Toprak Derinlii 1 GR insanlar zellikle tarm renip

Toprak Derinliği 1

GİRİŞ insanlar, özellikle tarımı öğrenip geliştirdikten sonra, çevrelerindeki arazileri yıllar boyu süren gözlemler sonucunda en iyi hangi şekilde kullanabileceklerini öğrenmişlerdir. Bu durumu, eski yerleşmelerde belirgin olarak görebiliriz. 2

Bunlar, genellikle düzlüklerdeki fazla yüksek olmayan tepelerin üzerine veya yamaçlara kurulmuşlardır. Böylelikle hem savunma kolaylığı hem de tarım amacıyla kullanılacak alandan en geniş şekilde yararlanma sağlanmış oluyordu. Yüzyıllar geçtikçe nüfusun artmasına bağlı olarak kentler giderek genişlemiş ve gelişen teknolojinin de yardımıyla arazi kullanımında değişiklikler ortaya çıkmıştır. 3

TOPRAK NEDİR? Yer kürenin yüzeyini ince bir tabaka halinde kaplayan, kayaların ve organik maddelerin değişik ayrışma ürünlerinin karışımından meydana gelen, içerisinde ve üzerinde geniş bir canlılar alemi barındıran, bitkilere durak yeri ve besin kaynağı olan, belli oranlarda su ve hava içeren üç boyutlu canlı bir varlıktır. 4

Toprak üzerinde tüm canlıların barınıp yaşadığı, insan ve hayvan beslenmesi için gerekli ürünlerin yetiştiği yaşayan canlı bir varlıktır ve yaşamın kaynağıdır. 5

Toprak, hava, su ve diğer doğal kaynaklar gibi insan yaşamı için önem taşıyan kısıtlı bir değerdir. Toprak, doğal değişim döngüsü içinde atıkların emilmesini sağlayan bir filtre, organizmalar için genetik bir rezervuar, madenler ve suyun saklanması için bir depo ve sosyoekonomik faaliyetler için mekansal bir temel, tarihi, kültürel mirasımızı gözeten bir unsur olarak yararlı bir çok özelliğe sahiptir. 6

Toprağın doğal oluşum sürecini değiştirmek olanaksız olduğu gibi, teknolojik usullerle yapay üretilmesi de mümkün değildir ve kaybedilmesi halinde yerinde başka bir kaynak da kullanılamaz. 7

Toprak Oluş Faktörleri İklim Ana Materyal (Yağış, Sıcaklık, Rüzgar) (Kayalar, Mineraller, Org. Mat. ) Zaman Organizma (Bitkiler, Hayvanlar ve Diğer Canlılar) Topoğrafya (Yükseklik, Eğim, Yöney) 8

A) 1) 2) 3) FİZİKSEL FAKTÖRLER Sıcaklık değişimleri Rutubet Ekolojik faktörler (yağış, iklim vs. . . ) B) KİMYASAL FAKTÖRLER 1) Kimyasal oksidasyon ve redüksüyon olayları 2) Hidroliz olayları 3) Kimyasal çözünme olayları 4) Karbonatlaşma olayları C) BİYOLOJİK FAKTÖRLER 1) Bitkiler 2) Makro organizmalar (toprak kurtları, toprak solucanı) 3) Mikro organizmalar (bakteriler mantarlar algler aktinomisepler protoza vb. ) 9

Toprak Oluşumu Süresi 1 cm toprak 200 -1000 yıl ( ortalama 500 yıl ) 40 cm Toprak = 20. 000 Yıl 40 cm 10

ANA MATERYALİN TOPRAK OLUŞUMUNA ETKİSİ Her hangi bir toprağın fiziksel (renk, derinlik, tekstür, strüktür (yapı), kimyasal(organik madde miktarı PH mineral madde miktarı ) biyolojik özellikleri o toprağın geldiği ana materyalin fiziksel ve kimyasal özelliğine göre değişir. Mesela bir toprak sadece mineral ana materyalden (ana kayadan) oluşmuş ise o toprağın mineral madde miktarı daha yüksektir. Buna karşılık bir toprak sadece Organik ana materyalden, bataklık bitkilerinden meydana gelmiş ise bu topraklar organik maddece yani humusça zengin topraklardır. 11

