OSNOVNE FUNKCIJE TURIZMA I UTICAJ NA PRIVREDU grupa

OSNOVNE FUNKCIJE TURIZMA I UTICAJ NA PRIVREDU

• grupa ekonomskih funkcija; Sa ekonomskog aspekta • rekreativno-zabavna funkcija; • primarne funkcije u koje spada grupa ekonomskih funkcija turizma i • kulturno-obrazovna funkcija; • zdravstvena funkcija i • socijalna funkcija. • posledične funkcije, tzv. neekonomske funkcije turizma.

EKONOMSKE FUNKCIJE I EFEKTI TURIZMA • Ekonomski efekti od turističkih usluga u osnovi imaju potrošnju turista u receptivnim turističkim destinacijama • Kao rezultat turističke potrošnje nastaju brojni efekti, kako na privredu zemlje iz koje turisti dolaze, odnosno gde se nalazi njihovo mesto stalnog boravka u kome zarađuju novac, tako i u zemljama u koje turisti odlaze i u kojima troše novac zarađen u mestu stalnog boravka • Pri analizi ekonomskih efekata turističke potrošnje imaju se u vidu, pre svega, efekti potrošnje turista na privrede konkretnih receptivnih turističkih zemalja i područja i to potrošnja stranih turista, s obzirom da se potrošnja domaćih turista posmatra kao cirkulacija i prelivanje iz jednog područja u drugo u okviru jedne nacionalne teritorije bez značajnijih dodatnih vrednosti na ukupni društveni proizvod i nacionalni dohodak

“TURIZAM JE NESTABILAN IZVOR PRIHODA” • Turizam je turbulentna privredna delatnost koju karakteriše visoka sezonalnost • Zapošljavanje u turizmu • Turistička tražnja je pod uticajem eksternih faktora • Motivacija turista • Turistička tražnja je visoko elastična na ekonomske faktore • Mnogi gradovi su postali slični • Klasifikacija turističke industrije

FAKTORI KOJI UTIČU NA RAZVOJ TURIZMA ODREĐENE DESTINACIJE • vrsta turističke destinacije u odnosu na njene prirodne karakteristike; • osnovna vrsta turističkog proizvoda koji nudi na tržištu; • obim i struktura turističke potrošnje; • stanje razvijenosti ukupne ekonomije u državi ili konkretnoj destinaciji; • veličina i vrsta lokalne ekonomije (dominantno uslužna, proizvodna ili mešovita); • stepen u kome turistička potrošnja cirkuliše u okviru lokalne ekonomije (stepen uvoza za proizvode i usluge); • stepen zavisnosti lokalne ekonomije od sezonalnosti i mogućnost da umanji izraženu sezonalnost (tj. njene posledice)

KORISTI I EFEKTI KOJE TURIZAM VRŠI NA PRIVREDU • Najvidljivije koristi od turizma na one subjekte turističke privrede koji direktno prodaju usluge turistima • Efekti na one učesnike u turističkoj privredi koji su manje vidljivi - indirektni • Multiplikativni efekti • Efekti na državne prihode i prihode lokalne zajednice koji se deriviraju iz turističkih taksi • Efekti koje turizam ima na izvoz domaćih proizvoda

NEGATIVNI EKONOMSKI EFEKTI • Prekomerna zavisnost lokalne privrede od delatnosti turizma; • Inflatorni troškovi lokalne privrede kod otvaranja novih područja poslovanja; potencijalni rast cena kao posledica započinjanja novog ciklusa razvoja turizma i cenovnog nadmetanja sa konkurentskim zemljama; • Rast zavisnosti od uvoza i manje oslanjanje na lokalne proizvode i usluge i radnu snagu; • Limitirana individualna rentabilnost investicija usled naglašene sezonalnosti; • Odliv turističke potrošnje iz nacionalne ekonomije kroz putovanje domaćeg stanovništva u inostranstvo; • Dodatni troškovi koji se alimentiraju gradskoj vlasti koja upravlja turizmom

DIREKTNI UTICAJI TURIZMA NA PRIVREDU • • • Uticaj na društveni proizvod i nacionalni dohodak Uticaj na razvoj privrednih delatnosti koje sačinjavaju turističku privredu Uticaj na platni bilans zemlje Uticaj na zaposlenost stanovništva i nivo životnog standarda Uticaj na investicionu aktivnost i strukturu investicija Uticaj na brži razvoj nedovoljno razvijenih područja

