EKONOMK CORAFYA Tarmsal Faaliyetler Hazrlayan Fatih ALTU 1

EKONOMİK COĞRAFYA Tarımsal Faaliyetler Hazırlayan Fatih ALTUĞ 1

Tarım Faaliyetleri

Tarım Faaliyetlerinin Başlıca Özellikleri • Yeryüzünün belli başlı ve en yaygın üretim şeklidir ve en yaygın meslektir. • Tarım sadece insanların gıda ve beslenmesi için değil tarıma dayalı sanayi için de hammadde temini sağlar. • Geçimlik ve ticari olmak üzere ikiye ayrılır. • Geçimlik tarım küçük toprak sahiplerinin kendilerinin ve ailelerinin ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla yaptıkları faaliyetlerdir.

• Gelişmiş ülkelerde teknik ve teknolojiyi kullanarak büyük alanlarda yapılan tarım ise ticari tarımdır. • Amaç gelir sağlamaktır. • İster geçimlik ister ticari olsun tarım doğal koşullara bağımlıdır.

Tarımın Gelişimi • Günümüzden 10. 000 yıl önce Münbit Hilal’de ilk tarımsal üretim denemeleri… • Avcılık ve toplayıcılıktan tarıma ve yerleşik hayata geçiş

Birinci Tarım Devrimi: bitkilerin ve hayvanların ehlileştirilmesi • Günümüzde ekilip biçilen bitkilerin tamamının atası yabanidir • Yabani bitkilerin çoğalması oldukça zordur, bu nedenle çok az bir kısmı tohum verir, yani kısırdır. • Evcil bitkiler ise üremeye elverişlidir ve çoğalır.

• İnsanlar yabani bitkilerden tohumlu olanlarını zamanla keşfetmişler (ki bu zaman binlerce yıl sürmüştür) ve onların tohumlarını toplayıp ekmeye başlamışlar. • Yüzlerce yıl sonunda bu tohumlar kısırlıktan kurtulmuş ve ehlileştirilmiştir. • Böylece günümüzden 10. 000 yıl önce birinci tarım devrimi gerçekleşmiştir

• 11. 000 yıl önce Ortadoğu’da koyun evcilleştirilmiştir. • Büyükbaş hayvanlar koyundan yaklaşık 1500 -2000 yıl sonra evcilleştirildi. • Günümüzden 6000 yıl önce köy tarzında tarım faaliyetleri yine Ortadoğu’da başladı. • Su kenarları ve verimli alanlarda köyler mantar gibi artmaya başladı, verim arttı, nüfus çoğaldı. • Bu dönemde tarımsal faaliyetlerin yayılma hızı yılda ortalama 800 m olduğu tahmin edilmektedir.

• M. Ö. 3000’lerde tarım Avrupa’ya yayıldı. • Aynı dönemde K. Afrika, Nil Nehri çevresine yayıldı. • M. Ö. 2000’lerde Hindistan, Çin ve G. D. Asya tarımla tanıştı.

Bazı Evcil hayvan ve bitkilerin kökenleri Çıkış Yeri Bitki Güney. ve Mısır, pirinç, patlıcan, G. D. Asya şeker kamışı, salatalık, turunçgiller, mercimek… Orta Asya Pirinç, darı, soya fas. , turp, lahana, dut, kaysı, şeftali, erik, çay K. Mısır, pamuk, ayçiçeği, Amerika kakao, domates, patates, fasulye, kabak, tütün, enginar Hayvan Köperk, kedi, ördek, kaz, tavuk, hınzır, sığır Köpek, tavuk, at, sığır, deve, arı, keçi Köpek, hindi

İkinci Tarım Devrimi • M. S. 1000’li yıllarda tarım hızla Avrupa’ya yayıldı. • Nüfus hızla arttı. • Ormanlık alanlar 500 yıl içinde tarla, köy ve kasabalara dönüştü. • Hayvan dışkıları gübre olarak kullanılmaya başladı ve verim arttı. • Feodal yapı ortaya çıktı

• İkinci tarım devrimi demir saban’ın bulunması ile gerçekleşti • Bunun yanı sıra tarla sürme ve taşımada atın kullanılması ve Üçlü tarla sistemine geçilerek ürün rotasyonun geçilmesi diğer önemli etkenlerdir. İkili ve üçlü tarım sistemi Buğday Nadas Buğday Baklagil Nadas

Üçüncü Tarım Devrimi/Yeşil Devrim • Birinci ve ikinci tarım devrimi teknik gelişmeler ve tarım yöntemlerindeki değişmelerle gelişmiştir. • Üçüncü tarım devrimi ise genetik mühendisliği (bitoteknoloji) ile gerçekleşmiştir.

