ANG MGA LIKAS NA YAMAN NG ASYA HILAGANG

ANG MGA LIKAS NA YAMAN NG ASYA HILAGANG ASYA * MALAWAK NA DAMUHAN * HALOS WALANG PUNONG NABUBUHAY * TROSO SA SIBERIA ANG YAMANG GUBAT * YAMANG PANGISDAAN ANG CAVIAR NG STURGEON KYRGYZSTAN – PINAKAMALAKING DEPOSITO NG GINTO SA MUNDO TAJIKISTAN –MAY TATLONG URI NG YAMANG MINERAL: METALIKONG MINERAL, MINERAL NA PANGGATONG, INDUSTRIYAL NA MINERAL TURKMENISTAN – PANGALAWA SA PRODUKSYON NG NATURAL GAS

ANG MGA LIKAS NA YAMAN NG ASYA HILAGANG ASYA UZBEKISTAN – ISA SA NANGUNGUNA SA PRODUKSYON NG GINTO * TRIGO, PALAY, BARLEY, BULAK, GULAY, TABAKO, SUGAR BEETS, SIBUYAS, UBAS AT MANSANAS * BAKA AT TUPA – PINANGGAGALINGAN NG LANA, KARNE, AT GATAS

ANG MGA LIKAS NA YAMAN NG ASYA TIMOG ASYA * PAGSASAKA * PALAY, TRIGO, JUTE, TUBO, GULAY * LUPA, BAKAL, KARBON – INDIA * OPYO – AFGHANISTAN • KAGUBATAN – NEPAL • GUBAT BAKAWAN – PAKISTAN • GUBAT (MAHOGANY, PALM, EVERGREEN, SATINWOOD) – SRI LANKA • INDIAN OCEAN • PAGHAHAYUPAN – AFGHANISTAN AT BANGLADESH

ANG MGA LIKAS NA YAMAN NG ASYA YAMANG MINERAL NG TIMOG ASYA BATONG APOG, BAKAL, NATURAL GAS, LANGIS, TANSO, ASIN, GYPSUM

ANG MGA LIKAS NA YAMAN NG ASYA TIMOG SILANGANG ASYA MYANMAR – 84% NG KAGUBATAN ANG TIRAHAN NG IBA’T IBANG UNGGOY, IBON AT REPTILE - PINAKAMATABANG LUPA SA LAMBAK NG IRRAWADY RIVER AT SITTANG RIVER BRUNEI – TEAK PILIPINAS – PALM AT MATITIGAS NA KAHOY: APITONG , YAKAL, LAUAN, KAMAGONG, IPIL, PULANG NARRA, MAYAPIS, IBA’T IBANG SPECIES NG DAPO -LANGIS NG NIYOG AT KOPRA -TANSO CAMBODIA – MEKONG RIVER AT TONLE SAP

ANG MGA LIKAS NA YAMAN NG ASYA TIMOG SILANGANG ASYA INDONESIA – LANGIS, NATURAL GAS, LIQUIFIED GAS MALAYSIA – LIQUIFIED GAS * ILOG – DAM – HYDROELECTRIC POWER – KURYENTE

ANG MGA LIKAS NA YAMAN NG ASYA SILANGANG ASYA • CHINA – PINAKAMALAKING RESERBA NG ANTIMONY, MAGNESIUM, TUNGSTEN, KARBON - PAGTATANIM (PALAY), PAGHAHAYUPAN • JAPAN – SALAT SA YAMANG MINERAL NGUNIT NANGUNGUNA SA INDUSTRIYALISASYON -NAGTATANIM NG MULBERRY (PAGKAIN NG SILK WORM) KAYA NANGUNGUNA SA INDUSTRIYA NG TELANG SUTLA MONGOLIA – MABUHANGIN

ANG MGA LIKAS NA YAMAN NG ASYA KANLURANG ASYA - SAGANA SA YAMANG MINERAL (LANGIS, PETROLYO) SAUDI ARABIA – PINAKAMALAKING TAGAPAGLUWAS NG PETROLYO SA MUNDO • NATURAL GAS, TANSO, BAUXITE, POTASH, ZINC, MAGNESIUM, PHOSPHATE • AGRIKULTURA (TRIGO, BARLEY) SA OASIS • IRAN – TRIGO, BARLEY, PALAY, BULAK, MAIS, TABAKO, PRUTAS • IRAQ – NANGUNGUNA SA DATES • ISRAEL – DALANDAN • PAGHAHAYUPAN ( IRAN, IRAQ, SYRIA, SAUDI ARABIA, TURKEY)