UTICAJ TURIZMA NA DRUŠTVENI PROIZVOD I NACIONALNI DOHODAK I NJIHOVU TERITORIJALNU PRERASPODELU • Društveni proizvod (bruto nacionalni proizvod, Gross National Product-GNP) predstavlja količinu materijalnih dobara koja je u toku jedne godine stvorenu radom i kapitalom u okviru jedne nacionalne ekonomije i koja stoji na raspolaganju društvu radi zadovoljenja njegovih potreba. Ta količina dobara je rezultat prenete vrednosti (amortizacije) iz ranijih perioda sadržane u osnovnim proizvodnim fondovima, tj. osnovnim sredstvima privrede i novostvorene vrednosti, tj. nacionalnog dohodka u toj godini. • Bruto nacionalni proizvod – BNP predstavlja vrednost svih finalnih dobara i usluga proizvedenih pomoću domaćih faktora proizvodnje u nekom razdoblju. Pri tome nevažno je da li se ti faktori proizvodnje nalaze u zemlji ili inostranstvu. Definisan je konvencijom u okviru standardizovanih sastava društvenih računa Ujedinjenih nacija.

• Društveni neto-proizvod je rezultat rada proizvodnih radnika. Njegova veličina se utvrđuje tako što se od društvenog bruto-proizvoda, vrednosno izraženog, oduzme utrošena vrednost poslovnih sredstava.

UTICAJ TURIZMA NA DRUŠTVENI PROIZVOD I NACIONALNI DOHODAK I NJIHOVU TERITORIJALNU PRERASPODELU • posredno utiče na društveni proizvod i nacionalni dohodak, kroz stimulisanje oblasti materijalne proizvodnje koje snabdevaju turističku privredu i • neposredno po osnovu prelivanja dohodka iz drugih zemalja

UČEŠĆE PRIHODA OD TURIZMA U UKUPNOM BDP ZEMALJA BALKANA I CENTRALNE EVROPE (2004. GOD) Prihodi od turizma (u milionima USD) Učešće prihoda od turizma u ukupnom BDP (u %) Balkan Albanija BIH Bugarska Hrvatska Makedonija Rumunija Srbija i Crna Gora 5. 873 341 110 1. 119 2. 912 91 1. 044 256 3, 5 4, 2 1, 3 4, 6 8, 5 1, 7 1, 5 1, 8 Centralna Evropa Češka Republika Mađarska Poljska Slovačka Slovenija 12. 373 2. 630 4. 099 3. 950 755 939 2, 4 2, 5 4, 1 1, 6 1, 8 2, 9

UTICAJ TURIZMA NA DELATNOSTI TURISTIČKE PRIVREDE • Turistička potrošnja domaćih i stranih turista ima snažne reperkusije na sve delatnosti koje čine složeni sistem turizma • Postoji izražena korelacija između ostvarene turističke potrošnje i razvijenosti pojedinih delatnosti turističke privrede • U ukupnim izdacima za turističke usluge učešće izdataka za „ostale“ usluge se danas konstantno povećava • potrošnja stranih turista za osnovne turističke usluge u turističkoj destinaciji ne mora se u celini slivati u lokalnu ekonomiju

NETO DEVIZNI EFEKAT TURIZMA • Neto devizni efekat pokazuje visinu prihoda od turizma koji je umanjen za rashode za uvoz proizvoda i usluga bez kojih se ne bi mogla realizovati inostrana turistička potrošnja. • Po neto deviznom efektu turistička privreda se u velikom broju zemalja svrstava među vodeće delatnosti. To znači da čak i preko 90% od ostvarenog ukupnog prihoda od turizma može ostati na raspolaganju turističkoj privredi, dok se ostatak deviza (daleko manji deo) troši za nabavku robe iz inostranstva, a koja je neophodna za poslovanje u turizmu.

UTICAJ NA ZAPOSLENOST STANOVNIŠTVA I NIVO ŽIVOTNOG STANDARDA • Turizam je radno intenzivna delatnost - čovek je glavni „proizvođač“ usluga • Turizam je područje u kome se kreira najveći broj radnih mesta u svetu • Procenjuje se da se u svetskom turizmu na svaku milijardu USD prihoda kreira 20 000 radnih mesta. • Prema podacima WTO danas se u turizmu zapošljava oko 220 miliona radnika (oko 8% ukupne svetske radne snage). • Hotelski subjekti su još u 1995. godini obezbeđivali 11, 3 miliona radnih mesta širom sveta.

SPECIFIČNOSTI ZAPOŠLJAVANJA U TURIZMU • Ženska radna snaga • Radna snaga različitih stepena i profila stručnosti • Sezonska radna snaga • Posebni uslovi rada u turizmu

OSTALI DIREKTNI EKONOMSKI UTICAJI TURIZMA NA PRIVREDU • uticaj turizma na investicionu aktivnost i strukturu investicija • uticaj na brži razvoj nedovoljno razvijenih područja