• Filipinlerde 1960’larda Pirinç Arş. Enst. Çin cüce pirincini Endonezya pirinç türlerinden biriyle melezleyerek IR 8 türünü elde etti. Bu gelişme yeşil devrimin başlangıcı kabul edilir. • 1982’de 13 pirinç türü melezlendi ve IR 36 elde edildi. Bu tür ebeveynlerine göre 15 hatalığa karşı daha dirençli ve yetişme süresi sadece 110 gündü. • 1994 ‘te ise IR 36 dan daha güçlü türler geliştirildi.

Tarımın Sanayileşmesi • On dokuzuncu ve yirminci yüzyıllarda, sanayi devriminin tarımsal devrime dönüşmesiyle tarım yapısı değişti. • Sanayi tarımı, gelişmiş ülkelerde baskın bir şekle dönüşürken, gelişmemiş ülkelerde ihracata yöneldi.

• Sanayi tarımı aşırı sermaye yoğunluğu, yüksek enerji kullanımı üretim birim maliyetinin azaltılası ve ekonomik gücün yoğunlaşması unsurlarına sahiptir. • Sanayi tarımı girdi birimi başına çıktıyı artırmasına rağmen, su ve toprak kaynaklarını tüketmiş, çevreyi kirletmiş ve milyonlarca çiftlik ailesi için yaşam biçimini yıkmıştır. • Tarımın sanayileşmesi, gelişmiş ülkelerde çiftlik tarzı üretime zarar verdi ve çiftliklerin sayısı giderek azalmaya başladı (ABD’de 1935 yılında 7 milyon çiftlik varken, 2008’de 1. 7 milyona düştü).

Tarım Alanlarının Kullanımını Etkileyen Faktörler A- Fiziki Faktörler: İklim koşulları: sıcaklık, nem, toprak, rüzgar Yerşekilleri: yükseklik, bakı, eğim

B- Beşeri faktörler Tarımsal nüfus Kültür ve teknoloji Sermaye Pazarlama ve örgütlenme Ulaşım Devlet müdahalesi (vergiler, fiyat kontrolü, korumacılık, sübvansiyonlar, teşvikler) • Mülkiyet durumu (özel mülkiyet, devlet mülkiyeti, kabile mülkiyeti) • • •

Tarımın Başlıca Sorunları Arz-talep dengesi (yeni üretim alanları, teknikler vs. ) Taşıma ve depolama Sulama Gübre kullanımı Toprak reformu (mülkiyet, toprakların yeniden dağıtımı, ortakçılık ve kiracılık, vergi reformu, konsolidasyon/toplulaştırma) • Tarım alanlarının azalması (kentleşme, yollar, madencilik, sanayileşme) • • •

Dünya Tarım Bölgeleri 1 - Göçebe hayvancılık 2 - Ticari hayvancılık, Ranch hayvancılığı 3 - İlkel geçim tarımı 4 - Entansif geçim tarımı 5 - Plantasyon ve çiftlik tarımı 6 - Akdeniz tarımı

7 - Bahçıvanlık tarzı Akdeniz tarımı 8 - Otlak ve kuru tarım tarzı Akdeniz tarımı 9 - Ticari tahıl tarımı 10 - Ürün ve hayvancılığın birlikte yapıldığı ticari tarım 11 - Ürün hayvancılığı ile birlikte yapılan geçimlik tarım 12 - Mandıracılık 13 - Ticari bahçecilik ve meyve tarımı

Geçim Türü Tarım Göçebe hayvancılık /Pastoral nomadizm: � Toplayıcılığın bir seviye ilerisi, hayvancılık faaliyetlerinin en ilkeli. � Temel � Afrika, kaynak hayvan, yatırımı ise işçiliktir. Ortadoğu, Orta Asya ve Ren geyiği besleyen Eskimolar

İlkel Geçim Tarımı: � Tropik bölgelerdeki yaygın � Bu tarım yönteminin üç tarzı vardır: 1 - Yer değiştirmeli: 3 -4 yıllık sürelerle yer değiştirilir. 2 - Yarı yer değiştirme: Konutlar kalır sadece tarlalar değiştirilir 3 - Yerleşik: tarla ve konut birlikte Bu tür tarım G. Amerika, Afrika ve G. D. Asya’nın tropik bölgelerinde yaygındır.

