DKT 108 TME ve KONUMA FZYOLOJS 2019 2020

DKT 108 İŞİTME ve KONUŞMA FİZYOLOJİSİ 2019 -2020 Bahar Dönemi Prof. Figen BAŞAR, Ph. D. OMÜ KBB AD Odyoloji Öğretim Üyesi fbasar@omu. edu. tr / 3953

SES

Ses nedir? • Ses fiziksel enerji cinslerinden biridir, titreşim enerjisidir. • Ses, hava basıncındaki küçük, titreşimsel değişikliklerinin iletimi ile karakterizedir. Bu titreşimlerin, spesifik bir ses alıcısı olan kulağa ulaşması sonucunda İŞİTME HİSSİ ortaya çıkar.

• Ses ile ilgili fizik alanına AKUSTİK adı verilir. • Bu fizik uyarımlar ile karşılıklarında oluşan subjektif (psikolojik) olaylar arasındaki kantitatif ilişkileri inceleyen bilim dalına PSİKOAKUSTİK adı verilir.

• Yayılması, ortamdaki partiküllerin hareketi bir sonraki partiküle iletmesi ile olur. Ortamdaki partikül kendisine iletilen enerji ile istirahat pozisyonundan uzaklaşır, komşu partiküle çarpar, sonra istirahat pozisyonuna dönerken komşu partikül istirahat pozisyonundan uzaklaşıp bir sonraki partikülü harekete geçirir.

• Böylece partiküllerin birleştiği (yakınlaştığı) KOMPRESYON (sıkışma) fazları ve • partiküllerin ayrıldığı (uzaklaştığı) RAREFAKSİYON (seyrelme) fazları oluşturur. • partiküller taşınmaz; nakledilen enerjidir.

• En basit şekilde oluşturulacak bir ses, örneğin diapozon’un uniform sesi zaman içinde gösterilirse “sinüzoidal dalga” şekli ortaya çıkar.

• Kompresyon alanları (+) faz’a • Rarefaksiyon alanları (-) faz’a denk gelir. • Saniyedeki (+) ve (-) faz değişikliklerinin sayısı FREKANS’ın ölçüsüdür. Frekansın birimi (HERTZ= Hz) dir.

• Dalga boyu 1 Hz. de 344. 00 m 100 Hz. de 3. 44 m 10000 Hz. de 0. 0344 m (3. 44 cm); • Sesin yayılma hızı 20 o. C havada 344 m/s 30 o. C suda 1494 m/s çelikte 5000 m/s dir.

SESİN FREKANSI İnsan kulağının algılayabildiği en alçak frekans 20 Hz, en yüksek fekans 20. 000 Hz dir. Bu geniş algılama alanı içinde en çok kullandığımız ve gerek odyometrik ölçümlerde, gerekse işitme cihazı uygulamalarında en önemli sayılan frekanslar 125 Hz ile 8000 Hz arası frekanslardır.

• Frekansı, psikoakustik açıdan ele alırsak sesin frekansının kişi tarafından şuurlu algılanması haline SESİN PERDESİ (PITCH) adı verilir, ve bu algılama sesin asıl frekansından (fizik olaydan) farklı olabilir.

SESİN ŞİDDETİ Şiddet (İ), fizik birimdir. Belli bir noktada, belli bir yönde, ünite alandan (1 cm 2) geçen enerji akımı (watt) miktarını belirler. Ünitesi watt/cm 2’dir. Günlük kullanımda, ses, şiddet birimi yerine basınç (P) birimi ile ifade edilir (dyn/cm 2).

• Hava, cm 2’de 62 milyon partikül bulunduran elastik bir materyal’dir. • Havadaki bu partiküllerin ağırlığı, deniz seviyesinde, cm 2’ye 1055 gr’lık atmosferlik basınç verir. • İnsan kulağına ulaşan bu ses basıncı da kulak zarı yüzeyindeki basınçta değişikliğe yol açar. • 1000 Hz. lik bir ses için insan kulağının fark edebileceği ortalama eşik basınç değeri 20 m. Pa’dır. Bu basınç 200 m. Pa’a ulaşınca kulakta ağrı oluşmaya başlar. Böylece insan kulağı basınç açısından eşik seviyede olduğu sesin 10 milyon defa (107) daha fazlasını tolere edebilir.

Referans değer olan eşik basınç değere (20 m. Pa’a) eşdeğer basınç’ın d. B (desibel) karşılığı P = 20 Log. 20 m. Pa : 20 m. Pa = 0 ’ dır. Böylece 0 d. B insan kulağının fark edebileceği eşik enerjiyi belirler. Decibel skalası basınç skalası değil, enerji skalasıdır. Logaritmik bir skaladan türetildiği için belirli bir mutlak değeri veya ünitesi yoktur, sadece bir oran belirler.