Creatief denken 1 2 Divergeren convergeren Piet van

Creatief denken 1 2 Divergeren - convergeren © Piet van den Boom - PRFCT

Creatief proces • In het creatieve proces kunnen we drie fasen onderscheiden 1. Startfase • • 2. Ideefase • • 3. Probleemstelling en –verkenning Herformuleren probleem en startvraag Divergeren: bedenken van zoveel mogelijk ideeën Convergeren: uitwerken van een beperkt aantal ideeën tot voorstellen Keuzefase • • • Selecteren: kiezen welke voorstellen potentie hebben Verrijken: voorstellen versterken/combineren Presenteren

1. Startfase Eindhoven onveilig? Probleemstelling en verkenning A. De probleemeigenaar zet kort uiteen wat in zijn of haar visie het probleem is Let op: de probleemeigenaar mag niet komen met al dan niet goedgekeurde oplossingen uit het verleden. B. De deelnemers stellen vragen om het probleem te verhelderen Let op: de deelnemers mogen niet komen met suggesties voor oplossingen, maar alleen vragen alleen informatie

Probleemverkenning De inhoud van de 360° probleemverkenning hangt samen met de aard van het probleem. Het kan gaan om technische achtergrondinformatie, historische achtergronden e. d. • • • Voorbeeldvragen Voor wie is het een probleem/kans? Wat, wie veroorzaakt het probleem? Sinds wanneer bestaat het probleem? Welke factoren en actoren spelen een rol? Let op: verlies je niet in allerlei detailkwesties. Geen discussies tussen ‘experts’. Pas op voor ideakillers!

Herformulering Na de probleemverkenning wordt het probleem opnieuw geformuleerd, bij voorkeur op een positieve manier. Bijv: Eindhoven is om een of andere redenen niet aantrekkelijk voor studenten Wordt: Weet Eindhoven wat studenten willen en weten studenten wat Eindhoven te bieden heeft? Het kan nodig zijn om het probleem op te delen in beter te behappen deelproblemen. De opdrachtgever/probleemeigenaar moet het eens zijn met de herformulering!

Werkwijze herformulering • Bedenk individueel drie herformuleringen • Geef dit door aan een ander groepslid • Schrap er twee, voeg er een toe • Kies één herformulering van elk lijstje • Kies de beste uit herformulering(en) uit

Startvraag • Op basis van de herformulering kom je tot een startvraag • Startvraag bestaat uit één zin en gaat over één onderwerp. – Kort & krachtig – Inspirerend – Ambitieus • Formulering – HKW (Hoe kunnen we) – OZM (Op zoveel mogelijk manieren) – IFD (Iets fantastisch doen)

Einstein says… If you do what you always did You will get What you always got

1. Ideefase Divergeren en convergeren A. In de divergentiefase streef je naar het naar boven halen van zo veel mogelijk ideeën Let op: het gaat nog niet om oplossingen! Voornaamste doel is om een rijkdom aan ideeën te verzamelen. B. In de convergentiefase werk je ideeën uit tot opties voor oplossingen. Let op: Combineer ideeën en maak hiervan een samenhangend voorstel. Er zijn meerdere invalshoeken en benaderingen mogelijk. Nog niet kiezen!

Divergerentiefase Brainstormtechnieken • Brain. DUMP • Associaties • Analogieen • Metafoor • Vooronderstellingen • Superheld

Mindwebbing • Start: brain dump: het ‘schudden van de boom’. • Alle spontane invallen inventariseren. • Nodig: heel veel post -its en een wand

Methode 1. Iedere deelnemer krijgt een stapeltje post-its 2. Per post-it schrijf je 1 inval of idee 3. Alle post-its worden kriskras op de wand gehangen 4. Ideeën rustig bekijken 5. Dezelfde ideeën bij elkaar plakken 6. Vergelijkbare ideeën bij elkaar plakken 7. Clusters maken en benoemen 8. Verder doordenken op clusters, eventueel starten met nieuwe braindump

Aandachtspunten brain dump • samen: zorg ervoor dat iedere deelnemer een gelijke kans heeft om spontane ideeën te uiten • snel: zorg dat er niet te lang wordt nagedacht over mogelijke antwoorden • zichtbaar: zorg ervoor dat ALLE ideeën worden genoteerd • veilig: er bestaan geen foute of slechte ideeën: elk idee kan positief zijn: stel je oordeel uit!

ASSOCIEREN • Associaties helpen je om een groot aantal verwant begrippen in kaart te brengen rond een centraal probleem. • Daardoor is het mogelijk om op nieuwe manieren naar het probleem te kijken. • Ook kan het helpen om bij het denken uit patronen en routines te komen (comfort zone)

Zoek zo veel mogelijk begrippen die te maken hebben met ‘KOE’

Associaties Eigenschappen • Vrouwelijk rund • Zoogdier • Grazer • Kuddedier • Omvangrijk • Loeien Onderdelen • Kop • Staart • Uiers • Horens • Huid • Hoeven Producten • Vlees • Melk • Leer • Lijm • Bloed • Mest • Hormonen Klank • Boe • Moe • Naartoe • Toedeloe • Kiep koera • Loeien Bijzonderheden • Heilig dier hindoes • Stierengevechten • Cowboys Producten 2 • MELK • Karnemelk • Kaas • Yoghurt • Boter • Proteïne • Melkpoeder Enz enz. . .

