Po co nam rodzice naszych uczniw czyli o

Po co nam rodzice naszych uczniów, czyli o (trudnej? ) współpracy szkoły z domem Piotr Plichta Uniwersytet Łódzki Katedra Pedagogiki Specjalnej Dla 4 Konferencji OSKKO, Miętne 17. 02. 2007 Ogólnopolskie Stowarzyszenie Kadry Kierowniczej Oświaty www. oskko. edu. pl Materiał pokonferencyjny 4 Konferencji OSKKO, Miętne 2007, www. oskko. edu. pl

Zróbmy taki test… Jaki to zawód? n Wykonawca jest narzędziem w pracy n Działa w sytuacjach niestandardowych - bez przepisu n Kwalifikacje zawodowe są niepewne n Wysoki poziom oczekiwań ze strony społeczeństwa i często dość niski prestiż n Niepewność, co do wyników własnej działalności n Wykluczające się oczekiwania

Ciąg dalszy testu n n n Nie są znane kryteria doskonałości Wysoki stopień odpowiedzialności, głównie moralnej Skutki są trwałe ale wykonawca czasami o nich się nie dowie Praca w izolacji od współpracowników Wysoki stopień obciążeń psychicznych Idealizowany i poniżany Materiał pokonferencyjny 4 Konferencji OSKKO, Miętne 2007, www. oskko. edu. pl

Ten zawód to: Materiał pokonferencyjny 4 Konferencji OSKKO, Miętne 2007, www. oskko. edu. pl

n n Jeszcze jedna rzecz, którą muszą potrafić nauczyciele…. - dogadywanie się z rodzicami Jak nazwać relację nauczyciel – rodzic, czyli czego oczekujemy od specjalistów? Materiał pokonferencyjny 4 Konferencji OSKKO, Miętne 2007, www. oskko. edu. pl

W świecie pedagogicznej biegunowości n n n „Rodzice - sojusznicy czy kula u nogi? ” „Nauczyciele i rodzice, czyli gracze i przegrani” „Rodzice i nauczyciele - jeden cel, dwa światy” Rodzice-nauczyciele: Podwójni agenci czy uprzywilejowani łącznicy? Itp… Materiał pokonferencyjny 4 Konferencji OSKKO, Miętne 2007, www. oskko. edu. pl

A więc po co współpracować? n Jest wiele powodów ale choćby dlatego, że po prostu są… Materiał pokonferencyjny 4 Konferencji OSKKO, Miętne 2007, www. oskko. edu. pl

Dlaczego zarówno nauczyciele jak i rodzice unikają kontaktów i współpracy? n Ponieważ ludzie mają tendencję do unikania nieprzyjemnych sytuacji Materiał pokonferencyjny 4 Konferencji OSKKO, Miętne 2007, www. oskko. edu. pl

Materiał pokonferencyjny 4 Konferencji OSKKO, Miętne 2007, www. oskko. edu. pl

Stres w miejscu pracy n n Szkodliwe psychiczne i emocjonalne reakcje, które pojawiają się, gdy wymagania zawodowe są rozbieżne z: umiejętnościami, możliwościami i potrzebami pracownika. Istotny składnik stresu zawodowego nauczycieli związany jest z kontaktem z rodzinami Materiał pokonferencyjny 4 Konferencji OSKKO, Miętne 2007, www. oskko. edu. pl

Zakresy stresorów w KOZP (Kwestionariusz Obciążeń Zawodowych Pedagoga – Plichta i Pyżalski) n n n Obciążenia organizacyjne (OO) Sytuacje konfliktowe (SK) Brak sensu pracy (SP) Trudności w kontakcie z rodzicami mieszczą się w Sytuacjach Konfliktowych Materiał pokonferencyjny 4 Konferencji OSKKO, Miętne 2007, www. oskko. edu. pl

Studenci pedagogiki przeczuwają, że kontakty nauczyciele – rodzice to coś wyjątkowego… Materiał pokonferencyjny 4 Konferencji OSKKO, Miętne 2007, www. oskko. edu. pl

Rodzice podopiecznych nie chcą angażować się w wychowanie Studenci odpowiadając na pytanie - jakich czynników obawiają się w pracy pedagogicznej najbardziej jako trzeci pod względem wagi ocenili ten właśnie stresor Materiał pokonferencyjny 4 Konferencji OSKKO, Miętne 2007, www. oskko. edu. pl