İKLİMİN TOPRAK OLUŞUMUNA ETKİSİ: Önemli bir çevre faktörü olan iklim özellikle yağış ve sıcaklık bakımından toprak oluşumuna etki eder. Sıcaklık ve yağış yani su kayanın ve organik materyallerin fiziksel kimyasal olarak ayrışma parçalanmasın da önemli bir faktör olup bu ikisi ana materyalin ayrışma ve parçalanmasını hızlandırır Dolayısıyla yüksek yağış alan ve sıcak iklim bölgelerin de oluşan topraklar daha derin daha koyu renkli ve toprak oluşum süreçleri hızlıdır. Buna karşılık çok soğuk veya çok düşük yağışlı iklim bölgelerinde toprak oluşum süreçleri (kimyasal, fiziksel, biyolojik, ayrışma ve parçalanma) daha yavaştır ve meydana gelen topraklar daha az derindir. 12

TOPOĞRAFYANIN TOPRAK OLUŞUMUNA ETKİSİ Her hangi bir bölgenin topografyası demek o bölgedeki arazilerin düz oluşu ve yöneyi akla gelir. Dik yamaçlarda ve yüksek arazilerde toprak oluşum süreci daha yavaş cereyan etmektedir. Dolayısıyla meydana gelen topraklar daha az derin ve daha açık renkli olurlar. Buna karşılık taban arazilerde düz topraklar ise daha koyu renklidirler. Devamlı güneş topraklar daha soğutma) Buna ise daha yavaş gören güney arazilerde meydana gelen çabuk oluşur ve daha derindirler. (ısınma ve karşılık daha az güneş alan kuzey topraklar olurlar ve daha az derindirler. 13

ORGANİZMANIN ETKİSİ TOPRAK OLUŞUMUNA Organizmanın esas itibari ile bitkilere makro ve mikro organizmaları içine alır. Eğer bir bölgede bitkisel topluluklar fazla ise ve bu bitkisel topluluklar ana kaya üzerinde gelişmekte ise önce orman ağaçlarının kökleri ana kaya içerisinde çatlaklara sızarak basınç yaparak parçalanmasına yol açar daha sonra bu bitkilerden ana kaya üzerine düşen yapraklar ve bitkisel artıkların ayrışması ile ortaya çıkan asitler ana kayayı hidroliz ve çözünme yolu ile ayrıştırarak kimyasal ayrışmaya yol açar. Sonuçta bitkisel toplulukların sık olduğu bölgelerde meydana gelen toprak oluşum süreçleri (fiziki, kimyasal, biyolojik)daha hızlı olmakta ve meydana gelen toprak içindeki organik madde -Miktarına bağlı olarak daha koyu renkli olmaktadır. 14

ZAMANIN TOPRAK OLUŞUMUNA ETKİSİ Zaman toprağın çevresi ile denge sağlamasına imkan veren bir faktördür. Bilindiği gibi herhangi bir fiziksel ve kimyasal reaksiyon başlangıcından sonuna kadar tam olarak oluşabilmesi için belirli bir zamana ihtiyaç vardır. Toprak oluşum süreçlerinde bir reaksiyon olduğuna göre mineral veya organik ana materyalden bir toprağın oluşabilmesi için (olgun toprak) uzun bir zamana ihtiyaç vardır. Sonuç olarak toprak oluşum esnasın da oluşma süresi fazla ise meydana gelen topraklar daha olgun ve daha derin topraklardır. Örnek olarak tropik bölgelerde volkanik küller üzerinde yaklaşık yüz yılda toprak oluşur. Serin ılıman bölgelerde kireç taşı ana materyali üzerinde toprak oluşum hızı çok düşüktür. 500 yılda 1 cm kalınlıkta toprak oluşur. 15

