ONDOKUZ MAYIS NVERSTES FENEDEBYAT FAKLTES CORAFYA BLM EKONOMK

ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ FEN-EDEBİYAT FAKÜLTESİ COĞRAFYA BÖLÜMÜ EKONOMİK COĞRAFYA Dr. Öğr. Üyesi Fatih ALTUĞ

EKONOMİK COĞRAFYA Economic Geography Bu derste kullanılan her türlü belge, bilgi, fotoğraf, harita vb. , dokümanlar sadece eğitim amaçlı olarak kullanılmaktadır.

EKONOMİK COĞRAFYA 8. Hafta

Ekonomik Coğrafyada Değişen Yaklaşımlar - 3 4

Kurumsal/kültürel yaklaşım Ekonomik faaliyetler sadece iktisadi etkenlerin altında cereyan etmezler. Ekonomik olayların siyasi, kültürel, dini ve ideolojik boyutları da bulunmaktadır. Bir iktisadi olay değerlendirilirken, iktisadi ve sosyal yapılar arasındaki ilişkileri, toplumun inanç normları, siyasal iktidarın uygulamaları, teknolojik ve kurumsal yapıdaki değişimler de göz önünde bulundurulmalıdır (Ersoy, 2012: 432). 5

Sonuç: Bugün ekonomik coğrafya Çoklu-eklektik yaklaşımlar �mekansal analiz �politik ekonomi �kurumsal-kültürel Kültürel duyarlı politik ekonomi yaklaşımı 3 teorik yaklaşım �Neoklasik ekonomik coğrafya: (Yeni Ekonomik Coğrafya-YEC) �Kurumsal/kurumcu ekonomik coğrafya �Evrimsel/evrimci ekonomik coğrafya Ekonomik coğrafyada iki büyük tartışma var: YEC: Bazı önemli EC’ler reddediyor, ne coğrafya ne de yeni bir şey Kültürel dönüşüm: Ekonomik coğrafyadaki ekonominin içini boşaltıyor 6

Tarihsel süreç içindeki paradigmatik dönüşüm Geleneksel Ekonomik Coğrafya ve Ampirist Yaklaşım: 1889 -1955 Ticari coğrafya: çevresel determinizm (1889 -1920) Mekansal Analiz ve Pozitivist Yaklaşım: 1955 -1975 Bölgesel coğrafya: alansal farklılaşma (19201955) Yapısalcı Marksizm ve Politik Ekonomi Yaklaşımı: 1975 -1995 Kurumsal/Kültürel Dönüşüm ve Postyapısalcı/Postmoder nist Yaklaşım: 1995 -2010 Sosyal, kültürel, politik bağlamlara önem veren Sosyal, kültürel, politik bağlamlardan soyutlanmış 7

Coğrafya’da Kurumsal Dönüş • 1950’lerin sayısalcı yaklaşımı, 1970’lerdeki Marksist tartışmalar kurumsalcı yapının hem gözden kaçırılmasına hem de 1980’lere kadar olgunlaşmasına neden olmuştur. • Peki 1980’lerde ekonomik coğrafya kurumsalcı yaklaşımı nasıl keşfetti? • • • Özellikle üretim yapılarındaki değişim, esnek üretim Klasik kuralların her yerde işlememesi, Eşitsiz gelişmenin devam etmesi, Keynesgil politikaların işlememesi Yeni sanayi bölgelerinin ortaya çıkması Teknolojik gelişme 8

• Postmodern görüşlerin etkisi gibi nedenler, • coğrafyacıların tekrar mekanı salt geometrik bir alan olarak görmedikleri gerçeğini, • mekanın çok boyutlu, sosyal ve kültürel öğelerin mekanda gömülü olduğunu • ve mekanı şekillendirdiğini hatırlamalarına yardımcı olmuştur. • Kısaca cultural in turn 9

Kurumsal ekonomik coğrafya • Kurumsal Birbirlerini • Evrimsel tamamlarlar • İlişkisel • Ve Yeni ekonomik coğrafya Peki kurumdan kasdedilen şey nedir? ? ? İnterdisipliner sosyal bilim anlayışına yaklaşma Devlet kurumu mu !!! 10

Kurum nedir ?

