Thema 5 Ordening en Evolutie Ordening Indeling in

Thema 5 Ordening en Evolutie Ordening: Indeling in de 4 rijken

Bacteriën Schimmels Celwand Geen celkern (DNA ligt als kringvormig chromosoom in cytoplasma) Geen bladgroenkorrels, behalve cyanobacteriën Eencellig Voortplanting: Deling Planten Dieren

Bacteriën Schimmels Planten Nuttige bacteriën Melkzuurbacteriën Bacteriën voor produceren wasmiddelenzymen, geneesmiddelen (insuline) door recombinant-DNA-techniek Dieren Bacteriën voor zuiveren afvalwater Darmflora ?

Bacteriën Schimmels Schadelijke bacteriën MRSA bacterie Hersenvliesontsteking Voedselvergiftiging Planten Dieren

Bacteriën Schimmels Planten Schadelijke bacteriën Cholera Vervuild water Schoon drinkwater Dieren

Bacteriën Schimmels Planten Dieren Celwand Celkern Geen bladgroenkorrels Eencellig of veelcellig Voortplanting: Eencellige schimmels (gisten): Veelcellige schimmels: deling sporen

Bacteriën Schimmels Nuttige schimmels Antibiotica (penicilline) Schimmel voor kaasbereiding Gist Paddestoelen Planten Dieren

Bacteriën Schimmels Schadelijke schimmels Candida Meeldauw Planten Dieren

Bacteriën Schimmels Planten Dieren Celwand Celkern Bladgroenkorrels (chloroplasten) Eencellig of veelcellig

Bacteriën Schimmels Planten Dieren Organische stoffen -Afkomstig van organismen -Grote ingewikkelde moleculen -Minimaal 2 C-atomen -O. a. koolhydraten, eiwitten, vetten Anorganische stoffen -Zowel in organismen voorkomend als de levenloze natuur -Kleine eenvoudige moleculen -O. a. water, CO 2, zouten glucose

Bacteriën Schimmels Planten Autotrofe organismen -Kunnen organische stoffen maken uit alleen anorganische stoffen -Geen andere organismen nodig voor hun voedsel -M. b. v. fotosynthese in de bladgroenkorrels (chlorofyl) -Planten en cyanobacteriën Heterotrofe organismen -Kunnen niet zelf organische stoffen maken -Andere organismen nodig voor voedsel -Schimmels, dieren en meeste bacteriën Dieren

Bacteriën Schimmels Planten Dieren Geen celwand Celkern Geen bladgroenkorrels Eencellig of veelcellig wangslijmvlies amoebe

• Rijk • Dieren • Afdeling • Gewervelden • Klasse • Zoogdieren • Orde • Roofdieren • Familie • Katachtigen • Hondachtigen • Geslacht • Panters (Panthera) • Honden (Canis) • Soort • Leeuw (leo) • Wolven (lupus) Ondersoort: Canis lupus familiaris Ras: Poedel

A K O F G Afdeling Alle Klasse Knappe Orde Familie Oudjes Geslacht Graag Soort Snel Fietsen S

Wat is een soort? Individuen behoren tot één soort als ze in staat zijn: 1) zich onderling voort te planten 2) daarbij vruchtbare nakomelingen voortbrengen. Deense dog & Chihuahua

Soort naamgeving Linnaeus (18 e eeuw) • Geslachtsnaam (Canis) • Soortaanduiding (lupus) Canis lupus Deense dog & Chihuahua

Soort naamgeving • Rijk: dieren • Afdeling: Gewervelde • Klasse: Zoogdieren • Orde: Roofdieren • Familie: Felidea • Geslacht: Felis • Soort: Catus

Naamgeving olifant Indische olifant Geslachtsnaam = Elephas Soortaanduiding = maximus Afrikaanse olifant Geslachtsnaam = Loxodonta Soortaanduiding = africana

X Paard (Equus caballus) Ezel (Equus asinus) Vrouwtjes wel vruchtbaar, mannetjes niet Muilezel Moeder = paard Muildier Moeder = ezel

X

Lijger / Teeuw

Scheit / Gaap

Populatie = groep individuen van een soort die een in een bepaald gebied een voortplantingseenheid vormen