Entansif Geçim Tarım � Birim alandan çok yüksek verim alındığı halde arık ürünün az kalması (yoğun nüfus). � Tarım � Bazı alanları küçük ve parçalıdır. bölgelerde ürünün yetişme süresi uzundur. � Güneydoğu Amerika Asya, Çin, Endonezya ve Güney

TİCARİ TARIM Ticari Hayvancılık/ Ranch Hayvancılığı: • Göçebe hayvancılık şeklinde olup, ilkel göçebe hayvancılığından farklıdır. • Ticari tarım türleri içinde pazara en uzak olanıdır. • Az iş gücü ile çok geniş alanlarda yapılır. • Dünya’nın farklı bölgelerinde değişik isimler alır. Avrupa’da transhümans denir.

• Çiftlik ve onun çevresinde sahibi belli olan otlaklarda yapılır. Bu tür işletmelere ranch denir. • Amerika ve Avustralya’da yaygındır.

Mandıracılık • Entansif tarım yöntemidir. • Hayvanlar kapalı ortamlarda yem ile beslenir. Mandıralarda hayvan yemi üretimine dayalı bitkisel üretim de yapılır. • Gelişmiş ülkelerde yaygındır. • Mandıralar genellikle şehire yakın yerlerde yoğunlaşır.

PLANTASYON TARIMI

• M. S. 1500 yıllarında coğrafi keşifler ile tarım Eski Dünya ile Yeni Dünya arasında yayıldı ve küresel genişleme gerçekleşti. • Yeni Dünya’ya özgü bir takım tarım ürünleri (mısır, tütün, ayçiçeği) Avrupa’ya getirildi. • Yeni bulunan yerler Avrupa’nın tarım kolonileri haline geldi: (1) Kuzey Amerika, Avustralya, Yeni Zelanda ve Güney Afrika'nın orta enlemlerinde çiftlik ailesi kolonileri; ve (2) Afrika'nın, Asya'nın ve Latin Amerika'nın tropik bölgelerindeki plantasyon kolonileri.

• Bu iki model işleyiş olarak birbirinden farklıydı. 1. Bölgede ticari tarımdan ziyade göç eden Avrupalıların kendi ihtiyaçlarına ve yerel pazara yönelikken 2. bölgedeki plantasyonlar piyasa için yetiştirilen bir tropikal ürünün özel üretimine ayrılmış büyük ölçekli tarım işletmeleriydi. Plantasyonlar ilk olarak 1400'lü yıllarda, tropik Batı Afrika sahillerindeki adalarda Portekizliler tarafından geliştirildi.

• Plantasyonlar, baharatlar, çay, kakao, kahve, tütün ve şeker kamışı gibi lüks gıdalar ve pamuk, kauçuk, jüt (ıhlamurgillerden, Hindistan’da ve Bangladeş’te yetişen, lifleri ip, çuval yapımında kullanılan bir bitki) ve kenevir gibi sanayi hammaddeleri üretti. • Bu bitkiler, uluslararası ticarette piyasa değerlerine göre seçildi ve Avrupa'ya sevkiyatı kolaylaştırmak için kıyı yakınında yetiştirildi. • Bu nedenle, tarlalar küresel tarım metalaştırmasında ilk dalgayı temsil etmektedir. • Plantasyon alanları ya yerel tarım alanlarına el koymak ya da ormanlık alanların yok edilmesi şeklinde oluşturuldu.

• Avrupalılar plantasyonların sahibi iken yerli halk ya köle olarak ya da çok düşük ücretler karşılığında çalıştırıldı. • Yerel işçi kaynakları yetersiz kaldığında makine kullanımı yerine uzak bölgelerden işçiler getirildi. • Avrupa’nın bu şekildeki genişlemesi yüzyıllar sürdü ve dünya tarımı yeniden düzenlendi. • Bir yanda ticari tarım faaliyetleri bir yanda ise geçimlik tarım

• Akdeniz tarımı.

