A PENSAR TAMN SE APRENDE A Corua 15

A PENSAR TAMÉN SE APRENDE A Coruña, 15 Marzo 2012

MATTHEW LIPMAN IRENE DE PUIG ANGÉLICA SÁTIRO

“Aprended a pensar y descubriréis todo lo que sois capaces de comprender” Oswald Wirth 3. COMPETENCIA NO COÑECIMENTO E A INTERACCIÓN CO MUNDO FÍSICO: O que manexamos na nosa vida cotiá, porque. . . para qué serve aprender o que non vale para a vida? 7. COMPETENCIA PARA APRENDER: Buscar o sentido desenvolvendo a capacidade de pensar mellor.

CON ESTA PROPOSTA … … QUEREMOS A VIDA COTIÁ ENTRA NAS AULAS PENSEN E FALEN RAZONABLEMENTE. APRENDIZAXE SIGNIFICATIVO ARGUMENTEN AS SÚAS AFIRMACIÓNS. GLOBALIZACIÓN CONSIDEREN DIFERENTES PRESPECTIVAS. ALUMNADO ACTIVO SE CONVIRTAN EN SERES MÁIS REFLEXIVOS E ATENTOS AO DISCURSO DOS/AS DEMÁIS. MESTR@: CONDUCE, ORGANIZA E APRENDE

HABILIDADES DE INVESTIGACIÓN Son as que informan sobre o mundo. HABILIDADES DE CONCEPTUALIZACIÓN E ANÁLISE Son as que utilizamos cando interiorizamos os pensamentos e lles poñemos nome. HABILIDADES DE RAZOAMENTO Son necesarias para ordenar e ampliar o coñecemento a partir de implicacións. LINGÜÍSTICA LÓXICOMATEMÁTICA INTERPERSOAL INTELIXENCIA Capacidade cognitiva INTRAPERSOAL MUSICAL HABILIDADES DE TRADUCIÓN E FORMULACIÓN Son necesarias para explicitar, aplicar ou formular o resultado do coñecemento. CORPORALCINESTÉSICA ESPACIAL NATURALISTA HABILIDADES DE PERCEPCIÓN Permiten formarse unha idea sobre algo a partir dos sentidos. Son as que informan sobre o mundo. -Adiviñar -Averiguar -Formular hipótesis -Observar -Buscar alternativas -Anticipar consecuencias -Seleccionar posibilidades -Imaxinar: idear, inventar, crear -Formular conceptos precisos -Buscar exemplos e contraexemplos -Establecer semellanzas e diferencias -Comparar e contrastar -Definir -Agrupar e clasificar -Seriar -Buscar e dar razóns -Inferir -Razoar hipotéticamente -Relacionar causa e efecto -Relacionar partes e todo -Relacionar medios e fins -Establecer criterios -Explicar, narrar e describir -Interpretar -Improvisar -Traducir a linguaxe oral á mímica, e viceversa -Traducir a linguaxe oral á plástica, e viceversa -Traducir a varias linguaxes: musicais e outras -Resumir -Observar -Escoitar atentamente -Saborear/degustar -Ulir -Tocar -Percibir movementos (cinestesia) -Conectar sensacións (sinestesia)

HABILIDADES PERCEPCIÓN - Observar DE HABILIDADES DE INVESTIGACIÓN - Formular hipótesis - Buscar alternativas - Imaxinar Salvador Dalí. MUCHACHA A LA VENTANA, 1925 HABILIDADES DE CONCEPTUALIZACIÓN - Formular conceptos precisos HABILIDADES DE RAZONAMIENTO - Relacionar partes e todo HABILIDADES DE TRADUCCIÓN Traducir varias linguaxes entre sí

DIÁLOGO ENTRE IGUAIS NA AULA O punto de partida son os coñecementos que teñen os/as nenos/as (sorprendentes e importantes, e tamén moi distintos) para logo organizar a clase como un espazo onde experimentar e comunicarse. MAESTRAS/OS Convertirnos en conductoras/es, mediadoras/es, animadoras/es do desenvolvemento individual e colectivo. ALUMNOS/AS Estas habilidades favorecen: A expresión oral (porque o pensamento exprésase a través da linguaxe). Considerar diferentes prespectivas. A clave está en non dar respostas ao neno/a, senón procurar que as atope por si mesmo/a. Os hábitos e normas de diálogo en grupo. A reflexión. Expresar as súas opinións. Facer preguntas é tamén unha habilidade que temos que aprender as/os mestras/es. Falar e escoitar. Comparar unhas ideas con outras…

• • “Eu quero chamarlle CUKI, na miña casa teño un boneco que se chama CUKI”. “Podemos chamalo LUI porque é pequeniño, o meu boneco é LUISITO”.