Indeling van het plantenrijk

Bacteriën Schimmels Planten Dieren Celwand Celkern Bladgroenkorrels (autotroof) Eencellig of veelcellig Afdeling: Wieren Wortels, stengels, bladeren: nee ja ja Bloemen: nee ja Voortplanting: Deling of sporen Sporen Zaden Sporenplanten Zaadplanten

Bacteriën Afdeling: Schimmels Wieren Eencellige wieren Boomalg Een alg met zweepdraden Planten Sporenplanten Dieren Zaadplanten

Bacteriën Afdeling: Schimmels Wieren Veelcellige wieren Volvox Draadwieren Planten Sporenplanten Dieren Zaadplanten

Bacteriën Afdeling: Schimmels Wieren Veelcellige wieren Zeesla Blaaswier Planten Sporenplanten Dieren Zaadplanten

3 Algen Blaaswier (Fucus vesiculosus)

Bacteriën Afdeling: Schimmels Wieren Planten Sporenplanten Dieren Zaadplanten Paardenstaarten Groepen: Varen Mossen sporenhoopje sporendoosje

1 Sporenplanten: Paardestaarten Sporenplanten Paardestaarten Heermoes (Equisetum arvense)

5 Sporenplanten: Varens Athyrium filix-femina (wijfjesvaren)

9 Sporenplanten: Mossen Zilvermos (Bryum argenteum)

10 Korstmos = samenlevingsverband van een alg en een schimmel Korstmos (Xanthoria parietina)

Bacteriën Afdeling: Schimmels Wieren Groep: Zaden: Planten Sporenplanten Dieren Zaadplanten Naaktzadigen Bedektzadigen tussen schubben v. e. kegel in vruchten Bladeren: meestal naaldvormig niet naaldvormig

4 Zaadplanten: Naaktzadigen Larix (Lariks decidua)

7 Coniferen Zaadplanten: Naaktzadigen

6 Zaadplanten: Bedektzadigen Kropaar (Dactylis glomerata)

2 Zaadplanten: Bedektzadigen Paardenbloem (Taraxacum officinale)

Zaadplanten: Bedektzadigen Vingerhoedskruid (Digitalis officinale) De plant bevat de glycosiden: digoxine, gitoxine en gitaline[1] en is erg giftig. Digoxine wordt gewonnen uit de bladeren van tweejarige planten en wordt gebruikt bij behandeling van bepaalde hartritmestoornissen (atriumfibrilleren) en (steeds minder) bij de behandeling van hartfalen. Deze toepassing is voor het eerst beschreven door de Engelse arts William Withering (1741 -1799) uit Birmingham, die waarnam dat een kruidenmengsel van een lokale kruidengenezeres ("old Mother Hutton" uit Shropshire) zeer effectief was bij ernstig oedeem van de benen. Hij ontdekte dat vingerhoedskruid het effectieve bestanddeel in het mengsel was en publiceerde deze bevinding in 1785 in zijn boek "An Account of the Foxglove and some of its Medical Uses". Hoewel hij het middel voor oedemen aanbeval en de werkingswijze hem niet bekend was, was hem wel opgevallen dat het de pols verlangzaamt: "it has a power over the motion of the heart, to a degree yet unnobserved in any other medicine, and (. . . ) this power may be converted to salutary ends"

Indeling van het dierenrijk

Dierenrijk Dieren worden ingedeeld in tien afdelingen Tweezijdig symmetrisch Symmetrie: • Tweezijdig • Straalsgewijs (radiaal) • Asymmetrisch Straalsgewijs symmetrisch

Dierenrijk Dieren worden ingedeeld in tien afdelingen Skelet: • geen skelet • uitwendig (pantser, schelp, huisje) • inwendig (schelp, geraamte)

Bacteriën Schimmels Planten Dieren Geen celwand Celkern Geen bladgroenkorrels ( > heterotroof) Eencellig of veelcellig Afdeling: Eencelligen Holtedieren Weekdieren Sponzen Platwormen Stekelhuidigen Gewervelden Rondwormen Ringwormen Geleedpotigen

Bacteriën Schimmels Afdeling: Eencelligen Klokdiertje Pantoffeldiertje Planten Asymmetrisch Geen skelet Dieren

Bacteriën Schimmels Afdeling: Eencelligen Slaapziekte Malaria Planten Asymmetrisch Geen skelet Dieren