Strategie pojawiające się w kontakcie z rodzicami (J. Kielin) 1. 2. 3. 4. Unikanie kontaktu z rodzicami (formalizowanie, ograniczanie się do grzecznościowego powitania, zdawkowej rozmowy, wymiany opinii na błahe tematy) Rozbudowanie kontaktów pozazawodowych (zaprzyjaźnianie się) Całkowita rezygnacja z samodzielnej pracy nauczyciela z dzieckiem Nieokazywanie życzliwości Materiał pokonferencyjny 4 Konferencji OSKKO, Miętne 2007, www. oskko. edu. pl

Co zrobić, żeby relacje te były lepsze? n n n M. in. : Umiejętność diagnozowania postaw rodziców w stosunku do dzieci Umiejętność diagnozowania postaw rodziców w stosunku do szkoły Materiał pokonferencyjny 4 Konferencji OSKKO, Miętne 2007, www. oskko. edu. pl

Rodzice - nauczyciele n n n Brak zaufania, niepewność, wzajemna niechęć, wrogość nauczycieli i rodziców Przyczyny (M. Babiuch): Stereotypy i uprzedzenia (postrzeganie siebie jako cenzorów i sędziów, obawa przed krytyką i obarczaniem winą) Obronne nastawienia wynikające z wcześniejszych doświadczeń Niekorzystny i krytyczny obraz nauczycieli w środkach masowego przekazu Materiał pokonferencyjny 4 Konferencji OSKKO, Miętne 2007, www. oskko. edu. pl

Szkoła z perspektywy rodziców n n Obawy, lęki (czy dziecko sobie poradzi, test ich kompetencji wychowawczych) Niektórym szkoła kojarzy się poprzez pryzmat ich dzieciństwa Rodzice „słabych uczniów” otrzymują od nauczycieli głównie nieprzyjemne informacje czyli, … …kto miał w dzienniczku uwagę o dobrym zachowaniu… Materiał pokonferencyjny 4 Konferencji OSKKO, Miętne 2007, www. oskko. edu. pl

n n Ile razy chodziłem na wywiadówki do swoich dzieci tyle razy czułem się jak jedno z nich. Sadzano mnie w ławce (…) i byłem pouczany. Wysłuchiwałem uwag nauczycielki siedząc w kucki w przymałej ławeczce na maleńkim krzesełku. Była to sytuacja, w której trudno było mi być dorosłym. A. Nalaskowski Materiał pokonferencyjny 4 Konferencji OSKKO, Miętne 2007, www. oskko. edu. pl

Większość tzw. rozmów z rodzicami polega niestety na donoszeniu o niepowodzeniach ucznia (A. Radziwiłł za: Janowski 2004) Materiał pokonferencyjny 4 Konferencji OSKKO, Miętne 2007, www. oskko. edu. pl

Rodzice z perspektywy nauczycieli n n n Postawy często niezbyt pozytywne Czują się zagrożeni oceną ze strony rodziców Ok. 30% n-li ocenia wsparcie rodziców jako niewystarczające (Pyżalski, 2006) Ojcowie i matki wykazują silniejsze zainteresowanie gdy ich dzieci mają poważne trudności Nauczyciele postrzegają rodziców mniej pozytywnie niż rodzice nauczycieli Materiał pokonferencyjny 4 Konferencji OSKKO, Miętne 2007, www. oskko. edu. pl

Co powinniśmy wiedzieć o postawach? n n n Składnik myślowy - poglądy rodziców na temat wychowania dzieci Składnik uczuciowy - emocje jakie w rodzicach wyzwala kontakt z dzieckiem Składnik zachowania - to co faktycznie rodzice robią w relacji ze swoim dzieckiem Materiał pokonferencyjny 4 Konferencji OSKKO, Miętne 2007, www. oskko. edu. pl

3 zasady osiągania celów w pracy z rodzicami (J. Kielin) n n n Dzięki nauczycielowi rodzice powinni: Umieć wykonać to, czego ich uczymy (cel motoryczny) Wiedzieć czemu ta czynność służy (cel poznawczy) Być przekonani, że ta czynność jest dla nich ważna (cel emocjonalny) W pracy z rodzicami musimy jednocześnie realizować wszystkie rodzaje celów Materiał pokonferencyjny 4 Konferencji OSKKO, Miętne 2007, www. oskko. edu. pl

