POREENJE MEDIJSKIH SISTEMA Tri modela medija i politike

POREĐENJE MEDIJSKIH SISTEMA - Tri modela medija i politike - STUDENTI DIPLOMSKIH AKADEMSKIH STUDIJA KOMUNIKOLOGIJE 2010/11 Jovana Ivanović Predrag Bajić Jelena Bogdanović Branko Vukašinović Nađa Milaković Vesna Starčević

Osnovni izvor POREĐENJE MEDIJSKIH SISTEMA - Tri modela medija i politike - ü Autori: Danijel Halin i Paolo Manćini ü Objavljena 2004. godine

Medijski i politički sistemi i pitanje diferencijacije Vrste modela • Mediteranski, odnosno Polarizovani pluralistički model • Demokratsko-korporatistički, odnosno Severnosrednjoevropski model • Liberalni, odnosno Severnoatlantski model • Teorija diferencijacije • Kritika teorije diferencijacije

Medijski i politički sistemi i pitanje diferencijacije Kriterijumi podele • • • Geografski region Novinska industrija Politički paralelizam Profesionalizacija Uloga države • Politička istorija (konflikti i konsenzus)

Polarizovani pluralistički Grčka Španija, Portugal Italija Francuska Belgija Nemačka Austrija Holandija Velika Britanija Norveška, Finska Danska, Švedska Demokratsko-korporatistički Švajcarska Irska Kanada SAD Liberalni

Medijski i politički sistemi i pitanje diferencijacije Četvrti medijski model Istočno-evropski, odnosno post-komunistički model ü Kasni razvitak demokratije ü Privreda u razvoju ü Primetna kontrola države nad medijima ü Veliki broj novih štampanih medija ü Elektronski mediji ulažu napor da demonstriraju političku nezavisnost

Polarizovani pluralistički model MEDITERANSKE DRŽAVE

Polarizovani pluralistički model Države Portugal Španija Francuska Italija Grčka

Polarizovani pluralistički model Istorijski okvir • Sredinom sedamdesetih godina 20. veka Grčka, Portugal i Španija su odbacile poslednja tri autoritarna režima u Zapadnoj Evropi i započele tranziciju ka liberalnoj demokratiji. Italija je krenula ranije u tranziciju, ali ima mnogo zajedničkih karakteristika sa pomenute tri zemlje. Na kraju, Francuska je u ovoj grupi, ali se nalazi „na pola puta“ ka demokratskokorporatističkom modelu severne i srednje Evrope. • Ono što izdvaja ovaj prostor, i u manjoj meri Francusku, od ostatka zapadne Evrope i Severne Amerike je činjenica da su liberalne institucije razvijene kasnije.

Polarizovani pluralistički model Razvoj medijskog tržišta i slobode štampe • Masmediji u mediteranskim zemljama su bili blisko uključeni u političke sukobe koji su obeležili istoriju regiona i postoji jaka tradicija gledanja na njih kao na sredstva ideološkog izražavanja i političke mobilizacije. U isto vreme, razvoj komercijalnog medijskog tržišta je bio relativno slab, ostavljajući medije često zavisne od države, političkih partija, crkve ili bogatih privatnih pokrovitelja, što je sprečavalo profesionalizaciju i razvoj medija kao autonomnih institucija.

Polarizovani pluralistički model Razvoj medijskog tržišta i slobode štampe • Štampu, naročito u Francuskoj, karakterišu mnogi usponi i padovi u dostizanju slobode štampe i čitalačke publike kroz istoriju. • Kada je reč o slobodi štampe u regionu, pratile su je mnoge zabrane i cenzure, što je bila posledica političkih okolnosti.

Polarizovani pluralistički model Razvoj medijskog tržišta i slobode štampe • Posle svih političkih lomova, u sedamdesetim i osamdesetim godinama 20. veka, sve mediteranske zemlje su pokazale pomeranje ka marketinški orijentisanim štampanim medijima. • Masovni tiraži novina nikada se nisu razvili u Južnoj Evropi zbog ekonomske i političke situacije za razvoj medijskih tržišta, odnosno činjenice da su postali povoljni kasnije u odnosu na druge regione. Povoljnost nije bila prisutna do sredine 20. veka, kada je radio već postao bitan medij i kada je počela da se razvija televizija. Zbog toga se može reći da je jedini pravi masovni medij u Južnoj Evropi elektronski medij i njegova važnost je ogromna za formiranje javnog mnjenja.