LUNS MARTES MÉRCOLES XOVES VENRES 10. 40 a 11. 30 RELIXIÓN INGLÉS MÚSICA PIZARRA DIXITAL 11. 30 a 12. 00 RECREO RECREO 12. 00 a 12. 20 LECTURA LECTURA 9. 00 a 9. 50 a 10. 40 12. 20 a 13. 10 XOGAR A PENSAR 13. 10 a 14. 00 XOGAR A PENSAR

NON FACER RUIDO Pablo Picasso. ARLEQUIN PENSATIVO, 1901

Angélica Sátiro. ¡QUIERO UN NOMBRE! Editorial Octaedro E. INFANTIL 3 ANOS 3º Trimestre Proposta: Ti poderias darme un? • • “Igual os seus avós non lle puxeron nome”. “Estaba chorando porque non lle puxeron nome, porque os seus amigos tiñan nome. “Porque non podían repetir o nome, pero si que poden”. “E que o meu papá, a miña mamá e os nosos avós coñecen o noso nome ¡Eu quero un nome!”. “¡Eu non quero cambiar o meu nome! Porque eu viví catro días e puxéronme de nome XOEL”. “Ten o pelo negriño, a cara marrón…”. “ Vaise correndo porque non lle gusta, porque non se chama así … chámanlle cousas feas”. “Os nenos bós queren chamarlle mi amor o corazón”. DECIR COSAS BONITAS

• “Ten uns cornos na súa cabeza”. • “Ten un gorro branco”. • “Soltouse a cabeza, e quitouna coas mans”. • “Ten unhas mans na cabeza, para facer unha coroa. A corona vaina poñer na cabeza”. • “Aí non hai ningunha coroa, aí ten un branco. Porque ten un gorro que me parece de cociñeiro”. • “Coma Mulán, Pocahontas… é a forma de levar a comida… na cabeza, nunha bolsa”. • “Tapa a merenda co gorro”. E. INFANTIL 3 ANOS 2º Trimestre Luis Seoane

Unha pa: • “Ten un burato e un pauciño duro, é cadrada”. Hai outra cousa: • “Ten un rabo longo, patas, cabeza, ollos e nariz”. • “Cornos”. • “Un león de xoguete; ten boca, lombo, barriga…”. Hai tres cousas: • “Un pouquiño redondiño por aquí e un pouquiño redondiño por alá”. • “Un pau branco por diante e por detrás duro”. • “Un óso”. E. INFANTIL 3 ANOS 2º Trimestre Proposta: que adiviñen co tacto, o que contén a bolsa pechada.

ANÁLISIS DA INFORMACIÓN non o nº de intervencións ORIENTACIÓNS PARA VALORAR ESTAS SESIÓNS COMO PODEDES AXUDAR (para as familias) Se da respostas orixinais ou se limita a repetir o que din os/as demáis. Buscando momentos de conversación tranquila Se é capaz de xustificar a súa resposta de xeito reflexivo e congruente. Seguir os seus razonamentos e axudarlles a ir máis alá, con preguntas Se é capaz de recoller as aportacións dos/as demáis, relacionalas e elaborar unha nova. Tentar falar pouco e facer preguntas que dar respostas máis

Proposta: Por qué o chamaría así? • “¡Porque está todo liado!” • “É unha forma de chamalo así, porque está todo liado”. E. INFANTIL 4 ANOS 3º Trimestre Vasili Kandinsky. “COMPOSICIÓN VIII”, 1923 LEÓN SUPERÁPIDO CARA CIDADE ARCO DA VELLA

• 15 DE 18 NENOS/AS SESIÓN DESORDENADA Proposta: Que rematen o debuxo. SESIÓN ORDENADA E. INFANTIL 4 ANOS 2º Trimestre • 2 NENAS • 1 NENO