• Veblen; toplumun çoğunluğu tarafından kabul görmüş düşünme alışkanlıkları; insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, insanlar tarafından oluşturulmuş kurallar ve kısıtlamalar şeklinde tanımlanmıştır. • Aktörler arası ilişkileri ve etkileşimi biçimlendiren • Değerler • Normlar • Kurallar ve yasalar • Davranış ve alışkanlıklar • Tarzlar • Kanılar ve kalıplar bütünüdür. 12

Ekonomi= Ekonomik aktörler ve kurumlar 14

Kurum kavramıyla kasdedilen nedir Kurumlar Formel Enformel Kanunlar ve yönetmelikler Ticari sözleşmeler Piyasa düzenleyici yasalar Anayasal düzenlemeler Mülkiyet hakları Vatandaşlık hakları Toplumsal normlar Gelenekler Adetler ve alışkanlıklar Ölçülebilirliği ve Test edilebilirliği Özetle ekonomi üzerinde etkili olan devlet örgütleri, sosyal ve politik organizasyonlar, toplum hassasiyetleri …. İnançlar Yaşam tarzları Sosyo psikolojik duyarlılıklar vb. Ekonominin işleyişi bu değerlerde gömülüdür. 15

Neden ortaya çıkmıştır • Sosyal inşa süreçlerini izole eden anlayışa tepki/homoeconomicus a tepki • Yapısalcı marksizmin tek nedenselliğine tepki (üst çerçeve değerlendirmesi-kapitalist sömürüye bağlanması) • Yapısalcı marksizmin sosyal dar görüşlülüğü (olayları sadece sınıflara ve sınıf çatışmasına indirgemesi) 16

Kurumsalcıların kendilerini haklı gösterme çabaları • Küreselleşmenin homojenleştirici gücüne rağmen ulusların farklı kurumsal kapasiteleri nedeniyle kapitalizmin farklı uluslarda farklı varyasyonlarının ortaya çıkması • Aynı ülke içinde farklı bölgelerdeki farklı kurumsal yapıya göre bölgeler arası farklılaşmalar farklı finansal sistemler, işgücü piyasaları, firmalar arası ilişki biçimleri, farklı yasalar vs… 17

Coğrafyacıların katkısı • Yerelliklere odaklanılarak teorilerin doğrulanmasına ya da yanlışlanmasına katkı (ampirik laboratuvar) • Yığılma, kümelenme ve yeni endüstriyel bölge çalışmaları kurumsal perspektifle ele alınmaktadır • Literatüre yeni kavramların kazandırılması (ticari olmayan dışsallıklar vb. ) • Yönetim anlayışından yönetişim anlayışına evrilme aşamasında coğrafyacıların yereli dikkate alan etkileşimli ortamın oluşmasına katkı 18

• Kurumsal paradigma, ekonominin doğasını yeniden tanımlamaya çalışmakta, ekonominin sosyal ve kültürel gömülülüğünü vurgulayarak ekonomik yaşamın zamana ve mekâna bağlı çok sayıdaki belirleyicinin bir ürünü olduğunu tartışmaktadır. • Kurumsal yaklaşım, küreselleşen bir dünyada yerel yığılmalar için somut ekonomik nedenler ortaya koymakta ve ekonomik coğrafyacılar tarafından sosyal, kültürel, kurumsal düzenlemenin tabiatında var olduğu öne sürülen yerel avantajların kaynağını açıklamaktadır. 19

• Bu çerçevede, kurumsal yaklaşımın ekonomik coğrafyaya katkısını, bölgesel ekonomik gelişme kapsamında iki tartışma grubunda ele almak mümkündür: (1) Yerelleşmiş beceriler, kurumsal derinlik, gömülülük, ağsal dışsallıklar ve yönetişim kavramları çerçevesinde ele alınan yığılma ve yakınlık tartışmaları: • (2) Bilgi ve öğrenme çerçevesinde ele alınan bölgesel yenilik tartışmaları. Kurumlar ve değişim arasındaki ilişki, bilgi ve öğrenmenin önemini açıkça göstermekte ve bilgi tabanlı ekonomi ve öğrenen ekonomi gibi kavramların oluşmasını sağlamaktadır. Böylece kapitalizmin geldiği noktada bilgi en önemli stratejik kaynak, öğrenme ise en önemli süreç durumuna gelmiştir (Özelçi-Eceral, 2006: 461). 20