BIODIVERSITY – PAGKAKAIBA-IBA AT PAGIGING KATANGI –TANGI NG LAHAT NG ANYO NG BUHAY NA BUMUBUO SA NATURAL NA KALIKASAN ASYA – PANGUNAHING PINAGMUMULAN NG GLOBAL BIODIVERSITY

DESERTIFICATION O SALINIZATION 1. PAGKASIRA NG LUPAIN SA MGA REHIYONG BAHAGYANG TUYO O LUBHANG TUYO NA KAPAG LUMAON AY HAHANTONG SA PERMANENTENG PAGKAWALA NG KAPAKINABANGAN O PRODUCTIVITY NITO TULAD NG NARARANASAN SA ILANG BAHAGI NG CHINA, JORDAN, IRAQ, LEBANON, SYRIA, YEMEN, INDIA AT PAKISTAN

DESERTIFICATION O SALINIZATION 2. LUMILITAW SA IBABAW NG LUPA ANG ASIN O KAYA NAMAN AY INAANOD NG TUBIG PAPUNTA SA LUPA. NAGAGANAP KAPAG MALI ANG ISINASAGAWANG PROSESO NG IRIGASYON, SA PALIGID NG MGA ESTUARY AT GAYUNDIN SA MGA LUGAR NA MABABA ANG BALON NG TUBIG O WATER TABLE. UNTI-UNTING NANUNUOT ANG TUBIG-ALAT O SALT-WATER KAPAG BUMABABA ANG WATER LEVEL GAYA NG NARARANASAN NG BANSANG BANGLADESH SAPAGKAT NANUNUOT NA ANG TUBIGALAT SA KANILANG MGA ILOG.

HABITAT O HINTERLANDS 3. TIRAHAN NG MGA HAYOP AT IBA PANG BAGAY. ITO ANG PANGUNAHING APEKTADO NG LAND CONVERSION O ANG PAGHAHAWAN NG KAGUBATAN, PAGPAPATAG NG MGA MABUNDOK O MABUROL NA LUGAR UPANG MAGBIGAYDAAN SAMGA PROYEKTONG PANGKABAHAYAN.

HABITAT O HINTERLANDS 4. MALAYONG LUGAR, MALAYO SA MGA URBANISADONG LUGAR NGUNIT APEKTADO NG MGA PANGYAYARI SA TERITORYONG SAKOP NG LUNGSOD TULAD NG PANGANGAILANGAN NG HULI SA PAGKAIN, PANGGATONG, AT TROSO PARA SA KONSTRUKSIYON NA ITINUTUSTOS NG HINTERLANDS NA HUMAHANTONG SA PAGKASAID NG LIKAS NA YAMAN NITO.

DEFORESTATION O ECOLOGICAL BALANCE 5. BALANSENG UGNAYAN SA PAGITAN NG MGA BAGAY NA MAY BUHAY AT NG KANILANG KAPALIGIRAN.

DEFORESTATION O ECOLOGICAL BALANCE 6. PAGKAUBOS AT PAGKAWALA NG MGA PUNONGKAHOY SA MGA GUBAT. ISA ITO SA MGA PROBLEMANG NARARANASAN NG ASYA SA KASALUKUYAN. AYON SA ASIAN DEVELOPMENT BANK, NANGUNGUNA ANG BANGLADESH, INDONESIA, PAKISTAN AT PILIPINAS SA MGA BANSANG MAY PINAKAMABILIS NA ANTAS O RATE NG DEFORESTATION.

RED TIDE O SILTATION 7. PARAMI AT PADAGDAG NA DEPOSITO NG BANLIK NA DALA NG UMAAGOS NA TUBIG SA ISANG LUGAR. ITO AY ISA RIN SA MGA PROBLEMANG KINAKAHARAP NG MGA BANSA SA ASYA NA DULOT O BUNSOD NG PAGKASIRA NG KAGUBATAN AT EROSYON NG LUPA, GAYA NG KONDISYON NG LAWA NG TONLE SAP SA CAMBODIA.

RED TIDE O SILTATION 8. SANHI NG DINOFLAGELLATES NA LUMULUTANG SA IBABAW NG DAGAT.

