Mehmet EMEKSZ sunar iir dili iirde yap R

Mehmet EMEKSİZ sunar… • Şiir dili • Şiirde yapı

ŞİİR DİLİ • Şiir dili günlük dilden farklıdır. • Şiir malzemesi dil olan bir sanattır. • Şair duygu , düşünce ve hayallerini sözcüklerle anlatır.

ŞİİR DİLİ • Doğal dil dediğimiz günlük konuşma dili, bazen insanın duygu, düşünce ve hayallerini anlatmaya yetmeyebilir. • İşte bu durumda devreye şiir dili girer.

İMGELERİN ORTAYA ÇIKIŞ SEBEBİ VE OLUŞUM SÜRECİ • İnsanı, hayatı ve dünyayı, soyut ve somut yönleriyle ifade eden doğal dile ait göstergeler yetersizdir.

İMGELERİN ORTAYA ÇIKIŞ SEBEBİ VEOLUŞUM SÜRECİ • İnsan duygusu. düşüncesi ve hayali sınırsızdır. • Evren ve evrende bulunanlar zengindir ve belirsizdir. • Farklı düşünce ve hayaller, yeni olaylar ve durumların zihinde oluşturduğu görüntü ve tasarımlar mecazlar ve söz sanatları ile şiirde ifade edilir.

İMGELERİN ORTAYA ÇIKIŞ SEBEBİ VE OLUŞUM SÜRECİ • İşte bütün bu sebepler şiirde kullanılan imgelerin ortaya çıkmasına neden olur.

ŞİİRDE İMGE • İmgelerle sözcüklere yepyeni anlamlar • • kazandırılır. Kullanılan dile yeni değerler ve mecazlar yüklenir. Benzetmeler, söz sanatları kullanılır. Somut varlıklar soyutlaştırılır; soyutlar da somutlaştırılır. Böylece imgelerle duygu ve düşüncelere bir anlam derinliği kazandırılır.

İMGE ÖRNEKLERİ KÖŞE Sen geldin benim deli köşemde durdun Bulutlar geldi üstünde oturdu Merhametin ta kendisiydi gözlerin Merhamet saçlarını ıslatan sessiz bir yağmurdu Bulutlar geldi altında oturduk • Bu bölümde ‘… deli köşemde durdun, merhametin ta kendisiydi • gözlerin, merhamet saçlarını ıslatan sessiz bir yağmurdu’ ifadeleri birer imgedir. Dilin normal kullanımında köşenin deli olması, gözleri merhamet olması, merhametin sessiz bir yağmur olması gibi ifadeler söz konusu değildir

İMGE ÖRNEKLERİ ÇOBAN ÇEŞMESİ • Derinden derine ırmaklar ağlar Uzaktan uzağa çoban çeşmesi Ey suyun sesinden anlayan bağlar Ne söyler şu dağa çoban çeşmesi Bu dörtlükte ırmakların ve çeşmenin ağlaması. bağların suyun sesinden anlamaları , dağa çoban çeşmesinin birşeyler söylemesi alışılmış şeyler değildir. Yani bu ifadelerde imgeler kullanılmıştır.

ŞİİRDE YAPI • Şiirin yapısı ses ve anlamın kaynaşmasıyla oluşur. • Anlam ve ses kaynaşmasından oluşan birimlere beyit, kıt’a ve mısra denir. • Dize, beyit, dörtlük gibi birimlerle ölçü, kafiye düzeni, tema ve imgeler belli bir plan çerçevesinde bir araya gelir.

ŞİİRDE YAPI • Şiir birimlerinin bir tema etrafında birleşmesiyle ortaya bir bütün, bir yapı ortaya çıkar. • Bu yapı, şiirin yapısıdır.

NAZIM BİRİMİ • Bir manzumede anlam bütünlüğü taşıyan en küçük parçaya nazım birimi denir. • Nazım birimi, en az iki mısra olmak üzere üç, dört, beş ya da daha fazla mısradan oluşabilir.

MISRA (DİZE) • Bir şiirin (manzumenin) her ir satırına mısra denir. • Bazı mısralar tamamlanmış bir cümle • • biçimindedir; bazıları ise cümle şeklinde değildir. Klasik Edebiyat’ta mısraya çok önem verilirdi. En güzel mısraya mısra-ı berceste adı verilirdi.

BEYİT • Klasik Türk Edebiyatı’nda birçok nazım şeklinde nazım birimi iki mısradan oluşan beyittir. • Beyit, bazı modern şairlerimiz tarafından da kullanılmıştır.

