PANDEM DNEMNDE ZEL YETENEKL OCUKLARIN PSKOLOJK SALAMLIINI NASIL

PANDEMİ DÖNEMİNDE ÖZEL YETENEKLİ ÇOCUKLARIN PSİKOLOJİK SAĞLAMLIĞINI NASIL DESTEKLEYEBİLİRİZ? SOLMAZ ERBAŞ Uzm. Psikolojik Danışman

• İçinden geçtiğimiz bu zor günlerde ruh sağlığı alanındaki birçok terim tekrar gündeme gelip çok sık kullanılmaya başlanmıştır. Bunların içinden en önemlilerinden biri ‘Psikolojik Sağlamlık’ kavramıdır. Çünkü psikolojik sağlamlık bu zor günleri nasıl geçireceğimizi belirleyecek olan hayati bir kavramdır. Kimileri bu süreci daha rahat atlatabilirken kimileri kendilerini daha yoğun kaygı ve stres içinde hissedebilmektedirler. Bu durumu belirleyen en önemli noktalardan biri kişinin psikolojik sağlamlığıdır. Peki Psikolojik Sağlamlık nedir?

• Psikolojik sağlamlık, hayat boyunca karşılan sıkıntılara ve stres yaratan olaylara karşın bireyin bu sıkıntılara ve stres yaratan durumlara dayanabilme, karşı koyabilme ve normal yaşantısını sürdürebilme galibiyeti şeklinde tanımlanmıştır (Mandleco ve Peery, 2000). • Benard (1991), psikolojik sağlamlığı insanların yaşamları süresince karşılaştıkları riskli olaylara ve bu olaylara karşı hızlı ve olumlu bir şekilde uyum sağlamaya yarayan koruyucu faktörlerin varlığı şeklinde tanımlamıştır.

• Bakıldığında bu tanımlar beynimizin çalışma mekanizması hakkında da ipuçları taşımaktadır. Beynimizin yaşanılan herhangi bir sorun karşısındaki yaptığı en önemli işlevlerinden biri geçmişe gidip buna benzer durum yaşandığında nasıl bir çözüm geliştirdiğimize bakmasıdır. Ve çoğunlukla bir seçenek olarak da bunu şuan ki var olan duruma transfer eder. Bizler de başetme süreçlerinde bir yöntem olarak buna başvururuz. Bundan şunu anlamak mümkün geçmişteki sorunlarla başetme gücümüz, karşılaştığımız zorlukları yok saymadan üstesinden gelebilme becerimiz aslında bugünkü gücümüzü belirlediği gibi , bugünkü bu zorlu süreçlerde gelecekteki psikolojik sağlamlığımız içinde çok önemli bir fırsat niteliğindedir. Richard BACH’ın dediği gibi ‘Yaşamdaki her sorun, içinde bir armağan saklar. ’

• İnsanlığın geçmişine baktığımızda aslında içinde bulunduğu şartlara uyum sağlama ve zorluklarla başetmeye dair davranış kalıplarını çok rahat bir şekilde görebiliriz. Yani aslında hepimizde içinde bulunduğu ortama uyum sağlama ve karşılaştığı sorunlarla başedebilmeye dair donanımlar mevcut. Böylesine bir donanıma sahipken ihtiyacımız olan tek şey zor süreçlerde, anın farkındalığını yaşayarak, içimizdeki bu gücümüze odaklanmak olacaktır. Çünkü insan; hayatında yaşadığı travmaları veya olumsuz deneyimleri, etkileriyle birlikte fark edebildiğin de, o deneyimleri kendisini yükselten ve geliştiren basamaklara dönüştürebilir. Aslında her zorluk bu anlamda gelişmemiz içinde bir fırsattır.

• Peki bu süreçte özel yetenekli öğrencilerin psikolojik sağlamlığımızı nasıl güçlendirebiliriz? Öncelikle zekanın tanımlarından birinin uyum sağlama becerisi olduğunu bilmekteyiz. Özel yetenekli öğrencilerde sahip oldukları zihinsel potansiyelleri sayesinde aslında bu sürece düşündüğümüzden daha kolay uyum sağlayabilirler. Ancak bildiğimiz gibi özel yetenekli öğrenciler sadece zihinsel potansiyel açısından farklı değillerdir. Aynı zamanda duygusal yoğunlukları da farklıdır. Bu hem avantajlı olabileceği gibi hem de dezavantajlı olabilir. Bu hızlı anlama ve analiz becerileri sayesinde kendi yaşıtlarından daha ileri bir düzeyde süreci algılayıp analiz edebilirler. Ve buda aynı zamanda onların duygusal yoğunluklarını da etkileyebilmektedir. Bu süreçte özel yetenekli çocukların psikolojik sağlamlığını nasıl destekleyebiliriz?