• Ticari Tahıl Tarımı: • Plantasyon gibi sanayi tarımının bir ürünüdür. • Üreticiler son derece uzmanlaşmıştır. • ABD, Arjantin, Rusya, Ukrayna, Avustralya, Özbekistan, Kazakistan

• Ticari Bahçe ve Meyve Tarımı

Tarımsal Üretim Sistemleri 1 - Enterkültür: • Bir tarlaya değişik zamanlarda ekilse de iki ya da daha fazla çeşit ürünün birlikte yetiştirilmesidir. • Örneğin meyce ağaçlarının ve üzüm asmalarının birlikte bulunması veya meyve bahçelerinde sebze yetiştirmek

2 - Monokültür: belirli bir bitki türünün bir bölgede çok yaygın olarak uzun yıllar boyunca yetiştirilmesine dayanan bir tarımsal yöntemdir. Endüstriyel tarımda sıklıkla kullanılan bu yöntem, kısıtlı işgücü olanaklarına sahip bölgelerde yüksek hasat oranlarına ulaşılmasına yardımcı olmaktadır. 3 - Bir yılda birkaç defa ürün alma:

Bitkisel Üretim • Dünya karalarının (13 milyar ha. ) yaklaşık 1/3 ü (5 milyar ha. ) tarım alanı olarak kullanılabilmekte. • Bunun sadece 1, 3 milyar ha. ’ı daimi olarak tarım yapılabilen alan, geri kalan 3, 7 milyar ha. Otlaklar. • Tarım alanlarının büyük bir kısmı temel gıda maddelerinin elde edildiği TAHILLARa ayrılmıştır. • 1, 3 milyar ekilebilen alanın 710 milyon ha sı buğday, pirinç ve mısır da dahil 7 tahıla ayrılmıştır.

• Ekilebilen alanın % 60’ı tahıllar (% 20 buğday, % 11 pirinç, % 13 mısır). • İkinci sırada yağlı bitkiler (ayçiçeği), üçüncüsü köklü ve yumrulu bitkiler (patates vs), dördüncüsü taneli ve lifli bitkiler (fasulye, bezelye…)

Buğday • 60 kuzey enlemine kadar yetiştirilir. Dünya nüfusunun 1/3’ünün temel gıdasıdır. • Üretildiği yerde tüketilir. Yetişme döneminde yağış hasat döneminde sıcaklık ister ve düz alanlarda yetişir. • Kışı şiddetli geçen yerlerde yaz buğdayı, ılık geçen yerlerde kış buğdayı yetişir. • Çin, Hindistan, A. B. D. , Fransa, Rusya, Kanada, Avustralya, Almanya, Türkiye

Pirinç • Hem tropikal hem de serin iklimlerde kolayca yetiştirilir. • Yetişme döneminde bol su, hasat döneminde bol sıcaklık ister. • 40º enlemlerinden sonra ve 1000 m. nin üzerinde yetişmez • En fazla nemli suptropikal alanlarda yetişir. • Düz alanlarda yetişir, eğimli alanlarda taraçalar yapılır

• 120. 000 çeşidi tespit edilmiştir. • Yıllık üretim miktarı yaklaşık 600 milyon tondur, fakat üretildiği yerde tüketildiği için ancak %7’si ticarete konudur. • Türkiye’nin 14 milyon tarım alanının yaklaşık 53 bin hektarında pirinç üretilir. Yıllık üretim 500 bin tonun üzerindedir. • Üretim: Çin, Hindistan, Endonezya, Bangladeş, Vietnam, Tayland, Myanmar, Japonya…. • Ticareti: Tayland, Hindistan, ABD, Vietnam, Pakistan

Mısır • ABD’ye özgü bir tarım ürünüdür. • Gıda, yem, alkol, yağ vs. • ABD, Dünya mısır üretiminin % 40’ını tek başına gerçekleştir ve aynı oranda tüketir. • Üretim: ABD, Çin, Brezilya, Meksika, Fransa, Arjantin… • Ticaret: ABD, Fransa, Arjantin, G. Afrika, Kanada

Diğer ürünler • Buğday, pirinç ve mısırdan sonra en fazla üretilen ürün PATATES. • 250 çeşidi vardır. Yıllık üretim yaklaşık 300 milyon ton (Türkiye 5 milyon). • Çin, Rusya, Polonya, ABD, Almanya, Hindistan, Ukrayna, Beyaz Rusya (Dünya üretiminin yarısı Asya kıtası).