KIT’A • Klasik Türk Edebiyatı’nda dört mısradan oluşan nazım şekline kıt’a denir. • Ancak Milli Edebiyat Dönemi’nde kıt’a kelimesi dörtlük anlamında da kullanılmıştır. • Günümüzde dörtlüklerden oluşan manzumelerin her bir dörtlüğüne kıt’a denilmektedir.

BENT • Bir manzumeyi meydana getiren bölümlerin her birine bent denir. • Beyit ve kıt’ada mısra sayısı belli olduğu halde bendin mısra sayısı değişebilir.

KOŞMA • Halk edebiyatında en çok kullanılan biçimdir • Genellikle hece ölçüsünün onbirli (6+5 ya da • • 4+4+3) kalıbıyla yazılır. Dörtlük sayısı üç ile beş arasında değişir. Şair koşmanın son dörtlüğünde adını ya da mahlasını söyler. Uyak düzeni genellikle şöyle olur: xaxa (aaab), cccb, dddb…

GAZEL • Özellikle aşk, ayrılık, hasret, güzellik ve mey (içki) • • • konusunda yazılmış belirli biçimdeki şiirlere denir. Beyit sayısı genellikle 5 -15 arasında değişir. Gazelin ilk beyti mutlaka kendi arasında uyaklı olur. Bu ilk beyte “matla”, son beyte ise “makta” adı verilir. Bir gazelin en güzel beytine “beyt-ül gazel”, şairin mahlasının bulunduğu beyte de “mahlas beyti” denir. Beyitleri arasında anlam birliği bulunan gazele “yekâhenk”, aynı güç ve güzellikte beyitlerden oluşan gazele de “yek-âvâz” gazel adı verilir. Uyak düzeni ‘aa, ba, ca…’ şeklindedir.

KASİDE • Din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla belirli kurallar içinde yazılan uzun şiirlerdir. • En az 33, en çok 99 beyitten oluşur. • Kasidenin en güzel beytine “beyt-ül kaside”, şairin mahlasının bulunduğu beyte de “taç-beyt” adı verilir.

KASİDENİN BÖLÜMLERİ • Nesib (Teşbib): Bahar, kış tasvirleri yapılır; bayram günleri anlatılır. • Girizgâh: Asıl konuya geçilen, nükteli, ince şekilde yazılan birkaç beyittir. • Medhiye: Asıl anlatılmak, övülmek istenen kişi için söylenenlerin anlatıldığı; kasidenin asıl bölümüdür.

KASİDENİN BÖLÜMLERİ • Fahriye: Şair kendi yeteneğini ve anlatımını • • göklere çıkarır. Çoğu zaman kendisini diğer şairlerle karşılaştırarak üstünlüğünü ortaya koyar. Tegazzül: Kasideyle aynı ölçüde ve uyakta gazel yazılır. Dua: Kasidenin son bölümüdür. Şair, övdüğü kişinin başarılarının devamlı olması, ömrünün uzun olması için dua eder.

KONULARINA GÖRE KASİDELER • Tevhid: Allah’ın birliğini anlatan kasidelerdir. • Münacaat: Allah’a yalvarmak, dua etmek amacıyla yazılan kasidelerdir. • Naat: Peygamberimizi övmek için yazılan kasidelerdir.

KONULARINA GÖRE KASİDELER • Medhye: Devrin ileri gelenlerini övmek amacıyla yazılan kasidelerdir. • Hicviye: Devrin yöneticilerini eleştirmek için yazılan kasidelerdir.

ŞARKI • Divan Edebiyatı’na Türkler’in kazandırdığı bir türdür. • Bestelenmek amacıyla yazılır. • ‘aaaa, bbba, ccca…’ şeklinde kafiyelenir. • Nedim ve Yahya Kemal şarkılarıyla meşhurdur.

TÜRKÜ • Türlü ezgilerle söylenen anonim halk şiiri nazım biçimidir. • Söyleyeni belli türküler de vardır. Halk edebiyatının en • • • zengin alanıdır. Anadolu halkı bütün acılarını ve sevinçlerini türkülerle dile getirmiştir. Türkü iki bölümden oluşur. Birinci bölüm asıl sözlerin bulunduğu bölümdür ki buna “bent” adı verilir. İkinci bölüm ise bentlerin sonunda yinelenen nakarattır. Bu bölüme “bağlama” ya da “kavuştak” denir. Türküler, genellikle yedili, sekizli, onbirli hece kalıplarıyla yazılmıştır. Konuları çok değişik olabilir

SONE • Edebiyatımıza Fransız edebiyatındandan giren bir türdür. • On dört dizeden oluşur. • Dizeler, iki tane dörtlük, iki tane üçlük şeklinde gruplandırılır.