Varianten § Verwantschap kan op meerdere manieren worden gelegd § Feitelijk - uitgaan van in werkelijkheid bestaande relaties § Mentaal - uitgaan van belevingen die verband houden met iets § Creatief - spelen met al dan niet bestaande verbanden

Feit Gevoel Moeder Liefde Kind Zorg Baby Bevalling Geborgenheid Warmte Bevruchting Groei Ovulatie Ontplooiing Ei Vrij Moeder Moe Druk werk Tijdschrift Magazine Mag er zijn Tolerantie Woord Moeder Mother Mère Mutter Vrouw Mama Schoonmoeder

Soorten associaties VERBAAL: • Ketting • Cirkel • Bloem NON VERBAAL: • Vorm • Klank • Kleur • Geur • Smaak

Ketting • Reeks van begrippen, waarbij je steeds vanuit het laatste begrip associeert. • Door het toepassen van de kettingassociatie kun je ‘ver weg komen’van het oorspronkelijke begrip (met behoud van enig verband). • Variant: cirkel-associatie • Verbind eerste en laatste begrip met elkaar (analogie)

Open Kip Voorbeeld Ketting - - Kip - ei - ontbijt - ochtend - opstaan - wekker Gesloten Kip - - - haan Voorbeeld Kip - vos - slim - dom - kerk - toren - haan

Cirkel Begin- en eindterm zijn identiek Deur Voorbeeld - - deur F Deur - klink - scharnier - open- dicht - deur M Deur - veilig - kamer - huis - gevel - deur C Deur - klink - klank - bank - kluis - deur Bij het associëren proberen zo ver mogelijk van de beginterm weg te komen!

Opdracht Maak een ketting van 10 schakels die begint met regen en eindigt met gejuich. Schrijf op basis hiervan een verhaaltje. In elke zin komt 1 term uit je ketting terug

Bloemassociatie • Uitgaan van één begrip, waaraan je diverse verwante begrippen koppelt. • Doel: in beeld brengen van zoveel mogelijk eigenschappen, onderdelen of relaties

Bloem / boeket Opbouwen als bloemen: blaadjes rond kern Rond elk blaadje kun je een nieuwe bloem maken

Functie • Boeket-associaties kunnen helpen bij het aanbrengen van orde in waarnemingen van de werkelijkheid • We kunnen ze ook gebruiken om nieuwe verbanden te zien, waardoor we komen tot nieuwe visies: wat heeft scheikunde te maken met design en met onderwijs.

Geur Geluid Smaak Communicatie Taal Gevoel Beeld

Foto Tekening Gebaar Kleur Beeld Mimiek Kleding

Bloem

Associaties • Creatief gebruik: ‘geforceerd’ leggen van nieuwe verbanden – Vorm – Betekenis – Klank – Emotie stok elf stop zon paal bank stof stralen balk park grof blij • Alle zintuigen doen mee! • Werken met taal en beeld toren drop graf verliefd

Analogieën Deels gelijk - deels verschillend creatief denken

Voorbeelden • Als onze organisatie – een machine/computer zou zijn – een dier zou zijn – aan de Olympische Spelen zou meedoen • Wat zijn overeenkomsten en verschillen tussen Eindhoven en. . . – een popfestival (Lowlands, Pink(pop? ) – Maastricht – een supermarkt

Voorbeelden • Als Eindhoven – – een machine zou zijn. . . een computer een supermarkt een soort groente • Wat zijn overeenkomsten en verschillen tussen eigenschappen • Geeft soms leuke insteek voor collage!

Metaforen • Mensen zijn geneigd om complexe begrippen te verduidelijken door een verwijzing naar (eigenschappen van) iets anders. • Bedenk een metafoor voor een situatie en denk verder vanuit de metafoor om tot nieuwe inzichten te komen.

Metaforisatie • Mensen presteren beter als er sprake is van competitie • Het leven is een racebaan • Je werk is als de Formule 1 • Ik voel me soms een Dafje tussen Ferrari’s • Om te winnen in het werk moet je kunnen sprinten én de marathon lopen • Het gaat om de kwaliteit van de wedstrijd, niet om het breken van records

Superheld • Bedenk wie voor jou een superheld is – uit je persoonlijke omgeving – in de echte wereld – in de fantasiewereld • Hoe zou jouw held het probleem aanpakken? • Zet alle ‘strategieën’ bij elkaar en denk er verder op door

Held uit de omgeving • 80% van de mensen noemt moeder als held; heeft meestal betrekking op vrouwelijke waarden: gezondheid, veiligheid, welzijn, waardering, zorg • 20% noemt andere familieleden: vader, opa, oudere zus, partner; betrekking op waarden als: zorg dragen, steun geven, er zijn op het goede moment

Vooronderstellingen • Bij het (her)ontwerpen van producten wordt vaak uitgegaan vooronderstellingen: • dit staat de ontwikkeling van innovatie soms in de weg • maak een overzicht van vooronderstellingen • schrap er steeds een of meer weg en kijk of je een alternatieve oplossing kunt bedenken

Een stoel • om op te zitten • 4 poten • rugleuning • horizontale zitting • armsteunen • op zithoogte etc. Laat steeds iets weg en bedenk een alternatief

Tip probeer niet iets te maken waar de opdrachtgever genoegen mee neemt, maar probeer iets te maken waar je zelf trots op bent