağı Karar vericilere ulaşma olanakları Toplumda güvenilir ve saygın pozisyon

Rutin pratikte hekimin yapabilecekleri Rol model Tavsiye Tedavi Sigara içmeyerek ve işyeri ortamını dumansız hale getirerek hastalara ve topluma örnek olmak Kendilerine başvuran her hastaya sigara içip içmediğini sormak, uygun bilgi ve öneride bulunmak Bırakmak isteyen bireylere kısa klinik girişim ve farmakolojik tedavi uygulamak

2 Sigara Neden İçilir? Bağımlılık yapan maddelerin santral etkileri Tip Narkotik analjezikler SSS depresanları Anksiyolitikler Psikomotor uyaranlar Örnek Bağımlılık etkisi Morfin Çok güçlü Eroin Çok güçlü Barbitürat Güçlü Etanol Güçlü Anestezikler Orta Benzodiazepin Orta Amfetamin Güçlü Kokain Çok güçlü Kafein Zayıf Nikotin Çok güçlü

(Ödüllendirme yolu, psikostimulan ve pozitif pekiştirici etki) (Nikotin reseptörleri)

n Deneme dönemi dışında her gün tekrarlanan madde kullanımı n İçme isteğinin engellenemediği düzenli kullanma (kompulsif kullanım) n Bilinç dışı öğrenilen ve yaşanan bir davranış şekli n Bırakıldığı zaman ortaya çıkan ciddi fiziksel yoksunluk belirtileri

Nikotinin etkileri Pozitif güçlendirici etki Negatif güçlendirici etki Zevk alma Anksiyete ve gerginlikte azalma İş performansında artma İştahın baskılanması Hafızada iyileşme Yoksunluk belirtilerinde iyileşme

3 Sigara İçen Bireylerin Özellikleri Bırakmayı düşünmeyen olgu Hazırlanma Düşünme Deneme Sigara bırakma sürecindeki davranış değişikliği evreleri Sürdürme Nüks Kalıcı değişiklik

Çevresel ve sosyal faktörler. Medya, merak, aile. Sosyoekonomik yapı. Kültürel yapı Davranışsal ve psikolojik faktörler. Öğrenme. Madde kullanımı. Kişisel özellikler Tütün kullanımı Bağımlılık Bırakma Nüks Biyolojik faktörler. Genetik yapı. Çevre faktörlerinin etkilediği beyin değişiklikleri. Stress

Sigara içmek Tedavi edilebilir bir davranış kusuru Kronik ve alevlenmelerle seyreden bir hastalık

4 Pratik Yaklaşım Kısa klinik görüşmeler: n Polikliniğe herhangi bir nedenle başvuran olgu n 3 -5 dakikalık görüşme n Hastalıkları nedeniyle tekrarlayan başvurularında sigara ile ilgili desteği sürdürme n Bireysel görüşme n Eğitim materyali

Yaklaşım n n n Bırakma denemesi için istekli olgular Bırakma denemesi için isteksiz olgular Sigarayı yeni bırakmış olgular

Bırakma denemesi için istekli olgular Polikliniğe gelen olgu Sigara içme özelliğini ve sürecin hangi evresinde olduğunu belirle Sor Öner Değerlendir Destekle, İzle Hedefe yönelik tutum belirle

Bırakma denemesi için istekli olgular Sigara sayısı Kararlılık durumu Bağımlılık ölçümü Yön verecek bilgileri kullan Tedavi planı oluştur Geçmiş deneyimler Tetikleyiciler Tercihler

Bırakma denemesi için istekli olgular Klinik ve sosyal destek, takip, eğitici materyal Tedavi süresince destek NYKT, bupropion, vareniklin Farmakoterapi Erken ve geç dönem sorunlar, tetikleyici ve koşullu uyaranlara önlem Sorun çözme becerileri Gün belirleme, çevre ile paylaşım, yoksunluk öngörü Bırakma programı

Davranışsal ve bilişsel teknikler n Çeşitli ruhsal bozuklukların tedavisi, alışkanlıkların değiştirilmesi ve diyet programlarında kullanılır n Değiştirilmesi istenen sorun davranışı ortadan kaldırma esasına dayanır

Bilişsel yöntem İstek geldiğinde; - İçme isteğinin geçici olduğunu aklına getirmek - Bırakma nedenlerini hatırlamak, vb Davranışsal yöntem İstek geldiğinde; - Derin nefes almak - Ortam değiştirmek - Duş almak - Yürüyüşe çıkmak - Dikkati başka yöne çekmek, vb zihinsel bir manevra ile isteğin savuşturulması fiziki etkinlikler ile isteğin savuşturulması n n

Farmakoterapi Nikotin yerine koyma tedavisi Nikotin bandı Nikotin sakızı Nikotin içermeyen tedavi Bupropion Vareniklin

Başarı Kombinasyon Evreye uygun yaklaşım + Farmakoterapi + Davranışsal ve bilişsel yöntemler + İzlem

GOETHE