ARGUMENTATIELEER Prof Dr Rogier de Corte Argumenteren juridisch

ARGUMENTATIELEER Prof. Dr. Rogier de Corte Argumenteren & juridisch handelen DEEL III. Synthese 3 de lic rechten UGent – academiejaar 2003 -04 Argumentatieleer 1 9 januari 2004

waarover het ging? juridische argumentatieleer v problematiek van het vak v kader en achtergrond juridische argumentatie I v juridisch betoog II v synthese III

IV. REGEL EN NORM q wat doet een jurist q betekenistoekenning q toepassingsgebied: kern en periferie q vrijheid en gebondenheid

A. WAT DOET JURIST? rechtsregel Ø een geconceptualiseerd voorschrift Ø toepassen op een concreet conflict Ø met eerbiediging van de gemaakte belangenafweging Ø maatschappelijk aanvaardbaar resultaat verhaal normdoel

wat diefstal is het bedrieglijk wegnemen van een goed die iemand anders toebehoort een fabrieksarbeider neemt een keukenrestje mee uit fabriekskeuken voor zijn hond, een restje dat toch in de afvalcontainer zou zijn gestort

wat een rechtsnorm is een door de bevoegde overheid gemaakte afweging (keuze) op hoog niveau van abstractie gefomuleerd

wat een rechtsnorm is uitgedrukt in een rechtsregel de norm heeft een tijds- en omstandigheidsgebonden vorm aangenomen Art. 162. (6. 3. 1. 1) 1. Hij die jegens een ander een onrechtmatige daad pleegt, welke hem kan worden toegerekend, is verplicht de schade die de ander dientengevolge lijdt, te vergoeden. 2. Als onrechtmatige daad worden aangemerkt een inbreuk op een recht en een doen of nalaten in strijd met een wettelijke plicht of met hetgeen volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt, een en ander behoudens de aanwezigheid van een rechtvaardigingsgrond. 3. Een onrechtmatige daad kan aan de dader worden toegerekend, indien zij te wijten is aan zijn schuld of aan een oorzaak welke krachtens de wet of de in het verkeer geldende opvattingen voor zijn rekening komt. art. 1382. Elke daad van de mens, waardoor aan een ander schade wordt veroorzaakt, verplicht degene dooer wiens schuld de schade is ontstaan, deze te vergoeden

wat 1. inhoud of betekenis toekennen aan een geconceptualiseerd voorschrift 2. deze bepaling toepassen in de kern, maar ook in de periferie 3. op een wijze die inpasbaar is in het systeem (vrij in gebondenheid)

B. BETEKENISTOEKENNING aan elke regel moet betekenis worden toegekend bijzondere aspecten voor rechtscommunicatie

betekenistoekenning regel uitzondering de communicatie is dermate gestandardiseerd en geformaliseerd dat de betekenistoekenning onzichtbaar en spontaan gebeurt: - bij langdurige toepassing - bij evidente toepassing de betekenistoekenning geschiedt expliciet eist steeds het zich ontworstelen van de hermeneutische cirkel - nieuwe bepalingen - nieuw toepassingsgebied

C. TOEPASSEN Ø kern en periferie van een regel elke abstracte norm heeft een duidelijk toepassingsgebied (kern) en een Ø typologie en modeleren periferie Ø sluitende redenering voorrang van rechts ?

toepassen Ø kern en periferie van een regel Ø typologie en modeleren Ø sluitende redenering een techniek om de periferie adekwaat te kunnen verwerken

toepassen Ø kern en periferie van een regel Ø typologie en modeleren Ø sluitende redenering een sluitende regeling bouwen kan niet, d. i. het verminderen of uitsluiten van periferie perifere toepassing kan geoptimaliseerd worden door het normdoel van een regeling in een preambule expliciet op te nemen

D. VRIJHEID - GEBONDENHEID Ø beleid Ø le gouvernement des juges Ø vage begrippen er is gebondenheid

V. REGEL EN FEIT q het verhaal q de feiten q het bewijsrecht

A. het verhaal Ø in den beginne was er het verhaal Ø wat?

het verhaal als begin subjectieve verhaal 1 verhaal bepaalt norm intersubjectieve werkelijkheid verhaal 2 de opbouw van het verhaal de verankering van het verhaal topos

het verhaal als begin in een dubbele betekenis 1 2 verhaal initieert de norm mensen (dus ook juristen) starten niet met feiten, maar met verhalen