Kryteria wyznaczania postawy rodzicielskiej n n Stopień dominacji nad dzieckiem Dystans w stosunku do dziecka Materiał pokonferencyjny 4 Konferencji OSKKO, Miętne 2007, www. oskko. edu. pl

Materiał pokonferencyjny 4 Konferencji OSKKO, Miętne 2007, www. oskko. edu. pl

Kilka słów o specyfice kontaktu z rodzicami reprezentującymi negatywne postawy rodzicielskie (za J. Kielin) Materiał pokonferencyjny 4 Konferencji OSKKO, Miętne 2007, www. oskko. edu. pl

Specyfika pracy z „unikającymi” n n n Zawarcie kontraktu bez większych trudności. Zwykle kłopoty z egzekwowaniem ustaleń Uczyć przestrzegania nawet minimalnych ustaleń i nagradzać jeśli z nich się wywiązują W początkowej fazie nie proponować działań wymagających dużego zaangażowania Jeżeli mają robić coś nowego dla dziecka to nie powinno kolidować z innymi zajęciami wynikającymi z rozkładu dnia Nie mogą się czuć w żaden sposób zmuszani do zajmowania się dzieckiem Zdecydowanie lepiej wzmacniać wysiłki rodziców niż chwalić postępy dziecka Materiał pokonferencyjny 4 Konferencji OSKKO, Miętne 2007, www. oskko. edu. pl

Specyfika pracy z „wymagającymi” n n n n Nie ulegać Jeśli zawrzemy kontrakt - będzie ono skrupulatnie przestrzegane Starają się zdominować osobę nauczyciela mając własną wizję pracy z dzieckiem Niezbędne jest mocne przygotowanie teoretyczne specjalisty – nacisk na realizację celu poznawczego Uczyć chwalenia dziecka Nauczyć prowadzenia profesjonalnej obserwacji dziecka i zapisywania jej wyników Praca z takimi rodzicami przypomina wiercenie dziury w tamie Materiał pokonferencyjny 4 Konferencji OSKKO, Miętne 2007, www. oskko. edu. pl

Specyfika pracy z „nadopiekuńczymi” n n n ponieważ czują się często bezradni skupiamy się na realizacji celu motorycznego uczymy ich takich form pracy, w których przyjmują postawę dominującą czyli wymagają i egzekwują od dziecka wykonywanie ich poleceń uczyć dawania dziecku swobody zabronić przeszkadzania, „wtrącania się” podczas zajęć otwartych lub odmówić im możliwości uczestniczenia w zajęciach uczymy, że stawianie wymagań nie niszczy relacji rodzic – dziecko Materiał pokonferencyjny 4 Konferencji OSKKO, Miętne 2007, www. oskko. edu. pl

Specyfika pracy z „odtrącającymi” n ostatecznym kryterium pozostaje możliwość zawarcia kontraktu Materiał pokonferencyjny 4 Konferencji OSKKO, Miętne 2007, www. oskko. edu. pl

Ważne – pamiętać o 3 rodzajach satysfakcji w rozwiązywaniu konfliktów n n n Satysfakcja rzeczowa Satysfakcja proceduralna Satysfakcja psychologiczna Materiał pokonferencyjny 4 Konferencji OSKKO, Miętne 2007, www. oskko. edu. pl

Rodzice w stosunku do szkoły (Plichta, Pyżalski) n n n Typ: Adekwatny Agresywny Bierny Obojętny Roszczeniowy Materiał pokonferencyjny 4 Konferencji OSKKO, Miętne 2007, www. oskko. edu. pl

Spróbuj ich rozpoznać… ( materiały z warsztatu „Profilaktyka wypalenia zawodowego” realizowanego przez P. Plichtę i J. Pyżalskiego w Katedrze Pedagogiki Specjalnej UŁ) n n n - Żądam zmiany n-la od rysunków! - Jak nic się nie zmieni to pójdę do gazety - Nauczyciele to banda - I tak nic to nie da - Nie jest Einsteinem i tyle - Chciałbym dowiedzieć się czegoś więcej - Trudno. Będzie idiotą i już - Najdroższe podręczniki każą kupować. . . - Niech sami przestaną palić najpierw - Co mi pani mówi. Chyba lepiej go znam - Sam z czasem zmądrzeje Materiał pokonferencyjny 4 Konferencji OSKKO, Miętne 2007, www. oskko. edu. pl

