EKONOMIKA TURIZMA Karakteristike turizma kao privredne delatnosti Sadraj

EKONOMIKA TURIZMA Karakteristike turizma kao privredne delatnosti

Sadržaj predmeta Ekonomika turizma Prvi deo – Teorijske osnove ekonomike i organizacije turizma kao privredne delatnosti I. Karakteristike turizma kao privredne delatnosti II. Društveni i ekonomski značaj turizma III. Organizacija turizma i osnovi turističke politike Drugi deo – Tržišni aspekt turizma I. Marketing koncepcija i njena primena u turizmu II. Turističko tržište i njegove karakteristike (potrebe, tražnja, elastičnost ) III. Istraživanje turističkog tržišta IV. Turistička propaganda Treći deo – Karakteristike razvoja međunarodnog turizma (svet, Evropa) Četvrti deo – Karakteristike razvoja turizma u SFRJ, Drž. zajednici SCG, Srbiji i Crnoj Gori

Predmet izučavanja Ekonomike turizma - ekonomski aspekt turizma, odnosno primena dostignuća ekonomske nauke u ovoj oblasti Pojam Ekonomika turizma - naučna kategorija koja tretira ekonomske odnose u turizmu (definiše, analizira i objašnjava primenu osnovnih ek. kategorija – sagledavanje mesta turizma u ukviru međunarodne privrede, odnosno privrede određene zemlje) Cilj - Upoznavanje studenata sa osnovnim pojmovima i kategorijama iz ekonomije primenjene na oblast turizma, organizacijom turizma i kretanjima u međ. turizmu i turizmu naše zemlje Multidisciplinaran pristup u izučavanju) ekonomija, sociologija, psihologija, istorija, geografija, matematika, statistika, istorija umetnosti i dr.

RAZVOJNI PUT TURIZMA Osnovni preduslovi za razvoj turizma: - slobodno vreme - slobodna novčana sredstva Ko sačinjava glavnu masu turista: - oni koji stvaraju vremenske i materijalne uslove na osnovu sopstvenog rada - oni koji raspolažu takvim mogućnostima na osnovu prisvajanja rezultata rada Epoha privilegovanih klasa – robovlasništvo, feudalizam i jednim delom kapitalizam Epoha savremenog turizma (druga polovina XIX veka)

RAZVOJNI PUT TURIZMA Razdoblje putovanja radi rekreacije – učesnici privilegovane klase (do prve polovine 19. veka) Razdoblje turističkih putovanja gde su preovlađajudi subjekti turizma pripadnici privilegovanih slojeva i ta putovanja zbog masovnosti nose naziv turistička (do I svetskog rata) Razdoblje savremenog turizma – većinu turista čine radni ljudi. Puni uspon doživljava posle I sv. rata, a posle II poprima masovni karakter.

Faktori koji su uticali na razvoj turizma - veći broj savremenih komfornih smeštajnih kapaciteta - nova turistička mesta u velikom broju zemalja - značajnija orijentacija turista prema toplim morima - pojave turističkih vodiča u većem broju sveta - formiranje većeg broja društvenih turističkih organizacija - sve veći uticaj države na razvoj turizma - priznato pravo radničkoj klasi da se bori za povećanje najamnina - skraćenje radnog vremena i uvođenje plaćenih god. odmora - podizanje kulturnog i opšteobrazovnog nivoa stanovništva - podizanje zdravstvene sposobnosti stanovništva i njihovih mogudnosti - politički značaj međunarodnih turističkih kretanja - ekonomski značaj turizma kao privredne delatnosti radnih Tomas Cook (1841) - preteča savremene organizacije turističkih putovanja, uveo železnicu u prevoz turista

ASPEKTI IZUČAVANJA TURIZMA Izučavanje turizma predstavlja kompletno razmatranje šireg društvenog političkog i ekonomskog aspekta: Društveni aspekt -održavanje psihofizičke kondicije i zdravlja -povećanje kulturnog nivoa stanovništva -održavanje kulturno – istorijskog nasleđa -bolje razumevanje među ljudima Ekonomski aspekt -direktni i indirektni uticaj na na razvoj ostalih delatnosti -brži razvoj nedovoljno razvijenih područja

DEFINISANJE TURIZMA Čovek (turista) je osnovni pokretač razvoja turizma u celini ● Pojam turiste vezan je za pojam putovanja čiji je motiv odmor ili razonoda, kao i želja za zadovoljavanjem kulturnih potreba ● Pri određivanju pojma turiste treba imati u vidu sledeće: ● putovanje koje omoguduje privremeni boravak u mestima van mesta stalnog boravka ● da je promena mesta boravka uslovljena željom za odmorom “Turizam je skup odnosa i pojava koje proizilaze iz putovanja i boravka posetilaca nekog mesta, ako se tim boravkom ne zasniva stalno prebivalište i ako sa takvim boravkim nije povezana nikakva njihova privredna delatnost”