• • E. INFANTIL 4 ANOS 1º Trimestre • • Kiko da. Silva. MONCHO E A MANCHA. Kalandraka editora • • Proposta: Non sei qué pode ser. • “Unha cabeza ten ollos e nariz”. “Un ollo, porque aquí ten negro e aquí ten branco”. “Unha boca facendo OOOOO, porque ten un redondel”. “Un tractor, porque ao tractor caelleulle unha roda e pode estar así”. “A punta dun lápiz redonda porque está todo branco”. “Un gato, porque ten as dúas orellas, a cola para atrás e enriba véxolle o cu redondo”. “Un dinosaurio, porque ten a cola para arriba e a barriga para abaixo. A boca está aberta e un ollo branco”. “Un peixe, porque ten a coliña e un ollo”. “Unha orella, porque ten os pedentes”. “A min paréceme un coelliño, porque aquí ten as orellas”. “Unha ventá dun submarino, porque as ventás son redondas”. “O olliño saltón de Monstruos S. A. , porque ten un ollo e as dúas pernas”. “Unha barriga, porque este é o embigo e esto as pernas”.

RECURSO CONTO ARTE XOGO PARTICIPACIÓN LIBRE PARTICIPACIÓN “OBLIGADA”

Proposta: Crear con distintos obxetos, un novo. • • • Unha pedra. Un libro dos romanos. Un calendario. Un flotador da Barbie. Un tiratacos. Cunchas. É un lápiz. Unha foto de Lanzarote. Unha tarxeta da Torre Eiffel. Fu nun barco, son as fotos. Un mapa. Un lápiz de cores. ANTES • • • “Podemos facer unha casa…e o flotador é unha ventá”. “As cunchas, para decorar. Poden ser o tellado”. “Todos os papeles no chan”. “A tarxeta pode ser unha cheminea pequeniña”. Ol lápiz na porta da entrada, vai a ser a agarradoira para abrila e entrar”. DESPOIS E. INFANTIL 5 ANOS 1º Trimestre

• • • Joan Miró. MUJER ANTE EL SOL, 1950 • • • E. INFANTIL 5 ANOS 1º Trimestre Proposta: Como debuxaría o artista o seu cadro? . • • “Colles un papel e despois píntalo de cor azul, cun pincel porque se ve moi ben”. “A rapaza, o rapaz ou o queira pintar. Cun pincel e pintura negra”. “Agora amarelo ao lado da cara, por dentro”. “Hai verde despois do amarelo, no ollo” “Agora o ollo de cor branco, cun puntiño negro”. “Falta o vermello, é como un puntiño ¡É a lingua! “E o sol vermello” “Quedan unas raiñas tan finas… están polo ceo, eu creo que son estrelas”.

Proposta avaliación Figuro-analóxica: GRADO DE PARTICIPACIÓN E. INFANTIL 5 ANOS 1º Trimestre Michele Lemieux. NOCHE TORMENTA. Lóguez ediciones DE Elexiron esta imaxen os/as que participaran no diálogo cos/coas compañeiros/as. Elexiron esta imaxen: - - - Proposta: Qué quere dicir? Porque non participaran (unha nena explicaba que ainda que non o fixera estaba atenta ao diálogo) ou fixeran únicamente unha intervención. Porque lles parecía que non falaran o suficiente, que estiveran moito tempo calados a pesar de que tiñan moito máis que dicir (estiveran ou no dacordo os/as compañeiros/as). Un neno que non se sentía satisfeito. Ainda que falara, non lle parecía o suficientemente importante a súa aportación (*).

PENSAR A AVALIACIÓN DENDE OUTRO PUNTO DE VISTA ANÁLISIS DAS CONVERSAS Podemos comparar unas conversas con outras e ver quenes participan máis ou menos, e que tipo de argumentos aportan. Que vocabulario manexan. Que tarefas lles resultan máis doadas. Se fan preguntas e de que tipo. Como van cambiando os seus pensamentos coas aportacións dos/as demáis. Analizar as habilidades de pensamento que se traballaron realmente (é cando nos damos conta que son máis das pensadas a priori). Como a medida que avanzan van sendo capaces de desenvolver habilidades cada vez máis complexas.

QUINO … propongo una escuela donde la gente hable, se relacione, comparta lo suyo, lo pase lo mejor posible y aprenda, en compañía de los demás. Carmen Díez Navarro. “PROYECTANDO OTRA ESCUELA”. Ediciones de la Torre.

GRAZAS POLA VOSA ATENCIÓN Mar Santiago marsantiago@edu. xunta. es