GLOBAL CLIMATE CHANGE O OZONE LAYER 9. PAGBABAGO NG PANDAIGDIGAN O REHIYUNAL NA KLIMA NA MAAARING DULOT NG LIKAS NA PAGBABAGO O NG MGA GAWAIN NG TAO. KARANIWANG TINUTUKOY NITO SA KASALUKUYAN ANG PAGTAAS NG KATAMTAMANG TEMPERATURE O GLOBAL WARMING.

GLOBAL CLIMATE CHANGE O OZONE LAYER 10. ISANG SUSON SA STRATOSPHERE NA NAGLALAMAN NG MARAMING KONSENTRASYON NG OZONE. MAHALAGANG PANGALAGAAN ANG OZONE LAYER SPAGKAT ITO ANG NAGPROPROTEKTA SA MGA TAO, HALAMAN, AT HAYOP MULA SA MASAMANG EPEKTO NG RADIATION NA DULOT NG ULTRAVIOLET RAYS.

MGA SULIRANING PANGKAPALIGIRAN SA ASYA 1. PAGKASIRA NG LUPA - SALINIZATION (BANGLADESH) - ALKALINIZATION - DESERTIFICATION (CHINA, JORDAN, IRAQ, LEBANON, SYRIA, YEMEN, INDIA, PAKISTAN) - OVERGRAZING (HILAGANG IRAQ, SAUDI ARABIA, OMAN)

2. URBANISASYON - PAGDAMI NG MGA MAHIHIRAP NA LUGAR O DEPRESSED AREAS - MGA PAMAYANAN NA MAY MATAAS NA INSIDENTE NG PAGKAKASAKIT - INDIA - PAGTATAPON NG MGA INDUSTRIYA NG WASTEWATER SA TUBIG O SA LUPA - NOISE POLLUTION (STRESS, PAGKAPAGOD, PAGKABINGI)

3. PROBLEMA SA SOLID WASTE - BASURANG GALING SA KABAHAYAN - BASURANG INDUSTRIYAL - PAGKONTAMINA O PAGKADUMI NG HANGIN, TUBIG AT LUPA

4. POLUSYON - POLUSYON SA HANGIN ANG PINAKAMALALA - BEIJING, TOKYO, SEOUL, TAIPEI, JAKARTA, BANGKOK - GAS POLLUTANTS : SUSPENDED PARTICULATE MATTER, SULFUR DIOXIDE, CARBON DIOXIDE, LEAD - 3 SERYOSONG PROBLEMA : ACID RAIN, OZONE DEPLETION AT GLOBAL CLIMATE CHANGE

- SANHI NG POLUSYON SA TUBIG : BASURA, MARUMING TUBIG SA MGA INDUSTRIYA, OIL SPILL, RESIDUE NG MGA PESTICIDES, MINE TAILING - EPEKTO : KALUSUGAN AT BUHAYDAGAT - MATINDING KONTAMINASYON : HUANG HO, GANGES, AMU DARYA, SYR DARYA

5. PAGKAWALA NG BIODIVERSITY - ASYA ANG MAY PINAKAMAYAMANG BIODIVERSITY AT MAY PINAKAMABILIS NA PAGKAWALA NG BIODIVERSITY SANHI: PATULOY NA PAGTAAS NG POPULASYON, WALANG HABAS NA PAGKUHA AT PAGGAMIT NG MGA LIKAS NA YAMAN, PANG-AABUSO NG LUPA, PAGKAKALBO O PAGKASIRA NG KAGUBATAN (DEFORESTATION), POLUSYON SA KAPALIGIRAN, INTRODUKSYON NG MGA SPECIES NA HINDI LIKAS SA ISANG PARTIKULAR NA REHIYON

6. PAGKASIRA NG KAGUBATAN - DEFORESTATION - SANHI : KOMERSYAL NA PAGTROTROSO, PAGKAKAINGIN, PAGPUTOL NG PUNO, PANGGATONG, PAGKASUNOG NG GUBAT - EPEKTO : PAGKAWALA O PAGKASIRA NG NATURAL HABITAT, PAGBAHA, EROSYON NG LUPA, PAGGUHO NG LUPA, SILTASYON, SEDIMENTATION - MAY PINAKAMABILIS NA DEFORESTATION RATE : BANGLADESH, INDONESIA, PAKISTAN, PILIPINAS

SULIRANING PANGKAPALIGIRAN MGA MUNGKAHING SOLUSYON