Savremene tendencije u turizmu 1) izrazita prostorna disperzija turizma koji je obuhvatio skoro celu planetu Zemlju i teži ka kosmičkim prostorima, 2) stalni rast broja učesnika u kretanjima i obima međunarodnog turističkog prometa 3) veliki obim i permanentno povećanje turističke potrošnje (predviđa se da će sa oko 476 milijardi u 2000. godini dostići 1. 550 mlrd. U 2020. godini); 4) velika ekonomska moć i izuzetan privredni značaj turizma, koji mu obrazuju treću poziciju u međunarodnoj razmeni (posle naftne i automobilske inudstrije); 5) stalni rast učešća ukupne turističke privrede u svetskom bruto nacionalnom proizvodu (GNP), 13, 5%) sa tendencijom rasta;

6. stabilan udeo deviznog prihoda od turizma u svetskom izvozu u iznosu od oko 8, 5%; 7. visoko učešće prihoda od turizma u ukupnim prihodima ostvarenim po osnovu pružanja usluga 35% 8. stalno povećanje obima investicionih ulaganja u turističku privredu, koje je u istoj godini iznosilo 13, 4% od ukupnih investicija u svetu (prosek u zadnjih 10 godina je oko 7%); 9. sve veća izdvajanja svetske populacije za turizam i rekreaciju, koji zahvataju oko 13% ukupnih prihoda stanovništva; 10. permanentno povećanje broja receptivnih zemalja.

Osnovne karakteristike razvoja turizma • Turizam - društveni i privredni fenomen • Turizam - delatnost koja je prva poprimila globalni karakter • Turizam - jedna od najznačajnijih visokosložnih i multipleksnih delatnosti • UNWTO - specijalizovana org. UN

Osnovne karakteristike razvoja međunarodnog turizma • 1950. u međ. turistič. prometu učestvovalo je oko 25 mil. turista, a devizni prihod - 2. 1 mlrd. dolara (93, 5% prometa i 94, 4% prihoda Evropi i SAD). • Broj turista u međ. turizmu premašuje 1. 2 mlrd. + domaći promet • Godišnji prihodi preko 1. 300 mlrd. & hiljadu mlrd. i trista mil. USD • Učešće u međunarodnom bruto proizvodu oko 11% • Učešće u izvozu usluga oko 35% • Učešće u izvozu roba i usluga oko 12% • Učešće u investicijama oko 10% • Učešće u zaposlenosti oko 10% (221. 5. mil. ukupno, 75. miliona direktno) • Turizam raste gotovo dva puta brže od rasta svetskog BDP

Negativni efekti ekonomske krize na najrazvijenije zemlje sveta • Devizni priliv od turizma za samo dve godine (2008 - 2010) smanjen je: - u SAD sa 110 mlrd. na 103 mlrd. $, - u Španiji sa 62 mlrd. na 53, 2 mlrd. $, - u Francuskoj sa 56 na 46, 6 mlrd. $, - u Italiji sa 46 na 38, 8 mlrd. $, - u Nemačkoj sa 40 na 34, 7 iako je ova zemlja samo u toku prve dve godine krize izdvojila preko 900 mil. evra za pomoć tur. privredi. Značajniji napredak u ovom periodu ostvarile su: Kina, Turska, Austrija, Malezija i Meksiko, a zapažene rezultate ostvaruje Hrvatska.

Krizne godine u međunarodnom turizmu • 1967 – Rat na Bliskom Istoku • 1973 – Arapske zemlje povećavaju cene nafte za 10 puta • 1981– 1983 – Ekonomska recesija u svetu • 2001 – Napad na SAD (11 septembar) • 2003 – Epidemija SARSA, Rat u Iraku, teroristički napadi u Londonu, Madridu, kriza velikih avio - kompanija, • Radikalno pooštravanje viznog režima u mnogim zemljama sveta • 2008 - Grip N 1 - H-1 • 2008 -2012 - Svetska finansijska kriza • 2010 -2012 - Egipat, Tunis, Libija, . . . • 2014. Ukrajina, Sirija !!!!. . .

Regionalna struktura međunarodnog turizma • Region Evrope → 54, 4% u prometu i 51, 1% u prihodu (1950. godina - 67% u prometu i 42% u prihodu) • Region Azije i Pacifika → 19, 8% u prometu i 20, 8, % u prihodu (1950. godina 0, 7% u prometu i 1, 4% u prihodu) • Region Amerike → 16, 1% u prometu i 21% u prihodu (1950. godina - 29, 6% u prometu i 50, 5% u prihodu); • Ova tri regiona danas apsorbuju oko 91 % ukupnog svetskog turističkog prometa i oko 93% ukupnih prihoda • Region Afrike - 4, 8% promet i 3, 3% priliv (1950 2, 1% i 4, 2%). • Region Srednjeg Istoka→ 4, 9% u prometu i 3, 7% u prilivu

Turistička karta međunarodnog turizma Amerika 133 miliona (16%) Afrika 37 miliona (5%) Srednji istok 38 miliona (5%) Azija / Pacifik 156 miliona (19%) Evropa 444 miliona (55%) Izvor: Svetska turistička organizacija Vodeće zemlje po deviznim prihodima u mlrd. USD • SAD 177, 0 (2014) 103, 5 (2007) • Španija 65, 0 (2014) 52, 5 (2007) • Francuska 56, 0 (2014) 46, 3 (2007) • Kina 56, 0 (2014) 45, 8 (2007) • Italija 46, 0 (2014) 38, 8 (2007)