Polarizovani pluralistički model Razvoj medijskog tržišta i slobode štampe • Još neke specifičnosti tržišta novina u mediteranskim zemljama: - Razlike u čitalačkoj publici među polovima su velike. - Industrija novina znatno više zavisi od prodaje na kioscima nego od pretplate. • Tabloidi i senzacionalističke novine su praktično odsutne, a kao najbliže kriterijumu takozvane „žute štampe“ se pojavljuju, donekle uspešno, nedeljne publikacije sa izrazito ženskom čitalačkom publikom, koje se bave poznatim ličnostima i životnim pričama. • Veliku ulogu, kada je reč o takozvanim „popularnim novinama“, igraju sportske dnevne novine u svakoj od ovih zemalja. • Lokalna štampa je, takođe, relativno nerazvijena, osim u Francuskoj gde čini oko 70 posto tiraža dnevnih novina.

Polarizovani pluralistički model Politički paralelizam • Politički paralelizam u medijima prepoznajemo po jačini i karakteru povezanosti medija i političkih grupa, a i po tome u kojoj meri se u medijskom sistemu odražavaju preovlađujuće političke podele u društvu. • Politički paralelizam u mediteranskim zemljama teži da bude visok: štampa je snažno okrenuta ka političkom životu, spoljnom pluralizmu i tradiciji komentara i zastupničkog novinarstva koji istrajava više nego u drugim delovima Evrope.

Polarizovani pluralistički model Politički paralelizam • Stil novinarstva ima tendenciju ka tome da daje značajan naglasak na komentare. Novine naginju ka tome da predstavljaju različite političke tendencije i to se reflektuje na različite političke stavove njihovih čitalaca. S vremena na vreme novine igraju ulogu aktiviste i mobilišu svoje čitaoce da podrže određene političke aktivnosti. Javna radiodifuzija ima tendenciju da bude partijski politizovana. I novinari i vlasnici medija često imaju političke veze i saveze i postaje normalno za novinare da postaju političari.

Polarizovani pluralistički model Politički paralelizam • O razlici između francuskog novinarstva i onog u drugim regionima govore reči francuskog istoričara štampe Pjera Alberta (iz 1983. godine). „Francusko novinarstvo je uvek bilo više novinarstvo koje izražava, a ne ono koje posmatra. Ono je uvek davalo prednost hronikama i komentarima nad izveštajima i reportažama. . . U tome je ključna razlika u odnosu na anglo-saksonsko novinarstvo koje uvek stavlja vesti iznad komentara. “

Polarizovani pluralistički model Politički paralelizam • • Takvu tvrdnju potkrepljuje i sledeća tabela, u kojoj je izvršena analiza sadržaja „Njujork tajmsa “, „Monda “ i „Figaroa“ sa uzorcima informacija koje su pokrivale nacionalnu politiku šezdesetih i devedesetih godina 20. veka. Primer je iz knjige „Comparing Media Systems – Three Models of Media and Politics“ (Daniel C. Hallin, Paolo Mancini – 2004, Cambridge University Press). U tabeli su analizirani paragrafi posvećeni sledećim funkcijama novinarstva: izveštavanje o događajima i izjave, davanje pozadine, interpretacija događaja i davanje mišljenja.

Polarizovani pluralistički model Uloga države i profesionalizacija novinarstva • U Mediteranskom modelu imamo jaku ulogu države kao vlasnika, osnivača i sufinansijera medija. • Takođe, jedna od karakteristika je i parlamentarna ili vladina politika upravljanja nad radiodifuznim sistemima. • Mnoge mediteranske zemlje karakteriše naročito rapidna i nekontrolisana tranzicija od kontrolisane države ka komercijalnoj radiodifuziji - „divljačka deregulacija“. • Instrumentalizacija medija od strane Vlade, političkih partija i industrijalaca sa političkim vezama je uobičajena.

Polarizovani pluralistički model Uloga države i profesionalizacija novinarstva • Profesionalizacija novinarstva nije snažno razvijena kao u drugim modelima. Novinarstvo nije strogo odvojeno od političkog aktivizma i autonomija novinarstva je uvek ograničena. • Mediteranske zemlje karakterišu posebno eksplicitni sukobi preko autonomije novinara - snaga i autoritet u okviru medijskih organizacija su u većoj meri otvoreno osporavani u polarizovanim pluralističkim sistemima. • Kao još jedna od odlika, može se spomenuti visok stepen političkog klijentelizma.