Bu anlamda aileler için faydalı olacağını düşündüğüm birkaç noktaya değinmek istiyorum;

• 1)Kaygı belirsizlikten oluşur. Bu nedenle doğru kaynaklardan, doğru bilgilendirme yapmak oldukça önemlidir. Bilgilendirme yaparken çocuğunuzun kronolojik yaşını mutlaka dikkate almak gerekir. Sonuçta özel yeteneklide olsa çocuk olduklarını unutmamak gerekir. Çünkü algılayabileceklerinden çok daha fazla bilgilenderme yapmakta kaygı yaratır.

• 2)Normal yaşantınızı gündemde tutun. Bu amaçla çocuğunuzun rutinlerini belirlemesine yardımcı olun. Bu asla onun adına rutin belirlemek değildir. Çünkü çocuk kendi rutinini kendi belirlemelidir. Siz sadece bu süreçte ona yardımcı olun. Böylelikle çocuklarınızın öz düzenleme becerilerini geliştirmelerine yardımcıda olmuş olacaksınız. Bunun için belki bir aile toplantısı yapabilirsiniz. Bu toplantıda herkesin sorumlulukları ve rutinleri üzerine konuşulabilir. • 3)Ebeveynler olarak çocuklarımıza yeteri kadar destek olmak için siz kendinizi iyi duruma getirmeniz gerekir. Çünkü çocuklarınız sizi model alır. Sizin kaygılı olmanız çocuklarınızında kaygılı olmasına neden olabilir.

• 4)Her gün çocuklarınıza onları dinlemek için belli bir zaman ayırın. Bu süre içinde onları dinleyin, duygularını anlamaya çalışın ve anladığınızı onlara hissettirin. • 5)Sorduğu sorulara olabildiğince cevap vermekte fayda vardır. Bilmediğiniz soruları yaşına uygun ve güvenilir kaynaklardan birlikte araştırabilirsiniz. Burda önemli noktalardan biri onlara çözüm önerisi sunmak yerine farklı bir bakış açısı geliştirmelerine yardımcı olmak gerekir.

• 6)Özel yetenekli öğrenciler aslında üreterek mutlu olurlar. Bu süreçte onları zorlamadan bu tür faaliyetlerine destek olabilirsiniz. • 7)Bu süreçte güçlü yanlarımızı ortaya çıkarıp bunlardan faydalanabiliriz. Çocuğunuzun da güçlü yanlarını farketmeleri konusunda onlara yardımcı olun. Bunun için ‘Kendinde beğendiğin ve hiç kaybetmek istemediğin özelliklerin nelerdir? diye sorabilirsiniz. Muhtemelen çocuğunuzun bu soruya vereceği cevap onun güçlü yanları olacaktır.

• 8)Spor yapın. Hareketin zihin gelişimine olan katkısı bilinmektedir. Hareket ettikçe zihinsel süreçlerimizde orantılı olarak gelişecektir. Buda sorunlar karşısında başetme gücümüze olumlu katkı sağlayacaktır. • 9)Bu süreçte sosyal destek çok önemlidir. Sizin ve çocuğunuzun sesini duyduğunuzda size iyi gelecek kişilerle konuşun. Aynı zamanda sizin sesinizi duyduğunda kendini daha iyi hissedecek kişileri arayın.

• Bütün bunları yapmak bu zorlu süreçte sizin hayata karşı daha umutlu dolu bakmanıza yardımcı olacaktır. Belkide bu günlerde en çok ihtiyacımız olan şeydir ‘Umut Dolu Olmak’. Çünkü ‘UMUT’ kişiye kendisini güçlü hissettirecek en önemli duygudur. Okuduğumda beni çok etkileyen bir cümleyle bitirmek istiyorum: ‘UMUT, VAR OLAN EN GÜÇLÜ ANTİDEPRESANDIR. ’