• Kaynağın tespiti ve sürecin anlaşılması için ekonomik coğrafyacılar kurumları ekonomik coğrafyanın doğasına uygun bir biçimde evrimsel bir perspektifle ele almak durumundadırlar (Boschma ve Frenken, 2006). • Çünkü gerek kurumların gerekse ekonomik peyzajdaki tarihsel gelişimin ve tarihin öneminin değerlendirilmesi, teknolojik ilerlemenin coğrafyası, dinamik rekabet avantajı, ekonomik yeniden yapılanma ve ekonomik büyüme gibi konuların daha kapsamlı bir şekilde anlaşılması için evrimsel bir bakış açısına gereksinim duyulmaktadır (Boschma ve Martin, 2010). 21

• Evrimsel Ekonomik Coğrafya kuramına göre, kapitalist ekonomi her şeyden önce dinamik evrimsel bir değişim sürecidir (Kaygalak, 2013 a: 719; Eser, 2011: 202). • Evrimsel ekonomik coğrafya, bir taraftan ekonomik faaliyetlerin mekân üzerinde eşitsiz dağılımına neden olan ve bu nedenleri üreten tarihsel süreçlere odaklanarak, yol bağımlı ve koşullu tarihsel süreçlerin bir sonucu olan bugünkü dağılıma etki eden faktörleri bulmaya (Boschma ve Frenken, 2011: 2), diğer taraftan firmaların, endüstrilerin, ağların, şehirlerin ve bölgelerin mekânsal evrimini, firmaların giriş, büyüme, gerileme ve çıkış süreçlerini ve lokasyon davranışlarını açıklamaya çalışmaktadır (Boschma ve Frenken, 2011: 1; Frenken ve Boschma, 2007: 635 -636). 22

• Bu bağlamda, evrimsel ekonomik coğrafya gerek mekândaki ekonomik faaliyetlerin gelişimi ve düzenlenmesi gerekse yenilik ve mekan arasındaki ilişkilerin açıklanması için zengin bir açıklama perspektifi ve kavram seti sunmaktadır (Boschma ve Martin, 2010). 23

Özet Ekonomik coğrafya temelde ekonomik sistemin mekânsal organizasyonuyla ilgilenir. Ekonomik süreçlerin mekânsal etkileri ile nerede, niçin ve nasıl sorularının cevaplarını arar • Değer ölçüleri • Doğanın yorumlanması • Üretim süreçleri, formları, değer sistemi ilişkileri • İş bölümü • Sosyal ilişkilerin oluşumunda gelişmenin etkileri • Üretim ve tüketim süreçlerinde sosyal ilişkiler devletin ve yasaların rolü • Değer sistemi içinde ideolojik ve politik formların rolü ve yeri • Sosyal ilişkiler setindeki farklılıklar ve ilişkiler sistemi Ekonomik coğrafyanın ilgilendiği konulardır. 24

• 1 -Neoklasik lokasyon teorisi: esin kaynağı neoklasik iktisat olup ekonomik faaliyetlerin lokasyonu üzerine kuruludur. Daha çok istatiksel modellerin kullanıldığı lokasyon seçimleri üzerinde durulur ki bu dönem kantitatif dönem olarak adlandırılır. • 2 -Davranışsal Yaklaşım: 1960’ların sonuna gelindiğinde kantitatif yöntemlerin ihtiyaçlara cevap veremediği ve insan ve ilişkilerini homo economicus olarak ele aldığını, ancak bunun toplumsal ve kişisel ilişkileri açıklamalarda yetersiz kaldığı görülmüştür. • 3 -Yapısalcı/Marksist Politik Ekonomi Yaklaşımı: 1970’lerin başından itibaren özellikle öğrenci hareketleriyle Marks yeniden keşfedilmiş ve ekonomik coğrafyacılar mekânsal örüntülere, kapitalist ekonomik yapılara ve sosyal ilişkilere yönelmiştir. • 4 -Post-Yapısalcı/Yeni Ekonomik Coğrafya/Kültürel Dönüş: özellikle 1990’ların ortasından itibaren yeni ekonomik coğrafya adı altında ekonomik süreçlerin sosyal, kültürel ve politik bağlamı kimine göre yeniden keşfedilmiştir. 25

Küreselleşme süreci ile ekonomik coğrafyanın önemi arasında nasıl bir ilişki vardır? 26