Spróbuj ich rozpoznać… ( materiały z warsztatu „Profilaktyka wypalenia zawodowego” realizowanego przez P. Plichtę i J. Pyżalskiego w Katedrze Pedagogiki Specjalnej UŁ) n n n - Próbowałem wszystkiego to nic nie da - To pan powinien coś zrobić - Sami się tym zajmijcie -Do tej pory nie udawało się, ale spróbuję - On za rok i tak zrobi co będzie chciał - Wie pani ile czasu zajmuje mi praca? - Skoro pan tak mówi - Znowu dziecko wraca niedomyte! - Należy bardziej zwracać uwagę na dzieci - Nic nie mówi, czeka, aż n-l skończy - Co ten mój gagatek zrobił? - Już nie mam do niego siły Materiał pokonferencyjny 4 Konferencji OSKKO, Miętne 2007, www. oskko. edu. pl

Warto czytać co na temat współpracy z rodzinami mówią pedagodzy n n n Szacunek do rodzica to jest przyznanie mu prawa, nie bawienie się wobec niego w hiperrodzica i nadmamę (gaba) nauczyciele niewiele mogą bo sami potrzebują pomocy (JACOL) nie wymagajmy od siebie profesjonalizmu we wszystkim co dotyczy człowieka (Małgoś) Pedagogizacja rodziców a może „rodzicyzacja” nauczycieli (M. Pleśniar) obrona dziecka to nie tylko prawo, to obowiązek rodziców (Maelka) Materiał pokonferencyjny 4 Konferencji OSKKO, Miętne 2007, www. oskko. edu. pl

Co może poprawić wzajemne relacje n Rezygnacja z oczekiwania na wdzięczność (odrzucenie postawy kupieckiej) Wiara w możliwości uczniów i ich rodziców Postawa „jak gdyby” n Za: P. Meirieu n n Materiał pokonferencyjny 4 Konferencji OSKKO, Miętne 2007, www. oskko. edu. pl

Co może przeszkadzać Ideologie nauczycielskie (S. Dylak): 1. To mnie dotyczy – dostrzeganie potrzeby zmiany wszystkich poza sobą 2. Efekt Leona – „my to robimy…” 3. Jedynej odpowiedniej metody 4. Kompleks drogowskazu 5. Pozbywanie się ideałów („to możliwe, ale tylko teoretycznie”, „wiem swoje – uczę 20 lat”) Materiał pokonferencyjny 4 Konferencji OSKKO, Miętne 2007, www. oskko. edu. pl

…oraz przynajmniej 4 z 10 dziedzin „zawodowej inteligencji pedagogicznej” Zajętość n Blefizm n Teflonizm n Wiatrohandkizm (T. Wragg za: Kruszewski, 2000) n Materiał pokonferencyjny 4 Konferencji OSKKO, Miętne 2007, www. oskko. edu. pl

Literatura n n n n Babiuch M. (2003). Jak współpracować z rodzicami "trudnych" uczniów? , WSi. P, Warszawa. Dylak S. (2000). Nauczycielskie ideologie pedagogiczne a kształcenie nauczycieli [w: ] Kruszewski K (red. ) Pedagogika w pokoju nauczycielskim, WSi. P, W-wa. Forum OSKKO Janowski A. (2004) Pedagogika praktyczna, Fraszka Edukacyjna, Warszawa Kielin J. (2002). Jak pracować z rodzicami dziecka niepełnosprawnego, GWP, Gdańsk. Meirieu P (2003). Moralne wybory nauczycieli. Etyka i pedagogika. Fraszka Edukacyjna, Warszawa Nalaskowski A. (2002). Przestrzenie i miejsca szkoły. Impuls, Kraków Wragg T. (2000). Sztuki piękne i pedagogiczne [w: ] Kruszewski K. (red. ) Pedagogika w pokoju nauczycielskim, WSi. P, W-wa. Materiał pokonferencyjny 4 Konferencji OSKKO, Miętne 2007, www. oskko. edu. pl

Dziękuję za uwagę plichta@ uni. lodz. pl Zapraszam do odwiedzenia portalu edukacyjnego www. gazeta. edu. pl Materiał pokonferencyjny 4 Konferencji OSKKO, Miętne 2007, www. oskko. edu. pl