Bacteriën Schimmels Afdeling: Sponzen Planten Asymmetrisch Skelet van naalden Dieren Vast op de bodem v. d. zee

Bacteriën Schimmels Afdeling: Sponzen Planten Niet symmetrisch Skelet van naalden Dieren Vast op de bodem v. d. zee Spongia officinalis (badspons) Geweispons (Oosterschelde) Buisspons (tropen)

Bacteriën Schimmels Afdeling: Holtedieren Planten Dieren Straalsgewijs symmetrisch Leven in water Meestal geen skelet Tentakels

Bacteriën Schimmels Afdeling: Holtedieren Koraalpoliep Koraal Planten Dieren Straalsgewijs symmetrisch Leven in water Meestal geen skelet Tentakels Koraal (maakt wel uitwendig kalkskelet) Baksteenanemoon Kwal

Bacteriën Schimmels Afdeling: Platwormen Planten Tweezijdig symmetrisch Geen skelet Lintworm Kop van een lintworm Dieren Plat In lichaam v. mens of dier

Bacteriën Schimmels Afdeling: Rondwormen Planten Tweezijdig symmetrisch Geen skelet Spoelworm bij een hond Dieren Rond In lichaam v. mens of dier

Bacteriën Schimmels Afdeling: Ringwormen Regenworm Planten Dieren Tweezijdig symmetrisch Rond Geen skelet Segmenten

Bacteriën Schimmels Planten Afdeling: Weekdieren Tweezijdig symmetrisch Dieren Meestal een schelp of huisje als skelet Inktvis

Bacteriën Schimmels Planten Afdeling: Weekdieren Tweezijdig symmetrisch Dieren Meestal een schelp of huisje als skelet Slak Oesters Inktvissen

Bacteriën Schimmels Afdeling: Stekelhuidigen Zeester Planten Dieren Straalsgewijs symmetrisch Leven op de Huid met stekels bodem v. d. zee Zeeëgel

Bacteriën Schimmels Afdeling: Geleedpotigen Planten Dieren Tweezijdig symmetrisch Skelet is een pantser Groep: Duizendpoten Kreeftachtigen Spinachtigen Insecten Poten: 2 per segment 10 of meer 8 6 Duizendpoten: gehele lichaam bestaat uit segmenten

Bacteriën Schimmels Afdeling: Gewervelden Groep: Vissen Planten Dieren Tweezijdig symmetrisch Inwendig skelet Amfibieën Reptielen Huid: Schubben met slijm Lichaamstemperatuur: Koudbloedig Ademhalingsorganen: Kieuwen Voortplanting: Eieren zonder schaal Milieu: Water Vogels Zoogdieren

Bacteriën Schimmels Dieren Tweezijdig symmetrisch Inwendig skelet Afdeling: Gewervelden Groep: Vissen Planten Amfibieën Reptielen Vogels Zoogdieren Huid: Slijm Lichaamstemperatuur: Koudbloedig Ademhalingsorganen: Eerst: kieuwen, huid; later: longen, huid Voortplanting: Eieren zonder schaal Milieu: Water en land

Bacteriën Schimmels Afdeling: Gewervelden Groep: Vissen Planten Dieren Tweezijdig symmetrisch Inwendig skelet Amfibieën Reptielen Vogels Huid: Droge schubben Lichaamstemperatuur: Koudbloedig Ademhalingsorganen: Longen Voortplanting: Eieren met leerachtige schaal Milieu: Land en water Zoogdieren

Bacteriën Schimmels Afdeling: Gewervelden Groep: Vissen Planten Dieren Tweezijdig symmetrisch Inwendig skelet Amfibieën Reptielen Huid: Veren Lichaamstemperatuur: Warmbloedig Ademhalingsorganen: Longen Voortplanting: Eieren met kalkschaal Milieu: Lucht Vogels Zoogdieren

Bacteriën Schimmels Dieren Tweezijdig symmetrisch Inwendig skelet Afdeling: Gewervelden Groep: Vissen Planten Amfibieën Reptielen Huid: Haren Lichaamstemperatuur: Warmbloedig Ademhalingsorganen: Longen Voortplanting: Levendbarend Milieu: Land Vogels Zoogdieren