TOPRAK PROFİLİ Toprağın profili demek o toprağın yüzeyden itibaren ana materyale kadar olan dikine kesitine toprak profili denir. Daha bilimsel anlamda toprak profili ile toprağın bütün genetik horizonlarını ve toprak ana materyallerini içeren toprak katlarından müteşekkil toprağın dikine kesitidir. 16

Toprak profili çeşitli fiziksel, kimyasal, biyolojik özellikleri bakımından birbirinden farklılık gösteren toprak üç ana horizon (A, B, C) vardır. Böyle bir profile sahip toprak uzun bir devir içerisinde iyice olgunlaşmışsa bu profildeki A ve B horizonlarında kendi arasında A 00, A 1, A 2, A 3 ve B 1, B 2, B 3 gibi tali horizonlara ayrılır. 17

18

ØİDEAL TOPRAK NEDİR ? ØETKİLİ TOPRAK DERİNLİĞİ NEDİR ? 19

İDEAL TOPRAK Katı Kısım %50 (Mineral madde, Humus, Toprak Canlıları) Gözenek %50 Hava %25 (Sıvı ve Gaz Faz) Su %25 İnorganik Madde % 45 Organik Madde %5 20

ETKİLİ TOPRAK DERİNLİĞİ, Toprak yüzeyinden bitki köklerinin aşağıya doğru gelişmesini esas itibariyle durduran bir kata kadar olan düşey mesafedir. Engelleyici kat, kaya, kum, çakıl, ağır kil veya çimentolanmış bir kat olabilir. Etkili toprak katı, içinde organik madde bulunan, bitki kökleri ve mikroorganizma faaliyetiyle kesif bir çözünmeye ve fiziksel, kimyasal, biyolojik olaylara sahne olan bir kattır. Saf kum-çakıl, moloz, yumuşak kireç, henüz biyolojik bir aktiviteye sahip olmayan eski deniz ve göl yatakları olan kil, marn ve çakıllı katlar da etkili toprak katından sayılmazlar. 21

Türkiye'deki Tarım Alanlarının Durumu NEDİR ? 22

Türkiye'de toplam arazinin %26. 4'ü ekili-dikili arazi, %5. 5'i nadas alanı, %18. 6'sı çayır-mera arazisi, %29'u koruluk ve orman alanı, %3. 3'ü tarım yapılabildiği halde kullanılmayan arazi, %17. 2'si ise tarıma uygun olmayan arazidir. Türkiye'de Tarım Alanlarının Kullanımı kullanılmaya tarıma uygun olmayan ekili-dikili nadas çayır-mera kuru-orman 23

Türkiye'de genç tektonik hareketlerin etkin olması, iklim koşulları, jeolojik özellikler gibi faktörlerin etkisiyle değişik derinliklere sahip topraklar bulunmaktadır. Türkiye genelinde 29 milyon hektar alanda 020 cm, 24 milyon hektarlık alanda 20 -50 cm, 9 milyon hektar alan 50 -90 cm, 11 milyon hektar alan ise 90 cm 'den daha fazla toprak derinliğine sahiptir. Her türlü bitkisel üretime uygun toprağın derinliği, 90 cm den fazla olmalıdır. Türkiye'nin her türlü tarıma uygun toprakları çok geniş değildir. 24

Ayrıca, eğim açısından ele alındığında Türkiye'nin toplam alanının %35. 4'ünün tarıma elverişli, %14. 7'si yoğun önlem alındığında tarıma uygun, %17. 2'si mera ve orman için uygun ve % 13. 5'i alınacak önlemlerle mera veya orman alanı olmaya elverişli olduğu ortaya çıkar (Doğan, 1995: 36). 25