B. de feiten • relatieve / niet-relatieve feiten problemen met nietrelatieve feiten • subjectieve / intersubjectieve • buiten / in de context kwalificatie van de feiten misbruik van kwalificatie

feiten

C. bewijsrecht aanduiden wie bewijsrisico draagt Ø functie Ø inhoud bewijslast bewijsmiddelen bewijsprocedure Ø bewijssysteem Ø materiële en formele waarheid Ø onderzoek Crombag volledig vrij volledig gebonden

bewijsrecht Ø functie Ø inhoud Ø bewijssysteem Ø materiële en formele waarheid bewijsrecht beperkt het zoeken naar materiële waarheid Ø onderzoek Crombag niet verankerde feiten leiden tot een verhaal maar het opbouwen van een goed verhaal, doet feiten aanvaarden

het bewijsrecht historische werkelijkheid

V. ARGUMENTEREN IN FUNCTIONELE OMGEVING synthese ü uitgangspunten van recht ü constructie van een beslissing ü beoordeling van een beslissing

A. uitgangspunten recht is beslissen hoe los ik een maatschappelijk conflict op, waarbij de oplossing maatschappelijk aanvaardbaar is argumenteren en redeneren

uitgangspunten = functionele rechtsleer law in the books Jozef Esser – Tübingen 1970 C. Perelman – Brussel 1970 J. ter Heyde – Rotterdam 1972 niet zozeer de ontologische vraag ‘wat is recht’ maar de maatschappelijke functie law in action: verantwoorden

B. constructie van een beslissing evenwicht tussen juridisch veld proto-juridisch veld meta-juridisch veld

beslissing proto-juridisch veld het verhaal of de verhalen die om een oplossing vragen juridisch veld de historisch bestaande afwegingen van conflicterende verhalen meta-juridisch veld wat meer is dan proto-juridisch

beslissing evenwicht tussen juridisch veld proto-juridisch veld meta-juridisch veld menselijk kunstwerk

§ 1. proto-juridisch veld

proto-juridisch veld (2) 1. opbouw van het verhaal aan de hand van de intersubjectieve gegevens 2. feiten worden maximaal in hun reële context geplaatst 3. het bewijsrecht moet de gelijkheid van partijen garanderen

§ 2. juridisch veld

juridisch veld v keuzemogelijkheden v attentiepunten bij de keuzemogelijkheden Ø anticipatief beslissen/recursief denken Ø backtracking Ø inzet juridische expertise Ø bronopsporing Ø normdoel Ø beperkingen door rechtsdogmatiek

anticipatief beslissen en recursief denken

backtracking

omgaan met rechtsdogmatiek q inzet expertise q bronopsporing & kennisverwerking q normdoel q beperkende werking

§ 3. meta-juridisch veld

meta-juridisch veld (2) zichtbaar maken wat tot dan onzichtbaar was 1. invloed van de rechtstheorie bij de besluitvorming 2. invloed van de rechtsethica bij de besluitvorming 3. invloed van de antropologie bij de besluitvorming via de persoon die de beslissing neemt

§ 4. de beslissing

de beslissing (2) proto-juridisch veld casuïstiek - systeemincensistent juridisch veld wereldvreemde rechtspraak meta-juridisch veld klasserechtspraak Corr. rb. Gent 12 februari 1988

de beslissing (2) expliciteren argumentatie is de kern van de juridische beslissing

C. beoordeling rechtszekerheid ?

VI. TOETSEN AAN MATERIAAL 1 - legitimatie heuristiek 7 – meta-juridische argumenten 2 - anticipatief beslissen recursief denken 8 – draagwijdte argumenten 9 – cascaderedenering 3 - structuur betoog 4 – logica? 10 – autonome heteronome opbouw 5 – feiten in context? 11 – prospective ruling 6 - topiek 12 – doel motivering