• Arpa tahıllar içinde dördüncü sırada • Yetişme dönemi en kısa olan tahıldır. • Baklagiller: Mercimek, fasulye, bezelye, bakla, soya fasulyesi • Dünya baklagil üretiminin yaklaşık % 25’i Hindistan • Yağ Bitkileri: ABD, Çin, Malezya, Hindistan, Endonezya…

Hayvancılık • Küçükbaş Hayvancılık: Yaklaşık 2 milyar baş • Çin, Hindistan, Avustralya, İran, Pakistan, Y. Zelenda, Türkiye • Büyükbaş Hayvancılık: Yaklaşık 1, 5 milyar baş • Çin, ABD, Brezilya, Almanya, Rusya, Polonya, Meksika

Büyükbaş Hayvan. Ticareti En çok satanlar Meksika Fransa Kanada Avustralya Almanya En çok alanlar ABD İtalya İspanya Hollanda Türkiye En çok satanlar Avustralya Somali Küçükbaş Hayvan Ticareti En çok alanlar S. Arabistan BAE Romanya Macaristan İtalya Kuveyt Namibya G. Afrika

Sürdürülebilir Tarım • Sürdürülebilir Tarım, hızla artan dünya nüfusunun ihtiyacı olan yeterli ve kaliteli gıda maddesinin uygun maliyetlerde üretimini, çevrenin ve doğal tarım kaynaklarının korunmasını geliştirecek sistem ve uygulamaları içerir.

• Uygarlıkların başlangıcından bu yana yaşamın temel kaynağını oluşturan tarımsal üretim günümüzde önemli sorunlarla karşıyadır. • Hızla büyüyen dünya nüfusu, her geçen gün daha çok besine ihtiyaç duymaktadır. • Buna karşılık, ekilebilir alanların genişleme olanakları çok kısıtlıdır ve ancak doğal alanlar ile yabani hayat ortamlarının yok edilmesiyle elde edilmektedirler.

• Bu durumda tarımsal üretimi artırmanın tek yolu birim alandan daha çok ürün alınması, yani verimin artırılmasıdır. • Ancak bu yönde yapılan çalışmalar ve uygulanan yöntemler bazı olumsuzlukları da beraberinde getirmektedir. Sık işleme nedeniyle toprağın verimliliği azalmakta, gübreleme ve bitki koruma amacıyla kullanılan kimyasallar, ürünü ve doğayı olumsuz yönde etkileyebilmektedir.

• 21. yüzyılda, tarımda en büyük başarı; olumsuz çevre koşullarını azaltarak, istenilen üretim artışını gerçekleştirmek olacaktır. Bu yalnızca, tarımda sürdürülebilir yöntemlerin ve kalıcı çözümlerin uygulanması ile mümkün olabilir. • Sürdürülebilir Tarım, yeterli ve kaliteli miktarlarda gıda maddesinin uygun maliyetlerde üretimini, Dünya tarımının ekonomik canlılığını, çevrenin ve doğal tarım kaynaklarının korunmasını ve dünya nüfusunun refahını geliştirecek sistem ve uygulamaları içerir.

İzole Devlet Teorisi Von Thünen‘in Tarımsal Lokasyon Teorisi

Thünen, 1783 -1850 Yılları arasında Almanya’da yaşamıştır. Toprak sahibi, ekonomist ve coğrafyacıdır. 1826 yılında yayınlanan İzole Devlet kitabı, mekansal ekonomi ve ekonomik coğrafya alanlarında yayınlanmış ilk ciddi eser olarak kabul edilir. Ekonometrinin öncülerinden olup politik ekonomiye önemli katkılar sağlamıştır. Konuya analitik yaklaşması ve özellikle matematiksel modellemeye gitmesi sosyal bilimlerde ve özellikle coğrafyaya yeni metotlar kazandırmıştır.

Teori Neden ve Nasıl Ortaya Çıktı? Teori epistemolojik olarak Smith’in homoeconomicus düşüncesine dayanmaktadır. Büyük bir arazi sahibi olan Von Thünen’de özellikle ticari amaçla yaptığı üretimden en fazla kar elde etme güdüsüyle hareket etmiştir. Böylece teori, Smith’in ekonomi felsefesinden etkilenen ve beslenen Ricardo’nun geliştirdiği Rant Teorisi ile ontolojik temellerine kavuşmuştur.