DERİNLİK ALAN % DERİN 90 cm + 11. 308. 114 14, 3 ORTA DERİN 9. 299. 614 11, 9 SIĞ 20 -50 cm 23. 696. 973 30, 5 ÇOK SIĞ 20 cm - 28. 908. 455 37, 2 50 -90 cm 26

Derin ve çok derin topraklara sahip olma bakımından Trakya illeri başta gelmektedir. Nitekim, Tekirdağ topraklarının % 54’ü, Edirne topraklarının % 51’i ve Kırklareli topraklarının % 40, 3’ü 90 cm’ den daha fazla derinliğe sahiptir. Hatta İstanbul İli’nin topraklarının oranı bile yüksekçe sayılır. Topraklarının % 26’sı derin veya çok derin olan Konya (+Karaman) ise miktar bakımından (~1. 120. 000 ha) en fazla derin veya çok derin toprak içermektedir. Konya aynı zamanda en fazla düz-düze yakın eğimli derin-çok derin toprağa da sahiptir (989. 200 ha). Derin toprak bakımından Doğu Karadeniz kıyı illeri en fakir durumdadır: Artvin, Giresun ve Trabzon % 0, 4 ve Rize % 0, 6 dır. 27

Bitkiler Kök derinliği Bezelye 60 -90 cm Biber 45 -60 cm Çilek 30 -45 cm Domates 75 -90 cm Fasulye 60 -75 cm Havuç 60 -90 cm hıyar 60 -90 cm 28

Bitkiler Kök derinliği Kabak 45 -60 cm Kavun-karpuz 75 -90 cm Marul 30 -45 cm Muz 60 -90 cm Patlıcan 30 -60 cm Soğan 30 -45 cm Yonca 8 -10 m 29

değerleme derinlik (cm) yıllık bitkiler çok yıllık bitkiler 120 100 80 – 120 100 85 50 – 80 85 70 20 – 50 70 50 < 20 50 30 30

31

32

Sonuç : Günümüze doğru yaklaştıkça arazi kullanımında farklılaşmalar görülmüştür. Önceleri tamamen doğal koşullara bağlı olarak küçük kentlerin çevresindeki tarım alanları giderek daralmış ve eski geniş tarım alanları, sanayi tesisleri ve kentsel yerleşim alanlarına dönüşmüştür. Bunun sonucunda ise bazı ülkelerin tarım ürünlerinde azalmalar görülmüş ve temel besin maddelerinin bir kısmında bulunan bazı tanmsal ürünler (buğday gibi) büyük bir ekonomik değere sahip olmuşlardır. 33

Türkiye'de sanayileşmeye verilen önem nedeniyle tesisler çoğunlukla en yüksek getirileri sağlayacak alanlarda kurulmuştur. Bu bağlamda, düzlük olması, kolay inşaat yapılması, karayollarına yakınlık gibi faktörlerin etkisiyle ova tabanları (özellikle büyük kentlerin yakınındaki) sanayi tesisleri ile kaplanmaya başlamıştır. Bir yerde sanayi tesislerinin açılması çok kişiye iş alanı sağladığı için bu tip alanlara olan göç hızlanmıştır. Böylece, eskiden genellikle ovaları çevreleyen yamaç alanlarında yer alan konut alanları da genişleyerek düzlüklere doğru yayılmıştır. Bu durumdan anlaşıldığı üzere en zararlı çıkan kesim tarım alanları olmuştur. 34

YAPMAMIZ GEREKEN NEDİR ? !!!! İnsanların yaşaması ve refahı toprağa bağlı olduğuna göre, toprağın bugünkü sahipleri onları ileriki nesillere aynen teslim etmekle görevlidirler. Bunun için toprağın geçici sahipleri verimliliğin devamlılığını sağlamak ve erozyonla taşınmasına engel olmak için gerekli önlemleri almak zorundadır. Bu ulusal bir görevdir. 35

Teşekkürler… 36