Teorinin Arka Planı Teori epistemolojik olarak kar maksimizasyonu üzerine kurulmuştur. Örneğin: Bir toprak sahibi kendi toprağını işlerse yıllık 40. 000 $ gelir elde eder, aynı toprağı kiraya vererek yıllık 22. 000 $ + kendisi de herhangi bir alanda yönetici pozisyonunda (fast food olabilir) çalışarak yıllık 35. 000 $ = 57. 000 $ gelir elde eder. Yani fırsat maliyeti 17. 000 $’dır.

• Çevresel değişkenler sabit tutulursa tarımsal üretimden en fazla gelir elde etmek lokasyonlardaki diğer ürünlerin rekabetini artıracaktır. • Geri dönüşü fazla olan ürün daha fazla rant getirecektir. • Thünen farklı tarımsal aktivitelerden çok çeşitli veriler üreterek ürüne göre arazi kirası belirlemiştir (sebze ile tahıl üretim alanlarının rantı farklıdır). Kiralar ürünün hem maliyetini hem de piyasa değerini etkilemektedir

1 - Homojenlik: Toprak ve iklim koşullarının her yerde aynı olduğu, dümdüz bir alan/ova. 2 - Tek tip taşımacılık: Akarsu, kanal ve Teorinin demiryolu ulaşımının olmadığı, ulaşımın at Varsayımları arabaları ile yapıldığı, ulaşım maliyetlerinin her yönde mesafe artışı ile arttığı kabulü. 3 - Tek bir şehirsel pazar: Bu alanın merkezinde bütün tarımsal ihtiyaçlarını bu hinterland dan sağlayan ve dışardan tarımsal ürün almayan şehirsel merkez.

Teori Tarımsal üretim için en uygun lokasyon nerededir? Kullanılan her bir bölge de üretilen nedir? Bu sorulardan yola çıkarsak teori üç parametre üzerinden şekillenmektedir. 1 - Lokasyon Kirası/rantı Tarımsal ürünlerin çeşitliliği ve merkezi pazarın lokasyonu üreticiler arasındaki rekabete bağlıdır. Her bir üretici kira miktarını birim başına net gelire göre teklif edebilir. Bu ise net alan karı olarak bilinen lokasyon kirasını doğurur.

2 - Arazi Değeri Arazi değeri üreticiler için en yüksek verimlilik anlamına gelirken, toprak sahipleri için en yüksek kira getirisi anlamına gelmektedir. Pazara yakınlık her zaman lokasyon avantajı sağlamaktadır, yani kolay erişebilirlik büyük bir avantaj olup arazinin değerini artıran temel parametredir. 3 - Araznini Kullanım Yoğunluğu Pazardan uzaklaştıkça arazinin kullanım yoğunluğu da azalır. Pazara erişebilirlik arttıkça aynı zamanda ulaşım maliyetleri de düşer.

Model varsayımında merkezi bir şehir etrafında arazi kullanımı ve tarımsal üretim halkalar şeklinde gelişmektedir. 1. 2. 3. 4. 5. Şehir/Pazar Yoğun tarım Orman Tahıllar Hayvancılık

Ulaşım Maliyetleri, Teorinin temel parametresini oluşturur. Buna göre, mesafeyle ulaşım maliyetleri birbiriyle orantılıdır. Yani mesafe arttıkça ulaşım maliyetleri artmakta ve böylece hem arazinin kira (rant) bedeli düşmekte hem de ürünün maliyeti artmaktadır.

Teorinin Eksiklikleri • Ulaşım maliyetleri ulaşım türüne göre değişir. • Topografik çeşitlilik göz önüne alınmalıdır. • Toprak verimliliği ve iklim koşulları her yerde aynı değildir. • Ürünlerin piyasa değerleri arz ve talep dengesi değişkendir. Not: Eleştiriler teorinin tarihsel ve varsayımsal koşullarını dışlamaktadır.

Sonuç Tarımsal lokasyon teorisinin temelinde lokasyon rantı ve ulaşım maliyetleri yer almaktadır. Üretim maliyetleri azaldıkça ve pazara erişebilirlik arttıkça rant artmaktadır. Üretim maliyetlerinin temel belirleyicisi ise mesafedir. Pazar ile üretim alanı arasındaki mesafe arttıkça ulaşım maliyetleri ve de ürünün maliyeti artmakta, böylece pazar değeri de azalmaktadır. Thünen’in bu modeli lokasyon teorilerinin temeli olup sonraki yıllarda teori bir çok alana uyarlanmıştır.